Xem mẫu

  1. Giaïo trçnh QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI ThS. Lã Anh Tuáún ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- TIÃÚN TRÇNH QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI Chæång 2 --- oOo --- 2.1 GIÅÏI THIÃÛU 2.1.1 Phaûm vi Qui hoaûch Qui hoaûch coï thãø laì qui hoaûch toaìn diãûn, qui hoaûch âån ngaình vaì qui hoaûch song phæång:  Qui hoaûch toaìn diãûn (comprehensive planning) hoàûc qui hoaûch âa muûc tiãu (multi-purpose planning) âæåüc thæûc hiãûn âãø phaït triãøn, bäú trê täøng quaït caïc hoaût âäüng âa daûng liãn quan våïi nhau, sàõp âàût caïc thæï tæû æu tiãu vaì âënh hæåïng giaíi quyãút caïc máu thuáùn coï thãø phaït sinh trong viãûc sæí duûng nguäön næåïc. Viãûc qui hoaûch toaìn diãûn thæåìng âæåüc thæûc hiãûn åí mæïc âäü chênh phuí, trãn qui mä quäúc gia vaì caïc vuìng laînh thäø räüng låïn, coï aính hæåíng âãún nhiãöu ngæåìi, nhiãöu hoaût âäüng khaïc nhau vaì taïc âäüng nhiãöu âãún tæû nhiãn. Viãûc qui hoaûch toaìn diãûn cho khai thaïc nguäön næåïc cho vuìng låïn âæåüc sàõp xãúp nhæ sau: MÄ TAÍ ÂÀÛC TRÆNG NGUÄÖN NÆÅÏC XÁY DÆÛNG CHIÃÚN LÆÅÜC SÆÍ DUÛNG QUI HOAÛC H SÆÍ DUÛNG NÆÅÏC CHO CAÏC NGAÌNH ÂIÃÖU PHÄÚI NGUÄÖN NÆÅÏC CHO CAÏC NGAÌNH ÂUÏC KÃÚT KÃÚ HOAÛCH CHUNG ÂIÃÖU PHÄÚI CHÆÅNG TRÇNH HAÌNH ÂÄÜNG KÃÚ HOAÛC H THÆÛC HIÃÛN Hçnh 2.1: Caïc bæåïc qui hoaûch toaìn diãûn cho viãûc phaït triãøn nguäön næåïc khu væûc ------------------------------------------------------------------------------------------------------ 14 Chæång 2: TIÃÚN TRÇNH QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI
  2. Giaïo trçnh QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI ThS. Lã Anh Tuáún ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------  Qui hoaûch âån ngaình (single-purpose/ functional planning) thæåìng âæåüc thæûc hiãûn cho tæìng ngaình sæí duûng næåïc riãng reî, vê duû qui hoaûch cáúp næåïc âä thë, qui hoaûch hãû thäúng thuíy näng, ... Viãûc qui hoaûch âån ngaình thæåìng giåïi haûn åí qui mäü, mæïc âäü cho caïc tiãøu vuìng, khu væûc nhoí vaì coï khuynh hæåïng âi sáu vaìo caïc chi tiãút kinh tãú, kyî thuáût vaì xaî häüi. Tuy nhiãn, hiãûn nay cuîng coï nhæîng xu thãú qui hoaûch täøng thãø cho tæìng âån ngaình riãng leí åí qui mä räüng låïn hån. ÂËNH DANH VÁÚN ÂÃÖ VAÌ NHU CÁÖU THU THÁÛP DÆÎ LIÃÛU PHAÏT TRIÃØN MUÛC ÂÊCH/ MUÛC TIÃU CAÏC RAÌNG BUÄÜC GAÛN LOÜC / PHAÏN ÂOAÏN CAÏC VÁÚN ÂÃÖ XÁY DÆÛNG CAÏC PHÆÅNG AÏN PHÁN TÊCH CAÏC PHÆÅNG AÏN ÂAÏNH GIAÏ CAÏC TAÏC ÂÄÜNG CHOÜN LÆÛA VAÌ ÂAÏNH GIAÏ THÆÛC HIÃÛN VÁÛN HAÌNH VAÌ QUAÍN LYÏ THEO DOÎI VAÌ ÂAÏNH GIAÏ Hçnh 2.2: Læåüc âäö cuía tiãún trçnh qui hoaûch âån ngaình (Theo W. Ruiter vaì F.M. Sanders, Physical Planning, Delft TU, 1998) ------------------------------------------------------------------------------------------------------ 15 Chæång 2: TIÃÚN TRÇNH QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI
  3. Giaïo trçnh QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI ThS. Lã Anh Tuáún ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------  Qui hoaûch song phæång (bilateral/ double-purpose planning) coï thãø thæûc hiãûn khi caïc muûc tiãu cuía 2 nhoïm ngaình gáön guîi vaì coï quan hãû máût thiãút våïi nhau, vê duû qui hoaûch sæí duûng næåïc vaì sæí duûng âáút, qui hoaûch thuíy låüi vaì giao thäng näng thän, ... Qui hoaûch naìy, âäi luïc, âæåüc xãúp vaìo nhoïm qui hoaûch toaìn diãûn, màûc dáöu noï khäng thãø hiãûn roî tênh toaìn diãûn, qui mä cuía qui hoaûch song phæång coï thãø laì räüng låïn hån vaì phæïc taûp hån qui hoaûch âån ngaình vaì cuîng âi saït våïi caïc chi tiãút kinh tãú, kyî thuáût vaì xaî häüi. (4) Thäng tin cäüng âäöng vaì Phaín häöi (2) (6) Âënh danh vaì Phán Quyãút âënh têch váún âãö  Cáöu / Cung  Sæí duûng næåïc (âáút)  Cå häüi (5) Xáy dæûng phæång aïn vaì phán têch  Hãû thäúng phæång aïn (1)  Âaïnh giaï chi tiãút Muûc tiãu täøng quaït Khuyãún caïo Muûc tiãu cuû thãø Thãø chãú chênh saïch Raìng buäüc luáût lãû (7) (3) Täø chæïc thæûc hiãûn Âënh danh Giaíi phaïp caïc hoaût âäüng khi vaì Âaïnh giaï Taïc âäüng yãu cáöu  G iaíi phaïp cáúu truïc  G iaíi phaïp quaín lyï  Âaïnh giaï så khåíi (8) Váûn haình vaì Quaín lyï hãû taìi nguyãn Cáûp nháût kãú hoaûch Hçnh 2.3: Tiãún trçnh qui hoaûch vaì quaín lyï taìi nguyãn næåïc vaì âáút liãn quan (Theo Baïo caïo cuía UÍy ban Montanarian, Täø chæïc Häüi âäöng Kyî thuáût vãö Qui hoaûch vaì Quaín lyï Taìi nguyãn næåïc, Hoa kyì, 1/1974) ------------------------------------------------------------------------------------------------------ 16 Chæång 2: TIÃÚN TRÇNH QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI
