Xem mẫu
- Ch ¬ng 2
C¸c ®Æc ®iÓM khÝ t îng-thñy v¨n BiÓn §«ng
Nh chóng ta ®Òu biÕt, chÕ ®é khÝ t îng thñy v¨n trªn quy m«
khu vùc ® îc h×nh th nh do kÕt qu¶ t¸c ®éng cña nh÷ng qu¸ tr×nh
quy m« to n cÇu còng nh nh÷ng qu¸ tr×nh t ¬ng t¸c biÓn-khÝ quyÓn-
lôc ®Þa mang tÝnh ®Æc thï cña tõng khu vùc. Nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n
cña c¸c qu¸ tr×nh n y ® îc thÓ hiÖn chñ yÕu qua sù biÕn ®éng ph©n
bè cña c¸c tr êng ¸p, nhiÖt ®é, ®é muèi (Èm), ho n l u chung khÝ
quyÓn, ho n l u chung ®¹i d ¬ng v c¸c th«ng l îng trao ®æi qua mÆt
ph©n c¸ch biÓn-khÝ quyÓn. Trong ch ¬ng n y chóng ta lÇn l ît xem
xÐt c¸c ®Æc ®iÓm vÞ trÝ ®Þa lý, ®iÒu kiÖn tù nhiªn, c¸c tr êng khÝ
quyÓn, c¸c th«ng l îng v tiÕp ®Õn l c¸c tr êng h¶i d ¬ng BiÓn
§«ng.
2.1. Kh¸i qu¸t vÒ BiÓn §«ng v c«ng t¸c ®iÒu tra nghiªn cøu khoa
häc c«ng nghÖ biÓn ViÖt Nam
BiÓn §«ng, tªn quèc tÕ l South China Sea (Nam Trung Hoa hay Hoa
Nam) n»m ë phÝa t©y cña Th¸i B×nh D ¬ng, l mét biÓn ven ®¹i d ¬ng t ¬ng ®èi
kÝn. BiÓn §«ng ® îc bao bäc bëi c¸c ®¶o v quÇn ®¶o kÌo d i tõ § i Loan, qua
Philippin ë phÝa ®«ng; ®Õn Borneo (Calimantan) ë §«ng Nam v Sumatra ë phÝa
Nam. C¸c phÝa b¾c, t©y-b¾c, t©y v t©y-nam, BiÓn §«ng bÞ giíi h¹n bëi c¸c phÇn
lôc ®Þa ch©u ¸ bao gåm bê Nam ®¹i lôc Trung Hoa, b¸n ®¶o §«ng D ¬ng v b¸n
®¶o Malaca. Theo ®Þnh nghÜa cña Tæ chøc Thñy ®¹c quèc tÕ, ® êng ranh giíi cùc
b¾c cña BiÓn §«ng l ® êng nèi ®iÓm cùc b¾c cña ®¶o § i Loan ®Õn lôc ®Þa
Trung Hoa, gÇn vÞ trÝ vÜ ®é 25010'N, ranh giíi phÝa cùc nam cña biÓn l vïng ®Þa
h×nh ®¸y bÞ n©ng lªn gi÷a c¸c ®¶o Sumatra v Borneo (Kalimantan) gÇn vÜ ®é 30
00'S. Cã 9 quèc gia n»m ven bê BiÓn §«ng ®ã l ViÖt Nam, Trung Quèc,
Philippin, In®«nªxia, Brun©y, Malayxia, Xingapo, Th¸i Lan v C¨mpuchia. DiÖn
tÝch BiÓn §«ng kho¶ng 3.400.000km2 , ®é s©u trung b×nh kho¶ng 1140m v ®é
s©u cùc ®¹i kho¶ng 5016m (h×nh 2.1, 2.2).
BiÓn §«ng cã kh¶ n¨ng trao ®æi n íc víi c¸c biÓn v c¸c ®¹i d ¬ng l©n cËn
qua c¸c eo biÓn víi møc ®é trao ®æi n íc rÊt kh¸c nhau. BiÓn §«ng giao l u víi
Ên §é D ¬ng vÒ phÝa Nam th«ng qua eo biÓn Karimata ®i qua biÓn Java v eo
biÓn Malaca. PhÝa b¾c BiÓn §«ng giao l u víi biÓn Hoa §«ng qua eo biÓn § i
Loan réng 100 h¶i lý, ®é s©u lín nhÊt l 70m. VÒ phÝa ®«ng-b¾c BiÓn §«ng kÕt
nèi thuËn lîi víi Th¸i B×nh D ¬ng qua eo biÓn Bashi (Luzon). Eo Bashi cã bÒ
réng h¬n 400 h¶i lý víi ®é s©u lín nhÊt ®¹t trªn 5000m. VÒ phÝa ®«ng-nam BiÓn
§«ng nèi víi BiÓn Sulu th«ng qua eo biÓn s©u Mindoro còng nh mét sè eo biÓn
BiÓn §Þa Trung H¶i S = 2965,5 km2 , h TB = 1500m, h max = 5092m
S = 420.000 km2
BiÓn H¾c H¶i
S = 2.640.000 km2, h max = 7100 m
BiÓn Caribbean
84 http://www.ebook.edu.vn
- hÑp kh¸c th«ng qua quÇn ®¶o Philipin v Palawan.
ViÖt Nam cã bê biÓn d i 3260 km, tÝnh trung b×nh cø 100 km2 ®Êt liÒn th×
cã 1 km bê biÓn, l n íc cã tû lÖ chiÒu d i bê biÓn so víi ®Êt liÒn v o lo¹i cao
nhÊt thÕ giíi, trong khi ®ã trªn thÕ giíi trung b×nh cø 600 km2 diÖn tÝch ®Êt liÒn
míi cã 1 km bê biÓn. ViÖt Nam cã 28/61 tØnh th nh tiÕp gi¸p víi biÓn, vïng biÓn
chñ quyÒn cña ViÖt Nam réng kho¶ng mét triÖu kilomÐt vu«ng, gÊp 3 lÇn diÖn
tÝch ®Êt liÒn.
BiÓn §«ng cã hai vÞnh lín l vÞnh B¾c Bé v vÞnh Th¸i Lan. VÞnh B¾c Bé
(cßn ® îc gäi l vÞnh Tonkin) n»m ë phÝa t©y-b¾c cña biÓn, bÒ ngang réng tõ
105o36’E ®Õn 109o55’E n»m tr¶i d i tõ vÜ tuyÕn 17oN ®Õn vÜ tuyÕn 21oN, diÖn tÝch
kho¶ng 160.000 km2, chu vi kho¶ng 1.950 km, trong ®ã phÝa bê ViÖt Nam l 740
km, chiÒu d i vÞnh l 496 km, n¬i réng nhÊt l 314 km.
85 http://www.ebook.edu.vn
- H×nh 2.1. BiÓn §«ng v c¸c biÓn kÒ cËn
VÞnh B¾c Bé ® îc bao bäc bëi bê biÓn miÒn B¾c ViÖt Nam ë phÝa t©y, bê
biÓn nam Trung Quèc ë phÝa b¾c v ®«ng b¾c trong ®ã cã b¸n ®¶o L«i Ch©u v
®¶o H¶i Nam. Bê biÓn khóc khuûu víi nhiÒu ®¶o lín nhá, tËp trung chñ yÕu ë
phÝa ven bê ViÖt Nam. §Æc biÖt ®¶o B¹ch Long VÜ thuéc th nh phè H¶i Phßng
n»m kho¶ng gi÷a vÞnh víi diÖn tÝch 2,5 km2 c¸ch bê biÓn ViÖt Nam kho¶ng 110
km. §¶o H¶i Nam l ®¶o lín nhÊt trong sè c¸c ®¶o thuéc BiÓn §«ng, tuy nhiªn
86 http://www.ebook.edu.vn
- do bÞ chia c¾t víi lôc ®Þa Trung Hoa víi mét eo biÓn rÊt hÑp nªn khi m« t¶ BiÓn
§«ng th«ng th êng ® îc xem l giíi h¹n ® êng bê.
H×nh 2.2 B¶n ®å ®Þa h×nh BiÓn §«ng
VÞnh Th¸i Lan n»m s©u v o phÝa bê t©y nam cña BiÓn §«ng cã bèn quèc
gia l ViÖt Nam, C¨mpuchia, Th¸i Lan v Malaisia bao quanh víi ® êng bê d i
kho¶ng 2.300 km v diÖn tÝch 293.000km2. VÞnh cã chiÒu d i lín nhÊt l 628 km
v l mét vÞnh n«ng, n¬i s©u nhÊt l 80m, trung b×nh l 60m, kh«ng cã nhiÒu
®¶o nh VÞnh B¾c Bé, nh ng l¹i cã nhiÒu ®¶o lín, nh ®¶o Phó Quèc réng h¬n
568 km2 l ®¶o lín nhÊt ven bê ViÖt Nam.
Bªn c¹nh hai vÞnh lín v n«ng, BiÓn §«ng cßn cã hai phÇn thÒm lôc ®Þa
kh¸ réng gÇn nh t¸ch rêi nhau qua vïng biÓn s©u ven bê Trung Bé ViÖt Nam.
ThÒm lôc ®Þa t©y b¾c BiÓn §«ng kÐo d i tõ cöa vÞnh B¾c Bé ®Õn eo § i Loan cã
bÒ réng chØ kho¶ng 200 h¶i lý cã c¸c ® êng ®¼ng ®é s©u hÇu nh song song víi
87 http://www.ebook.edu.vn
- ® êng bê biÓn ®«ng nam Trung Quèc. HÇu nh phÇn lín vïng biÓn t©y nam
BiÓn §«ng n»m trong khu vùc thÒm lôc ®Þa Sunda kÐo d i tõ bê biÓn §«ng Nam
Bé v cöa vÞnh Th¸i Lan ®Õn tËn biÓn Java v Calimantan.
Ngo i kh¬i BiÓn §«ng cã hai quÇn ®¶o lín ®ã l Ho ng Sa (Paracel) v
Tr êng Sa (Spratly), bªn c¹nh ý nghÜa ®Þa chÝnh trÞ, cßn cã ý nghÜa hÕt søc quan
träng trong sù h×nh th nh v biÕn ®éng cña c¸c tr êng thñy v¨n v ®éng lùc
biÓn.
Víi nh÷ng ®Æc ®iÓm chung võa nªu, cã thÓ thÊy vÒ mÆt vÞ trÝ ®Þa lý BiÓn
§«ng n»m gän trong v nh ®ai nhiÖt ®íi xÝch ®¹o cã mèi liªn quan trùc tiÕp víi c¶
Th¸i B×nh D ¬ng lÉn Ên §é D ¬ng còng nh h ng lo¹t c¸c biÓn thuéc quÇn ®¶o
Indonesia. XÐt vÒ mÆt ®Þa h×nh, BiÓn §«ng l mét biÓn cã ®Þa h×nh hÕt søc phong
phó trong bao gåm c¸c vÞnh n«ng, thÒm lôc ®Þa v c¶ phÇn biÓn s©u chiÕm gÇn
50% diÖn tÝch.
2.2. Bê biÓn v ph©n vïng bê biÓn ViÖt Nam
Bê biÓn ViÖt Nam d i h¬n 3260 km, kÐo d i tõ Tr Cæ- Qu¶ng Ninh ®Õn H
Tiªn- Kiªn Giang, gåm 28 tØnh, th nh phè ven biÓn. Trªn bê biÓn ViÖt Nam cø
kho¶ng 20 km th× cã mét cöa s«ng ®æ ra biÓn, trong ®ã cã c¸c hÖ thèng cöa s«ng
lín nh S«ng Hång-Th¸i B×nh, s«ng M·, S«ng C¶ (S«ng Lam), s«ng S i Gßn-
§ång Nai, S«ng Cöu Long. Theo Lª Xu©n Hång (2007) cã thÓ ph©n lo¹i bê biÓn
th nh 10 kiÓu n»m trong ba nhãm chÝnh.
Nhãm bê biÓn ph©n c¾t x©m thùc-kiÕn t¹o vòng vÞnh, víi nhiÒu ®¶o nói
sãt ven bê Ýt biÕn ®éng do c¸c t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh thñy ®éng lùc.
Nhãm bê biÓn n y ph¸t triÓn chñ yÕu ë khu vùc ven biÓn ®«ng-b¾c ViÖt
Nam kÐo d i tõ biªn giíi ViÖt-Trung ®Õn §å S¬n-H¶i Phßng. §©y l vïng biÓn bÞ
ph©n c¸ch rÊt m¹nh víi dao ®éng triÒu lín nhÊt trªn to n d¶i ven biÓn ViÖt
Nam. Trªn ®o¹n bê n y, cã thÓ nhËn thÊy hai kiÓu ®Þa m¹o kh¸c nhau: bê ph©n
c¾t víi vòng vÞnh x©m thùc v bê karst nói sãt nhiÖt ®íi.
KiÓu bê ph©n c¾t víi vòng vÞnh x©m thùc kÐo d i tõ Tr Cæ ®Õn Cöa ¤ng bÞ
ph©n c¾t bëi m¹ng s«ng suèi ®æ ra biÓn, c¸c b·i triÒu thÊp víi rõng ngËp mÆn
ph¸t triÓn. C¸c ®¶o ven bê: VÜnh Thùc, C¸i Chiªn, Bß V ng, C¸i BÇu, v.v... ng¨n
c¸ch biÓn víi ®Êt liÒn t¹o ra c¸c vòng vÞnh Tiªn Yªn, §Çm H , H Cèi, Ba ChÏ,
...C¸c vòng vÞnh n y th«ng ra biÓn qua c¸c eo gi÷a c¸c ®¶o nh Cöa §¹i, Cöa
TiÓu, Cöa ¤ng, ...
Bê biÓn karst nói sãt nhiÖt ®íi kÐo d i tõ Cöa ¤ng ®Õn hÕt C¸t B ® îc ®Æc
tr ng bëi nhiÒu ®¶o ®¸ v«i ven bê cã ®é cao v diÖn tÝch kh¸c nhau. Trªn khu
vùc n y cã hai vÞnh lín l B¸i Tö Long v H¹ Long víi ®Þa h×nh bê v¸ch dèc
®øng.
Nhãm bê biÓn ® îc h×nh th nh v biÕn ®éng m¹nh bëi c¸c qu¸ tr×nh ®éng
lùc häc s«ng- biÓn
Trong nhãm n y cã kiÓu bê biÓn cöa s«ng h×nh phÔu víi c¸c qu¸ tr×nh liªn
quan ®Õn thñy triÒu chiÕm u thÕ nh bê bån tròng kiÕn t¹o H¶i Phßng (tõ Yªn
88 http://www.ebook.edu.vn
- LËp ®Õn §å S¬n) v bån tròng kiÕn t¹o Cöu Long (tõ Vòng T u ®Õn TiÒn Giang)
víi c¸c cöa s«ng ®Æc tr ng nh Nam TriÖu cña s«ng B¹ch §»ng v So i R¹p cña
s«ng §ång Nai.
KiÓu bê biÓn ch©u thæ s«ng víi c¸c qu¸ tr×nh ®éng lùc s«ng chiÕm u thÕ
ph©n bè ë hÖ thèng s«ng Hång-Th¸i B×nh v hÖ thèng s«ng Cöu Long. §©y l
lo¹i bê biÓn tÝch tô cã sù biÕn ®éng rÊt m¹nh. Tèc ®é båi tô ë c¸c cöa s«ng ch©u
thæ kh¸ lín, trung b×nh lÊn ra biÓn 20-30 m/n¨m thËm chÝ ®Õn 100-150 m/n¨m.
Tuy nhiªn trªn d¶i bê n y vÉn cã nh÷ng ®iÓm xÈy ra xãi lë côc bé nh H¶i HËu ë
Nam §Þnh v Ngäc HiÓn ë C Mau.
Nhãm bê biÓn chÞu t¸c ®éng m¹nh cña c¸c qóa tr×nh ®éng lùc häc biÓn.
§©y l nhãm bê biÓn ®· hoÆc ®ang chÞu t¸c ®éng tÝch tô-m i mßn víi t ¬ng
quan kh¸c nhau cña c¸c qu¸ tr×nh ®éng lùc häc s«ng, biÓn. §èi víi nh÷ng khu
vùc khi t¸c ®éng cña s«ng biÓn t ¬ng ® ¬ng nhau t¹o nªn ® êng bê biÓn t ¬ng
®èi b»ng ph¼ng v th¼ng cña c¸c ®ång b»ng ven biÓn hÑp xen kÏ c¸c nói sãt nh«
ra biÓn nh ë b¾c §Ìo Ngang hoÆc ® êng bê víi c¸c ®ôn c¸t, cån c¸t n»m däc bê.
Khi t¸c ®éng cña biÓn chiÕm u thÕ cã thÓ h×nh th nh c¸c vòng vÞnh, b¸n ®¶o,
®Çm ph¸. Bªn c¹nh ®ã còng cã c¸c kiÓu ® êng bê víi c¸c cån c¸t, ®ôn c¸t cæ ven
bê (®o¹n tõ mòi C N¸-Ninh ThuËn ®Õn Vòng T u) hay vòng vÞnh víi nhiÒu ®¶o
nh ®o¹n bê tõ R¹ch Gi¸ ®Õn H Tiªn thuéc Kiªn Giang.
2.3. HÖ thèng ®¶o ven bê ViÖt Nam, c¸c quÇn ®¶o Ho ng Sa,
Tr êng Sa v vïng biÓn chñ quyÒn t i ph¸n quèc gia cña ViÖt Nam
BiÓn §«ng cã mét hÖ thèng ®¶o ven bê rÊt ®a d¹ng tËp trung chñ yÕu däc
bê ViÖt Nam víi kho¶ng 3000 hßn ®¶o lín nhá. VÞnh B¾c Bé cã kho¶ng h¬n 2.300
hßn ®¶o lín nhá v VÞnh Th¸i Lan cã kho¶ng 165 ®¶o víi tæng diÖn tÝch kho¶ng
613 km2. T¹i vïng biÓn t©y b¾c VÞnh B¾c Bé, c¸c ®¶o lín nhá h×nh th nh nªn
mét hÖ thèng ®¶o bao quanh c¸c vÞnh lín nh B¸i Tö Long v H¹ Long. Trong sè
c¸c ®¶o lín ph¶i kÓ ®Õn ®¶o C¸i BÇu v ®¶o C¸t B cã ý nghÜa kinh tÕ v m«i
tr êng hÕt søc quan träng kh«ng nh÷ng do diÖn tÝch m cßn do tÝnh ®a d¹ng
sinh häc cao. N»m ë phÝa ngo i kh¬i Qu¶ng Ninh, quÇn ®¶o C« T« - Thanh L©n
lu«n cã vai trß ®Æc biÖt ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ còng nh ®¶m b¶o an ninh v
chñ quyÒn cña ViÖt Nam.
Bªn c¹nh ®¶o B¹ch Long Vü ®· nªu ë phÇn trªn, däc bê biÓn phÝa t©y vÞnh
B¾c Bé cßn cã nhiÒu ®¶o quan träng kh¸c nh Hßn DÊu, Hßn Mª, Hßn M¾t, Hßn
Ng , Hßn La v Cån Cá. Tuy diÖn tÝch c¸c ®¶o n y kh«ng lín nh ng do vÞ trÝ cña
m×nh c¸c ®¶o n y lu«n ® îc nh¾c ®Õn trong mäi giai ®o¹n x©y dùng v b¶o vÖ
®Êt n íc.