  4. Giaïo trçnh QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI ThS. Lã Anh Tuáún ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 2.1.2 Mæïc âäü Qui hoaûch Thuíy låüi Trãn bçnh diãûn quäúc gia hoàûc khu væûc låïn, thäng thæåìng qui hoaûch thuíy låüi thæåìng gàõn âãún caïc dæû aïn thuíy låüi dæû kiãún seî thæûc hiãûn. Qui hoaûch thuíy låüi coï thãø âæåüc xáy dæûng træåïc räöi âãún caïc dæû aïn hoàûc ngæåüc laûi dæûa trãn cå såí mäüt säú dæû aïn træåïc âoï hoàûc dæû aïn thê âiãøm, sau khi xem xeït tênh hiãûu quaí, maì tiãún haình laìm qui hoaûch. Quan hãû naìy thãø hiãûn åí hçnh 2.4 nhæ sau: MUÛC TIÃU THUÍY LÅÜI  An ninh læång thæûc + Lao âäüng  Tàng thu nháûp + Ngoaûi tãû  Phaït triãøn saín xuáút + Tiãút kiãûm ngán saïch  Cháút læåüng mäi træåìng Phaït triãøn nãön kinh tãú,   ÄØn âënh xaî häüi Gia tàng giaï trë âäöng tiãön Giaï caí dæû kiãún  v.v... CAÏC THÄNG SÄÚ QUÄÚC GIA Gia troüng CAÏC DÆÛ AÏN KHAÏC DÆÛ AÏN THUÍY LÅÜI Âaïnh giaï Nãön taíng Thiãút kãú taìi nguyãn dæû aïn Thi cäng næåïc Váûn haình PHÁN TÊCH QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI  Kyî thuáût  Kinh tãú  Xaî häüi Xáy dæûng vaì Choün læûa caïc Phæång aïn  Mäi træåìng Âaïnh giaï hiãûu êch:  Cho ngæåìi dán  Cho doanh nghiãûp  Cho chênh phuí Hçnh 2.4: Quan hãû giæîa Qui hoaûch Thuíy låüi vaì Dæû aïn Thuíy låüi xem xeït trãn bçnh diãûn quäúc gia ------------------------------------------------------------------------------------------------------ 17 Chæång 2: TIÃÚN TRÇNH QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI
  5. Giaïo trçnh QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI ThS. Lã Anh Tuáún ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ÅÍ mæïc âäü tháúp hån, nhæ trong mäüt âëa phæång, mäüt cäüng âäöng, viãûc qui hoaûch thuíy låüi thæåìng âæåüc xáy dæûng âan xen giæîa yãúu täú chênh saïch cuía chênh quyãön vaì yãúu täú kyî thuáût liãn quan âãún viãûc thæûc hiãûn mäüt dæû aïn thuíy låüi khaï cuû thãø hån. Hçnh 2.5 minh hoüa cho tháúy quan hãû giæîa chênh saïch, kyî thuáût vaì qui hoaûch åí mæïc âäü âëa phæång. Nhu cáöu xaî häüi Chênh saïch Muûc tiãu xaî häüi Nhu cáöu kyî thuáût: cäng trçnh, kinh tãú, mäi træåìng Luáûn chæïng Qui hoaûch Âiãöu tra vaì Phán têch Kinh tãú caïc dæî liãûu cå baín Kyî thuáût Xaî häüi Caïc phæång aïn Kyî thuáût Choün læûa phæång aïn Thiãút kãú Thæûc hiãûn Quaín lyï, Váûn haình Hçnh 2.5: Quan hãû giæîa yãúu täú chênh saïch, qui hoaûch vaì kyî thuáût ------------------------------------------------------------------------------------------------------ 18 Chæång 2: TIÃÚN TRÇNH QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI
  6. Giaïo trçnh QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI ThS. Lã Anh Tuáún ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 2.2 TIÃÚN TRÇNH QUI HOAÛCH Tiãún trçnh qui hoaûch thuíy låüi thäng thæåìng phaíi traíi qua 9 bæåïc sau:  XAÏC ÂËNH VÁÚN ÂÃÖ   THU THÁÛP VAÌ PHÁN TÊCH DÆÎ LIÃÛU   PHAÏT TRIÃØN CAÏC MUÛC TIÃU   GAÛN LOÜC VAÌ PHÁN ÂËNH VÁÚN ÂÃÖ   ÂÃÖ XUÁÚT GIAÍI PHAÏP PHÆÅNG AÏN   PHÁN TÊCH CAÏC PHÆÅNG AÏN   KHUYÃÚN CAÏO CAÏC HOAÛT ÂÄÜNG   CHÆÅNG TRÇNH THÆÛC HIÃÛN   GIAÏM SAÏT VAÌ THEO DOÎI Hçnh 2.6: Caïc bæåïc täøng quaït thæûc hiãûn tiãún trçnh qui hoaûch thuíy låüi ------------------------------------------------------------------------------------------------------ 19 Chæång 2: TIÃÚN TRÇNH QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI
  7. Giaïo trçnh QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI ThS. Lã Anh Tuáún ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 2.2.1 Xaïc âënh váún âãö Váún âãö trong qui hoaûch thuíy låüi laì xem xeït cán bàòng giæîa giæîa hãû thäúng taìi nguyãn næåïc vaì nhu cáöu næåïc cho caïc ngaình khaïc nhau maì xáy dæûng viãûc qui hoaûch sæí duûng nguäön næåïc. Qui trçnh xem xeït nhæ sau: HÃÛ THÄÚNG NGUÄÖN NÆÅÏC HÃÛ THÄÚNG TAÌI NGUYÃN HÃÛ THÄÚNG CÄNG TRÇNH HÃÛ THÄÚNG CAÏC THUÍY LÅÜI NHU CÁÖU NÆÅÏC Taìi nguyãn næåïc - Kho næåïc, caïc cäng trçnh - Sæí duûng næåïc cáúp næåïc vaì âáöu mäúi - Tiãu hao næåïc - Xæí lyï cháút læåüng vaì - Phoìng luî, chäúng uïng Daûng: Â àûc træng: caíi taûo mäi træåìng - Baío vãû vaì caíi taûo -Næåïc màût - Læåüng - Phoìng luî, chäúng uïng ... mäi træåìng -Næåïc ngáöm - Cháút - Caïc yãu cáöu khaïc -Âaûi dæång - Âäüng thaïi CÁN BÀÒNG NÆÅÏC Âàûc træng cán bàòng Hãû thäúng chè tiãu âaïnh giaï Phæång phaïp âaïnh giaï - L æåüng - Kinh tãú - Phæång phaïp täúi æu - Cháút læåüng - Chæïc nàng - Phæång phaïp mä phoíng - Âäüng thaïi - Mäi træåìng - Âäü tin cáûy Phæång phaïp xaïc âënh cán bàòng håüp lyï Hçnh 2.7: Så âäö Hãû thäúng nguäön næåïc trong Qui hoaûch nguäön næåïc 2.2.2 Thu tháûp vaì phán têch dæî liãûu Nhu cáöu næåïc cho saín xuáút, sinh hoaût cuía con ngæåìi vaì mäi træåìng bao quan con ngæåìi ráút âa daûng vaì biãún âäøi liãn tuûc. Viãûc thu tháûp säú liãûu phuûc vuû cho cäng taïc qui hoaûch thuíy låüi bao gäöm:  Âiãöu tra täøng håüp nguäön næåïc khu væûc/laînh thäø: daûng taìi nguyãn næåïc, säú læåüng, cháút læåüng vaì âäüng thaïi.  Thaình láûp häö så, baín âäö, thæ muûc læu træî caïc säú liãûu khê tæåüng, thuíy vàn, âáút âai vaì caïc âiãöu kiãûn tæû nhiãn khaïc liãn quan âãún taìi nguyãn næåïc. ------------------------------------------------------------------------------------------------------ 20 Chæång 2: TIÃÚN TRÇNH QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI
  8. Giaïo trçnh QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI ThS. Lã Anh Tuáún ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------  Xaïc âënh nhu cáöu næåïc cho caïc ngaình kinh tãú: + Nhu cáöu næåïc cho sinh hoaût trong cäüng âäöng + Nhu cáöu næåïc cho saín xuáút näng nghiãûp + Nhu cáöu næåïc cho saín xuáút cäng nghiãûp + Nhu cáöu næåïc cho saín xuáút nàng læåüng + Nhu cáöu næåïc cho giao thäng váûn taíi + Nhu cáöu næåïc cho viãûc baío vãû mäi træåìng, cán bàòng sinh thaïi + Nhu cáöu næåïc cho phoìng luî, chäúng haûn + Nhu cáöu næåïc cho caïc muûc âêch khaïc (du lëch, thãø thao, ...)  Chuí træång chênh saïch cuía Nhaì næåïc vaì chênh quyãön âëa phæång trong viãûc khai thaïc, phán phäúi vaì sæí duûng nguäön næåïc.  Caïc mæïc æu tiãn trong cung cáúp næåïc khi âiãöu kiãûn taìi nguyãn, taìi chênh bë haûn chãú.  Caïc biãûn phaïp baío vãû, chäúng suy thoaïi nguäön næåïc, caïc phæång caïch caíi taûo cháút læåüng næåïc khi coï ruíi ro mäi træåìng.  Caïc khuyãún caïo cuía caïc chuyãn gia khaïc åí caïc ngaình khaïc. Caïc säú liãûu cáön phaíi âæåüc sàõp xãúp, saìng loüc vaì phán têch trãn cå såí caïc pheïp toaïn thäúng kã vaì toaïn giaíi têch. Mäùi kãút quaí tênh toaïn cáön thiãút coï âaïnh giaï, nháûn xeït vaì khuyãún caïo. 2.2.3 Muûc tiãu Qui hoaûch Muûc tiãu cuía qui hoaûch thuíy låüi laì xaïc âënh træî læåüng, cháút læåüng vaì âäüng thaïi cuía taìi nguyãn næåïc, hoaûch âënh kãú hoaûch khai thaïc, sæí duûng coï hiãûu quaí caïc nguäön næåïc tæång æïng våïi âiãöu kiãûn kinh tãú - xaî häüi cuía con ngæåìi nhàòm âaïp æïng yãu cáöu säúng, saín xuáút vaì phaït triãøn haìi hoìa våïi viãûc baío vãû mäüi træåìng vaì caính quan, duy trç viãûc cán bàòng sinh thaïi bãön væîng. Muûc tiãu cuía qui hoaûch thuíy låüi coìn nhàõm âãún viãûc phoìng, chäúng vaì khàõc phuûc háûu quaí taïc haûi do næåïc gáy ra. Muûc tiãu cuía qui hoaûch thuíy låüi coï thãø laì muûc tiãu täøng quaït vaì muûc tiãu cuû thãø. = Muûc tiãu täøng quaït (Goals, Aims) = Muûc tiãu daìi haûn = Muûc tiãu cao Muûc tiãu täøng quaït mä taí yï tæåíng chung, mäüt âënh hæåïng, chuí træång bao quaït cáön phaíi âi tåïi. Noï âæåüc phaït biãøu mäüt caïch ngàõn goün, chung nháút bao truìm vaì täøng håüp mäüt loaût nhæîng kãút quaí coï âæåüc tæì dæû aïn. Vê duû: Caïc muûc tiãu täøng quaït nhæ + Quaín lyï taìi nguyãn næåïc + Khai thaïc thuíy låüi ------------------------------------------------------------------------------------------------------ 21 Chæång 2: TIÃÚN TRÇNH QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI
  9. Giaïo trçnh QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI ThS. Lã Anh Tuáún ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- = Muûc tiãu cuû thãø (Objectives, Purpose) Muûc tiãu cuû thãø âæåüc phaït biãøu roî hån biãøu thë kãút quaí cuía dæû aïn bàòng nhæîng cuûm tæì mang tênh haình âäüng nhiãöu hån. Muûc tiãu cuû thãø chênh laì mäüt danh saïch âæåüc liãût kã trçnh baìy caïc kãút quaí mong muäún âaût âæåüc mäüt caïch chi tiãút. Caïc muûc tiãu khäng âæåüc må häö, khäng roî nghéa. Âãø mäüt dæû aïn coï âæåüc âënh hæåïng vaì muûc âêch roî rãût thç caïc muûc tiãu cuû thãø phaíi âæåüc mäüt caïch hãû thäúng. Muûc tiãu täøng quaït âæåüc cáúu taûo båíi nhiãöu muûc tiãu cuû thãø. Viãûc âaût âæåüc tæìng muûc tiãu cuû thãø riãng reí cuäúi cuìng seî giuïp âaût âæåüc muûc tiãu täøng quaït. MUÛC TIÃU TÄØNG QUAÏT MUÛC TIÃU CUÛ THÃØ Maûng læåïi quan tràõc khê tæåüng - thuíy vàn Quaín lyï Kãú hoaûch phán bäú , sæí Taìi nguyãn næåïc duûng nguäön næåïc Phæång aïn phoìng traïnh luût baîo, haûn haïn Häö chæïa næåïc Nhaì maïy thuíy âiãûn Hãû thäúng thuíy näng Cáúp thoaït næåïc Khai thaïc thuíy låüi Giao thäng thuíy Phoìng chäúng luî luût Cáúp næåïc cho caïc muûc âêch khaïc Hçnh 2.8: Vê duû vãö muûc tiãu täøng quaït vaì muûc tiãu cuû thãø ------------------------------------------------------------------------------------------------------ 22 Chæång 2: TIÃÚN TRÇNH QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI
  10. Giaïo trçnh QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI ThS. Lã Anh Tuáún ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 2.2.4 Thaình láûp phæång aïn Muûc âêch cuía viãûc thaình láûp caïc phæång aïn âãø cuû thãø hån caïch giaíi quyãút váún âãö nhàòm âaût âæåüc caïc muûc tiãu âaî âãö ra. Caïc phæång aïn âãö xuáút laì cå såí cáön thiãút âãø giuïp caïc ngæåìi ra quyãút âënh tháúy chuïng liãn quan âãún caïc muûc tiãu vaì hiãøu âæåüc viãûc cán bàòng caïc yãúu täú khaïc nhau âãø âaût âæåüc sæû thoía hiãûp täút nháút. Viãûc thaình láûp caïc phæång aïn thæåìng âæåüc bàõt âáöu xaïc âënh nhu cáöu, âi âãún viãûc cán âäúi taìi nguyãn - taìi chênh vaì caïc giaíi phaïp quaín lyï nhçn trãn bçnh diãûn kyî thuáût vaì xaî häüi. Viãûc vaûch ra caïc phæång aïn cáön phaíi âuí heûp âãø coï thãø âënh læåüng âæåüc caïc yãúu täú kyî thuáût nhæng cuîng âuí räüng âãø coï thãø tiãúp cáûn âãún muûc tiãu. Viãûc choün phæång aïn vaì caïc muûc tiãu kyî thuáût cáön bao truìm chu trçnh qui hoaûch âãún viãûc thiãút kãú kyî thuáût. Hçnh sau minh hoüa quan hãû vaì chu trçnh naìy. MUÛC TIÃU KYÎ THUÁÛT Caïc phæång aïn Qui hoaûch Phán têch Nghiãn cæïu Khu væûc Kinh tãú Taìi nguyãn vaì Xaî häüi næåïc Tênh toaïn Nghiãn cæïu Giaï thaình Nhu cáöu vaì Låüi nhuáûn næåïc Thiãút kãú Kyî thuáût CHOÜN PHÆÅNG AÏN Hçnh 2.9 : Quan hãû giæîa Qui hoaûch vaì Thæûc hiãûn Kyî thuáût ------------------------------------------------------------------------------------------------------ 23 Chæång 2: TIÃÚN TRÇNH QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI
  11. Giaïo trçnh QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI ThS. Lã Anh Tuáún ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 2.2.5 Phán têch phæång aïn Phæång aïn naìo cuîng coï màût maûnh vaì màût yãúu cuía noï. Coï thãø phæång aïn naìy thuáûn låüi vãö màût kyî thuáût nhæng keïm hiãûu quaí vãö màût kinh tãú, phæång aïn khaïc coï thãø coï låüi thãú vãö kinh tãú nhæng keïm vãö màût mäi træåìng vaì xaî häüi chàóng haûn. Thæåìng 2 yãúu täú chênh cáön cán nhàõc laì hiãûu quaí kinh tãú vaì caïc taïc âäüng khaïc nhæ mäi træåìng, xaî häüi. Trong táút caí moüi træåìng håüp, "khäng laìm gç caí", nghéa laì giæî nguyãn hiãûn traûng, cuîng laì mäüt phæång aïn. Caïc phæång aïn håüp lyï khi âæåüc âãö xuáút thæåìng buäüc nhæîng ngæåìi xem xeït choün læûa phaíi âàõn âo, cán nhàõc. Viãûc phán têch caïc yãúu täú maûnh, yãúu cho tæìng phæång aïn