Däc bê biÓn miÒn Trung v §«ng Nam Bé, nh÷ng ®¶o v quÇn ®¶o ®¸ng
chó ý bao gåm: Cï Lao Ch m (Qu¶ng Nam), Lý S¬n (Qu¶ng Ng·i), Phó Quý
(B×nh ThuËn) v C«n §¶o (B RÞa-Vòng T u).
Hai quÇn ®¶o ngo i kh¬i BiÓn §«ng thuéc chñ quyÒn ViÖt Nam l Ho ng
Sa v Tr êng Sa. Tõ thÕ kû XVI ®Õn thÕ kû XVII c¸c nh h ng h¶i ph ¬ng T©y
®Òu quan niÖm hai quÇn ®¶o n y l mét, d íi mét c¸i tªn Pacel hay Paracels.
89 http://www.ebook.edu.vn
- Tªn Paracels theo gi¸o s Piere Yves Manguin, xuÊt xø tõ tiÕng Bå § o Nha.
Ithas do Parcel cã nghÜa l ®¸ ngÇm. Theo thêi gian sù hiÓu biÕt vÒ hai quÇn ®¶o
n y c ng râ h¬n. Trong “§¹i Nam thèng nhÊt to n ®å” ®êi nh NguyÔn vÏ n¨m
1838 ®· ®Ò phÝa b¾c l Ho ng Sa v phÝa nam l V¹n Lý Tr êng Sa, sau ®ã khoa
häc b¶n ®å ®· ph©n biÖt râ Ho ng Sa (Paracel) v Tr êng Sa (Spratly) thuéc chñ
quyÒn nh n íc ViÖt Nam. §Õn ®Çu thÕ kû XX xuÊt hiÖn c¸i tªn “T©y Sa quÇn
®¶o” do ng êi Trung Quèc dïng ®Ó gäi Ho ng Sa cña ViÖt Nam. Kho¶ng gi÷a
nh÷ng n¨m ba m ¬i thÕ kû XX, l¹i xuÊt hiÖn c¸i tªn “Nam Sa” ®Ó gäi quÇn ®¶o
Tr êng Sa cña ViÖt Nam.
QuÇn ®¶o Ho ng Sa gåm 30 ®¶o v b·i ®¸ c¹n n»m trong mét vïng réng
kho¶ng 14.000 km2 (15o45’N - 17o15’N v 110oE - 113oE) c¸ch § N½ng kho¶ng
170 h¶i lý vÒ phÝa ®«ng, c¸ch Cï Lao RÐ 120 h¶i lý, c¸ch H¶i Nam Trung Quèc ë
®iÓm gÇn nhÊt kho¶ng 140 h¶i lý. QuÇn ®¶o Ho ng Sa cã hai nhãm ®¶o. Nhãm
phÝa ®«ng ViÖt Nam gäi l An Vinh, ng êi ph ¬ng T©y gäi l Amphitrite ®Ó kû
niÖm tªn mét con t u cña Ph¸p lÇn ®Çu tiªn sang BiÓn §«ng bÞ b·o ®¸nh d¹t v o
vïng n y. Nhãm phÝa t©y c¸c ®¶o xÕp th nh h×nh cong nh tr¨ng l ìi liÒm nªn
ViÖt Nam ®Æt cho c¸i tªn nhãm ®¶o L ìi LiÒm, cßn ng êi ph ¬ng T©y dÞch ra l
Croissant. Trong quÇn ®¶o n y cã mét ®¶o mang tªn Ho ng Sa, nh ng kh«ng
ph¶i l ®¶o lín nhÊt, m ®¶o Phó L©m v Linh C«n míi cã diÖn tÝch lín 1,6 km2.
C¸ch quÇn ®¶o Ho ng Sa vÒ phÝa ®«ng nam 300 h¶i lý l quÇn ®¶o Tr êng
Sa víi c¸i tªn quèc tÕ Spratly do nh th¸m hiÓm ng êi Anh ®Æt n¨m 1867 khi
t u cña «ng ®Õn Tr êng Sa ngé nhËn l vïng ®Êt míi. QuÇn ®¶o Tr êng Sa gåm
100 ®¶o, b·i ®¸ v r¹n san h« ph©n bè trªn mét diÖn tÝch réng 160.000 - 180.000
km2. §¶o cã tªn Tr êng Sa gÇn ®Êt liÒn nhÊt, c¸ch Cam Ranh 250 h¶i lý. Tæng
diÖn tÝch c¸c ®¶o ë ®©y kho¶ng 10 km2 gÇn b»ng diÖn tÝch c¸c ®¶o cña Ho ng Sa,
nh ng vïng biÓn ph©n bè cña Tr êng Sa lín gÊp 10 lÇn Ho ng Sa. ViÖt Nam
hiÖn ®ang cã mÆt b¶o vÖ 21 ®¶o v b·i ngÇm cña quÇn ®¶o Tr êng Sa. Mét sè
n íc v vïng l·nh thæ lîi dông t×nh h×nh ViÖt Nam cã nhiÒu khã kh¨n trong
nh÷ng n¨m t¸m m ¬i cña thÕ kû XX ®· nhÈy v o chiÕm gi÷ mét sè ®¶o cña quÇn
®¶o n y. Philippin chiÕm gi÷ 8 ®¶o, Malaixia 3 ®¶o, § i Loan 1 ®¶o, Trung Quèc
8 b·i ngÇm.
Hai quÇn ®¶o Ho ng Sa v Tr êng Sa thuéc chñ quyÒn cña Nh n íc ViÖt
Nam tõ nhiÒu thÕ kû nay. Nh©n d©n ViÖt Nam lu«n lu«n ý thøc ® îc r»ng hai
quÇn ®¶o Ho ng Sa v Tr êng Sa l mét phÇn cña l·nh thæ ViÖt Nam, kiªn
quyÕt b¶o vÖ chñ quyÒn v to n vÑn l·nh thæ.
2.4. LÞch sö nghiªn cøu BiÓn §«ng cña ViÖt Nam
Sù nghiÖp ®iÒu tra nghiªn cøu vïng biÓn ViÖt Nam thùc sù ® îc tiÕn h nh
mét c¸ch hÖ thèng tõ nh÷ng 20 cña thÕ kû XX - b¾t ®Çu qu¸ tr×nh th nh lËp
ViÖn H¶i d ¬ng häc §«ng D ¬ng, sau ®ã l H¶i häc viÖn Nha Trang, ng y nay l
ViÖn H¶i d ¬ng häc Nha Trang thuéc ViÖn Khoa häc v C«ng nghÖ ViÖt Nam.
Tõ n¨m 1960 mét lo¹t c¸c c¬ quan nghiªn cøu biÓn miÒn B¾c ra ®êi nh : Tr¹m
Nghiªn cøu biÓn H¶i Phßng (ng y nay l ViÖn t i nguyªn v M«i tr êng biÓn),
90 http://www.ebook.edu.vn
- Tr¹m Nghiªn cøu thñy s¶n H¶i Phßng (nay l ViÖn Nghiªn cøu h¶i s¶n), Phßng
H¶i v¨n thuéc Nha KhÝ t îng (nay l Trung t©m KhÝ t îng Thñy v¨n biÓn thuéc
Trung t©m KhÝ t îng Thñy v¨n Quèc gia) v.v... Tõ sau n¨m 1975 ®Õn nay, bªn
c¹nh sù ph¸t triÓn cña ViÖn H¶i d ¬ng häc v ViÖn nghiªn cøu H¶i s¶n, mét sè
viÖn v trung t©m nghiªn cøu chuyªn ng nh còng ®· ® îc x©y dùng v ph¸t
triÓn t¹i c¸c bé ng nh cã liªn quan nh Bé T i nguyªn v M«i tr êng (c¸c c¬ së
thuéc Tæng côc KhÝ t îng Thñy v¨n, Tæng côc §Þa chÊt, Côc B¶n ®å tr íc ®©y),
Bé N«ng nghiÖp v Ph¸t triÓn N«ng th«n (c¸c c¬ së thuéc Bé Thñy lîi, Bé Thñy
s¶n tr íc ®©y), Bé Giao th«ng vËn t¶i, ViÖn Khoa häc v C«ng nghÖ ViÖt Nam v
c¸c tr êng §¹i häc.
Tõ khi th nh lËp n¨m 1930 d íi sù chØ ®¹o cña nhiÒu nh khoa häc cã tªn
tuæi nh : A.Kremp, P.Chevey, E.Saurin, R.Serene.. ViÖn H¶i d ¬ng häc §«ng
D ¬ng ®· thùc hiÖn mét khèi l îng c«ng t¸c ®iÒu tra, nghiªn cøu BiÓn §«ng vÒ
nhiÒu mÆt, ®· ®Ó l¹i mét bé t liÖu rÊt lín v cã gi¸ trÞ khoa häc. Tr íc hÕt ph¶i
nãi ®Õn b¶o t ng c¸c mÉu sinh vËt BiÓn §«ng, v nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ
qui luËt ph©n bè v biÕn ®éng cña sinh vËt d íi t¸c ®éng cña chÕ ®é khÝ hËu
nhiÖt ®íi giã mïa. Tõ n¨m 1939, khi ®¹i chiÕn thÕ giíi thø II bïng næ v tiÕp
theo l cuéc kh¸ng chiÕn gi¶i phãng d©n téc cña ViÖt Nam kÐo d i cho ®Õn n¨m
1954, c«ng t¸c ®iÒu tra nghiªn cøu BiÓn §«ng bÞ ngõng trÖ. M·i ®Õn n¨m 1960
c«ng t¸c nghiªn cøu vïng biÓn ViÖt Nam míi l¹i ® îc phôc håi, nh ng diÔn ra
trong mét bèi c¶nh lÞch sö ®Êt n íc phøc t¹p, n íc nh bÞ chia c¾t th nh hai
miÒn b¾c v nam víi hai chÕ ®é chÝnh trÞ kh¸c nhau.
Ho¹t ®éng ®iÒu tra nghiªn cøu biÓn ë miÒn Nam ViÖt Nam trong thêi kú 1954 -
1975.
ë miÒn B¾c, ngay sau khi ho b×nh lËp l¹i 1954, ® îc Nh n íc quan t©m,
c«ng t¸c ®iÒu tra nghiªn cøu ®· ® îc tiÕp tôc víi sù gióp ®ì tõ phÝa Liªn X« v
Trung Quèc. C¸c ch ¬ng tr×nh hîp t¸c ®iÒu tra nghiªn cøu VÞnh B¾c Bé ViÖt -
Trung, ViÖt - X« ® îc thùc hiÖn trong nh÷ng n¨m 1959 - 1962. Theo tho¶ thuËn
gi÷a chÝnh phñ hai n íc, Trung Quèc ®· ®¶m b¶o mäi ph ¬ng tiÖn v thiÕt bÞ
phèi hîp víi c¸c nh khoa häc biÓn ViÖt Nam tiÕn h nh hai ch ¬ng tr×nh hîp t¸c
®iÒu tra nghiªn cøu VÞnh B¾c Bé. Ch ¬ng tr×nh thø nhÊt “Hîp t¸c ViÖt - Trung
®iÒu tra tæng hîp VÞnh B¾c Bé 1959 - 1962” do Uû ban Khoa häc Kü thuËt
(UBKHKT) ViÖt Nam v ViÖn khoa häc (VKH) Trung Quèc chñ tr×. Ch ¬ng
tr×nh hîp t¸c ViÖt - Trung thø hai l “§iÒu tra nguån lîi c¸ ®¸y VÞnh B¾c Bé
(1959 - 1962)”.
Trong 3 n¨m c¸c nh h¶i d ¬ng häc ViÖt Nam v Trung Quèc ®· thùc hiÖn
mét khèi l îng rÊt lín c¸c néi dung ®iÒu tra nghiªn cøu vÞnh B¾c Bé. PhÝa
Trung Quèc ®· ®iÒu ®éng nhiÒu l ît t u nghiªn cøu H¶i §iÒu 01, 02, 03, Nam
Ng 228, 402 v Hång K«ng 1 ®Ó thùc hiÖn 88 tr¹m h¶i d ¬ng häc trªn 16 mÆt
c¾t ®¸p øng môc tiªu ®iÒu tra c¬ b¶n. §ång thêi còng trong thêi gian ®ã Trung
Quèc ®· ®iÒu c¸c t u nghiªn cøu TuÖ Ng 219, 220, 306 v phèi hîp víi c¸c t u
TiÒn Phong v ViÖt - Trung 102 cña ViÖt nam trong suèt 3 n¨m ®· lu©n phiªn
91 http://www.ebook.edu.vn
- kÐo l íi trªn 98 khu vùc víi cù ly 15 - 30 h¶i lý trong thêi gian tõ 9/1959 ®Õn
12/1960 v trªn 41 khu vùc trong thêi gian tõ 12/1961 ®Õn 11/1962.
Còng trong nh÷ng n¨m 1960 - 1961 theo tho¶ thuËn gi÷a hai ChÝnh phñ
ViÖt Nam v Liªn X«, ViÖn H¶i d ¬ng häc v NghÒ c¸ Th¸i B×nh D ¬ng
(TINRO) ®· hîp t¸c víi Tæng côc Thñy s¶n ViÖt Nam thùc hiÖn 5 chuyÕn ®iÒu
tra trong n¨m 1960 v 4 chuyÕn trong n¨m 1961 t¹i 105 tr¹m ë VÞnh B¾c Bé v
mét sè chuyÕn t¹i 51 tr¹m thuéc vïng n íc phÝa t©y BiÓn §«ng. Trªn c¬ së c¸c
kÕt qu¶ thu ® îc ®· rót ra nh÷ng kÕt luËn ë VÞnh B¾c Bé cã 960 lo i c¸, thuéc
457 gièng, 28 bé, trong ®ã cã 30 lo i cho s¶n l îng khai th¸c cao, kh¶ n¨ng khai
th¸c c¸ nãi chung l 300.000 - 400.000 tÊn/n¨m. §· x¸c ®Þnh c¸c qui luËt biÕn
®éng theo mïa cña c¸c tr êng khÝ t îng thñy v¨n khu vùc nghiªn cøu, trong ®ã
cã c¸c cÊu tróc nhiÖt muèi v ho n l u vÞnh B¾c Bé. C¸c Ch ¬ng tr×nh hîp t¸c
ViÖt-Trung, ViÖt-X« ®· cho ta cã ® îc mét c¬ së d÷ liÖu lín quÝ gi¸ vÒ ®iÒu kiÖn
tù nhiªn v nguån lîi sinh vËt biÓn vÞnh B¾c Bé, ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn
kinh tÕ v quèc phßng trong nh÷ng n¨m 1960 - 1975.
Thêi kú 1964 - 1975 chiÕn tranh ph¸ ho¹i cña ®Õ quèc Mü trªn miÒn B¾c
diÔn ra ¸c liÖt, c¸c vïng biÓn ViÖt Nam bÞ phong to¶, c«ng t¸c ®iÒu tra nghiªn
cøu biÓn ë miÒn B¾c gÆp nhiÒu khã kh¨n. C¸c c¬ quan nghiªn cøu biÓn lóc n y
chØ duy tr× c«ng t¸c ®iÒu tra nghiªn cøu cña m×nh ë vïng n íc s¸t bê vÞnh B¾c
Bé. C¸c néi dung nghiªn cøu tËp trung v o ®iÒu tra c¬ b¶n v ®¸nh gi¸ nguån lîi
sinh vËt b·i triÒu. §ång thêi víi c«ng t¸c ®iÒu tra nghiªn cøu Nh n íc ViÖt
Nam ®· sím quan t©m ®Õn c«ng t¸c x©y dùng tiÒm n¨ng khoa häc biÓn. Tõ n¨m
1960 nhiÒu c¸n bé, häc sinh xuÊt s¾c ®· ® îc göi sang Liªn X«, Trung Quèc v
Ba Lan ®Ó ® o t¹o vÒ khoa häc biÓn. §Õn nay chóng ta ®· cã h ng tr¨m chuyªn
gia h¶i d ¬ng häc cã tr×nh ®é gi¸o s , tiÕn sÜ, th¹c sÜ v cö nh©n cïng mét hÖ
thèng c¸c viÖn nghiªn cøu biÓn v c¸c tr êng ®¹i häc ® o t¹o c¸n bé khoa häc
biÓn ®· ® îc h×nh th nh, ®ñ n¨ng lùc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô thùc tiÔn ViÖt
Nam ®Æt ra.
ë miÒn Nam tõ n¨m 1954 - 1975, H¶i häc viÖn Nha Trang do cã nhiÒu khã
kh¨n vÒ tæ chøc, t i chÝnh, ph ¬ng tiÖn kü thuËt nªn chñ yÕu tËp trung v o
nghiªn cøu sinh vËt biÓn, sö dông c¸c t liÖu ®· cã, tham gia thùc hiÖn mét sè
chuyÕn kh¶o s¸t nhá. Trong thêi gian n y, H¶i häc viÖn Nha Trang l th nh
viªn cña tæ chøc H¶i d ¬ng häc liªn chÝnh phñ (IOC), nªn cã c¬ héi tham gia mét
sè ch ¬ng tr×nh nghiªn cøu biÓn v h¶i d ¬ng häc nh NAGA (1959 - 1961),
CSK (1965 - 1977).
Ho¹t ®éng ®iÒu tra nghiªn cøu biÓn quan träng ë vïng biÓn phÝa nam BiÓn
§«ng l Ch ¬ng tr×nh hîp t¸c ®iÒu tra BiÓn §«ng gi÷a ViÖn H¶i d ¬ng Scripps
California Hoa kú, chÝnh quyÒn miÒn nam ViÖt nam cïng víi Së NghÒ c¸ v H¶i
qu©n Th¸i Lan, nh»m t×m hiÓu nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ ho n l u n íc, thñy ho¸,
®Þa h×nh ®¸y biÓn, n¨ng suÊt sinh häc v ®¸nh gi¸ nguån lîi sinh vËt ë vïng biÓn
phÝa ®«ng nam ViÖt Nam v vÞnh Th¸i Lan. T u ®iÒu tra Stranger cña Mü v
mét sè xuång m¸y cña H¶i qu©n v H¶i häc viÖn Nha Trang tõ th¸ng 6/1959 tíi
th¸ng 6/1961 ®· thùc hiÖn 5 chuyÕn kh¶o s¸t vïng biÓn phÝa nam ViÖt Nam v 6
92 http://www.ebook.edu.vn
- chuyÕn ë vÞnh Th¸i Lan. C¸c chuyÕn ®iÒu tra gåm mÆt c¾t ë vÞnh Th¸i Lan v 6
mÆt c¾t ë vïng biÓn §«ng Nam ViÖt Nam tõ § N½ng tíi C Mau. C¸c tr¹m
kh¶o s¸t c¸ch xa nhau 30 - 40 h¶i lý, tíi ®é s©u 1.000, mét sè tr¹m tíi 4.000m,
trong ®ã cã c¸c tr¹m kh¶o s¸t thñy v¨n liªn tôc ng y ®ªm v c¸c tr¹m ®Æc biÖt
kh¶o s¸t ®Þa h×nh v chôp ¶nh c¸c hiÖn t îng ë ®¸y biÓn.