ráút cáön thiãút. Âaïnh giaï hiãûu quaí kinh tãú cho tæìng phæång aïn laì mäüt cå såí quan troüng cho viãûc so saïnh caïc kãú hoaûch. Caïc kãú hoaûch sæí duûng nguäön næåïc khaïc nhau liãn quan âãún caïc dæû aïn thuíy låüi khaïc nhau seî dáùn âãún caïc kãút quaí tênh toaïn kinh tãú khaïc nhau. Phæång phaïp phán têch hiãûu quaí - väún (benefit - cost analysis) thæåìng âæåüc sæí duûng trong phán têch hiãûu quaí kinh tãú thuíy låüi. Váún âãö naìy seî âæåüc trçnh baìy åí chæång 4 cuía giaïo trçnh naìy. Âaïnh giaï caïc taïc âäüng cuía nhæîng dæû aïn thuíy låüi thæåìng liãn quan âãún caïc yãúu täú mäi træåìng, xaî häüi vaì kinh tãú. Trong âoï yãúu täú mäi træåìng laì yãúu täú thæåìng âæåüc læu yï nhiãöu nháút. Âiãöu naìy cuîng âaî raìng buäüc trong Luáût Taìi nguyãn Næåïc cuía Viãût Nam (Chæång III: KHAI THAÏC, SÆÍ DUÛNG TAÌI NGUYÃN NÆÅÏC). 2.2.6 Âaïnh giaï vaì Khuyãún caïo Âaïnh giaï (evaluation) laì mäüt tiãún trçnh phán têch caïc kãú hoaûch phæång aïn vaì so saïnh tênh hiãûu êch vaì caïc phán bäú báút låüi cuía chuïng. Tæì kãút quaí naìy, mäüt khuyãún caïo (recommendations) cáön phaíi âæa ra. Mäüt tiãúp cáûn âån giaín âãø tiãún haình âaïnh giaï coï thãø theo caïc tiãún trçnh sau:  Âënh danh váún âãö vaì muûc tiãu maì tæìng phæång aïn âãö ra;  Xaïc âënh caïc âàûc træng têch cæûc vaì tiãu cæûc cuía caïc phæång aïn, thãø hiãûn caïc xaïc âënh naìy trãn mäüt baíng so saïnh;  Cäng bäú kãút quaí âaïnh giaï cho caïc nhaì quyãút âënh biãút mäùi phæång aïn seî coï liãn quan âãún caïc váún âãö vaì chênh saïch cáúp âëa phæång, cáúp tènh, liãn tènh, khu væûc vaì quäúc gia nhæ thãú naìo. Baíng thãø hiãûn kãút quaí cuîng cáön diãùn taí viãûc cán bàòng caïc yãúu täú khaïc nhau âãø âaût âæåüc sæû thoaí hiãûp chung vaì häù tråü viãûc choün læûa phæång aïn. Nhàòm âaût âæåüc sæû quyãút âënh âuïng âàõn cho caïc kãú hoaûch sæí duûng vaì khai thaïc taìi nguyãn næåïc, cáön xaïc âënh: ------------------------------------------------------------------------------------------------------ 24 Chæång 2: TIÃÚN TRÇNH QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI
  12. Giaïo trçnh QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI ThS. Lã Anh Tuáún ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------  Xaïc âënh phæång aïn choün thoía maîn caïc nhu cáöu duìng næåïc, bao gäöm caí caïc hiãûu êch vaì aính hæåíng báút låüi cho táút caí caïc nhu cáöu.  So saïnh tæìng phæång aïn våïi táút caí caïc phæång aïn khaïc. Khi coï 1 phæång aïn thãø hiãûn mäüt biãún âäüng låïn so våïi nhoïm nhæîng phæång aïn khaïc coï sæû sai biãût khäng âaïng kãø thç nhoïm nhæîng phæång aïn âæåüc xem nhæ 1 phæång aïn.  Phán têch khaí nàng cán bàòng, hoìa hiãûp giæîa hiãûu quaí kinh tãú våïi cháút læåüng mäi træåìng. Caïc tiãu chuáøn âàûc thuì duìng âãø âaïnh giaï caïc kãú hoaûch vaì loaût boí båït säú læåüng caïc phæång aïn:  Khaí nàng thæìa nháûn (Acceptability): Xem xeït tênh khaí thi vaì khaí nàng täön taûi cuía kãú hoaûch dæûa vaìo sæû thæìa nháûn tæì caïc bãn liãn quan vaì caïc âënh chãú raìng buäüc khaïc.  Tênh hiãûu læûc (Effectiveness): Âaïnh giaï sæû thãø hiãûn kyî thuáût cuía kãú hoaûch vaì sæû phán bäú âãún caïc muûc tiãu cuía qui hoaûch.  Tênh hiãûu quaí (Efficiency): Khaío saït khaí nàng cuía kãú hoaûch coï âaïp æïng caïc muûc tiãu vãö màût chæïc nàng vaì våïi phæång tiãûn chi phê täúi thiãøu.  Tênh troün veûn (Completeness): Xem xeït táút caí nhæîng âáöu tæ cáön thiãút coï dáùn âãún viãûc âaût âáöy âuí mäüt kãú hoaûch hay khäng.  Tênh chàõc chàõn (Certainty): Phán têch sæû xaïc âaïng cuía kãú hoaûch våïi muûc tiãu qui hoaûch.  Phaûm vi âëa lyï (Geographic scope): Xaïc âënh nãúu vuìng diãûn têch laì âuí låïn âãø bao truìm váún âãö.  Tè säú Thu - Chi (Benefit - Cost ratio): Xaïc âënh tênh hiãûu êch cuía kãú hoaûch  Tênh thuáûn nghëch (Reversibilty): Âo læåìng khaí nàng hoaìn traí mäüt dæû aïn hoaìn táút tråí vãö âiãöu kiãûn nguyãn thuíy.  