KÕt qu¶ nghiªn cøu cña ch ¬ng tr×nh NAGA ®· ® îc c«ng bè trong nh÷ng
n¨m 1960 - 1973 trong 17 b¸o c¸o khoa häc vÒ c¸c vÊn ®Ò vËt lý thñy v¨n
(Wyrtki. 1961; Robinson, 1974), cÊu tróc r×a lôc ®Þa (Rarke, Emery,
Szymankiawics, Reynolds, 1971) sinh vËt (Alvarino, 1967 ; Brinton, 1961;
Imbach, 1967; Shino, 1963; Stephenson, 1967, v c¸c t¸c gi¶ kh¸c...). §©y l
nh÷ng t liÖu rÊt cã gi¸ trÞ, víi nh÷ng sè liÖu v luËn ®iÓm rÊt c¬ b¶n vÒ c¸c yÕu
tè ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®Æc biÖt l vÒ vËt lý thñy v¨n cña vïng biÓn phÝa nam ViÖt
Nam v BiÓn §«ng.
Ch ¬ng tr×nh kh¶o s¸t nghÒ c¸ viÔn duyªn Nam ViÖt Nam (1968 - 1971)
® îc thùc hiÖn víi sù t i trî cña tæ chøc FAO, Hoa Kú v H Lan. Môc tiªu cña
ch ¬ng tr×nh l t×m thªm ng tr êng v ®èi t îng khai th¸c ë ngo i kh¬i BiÓn
§«ng. Ph¹m vi ®iÒu tra gåm to n thÒm lôc ®Þa Nam ViÖt Nam tíi ®é s©u 200m,
c¸ch xa bê 20 h¶i lý, tõ vÜ ®é 20˚N tíi vïng biÓn Malaysia, Indonesia, vÞnh Th¸i
Lan víi diÖn tÝch ®iÒu tra kho¶ng 960.000km2, sö dông hai t u ®iÒu tra Kyoshin
Maru 52 v t u H÷u NghÞ. T u Kyoshin Maru ®· thùc hiÖn 33 chuyÕn kh¶o s¸t
kÐo l íi thÝ nghiÖm trªn 406 «, mçi « kÐo l íi 8 lÇn trong n¨m. T u H÷u NghÞ ®·
tiÕn h nh12 chuyÕn kh¶o s¸t tr÷ l îng t«m b»ng l íi gi· trªn 45 « ven bê v 92
« ë ngo i 20 h¶i lý tõ vÜ ®é 8˚N tíi 11˚N v ®· thùc hiÖn 20 chuyÕn kh¶o s¸t
nguån lîi c¸ næi trªn vïng biÓn tõ vÜ ®é 7˚N ®Õn 16˚N, c¸ch xa bê trªn 20 h¶i lý
v s©u trªn 50m.
Tõ n¨m 1965 - 1966, c¬ quan H¶i d ¬ng häc Hoa Kú ®· sö dông c¸c t u
®iÒu tra Rchoboth, Serano, Cable Enterprise tæ chøc c¸c chuyÕn ®iÒu tra trªn
to n BiÓn §«ng, nh»m ®o s©u lËp h¶i ®å, x¸c ®Þnh cÊu tróc ngang v th¼ng ®øng
cña tr êng tèc ®é ©m.
Ho¹t ®éng th¨m dß dÇu khÝ trªn thÒm lôc ®Þa Nam ViÖt Nam, tr íc hÕt l
®Þa chÊt - ®Þa vËt lý b¾t ®Çu tõ n¨m 1967, ho¹t ®éng kh¶o s¸t b»ng ph ¬ng ph¸p
h ng kh«ng lËp b¶n ®å tØ lÖ 1: 250.000 phñ kÝn kh¾p vïng ®Êt liÒn v ®íi ven
biÓn cña H¶i qu©n Hoa Kú. §· thùc hiÖn h¬n 200 ®iÓm ®o träng lùc däc ven biÓn
Nam ViÖt Nam, 19.510 km tuyÕn ®Þa chÊn v lÊy mÉu ®Þa chÊt ë phÇn phÝa Nam
BiÓn §«ng. N¨m 1969 C«ng ty Ray Geophysical Mandrell ®· tiÕn h nh ®o ®Þa
vËt lý ë vïng thÒm lôc ®Þa miÒn Nam ViÖt Nam v phÝa nam BiÓn §«ng víi tæng
sè 3.482 km tuyÕn ®Þa chÊn v ®Çu n¨m 1970 l¹i tiÕn h nh ®o ®ît hai nhiÒu
tuyÕn ®Þa vËt lý d i 8,639 km ë phÝa nam BiÓn §«ng v däc bê biÓn Nam ViÖt
Nam kÕt hîp víi c¸c ph ¬ng ph¸p ®Þa chÊn, träng lùc v tõ. V o c¸c n¨m 1973 -
1974, c¸c C«ng ty dÇu khÝ n íc ngo i nh Mobil, Pecten, Esson Union Texas
Marathon, Sunning Dale... ®· tiÕn h nh kh¶o s¸t trªn nhiÒu l« riªng biÖt, víi
khèi l îng h ng chôc ngh×n km tuyÕn ®Þa vËt lý. Trªn c¬ së c¸c t i liÖu ®o ® îc
®· tiÕn h nh ph©n tÝch, liªn kÕt ph©n chia ranh giíi ®Þa chÊn, x©y dùng mét sè
93 http://www.ebook.edu.vn
- b¶n ®å ®¼ng thêi tØ lÖ 1: 100.000 c¸c l« riªng biÖt v tØ lÖ 1:50.000 cho mét sè cÊu
t¹o cã triÓn väng dÇu khÝ nh B¹ch Hæ, Dõa MÝa...
Ho¹t ®éng ®iÒu tra nghiªn cøu biÓn ViÖt Nam sau n¨m 1975.
ViÖc thèng nhÊt ®Êt n íc sau n¨m 1975 ®· t¹o ra t×nh h×nh míi cho ho¹t
®éng ®iÒu tra nghiªn cøu biÓn ë n íc ta, víi mét vïng biÓn thèng nhÊt réng gÊp
ba lÇn ®Êt liÒn, mét ® êng bê biÓn d i trªn 3.260 km. ViÖc lùc l îng c¸n bé khoa
häc vÒ biÓn ë c¶ hai miÒn Nam v B¾c ® îc hîp nhÊt l¹i, c¸c c¬ së nghiªn cøu
khoa häc ë c¸c ng nh ®· cã v míi x©y dùng ë hai miÒn ® îc tæ chøc l¹i, l ®iÒu
kiÖn thuËn lîi ®Ó tæ chøc thùc hiÖn c¸c ch ¬ng tr×nh nghiªn cøu ®iÒu tra biÓn
cña Nh n íc v c¸c ng nh trong ph¹m vi c¶ n íc. Tõ 1977 Nh n íc ®· tæ chøc
c¸c Ch ¬ng tr×nh ®iÒu tra nghiªn cøu biÓn cÊp Nh N íc. Trong 25 n¨m kÓ tõ
khi n íc nh thèng nhÊt, c¸c nh h¶i d ¬ng häc ViÖt Nam ®· thùc hiÖn 5
ch ¬ng tr×nh ®iÒu tra nghiªn cøu biÓn cÊp Nh N íc ®em l¹i mét khèi l îng rÊt
lín t liÖu c¬ b¶n vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn v nguån lîi biÓn, n©ng cao mét b íc
quan träng sù hiÓu biÕt vÒ BiÓn §«ng, h×nh th nh mét ®éi ngò khoa häc v thiÕt
bÞ kü thuËt biÓn m¹nh cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn khoa häc biÓn thÕ giíi.
Ch ¬ng tr×nh ®iÒu tra tæng hîp vïng biÓn ven bê ThuËn H¶i - Minh H¶i
(1977 - 1980) l mét trong bèn ch ¬ng tr×nh cña Nh n íc ®Çu tiªn vÒ ®iÒu tra
tæng hîp c¸c vïng l·nh thæ träng ®iÓm trong kÕ ho¹ch 5 n¨m 1976 – 1980. §©y
l Ch ¬ng tr×nh ®iÒu tra nghiªn cøu biÓn ë quy m« trung b×nh, ® îc tæ chøc thùc
hiÖn víi kh¶ n¨ng ph ¬ng tiÖn v lùc l îng khoa häc hiÖn cã cña c¶ n íc. Môc
tiªu cña ch ¬ng tr×nh l cung cÊp c¸c dÉn liÖu, sè liÖu c¬ b¶n vÒ ®iÒu kiÖn tù
nhiªn v nguån lîi cña vïng biÓn nghiªn cøu phôc vô c¸c ng nh s¶n xuÊt, quèc
phßng trªn biÓn. Ch ¬ng tr×nh gåm 16 ®Ò t i ®iÒu tra nghiªn cøu vÒ vËt lý thñy
v¨n, ®Þa h×nh ®Þa m¹o, ®Þa chÊt, nguån lîi sinh vËt v kho¸ng s¶n vïng thÒm lôc
®Þa, ven biÓn v cöa s«ng.
Ph¹m vi ®iÒu tra bao gåm d¶i ®Êt ven biÓn réng 30 - 40 km v kÐo d i tõ
Phó Yªn tíi C Mau, víi diÖn tÝch 25.000 km2. TÇu BiÓn §«ng ®· thùc hiÖn 12
chuyÕn kh¶o s¸t, ® êng dß c¸ tæng céng d i 34.650 h¶i lý víi 333 lÇn tr¹m, tíi ®é
s©u 500m. T u NCB - 03 ®· thùc hiÖn 5 chuyÕn ®iÒu tra tæng hîp theo 18 tr¹m
mÆt réng v 1 tr¹m liªn tôc tíi ®é s©u 125m.
Ch ¬ng tr×nh ®· thùc hiÖn trong 3 n¨m (1977 - 1980) ®· thu ® îc mét khèi
l îng lín t liÖu cã gi¸ trÞ vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, sinh vËt, kho¸ng s¶n vïng biÓn
phÝa Nam cßn Ýt biÕt ®Õn, ph¸t hiÖn nhiÒu vÊn ®Ò quan träng cña vïng biÓn
nhiÖt ®íi m tr íc ®©y cßn ch a râ v c¸c hÖ sinh th¸i vïng biÓn cöa s«ng víi hÖ
thùc vËt só vÑt ph¸t triÓn, ®Æc tÝnh ph©n bè di ®éng cña c¸ næi, sinh vËt næi vïng
nhiÖt ®íi v c¸c vÊn ®Ò kh¸c.
Ch ¬ng tr×nh ®iÒu tra tæng hîp biÓn v thÒm lôc ®Þa ViÖt Nam (1981 - 1985)
(m· sè 48 - 06). Ch ¬ng tr×nh §iÒu tra Nghiªn cøu biÓn 48 - 06 ®· më réng trªn
to n vïng biÓn víi néi dung nghiªn cøu kh¸ to n diÖn.
Ch ¬ng tr×nh gåm 13 ®Ò t i tËp trung chó ý ®Õn c¸c hÖ sinh th¸i tiªu biÓu ë
d¶i ven bê: n¨ng xuÊt sinh häc s¬ cÊp, v c¸c qu¸ tr×nh ®éng lùc, n íc d©ng
94 http://www.ebook.edu.vn
- trong b·o...
Ch ¬ng tr×nh 48 - B : §iÒu tra nghiªn cøu tæng hîp ®iÒu kiÖn tù nhiªn, t i
nguyªn thiªn nhiªn v mét sè vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi biÓn, phôc vô ph¸t triÓn
kinh tÕ biÓn ® îc thùc hiÖn trong kÕ ho¹ch 5 n¨m (1986 - 1990) trong ho n c¶nh
cã nhiÒu ®æi míi. Ng nh kinh tÕ biÓn tr íc hÕt l dÇu khÝ v h¶i s¶n ®· cã nhiÒu
chuyÓn biÕn, ®ang ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò thùc tiÔn cÇn gi¶i quyÕt. Víi nh÷ng ®Æc
®iÓm míi Ch ¬ng tr×nh biÓn 48 - B cã 19 ®Ò t i thuéc 7 vÊn ®Ò, trong ®ã cã
nh÷ng vÊn ®Ò míi nh « nhiÓm m«i tr êng biÓn, kü thuËt c«ng tr×nh biÓn, kinh
tÕ x· héi biÓn. Ph¹m vi ho¹t ®éng cña ch ¬ng tr×nh bao qu¸t tõ d¶i ven biÓn tíi
c¸c quÇn ®¶o Tr êng Sa.
Ch ¬ng tr×nh KT - 03 giai ®o¹n 1991 - 1995 cã 22 ®Ò t i, ®Ò cËp mét c¸ch
to n diÖn c¸c lÜnh vùc khoa häc h¶i d ¬ng, tËp trung v o c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n, ®ång
thêi chó ý nhiÒu h¬n tíi nghiªn cøu øng dông:
Nghiªn cøu gi¶i b i to¸n ®éng lùc thñy triÒu BiÓn §«ng, c¸c qu¸ tr×nh xãi
lë bê biÓn, bê ®¶o, cöa s«ng, b¶o vÖ d¶i ven biÓn.
Nghiªn cøu x©y dùng c¸c qui tr×nh c«ng nghÖ dù b¸o sãng biÓn, n íc d©ng
trong b·o, dù b¸o biÕn ®éng s¶n l îng khai th¸c v biÕn ®éng ph©n bè nguån lîi
c¸ khai th¸c c¸ biÓn, dù b¸o lan truyÒn « nhiÔm do sù cè tr n dÇu.
X©y dùng nh÷ng c¬ së khoa häc cho viÖc x©y dùng c¸c c«ng tr×nh biÓn, t¨ng
c êng an ninh, quèc phßng, qu¶n lý b¶o vÖ chñ quyÒn quèc gia trªn biÓn.
C¸c vÊn ®Ò nghiªn cøu øng dông tËp trung n y còng cßn ® îc tiÕp tôc thùc
hiÖn trong Ch ¬ng tr×nh KHCN - 06 giai ®o¹n 1996 - 2000.
C¸c ch ¬ng tr×nh ®iÒu tra nghiªn cøu biÓn giai ®o¹n 1978-2000 ®Òu do gi¸o
s §Æng Ngäc Thanh l m Chñ nhiÖm víi sù tham gia cña hÇu hÕt c¸c bé, c¸c
ng nh cã liªn quan ®Õn biÓn ë n íc ta v cã sù hîp t¸c quèc tÕ trong triÓn khai
®iÒu t¶ biÓn, ®Æc biÖt l Liªn Bang Nga (Liªn X« tr íc 1991).
Ch ¬ng tr×nh §iÒu tra c¬ b¶n v øng dông c«ng nghÖ biÓn KC09 giai ®o¹n
2001-2005 víi 24 ®Ò t i do PGS TS Ph¹m Huy TiÕn l m chñ nhiÖm ®· tõng b íc
øng dông c¸c c«ng nghÖ hiÖn ®¹i trong c«ng t¸c ®iÒu tra, nghiªn cøu t¹o c¬ së
khoa häc cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi v ®¶m b¶o an ninh chñ quyÒn Quèc
gia trªn c¸c vïng biÓn.
Tõ n¨m 2006, Ch ¬ng tr×nh KC09/06-10 do GS TS Lª §øc Tè l m chñ
nhiÖm tiÕp tôc h íng nghiªn cøu øng dông khoa häc v c«ng nghÖ biÓn ®¸p øng
c¸c yªu cÇu ChiÕn l îc biÓn cña §¶ng v Nh n íc.
Bªn c¹nh c¸c ch ¬ng tr×nh ®iÒu tra tæng hîp biÓn cña Nh n íc nãi trªn,
cßn cã c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu tõng vÊn ®Ò vÒ biÓn trong c¸c ch ¬ng tr×nh cÊp
Nh n íc kh¸c do c¸c bé chuyªn ng nh qu¶n lý nh : T×m hiÓu th¨m dß, ®¸nh
gi¸ tiÒm n¨ng t i nguyªn dÇu khÝ (Ch ¬ng tr×nh 22 - 01); Nguån lîi h¶i s¶n
(Ch ¬ng tr×nh 08-02): M«i tr êng sinh th¸i ven biÓn (Ch ¬ng tr×nh 52.02, 52-D);
X©y dùng v b¶o vÖ c¸c c«ng tr×nh thñy lîi ven biÓn (Ch ¬ng tr×nh 06-8); HiÖn
t îng sa båi, luång l¹ch ë c¸c c¶ng (Ch ¬ng tr×nh 36 - A) v nhiÒu ch ¬ng tr×nh
kh¸c.
CÇn ph¶i kÓ ®Õn nh÷ng ho¹t ®éng hîp t¸c ®iÒu tra nghiªn cøu biÓn gi÷a
95 http://www.ebook.edu.vn
- n íc ta víi n íc ngo i trong thêi gian n y. Ch ¬ng tr×nh hîp t¸c nghiªn cøu
sinh th¸i, c¸c yÕu tè h¶i d ¬ng gi÷a ViÖn Khoa häc ViÖt Nam v ViÖn H n l©m
khoa häc Liªn X« ®· thùc hiÖn nhiÒu chuyÕn kh¶o s¸t b»ng c¸c t u c«ng xuÊt
lín, ra tíi tËn khu vùc Tr êng Sa thu ® îc sè liÖu trªn 10.000 ®iÓm ®o thñy
v¨n, t liÖu ®iÒu tra trªn c¸c ®¶o ven bê v quÇn ®¶o Tr êng Sa. Ch ¬ng tr×nh
kh¶o s¸t tuyÕn 1C trong ch ¬ng tr×nh SEATAR cña CCOP-IOC. Ch ¬ng tr×nh
hîp t¸c ®iÒu tra ®¸nh gi¸ nguån lîi c¸ biÓn gi÷a Bé Thñy s¶n v Bé NghÒ c¸
Liªn X« tõ 1979 - 1987 ®· thùc hiÖn 32 chuyÕn kh¶o s¸t theo « vu«ng trªn to n
vïng biÓn víi h ng chôc t u lín nhá. Ch ¬ng tr×nh hîp t¸c gi÷a Tæng côc KhÝ
t îng Thñy v¨n víi Uû ban KhÝ t îng Thñy v¨n Nh n íc Liªn X« ®· kh¶o s¸t
cã hÖ thèng theo c¸c tr¹m trªn to n vïng thÒm lôc ®Þa tõ vÜ ®é 70 - 220 N, kinh
®é 1030 E víi trªn 200 tr¹m v 3 polygon. C«ng t¸c th¨m dß dÇu khÝ trªn thÒm
lôc ®Þa trong thêi gian n y còng ®Èy m¹nh h¬n víi chÝnh s¸ch më cöa cho c¸c
n íc ngo i ®Çu t v o ViÖt Nam. C¸c bÓ trÇm tÝch s«ng Hång, Malaysia - Thæ
Chu, Cöu Long, Nam C«n S¬n ® îc kh¶o s¸t chi tiÕt h¬n, ®· ph¸t hiÖn trªn 100
cÊu t¹o v ®· khoan t×m mét sè cÊu t¹o, ®· t×m thÊy dÇu chøa trong tÇng mãng ë
má B¹ch Hæ, hiÖn ®ang khai th¸c.
C¸c ho¹t ®éng ®iÒu tra kh¶o s¸t biÓn trªn ®©y gãp phÇn quan träng v o
c«ng t¸c ®iÒu tra c¬ b¶n biÓn v thÒm lôc ®Þa n íc ta, nhÊt l trong ®iÒu kiÖn
kh¶ n¨ng ph ¬ng tiÖn kÜ thuËt kh¶o s¸t lín cña ta cßn h¹n chÕ.