Tênh äøn âënh (Stability): Phán têch âäü nhaûy cuía kãú hoaûch âãún tiãöm nàng phaït triãøn tæång lai. 2.2.7 Thæûc hiãûn Qui hoaûch Thæûc hiãûn coï nghéa laì tiãún haình kãú hoaûch âaî âæåüc choün læûa hoàûc khuyãún caïo. ÅÍ giai âoaûn naìy, kãú hoaûch âaî âæåüc xeït duyãût vaì chuyãøn âãún viãûc thiãút kãú vaì xáy dæûng (våïi caïc kãú hoaûch xáy dæûng cäng trçnh thuíy) hoàûc chuyãøn âãún tiãún trçnh quaín trë (âäúi våïi caïc kãú hoaûch quaín lyï næåïc). Thäng thæåìng, viãûc thæûc hiãûn laì mäüt quaï trçnh khoï khàn, nhæng âoï laì âiãöu kiãûn âãø xem xeït laûi tênh hiãûn thæûc cuía caïc phæång aïn vaì kãú hoaûch âaî choün læûc maì coï thãø phaíi coï âiãöu chènh nãúu cáön thiãút cho caïc cäng âoaûn thæûc hiãûn kãú tiãúp. ------------------------------------------------------------------------------------------------------ 25 Chæång 2: TIÃÚN TRÇNH QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI
  13. Giaïo trçnh QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI ThS. Lã Anh Tuáún ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Caïc kãú hoaûch, dæû aïn trong mäüt säú qui hoaûch thuíy låüi låïn, giäúng nhæ y phuûc trçnh diãùn thåìi trang, coï thãø âaî âæåüc caïc nhaì laînh âaûo thäng qua nhæng laûi khäng thæûc thi ngay maì âãø laûi nhiãöu nàm. Âãún khi tiãún haình xáy dæûng thç coï thãø noï âaî khäng coìn phuì håüp næîa maì nháút thiãút phaíi coï sæû âaïnh giaï laûi vaì xem xeït laûi. 2.2.8 Giaïm saït vaì Theo doîi Bæåïc naìy âæåüc xem nhæ bæåïc kãút thuïc mäüt chu trçnh. Cho duì kãú hoaûch thuíy låüi âaî âæåüc thæûc hiãûn hoaìn táút, dæû aïn cuîng cáön phaíi theo doîi xem chuïng coï thoaí maîn caïc muûc âêch vaì muûc tiãu ban âáöu khäng. Nhiãöu dæû aïn thuíy låüi âoìi hoíi caïc âáöu tæ daìi haûn, do váûy nhiãöu luïc phaíi coï yãu cáöu chènh sæía khi caïc âiãöu kiãûn thæûc thi thay âäøi. Âiãöu naìy cuîng bçnh thæåìng khi nhæîng chènh sæía cáön coï træåïc khi sæû âáöu tæ hoaìn táút. 2.3 CAÏC VÁÚN ÂÃÖ CÁÖN LÆU YÏ 2.3.1 Xem xeït màût khaïc cuía Kinh tãú Muûc âêch qui hoaûch thuíy låüi nhàòm taûo ra nhæîng dæû aïn phaït triãøn låüi êch, caïc låüi êch coï thãø phán laìm 2 nhoïm:  Nhoïm caïc hoaût âäüng mang laûi caïc låüi êch âån thuáön nhàõm vaìo caïc låüi nhuáûn hiãøn nhiãn, coï thãø tênh âæåüc bàòng tiãön baûc, coï thãø tháúy âæåüc váût cháút, âo âãúm âæåüc kãút quaí chênh xaïc hay coìn goüi laì caïc låüi êch hæîu hçnh (tangible benefits).  Nhoïm caïc hoaût âäüng mang laûi låüi êch khäng thãø tênh âæåüc bàòng tiãön, khäng såì tháúy âæåüc, mang tênh må häö, khoï læåüng giaï, hay coìn goüi laì caïc låüi êch vä hçnh (intangible benefits). Hçnh veî dæåïi âáy mang tênh minh hoüa 2 nhoïm hoaût âäüng cuía dæû aïn cáúp næåïc saûch âãø coï caïc låüi êch hæîu hçnh vaì vä hçnh: LÅÜI ÊCH VÄ HÇNH LÅÜI ÊCH HÆÎU HÇNH   Giaím bãûnh táût   Låüi nhuáûn qua viãûc Giaím lao âäüng gia âçnh  cung cáúp næåïc cho DÆÛ AÏN Thãø hiãûn vàn minh  ngæåìi dán CÁÚP NÆÅÏC Thuïc âáøy caïc âáöu tæ khaïc   Taûo cäng viãûc cho 1 säú v.v...  ngæåìi Hçnh 6.1: Minh hoüa 2 nhoïm låüi êch cuía dæû aïn ------------------------------------------------------------------------------------------------------ 26 Chæång 2: TIÃÚN TRÇNH QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI
  14. Giaïo trçnh QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI ThS. Lã Anh Tuáún ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Viãûc xaïc âënh caïc giaï trë caïc låüi êch vä hçnh tháût ra khäng dãù daìng, âàûc biãût nãúu phaíi laìm caïc pheïp so saïnh giæîa caïc phæång aïn khaïc nhau thæåìng dáùn âãún caïc tranh caîi. Tháût ra, caïc nhaì nghiãn cæïu vãö vãö dæû aïn âaî tçm caïch phæång caïch âãø læåüng giaï caïc hoaût âäüng naìy. Viãûc læåüng giaï caïc hoaût âäüng mang tênh quan troüng trong viãûc quyãút âënh âáöu tæ, triãøn khai vaì âiãöu chènh trong quaï trçnh thæûc hiãûn dæû aïn. Coï thãø tiãún haình læåüng giaï vaìo caïc thåìi âiãøm sau: Læåüng giaï træåïc khi thæûc hiãûn dæû aïn  Læåüng giaï trong quaï trçnh tiãún haình dæû aïn  Læåüng giaï täøng kãút khi kãút thuïc dæû aïn  Læåüng giaï taïc duûng hay hiãûu quaí cuía dæû aïn  2.3.2 Xem xeït vãö màût Chênh saïch vaì Xaî häüi Coï 3 muûc tiãu phaït triãøn trong mäüt dæû aïn coï liãn quan âãún yãúu täú xaî häüi:  Phaït triãøn vç con ngæåìi (People Focused Development) Qui hoaûch phaït triãøn thuíy låüi nhçn trãn bçnh diãûn xaî häüi vaì chênh saïch chênh laì âiãöu kiãûn phaït triãøn con ngæåìi, hiãûu êch cuía dæû aïn thuíy låüi cáön nhàõm thãm 1 säú muûc tiãu nhæ:  Xoïa âoïi giaím ngheìo (Poverty Alleviation)  Nhu cáöu täúi thiãøu cå baín (Basic Minium Needs)  Cháút læåüng cuäüc säúng (Quality of Life)  v.v...  