Nh×n l¹i lÞch sö nghiªn cøu biÓn ViÖt Nam cã thÓ thÊy r»ng, trong khi vïng
cùc ®«ng v ®«ng nam BiÓn §«ng ®· ® îc ®iÒu tra kh¶o s¸t tõ thÕ kû tr íc, th×
vïng biÓn ViÖt Nam chØ míi ® îc nghiªn cøu tõ thÕ kû n y. Nh÷ng c«ng tr×nh
nghiªn cøu n y tuy cßn ch a thËt ®Çy ®ñ song ®· thùc sù ®ãng gãp v o sù hiÓu
biÕt vÒ vïng biÓn ViÖt Nam.
KÕt qu¶ gÇn 1 thÕ kû ®iÒu tra nghiªn cøu biÓn ®· cho ta hiÓu biÕt ® îc
nh÷ng nÐt c¬ b¶n vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, nguån lîi thiªn nhiªn vïng biÓn n íc
ta. §©y l c¬ së cho viÖc ®Þnh h íng nghiªn cøu øng dông còng nh nghiªn cøu
chuyªn ®Ò, ®i v o gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cã quan hÖ víi c¬ chÕ cña c¸c qu¸
tr×nh biÓn trong ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn nhiÖt ®íi, cã ý nghÜa to lín vÒ khoa häc v
øng dông c«ng nghÖ.. Lùc l îng c¸n bé khoa häc vÒ biÓn n íc ta, c¬ së vËt chÊt -
kü thuËt, tæ chøc c¬ quan nghiªn cøu còng ®· cã b íc ph¸t triÓn v ît bËc. Tr×nh
®é c¸n bé nghiªn cøu biÓn ViÖt Nam ®ang tõng b íc tr ëng th nh, ®· cã thÓ tiÕp
cËn víi c¸c ph ¬ng ph¸p kÜ thuËt hiÖn ®¹i, tiÕn kÞp tr×nh ®é tiªn tiÕn cña thÕ
giíi. Quan hÖ quèc tÕ vÒ khoa häc biÓn còng ng y c ng ® îc më réng.
2.5. §Æc ®iÓm khÝ t îng-khÝ hËu BiÓn §«ng v c¸c vïng biÓn ViÖt
Nam
Nh ®· ph©n tÝch trªn ®©y, chÕ ®é khÝ t îng BiÓn §«ng v khu vùc kÒ cËn
cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi c¸c tr êng khÝ quyÓn quy m« to n cÇu tr íc hÕt l
c¸c tr êng ¸p suÊt khÝ quyÓn v giã trªn biÓn.
2.5.1.Tr êng ¸p suÊt khÝ quyÓn v tr êng giã trªn khu vùc BiÓn §«ng
v kÒ cËn
96 http://www.ebook.edu.vn
- Tr êng ¸p suÊt khÝ quyÓn trªn mÆt BiÓn §«ng chÞu ¶nh h ëng trùc tiÕp
cña qu¸ tr×nh biÕn ®éng ph©n bè cña c¸c trung t©m khÝ ¸p c¬ b¶n quy m« to n
cÇu ® îc h×nh th nh do qu¸ tr×nh t ¬ng t¸c ®¹i d ¬ng-khÝ quyÓn-lôc ®Þa. Víi vÞ
trÝ ®Þa lý cña m×nh tr êng khÝ ¸p trªn BiÓn §«ng chÞu ¶nh h ëng trùc tiÕp v
m¹nh mÏ nhÊt cña c¸c ®íi khÝ ¸p quan träng ®ã l r·nh ¸p thÊp xÝch ®¹o-nhiÖt
®íi ®i qua khu vùc, d¶i ¸p cao cËn nhiÖt ®íi ë phÝa b¾c v ¸p cao Ên §é D ¬ng ë
phÝa nam. Do qu¸ tr×nh t ¬ng t¸c lôc ®Þa-®¹i d ¬ng, c¸c ®íi khÝ ¸p n y cã sù
ph©n hãa v biÕn ®éng lín theo chu kú n¨m, trong ®ã r·nh ¸p thÊp xÝch ®¹o-
nhiÖt ®íi cã sù dÞch chuyÓn theo h íng b¾c-nam. Trong c¸c mïa, ®íi khÝ ¸p cao
cËn nhiÖt ®íi b¾c B¸n CÇu cã thÓ bao gåm mét d¶i c¸c trung t©m ¸p cao tån t¹i
th êng xuyªn trªn c¸c ®¹i d ¬ng v lôc ®Þa trong mïa ®«ng, hoÆc chuyÓn th nh
c¸c trung t©m ¸p thÊp trªn lôc ®Þa v ¸p cao trªn ®¹i d ¬ng trong mïa hÌ. §èi
víi BiÓn §«ng v khu vùc §«ng-Nam ¸, vÞ trÝ trung b×nh cña r·nh ¸p thÊp xÝch
®¹o-nhiÖt ®íi cã sù dÞch chuyÓn lín nhÊt theo h íng b¾c-nam so víi c¸c khu vùc
kh¸c trªn Qu¶ §Êt. Ph¹m vÞ dÞch chuyÓn cña r·nh ¸p thÊp n y t ¬ng øng víi
d¶i héi tô nhiÖt ®íi (HTN§) trªn khu vùc n y ® îc x¸c ®Þnh tõ kho¶ng 20˚ vÜ ®é
nam trong mïa ®«ng ®Õn h¬n 40˚ vÜ ®é b¾c trong mïa hÌ.
D¶i héi tô nhiÖt ®íi trªn khu vùc biÓn th êng cã h íng biÕn ®æi theo vÞ trÝ
trung b×nh v khi ®i qua BiÓn §«ng n»m v¾t chÐo tõ ®Êt liÒn qua quÇn ®¶o
Philipin. Trªn d¶i cËn nhiÖt ®íi, trung t©m khÝ ¸p cao cËn nhiÖt ®íi b¾c Th¸i
B×nh D ¬ng cã xu thÕ m¹nh v më réng h¬n trªn ®¹i d ¬ng trong mïa hÌ v yÕu
h¬n trong mïa ®«ng (h×nh 1.10). Trong mïa hÌ, do sù suy yÕu cña d¶i ¸p thÊp vÜ
®é cao, vÞ trÝ trung t©m ¸p cao còng cã sù dÞch chuyÓn t ¬ng ®èi vÒ phÝa ®«ng-
b¾c Th¸i B×nh D ¬ng.
97 http://www.ebook.edu.vn
- H×nh 2.3. B¶n ®å tr êng ¸p trung binh th¸ng 1 trªn BiÓn §«ng
Trong mïa ®«ng, trªn phÇn lôc ®Þa ch©u ¸ cña ®íi n y lu«n cã sù hiÖn
diÖn cña trung t©m ¸p cao lôc ®Þa. Sù liªn kÕt v t ¬ng t¸c cña hai trung t©m
n y cã vai trß hÕt søc quan träng chi phèi tr êng ¸p trªn BiÓn §«ng. Cã thÓ
nhËn thÊy râ sù hiÖn diÖn cña c¸c trung t©m ¸p cao n y trªn c¸c b¶n ®å tr êng
¸p khu vùc §«ng-Nam ¸ v BiÓn §«ng trong mïa ®«ng th«ng qua c¸c phÇn r×a
cao ¸p n»m ë phÝa b¾c chÝ tuyÕn b¾c (h×nh 2.3).
98 http://www.ebook.edu.vn
- H×nh 2.4. B¶n ®å tr êng ¸p trung binh th¸ng 7 trªn BiÓn §«ng
VÞ trÝ cña r×a ¸p cao n y th êng dÞch chuyÓn theo h íng ®«ng t©y khi t¸c
®éng cña trung t©m ¸p cao lôc ®Þa t¨ng c êng. VÞ trÝ cña ® êng ®¼ng ¸p 1020mb
th êng chuyÓn dÞch theo h íng b¾c nam trong tõng ®ît giã mïa v l mét trong
nh÷ng dÊu hiÖu cña t¸c ®éng trung t©m ¸p cao lôc ®Þa trªn vïng biÓn.
C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu thèng kª cho thÊy, trong mét sè tr êng hîp khi
trung t©m ¸p cao lôc ®Þa suy yÕu, cã thÓ nhËn thÊy sù hiÖn diÖn cña r×a cao ¸p ë
phÝa ®«ng-b¾c khu vùc, ®iÒu n y cho thÊy cã nhiÒu kh¶ n¨ng trung t©m ¸p cao
cËn nhiÖt ®íi b¾c Th¸i B×nh D ¬ng thÓ hiÖn ¶nh h ëng cña m×nh.
Trong mïa hÌ, tr êng khÝ ¸p trªn khu vùc §«ng-Nam ¸ v BiÓn §«ng b¾t
®Çu chÞu sù t¸c ®éng cña ®íi ¸p cao cËn nhiÖt ®íi Nam B¸n CÇu, ®Æc biÖt l
trung t©m ¸p cao cËn nhiÖt ®íi Nam Ên §é D ¬ng (h×nh 2.4). Tuy nhiªn nh ®·
99 http://www.ebook.edu.vn
- chØ ra tõ b¶n ®å tr êng ¸p mïa hÌ to n cÇu (h×nh 1.10a), BiÓn §«ng v c¸c khu
vùc kÒ cËn n»m trong ®íi ¸p thÊp xich ®¹o- nhiÖt ®íi ® îc më réng v dÞch
chuyÓn m¹nh vÒ phÝa lôc ®Þa §«ng ¸. Trªn c¸c b¶n ®å tr êng ¸p trªn BiÓn §«ng
vÞ trÝ cña d¶i ¸p thÊp n y th êng ® îc nhËn thÊy th«ng qua vÞ trÝ cña d¶i héi tô
nhiÖt ®íi n»m v¾t qua BiÓn §«ng. Qu¸ tr×nh t¨ng c êng cña trung t©m ¸p thÊp
lôc ®Þa cßn ® îc thÓ hiÖn qua sù tån t¹i th êng xuyªn cña mét trung t©m ¸p
thÊp khu vùc B¾c §«ng D ¬ng- V©n Nam. Trªn phÇn lín c¸c b¶n ®å khÝ ¸p sù
hiÖn diÖn cña trung t©m khÝ ¸p khu vùc n y ® îc nhËn thÊy râ qua vÞ trÝ d¶i ¸p
thÊp xÝch ®¹o-nhiÖt ®íi.
Nh chóng ta ®Òu biÕt, qu¸ tr×nh t ¬ng t¸c biÓn-khÝ quyÓn-lôc ®Þa ® îc thÓ
hiÖn qua biÕn ®éng ph©n bè tr êng khÝ ¸p trªn mÆt ®Êt víi sù h×nh th nh v
biÕn ®æi c¸c trung t©m khÝ ¸p c¬ b¶n thay cho c¸c ®íi khÝ ¸p d¹ng v nh kh¨n v¾t
ngang §Þa CÇu. Qu¸ tr×nh t ¬ng t¸c n y còng dÉn ®Õn nh÷ng biÕn ®éng c¬ b¶n
cña ph©n bè tr êng giã trªn to n bé mÆt Qu¶ §Êt v trªn tõng khu vùc. §èi víi
khu vùc §«ng ¸ v §«ng-Nam ¸ sù biÕn ®éng trong n¨m cña tr êng ¸p v giã
® îc thÓ hiÖn râ th«ng qua ®Æc ®iÓm chÕ ®é giã mïa. §©y l mét trong nh÷ng
khu vùc cã chÕ ®é giã mïa ®Æc s¾c trªn Qu¶ §Êt.
Nh chóng ta ®Òu biÕt, víi sù h×nh th nh nh÷ng trung t©m ¸p thÊp trªn
d¶i cËn nhiÖt ®íi thuéc c¸c ®¹i lôc ¢u-¸ v ch©u Phi trong mïa nãng (hÌ) còng
nh viÖc t¨ng c êng c¸c trung t©m ¸p cao lôc ®Þa trong mïa l¹nh (®«ng) ®· dÉn
®Õn hiÖn t îng ®æi h íng giã theo chiÒu ®èi lËp nhau khi chuyÓn tõ mïa ®«ng
sang mïa hÌ trªn khu vùc réng lín nhiÖt ®íi-xÝch ®¹o kÐo d i tõ T©y Phi ®Õn
§«ng ¸ v b¾c óc (h×nh 1.11). §©y l khu vùc ho¹t ®éng giã mïa réng lín v
m¹nh nhÊt trªn Qu¶ §Êt víi trung t©m l b¾c Ên §é D ¬ng v c¸c biÓn §«ng
Nam ¸.
Nh ®· tr×nh b y ë phÇn trªn, tr êng giã trªn BiÓn §«ng chÞu t¸c ®éng chñ
yÕu cña sù dÞch chuyÓn v biÕn ®æi m¹nh mÏ cña d¶i ¸p thÊp xÝch ®¹o nhiÖt ®íi
v cã chÕ ®é giã mïa ®Æc tr ng. Trªn c¸c b¶n ®å tr êng giã trung b×nh mïa ®«ng
v mïa hÌ trªn ph¹m vy to n cÇu còng nh BiÓn §«ng ®Òu nhËn thÊy râ ®Æc
tr ng biÕn ®éng ph©n bè ®ã. Còng tõ c¸c b¶n ®å n y, bªn c¹nh sù ®æi ng îc
chiÒu h íng giã, c êng ®é giã m¹nh trªn mÆt biÓn chñ yÕu xÈy ra trong mïa
®«ng khi d¶i héi tô nhiÖt ®íi ®i xuèng nam B¸n CÇu, ra khái giíi h¹n BiÓn §«ng.
Trong mïa hÌ do d¶i héi tô nhiÖt ®íi n»m ë nöa phÇn phÝa b¾c biÓn, giã cã c êng
®é lín chØ quan tr¾c thÊy trªn vïng biÓn ngo i kh¬i nam BiÓn §«ng.
100 http://www.ebook.edu.vn
- H×nh 2.5. B¶n ®å tr êng øng suÊt giã trung binh th¸ng 1 trªn mÆt BiÓn §«ng
Nh vËy, tr êng giã trªn khu vùc BiÓn §«ng v kÒ cËn ® îc h×nh th nh v
biÕn ®éng phô thuéc chñ yÕu v o biÕn ®éng ph©n bè cña tr êng ¸p. Tuy nhiªn,
nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña tr êng giã cßn thÓ hiÖn râ vai trß cña c¸c nh©n tè ®Þa
ph ¬ng ®Æc biÖt l ®Þa h×nh v v ® êng bê biÓn.
Trong giã mïa mïa ®«ng, tuy giã ®«ng-b¾c (NE) ® îc xem l h íng giã ¸p
®¶o trªn to n bé khu vùc (h×nh 2.5), nh ng ngay ®èi víi BiÓn §«ng, trªn d¶i ven
bê ViÖt Nam do t¸c ®éng biÕn ®æi cña cña ®Þa h×nh v ® êng bê h íng giã ®· cã
sù biÕn ®æi ®¸ng kÓ. §èi víi d¶i ven bê t©y VÞnh B¾c Bé v trung Trung Bé, d íi
t¸c ®éng cña d¶i Tr êng S¬n h íng giã t¹i nhiÒu tr¹m ven bê ®· chuyÓn sang
b¾c (N) v b¾c-t©y-b¾c (NNW). Trªn c¸c vïng biÓn Nam Bé v vÞnh Th¸i Lan,
h íng giã l¹i chuyÓn dÇn sang ®«ng-®«ng-b¾c (ENE) v ®«ng (E) khi ®i tõ ngo i
kh¬i v o lôc ®Þa v ra vÞnh Th¸i Lan. §èi víi gi¸ trÞ cña vËn tèc giã còng quan
tr¾c thÊy cã sù suy gi¶m ®¸ng kÓ tõ vïng ngo i kh¬i ®i v o bê v tõ trung t©m
biÓn ®Õn c¸c khu vùc gÇn bê v vÞnh Th¸i Lan.
101 http://www.ebook.edu.vn
- H×nh 2.6. B¶n ®å tr êng øng suÊt giã trung binh th¸ng 7 trªn mÆt BiÓn §«ng
Trong mïa giã t©y-nam (SW, h×nh 2.6), sù ph©n hãa cña h íng giã v vËn
tèc giã c ng trë nªn ®¸ng kÓ h¬n do chÞu t¸c ®éng chÝnh cña d¶i héi tô nhiÖt ®íi
®i qua khu vùc. Trªn to n bé BiÓn §«ng v kÒ cËn, h íng giã SW chØ ¸p ®¶o ë
c¸c khu vùc nam v ®«ng-nam biÓn, h íng giã t©y (W) ®· trë nªn thÞnh h nh
trªn to n vÞnh Th¸i Lan còng nh c¸c khu vùc ven bê §«ng Nam Bé v mét sè
n¬i ë Nam Trung Bé. Trªn khu vùc phÝa b¾c BiÓn §«ng, bao gåm c¶ vÞnh B¾c Bé
giã ®· chuyÓn h íng dÇn tõ SW sang h íng nam (S) thËm chÝ ®«ng-nam (SE).
Khu vùc cã vËn tèc giã m¹nh nhÊt còng tËp trung trªn phÇn biÓn ngo i kh¬i
®«ng-nam BiÓn §«ng víi vËn tèc trung b×nh kho¶ng 7-8 m/s.
102 http://www.ebook.edu.vn
- 100 102 104 106 108 110 112 114 116 118 120
22 22
20 20
18 18
16 16
14 14
12 12
10 10
8 8
6 6
4 4
2 2
100 102 104 106 108 110 112 114 116 118 120
H×nh 2.7. Tr êng roto øng suÊt giã trªn mÆt biÓn trung b×nh th¸ng 1 (dyn/cm3) tÝnh theo tr êng øng
suÊt giã cña Halleman and Rosenstein (1983)
Víi ®Æc ®iÓm ph©n bè cña c¸c tr êng giã theo mïa, trªn BiÓn §«ng lu«n tån
t¹i c¸c vïng xo¸y cña øng suÊt giã cã dÊu kh¸c nhau. Trong mïa ®«ng (h×nh
2.7), sù hiÖn diÖn cña vïng xo¸y cã gi¸ trÞ d ¬ng lín trªn phÇn trung t©m l t¸c
nh©n g©y ra ho n l u xo¸y thuËn c¬ b¶n cña n íc biÓn. Trong mïa hÌ (h×nh
3.10) vïng biÓn cã gi¸ trÞ xo¸y øng suÊt d ¬ng l¹i dÞch chuyÓn vÞ trÝ vÒ gÇn bê
Nam Trung Bé. Trong khi trªn vïng biÓn nam v ®«ng nam l¹i l khu vùc cã
xo¸y øng suÊt giã ©m.
§Æc ®iÓm tån t¹i v biÕn ®æi cña c¸c trung t©m xo¸y øng suÊt giã cã dÊu
ng îc nhau l nguyªn nh©n h×nh th nh nªn xo¸y ho n l u trªn mÆt biÓn cã quy
m« kh¸c nhau, trong nhiÒu tr êng hîp t¹o ra d¶i ph©n kú v héi tô dßng ch¶y
còng nh t¨ng c êng sù ho¹t ®éng cña c¸c khu vùc n íc tråi ven bê trong ®ã cã
n íc tråi Nam Trung Bé.
103 http://www.ebook.edu.vn
nguon tai.lieu . vn