Phaït triãøn cho caïc ngæåìi tham gia (Participatory Development) Qui hoaûch dæû aïn laì mäüt cå häüi täút âãø taûo thãm cäng àn viãûc laìm cho nhiãöu ngæåìc, âäöng thåìi cuîng laì dëp âãø náng cao trçnh âäü cuía caïn bäü laînh âaûo, caïn bäü kyî thuáût vaì ngæåìi dán trong khu væûc. Dæû aïn caìng âæåüc nhiãöu ngæåìi tham gia xáy dæûng, âoïng goïp yï kiãún, cäng sæïc thç caìng hiãûu quaí vãö màût xaî häüi.  Phaït triãøn våïi tàng træåìng, cäng bàòng vaì cäng lyï xaî häüi (Development with Growth, Equity and Social Justice) Qui hoaûch thuíy låüi, nhçn åí mäüt màût naìo âoï, seî goïp pháön vaìo viãûc tàng træåíng xaî häüi chung, taûo thãm khaí nàng hæåíng thuû caïc nguäön låüi tæû nhiãn mäüt caïch âäöng âãöu hån cho caí cäüng âäöng dán cæ. ------------------------------------------------------------------------------------------------------ 27 Chæång 2: TIÃÚN TRÇNH QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI
  15. Giaïo trçnh QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI ThS. Lã Anh Tuáún ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Âãø âaïnh giaï taïc âäüüng xaî häüi (Social Impact Assessment - SIA), mäüt säú phán loaûi caïc thanh âo læåìng taïc âäüng xaî häüi: Caïc thang âo læåìng taïc âäüng xaî häüi Âo theo Säú læåüng Taïc âäüng âo âæåüc bàòng tiãön Taïc âäüng âo âæåüc bàòng cå såí váût cháút Âo theo Cháút læåüng  Cao  Trung bçnh Phán haûng  Tháúp Qui chuáøn, phán loaûi  Coï Nhë phán  Khäng  (+2) Âäöng yï maûnh  (+1) Âäöng yï Khaïc  ( 0) Miãùn yï kiãún  (- 1) Phaín âäúi  (- 2) Phaín âäúi maûnh Hçnh 6.2: Caïc thang âo læåìng trong SIA 2.3.3 Xem xeït vãö màût Mäi træåìng Háöu hãút caïc qui hoaûch dæû aïn thuíy låüi âãöu coï aính hæåíng âãún mäi træåìng, do váûy viãûc âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng (Environmental Impact Assessment - EIA) laì mäüt âiãöu bàõt buäüc. Hiãûn coï nhiãöu phæång phaïp âãø âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng cuía caïc dæû aïn thuíy låüi (xem phuû luûc 2). Caïc phæång phaïp naìy thæåìng tçm caïch âënh læåüng bàòng caïc âaïnh giaï mang êt nhiãöu tênh chuí quan vaì kinh nghiãûm cuía ngæåìi laìm cäng taïc mäi træåìng. Vê duû våïi phæång phaïp baíng kiãøm tra vaì phæång phaïp ma tráûn, ngæåìi ta duìng caïc dáúu taûm qui æåïc nhæ sau: ------------------------------------------------------------------------------------------------------ 28 Chæång 2: TIÃÚN TRÇNH QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI
  16. Giaïo trçnh QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI ThS. Lã Anh Tuáún ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Baíng 2.1: Dáúu hiãûu, säú hiãûu qui æåïc trong EIA Dáúu hiãûu - Säú hiãûu YÏ nghéa PP baíng kiãøm tra PP ma tráûn ++ 3 Chè taïc âäüng maûnh + 2 Chè taïc âäüng roî rãût o 1 Chè taïc âäüng yãúu, khäng roî rãût Sau âoï, cäüng caïc dáúu vaì säú laûi âãø so saïnh caïc yãúu täú mäi træåìng khaïc nhau. Baíng 2.2: Dæû baïo taïc âäüng mäi træåìng do caïc phæång aïn phaït triãøn Phæång aïn phaït triãøn Thäng säú Xáy dæûng T huíy saín Quaín lyï haû táöng Du lëch nghiãûp nghiãûp mäi træåìng Baío vãû ÂDSH Âä thë Nä n g Cä ng næå ïc v .v .. ho ïa ho aï Mäi træåìng váût lyï - Næåïc màût + - - - - - + o - Næåïc ngáöm + - - o o - + o - Taìi nguyãn âáút + o - o o - + o - Xoïi moìn o - - o o - + o - Bäöi làõng o - - o o - + o Mäi træåìng sinh hoüc - Thuíy sinh + - - o - - + o - Thuíy saín + - - o - - + + - Thæûc váût + - - o - - + o Kinh tãú - Cáúp næåïc o + + o + + + o - Näng nghiãûp - - - o + + + o - Giao thäng o + + + + + o o - Cäng nghiãûp o + + o + + o o Cháút læåüng säúng - Viãûc laìm o + + + + + o + - Sæïc khoeí + o o + o + + o - Dinh dæåîng o o o o o + o + - Lëch sæí + o o + o o o o v.v.... Ghi chuï: Dáúu + : Chè taïc âäüng têch cæûc Dáúu - : Chè taïc âäüng tiãu cæûc Dáúu o : Chè taïc âäüng khäng roî rãût, coï thãø boí qua ÂDSH : Âa daûng sinh hoüc ============================================================ ------------------------------------------------------------------------------------------------------ 29 Chæång 2: TIÃÚN TRÇNH QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI
  17. Giaïo trçnh QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI ThS. Lã Anh Tuáún ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- PHUÛ LUÛC 2 NÄÜI DUNG TRÇNH BAÌY BAÏO CAÏO ÂAÏNH GIAÏ TAÏC ÂÄÜNG MÄI TRÆÅÌNG CUÍA NHÆÎNG DÆÛ AÏN PHAÏT TRIÃØN TAÌI NGUYÃN NÆÅÏC (Theo Dr. Nguyen Cong Thanh, Asia Institute of Technology, Bangkok, Thailand) I. GIÅÏI THIÃÛU  Muûc tiãu cuía baïo caïo  Måí räüng cuía nghiãn cæïu EIA  Phaït thaío toïm tàõt caïc näüi dung vaì kyî thuáût âaïnh giaï II. MÄ TAÍ DÆÛ AÏN III. MÄ TAÍ HIÃÛN TRAÛNG MÄI TRÆÅÌNG  Nháûn diãûn caïc "vuìng aính hæåíng" cuía dæû aïn  Mä taí taìi nguyãn mäi træåìng tæång thêch bãn trong "vuìng aính hæåíng": + Taìi nguyãn váût cháút + Taìi nguyãn sinh thaïi + Giaï trë phaït triãøn con ngæåìi vaì kinh tãú + Giaï trë cuía cháút læåüng cuäüc säúng IV. TIÃN LÆÅÜNG TAÏC ÂÄÜNG MÄI TRÆÅÌNG VAÌ KÃÚ HOAÛCH HAÛN CHÃÚ i. Xem xeït tæìng haûng muûc: Caïc taïc âäüng mong muäún tæì sæû thæûc hiãûn dæû aïn âæåüc âaïnh giaï vaì âënh læåüng, nãúu coï thãø laìm âæåüc. ii. Laìm nheû vaì buì âàõp caïc aính hæåíng báút låüi: Mäüt kãú hoaûch âæåüc âãö xuáút cho viãûc buì âàõp caïc taïc âäüng báút låüi quan troüng vaì laìm näøi báût caïc taïc âäüng têch cæûc iii. Nháûn diãûn caïc taïc âäüng khäng thãø traïnh âæåüc vaì nhæîng täøn tháút taìi nguyãn khäng thãø buì âàõp âæåüc iv. Nháûn diãûn caïc taïc âäüng trong quaï trçnh xáy dæûng vaì âo læåìng viãûc baío vãû thêch håüp V. XEM XEÏT CAÏC PHÆÅNG AÏN Cho mäùi phæång aïn xem xeït, cáön nháûn diãûn caïc taïc âäüng báút låüi coï thãø xaíy ra vaì mäúi quan hãû cuía noï so våïi dæû aïn âãö xuáút vaì caïc phæång aïn khaïc. VI. CHÆÅNG TRÇNH THEO DOÎI Chæång trçnh naìy âæåüc thiãút kãú cho caïc cå quan quaín lyï mäi træåìng coï nhæîng baïo caïo theo doîi, våïi caïc âo læåìng chè tiãu cáön thiãút vãö baío vãû mäi træåìng tæì baíng liãût kã vãö kãú hoaûch dæû aïn dæû kiãún. ------------------------------------------------------------------------------------------------------ 30 Chæång 2: TIÃÚN TRÇNH QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI
  18. Giaïo trçnh QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI ThS. Lã Anh Tuáún ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- VII. TOÏM TÀÕT VAÌ KÃÚT LUÁÛN Pháön naìy âæåüc chuáøn bë nhæ laì mäüt taìi liãûu thiãút yãúu hoaìn toaìn vaì tæû baín thán noï phaíi chè ra âæåüc: i. mäüt âaïnh giaï xem xeït giæîa caïi âæåüc vaì caïi máút trong taìi nguyãn vaì giaï trë mäi træåìng, vaì täøng thãø låüi êch roìng thu âæåüc nhàòm lyï giaíi coï thãø âæåüc trong tiãún trçnh dæû aïn ii. mäüt càõt nghéa laìm caïch naìo nhæîng taïc âäüng báút låüi khäng thãø traïnh khoíi âæåüc giaím thiãøu täúi âa vaì âæåüc âãön buì iii. mäüt càõt nghéa cuía viãûc sæí duûng taìi nguyãn khäng thãø thay thãú âæåüc iv. chuáøn bë caïc quan tràõc vaì theo doîi tiãúp theo sau ----------------------------------------------------------------------------------------------------------- CAÏC THÄNG SÄÚ MÄI TRÆÅÌNG LIÃN QUAN ÂÃÚN CAÏC DÆÛ AÏN THUÍY LÅÜI thuíy vàn næåïc ngáöm  thuíy vàn næåïc màût  cháút læåüng khäng khê  cháút læåüng âáút  caïc âäüng váût hoang daî trãn caûn  sæí duûng âáút  âëa cháún hoüc (seismology)  cäng nghiãûp  kiãøm soaït thæûc pháøm  tháøm myî hoüc (aesthetic)  khaío cäø /lëch sæí (archeological/ historical)  cháút læåüng næåïc ngáöm  cháút læåüng næåïc màût  taìi nguyãn khoaïng saín  ræìng  thuíy saín  xoïi moìn, bäöi tuû (erosion/ sedimentation)  giao thäng thuíy (navigation)  phaït triãøn näng nghiãûp  kinh tãú - xaî häüi  taïi âënh cæ  y tãú cäüng âäöng  ------------------------------------------------------------------------------------------------------ 31 Chæång 2: TIÃÚN TRÇNH QUI HOAÛCH THUÍY LÅÜI
nguon tai.lieu . vn