- Trang Chủ
- Địa Lý
- Nghiên cứu thành lập bản đồ địa hình bằng hệ thông tin địa lý (GIS)
Xem mẫu
- NGHIÉN CCrU THÀNH LÀP BÀN DO DIA HÌNH
BANG HE THÒNG TIN D\A LY (GIS)
NhH Thi )ùiàn
Khoa Dia ly
Trutmg DHKHTN - DHQG Ha Nói
. 1. Dàt vàn de.
Trong nhiing nàm gin day su phat trién nhanh chóng cùa nén cóng nghé thóng tin
cùng vói su ra d&i cùa he thóng tin dia ly dà md cùa cho mot nén khoa hoc mdi, làm
thay dòi mot càch càn bàn ve cóng nghd va phUdng phàp trong nhiéu llnh vuc khoa hoc
va thuc té. Cùng nhu càc khoa hoc khàc, khoa hoc Do dac va Bàn dÓ cùng nhanh chóng
dem nhùng ùìig dung cóng nghé tin hoc va he thóng tin dia ly vào trong giàng day,
nghién ctJu va san xuit. Ngành bàn dò dà tao ra dugc càc bàn dò chuyèn de theo phuong
phàp mói, àp diing cóng nghé mdi va dàp ùfng dugc càc nhu cau cùa thdi dai. Do die thù
cùa bàn dò dia hình (BDDH), nén vide thành làp chùng bang phudng phàp mói, cóng
nghé mói - cóng nghé he thóng tin dia ly dang con là mot vin de cin nghién ciiu, sao
cho co thè dàp iifng dugc eie yéu ciu dèi bòi ve ky thuit thành lip BDDH, phù hgp vói
mtic dich va yéu ciu cùa chiing. Chinh vi viy, de tài: "Nghién ctiu thành làp bàn dò dia
hình bang he thóng tin dia ly " là mot trong nhùng nhiém vu cùa ngành bàn dò hièn nay.
2. Muc tiéu cùa de tài:
Nghién ciiru thù nghiém thành lip bàn dò dia hình trén mày tinh bang càc phin
mém chuyèn dung he thóng tin dia ly. TiJr dò xàc dinh rò nói dung cóng nghé thành làp
BDDH bang cóng nghé he thóng tin dia ly.
3. Nhiém vu nghién curu:
1. Hình thành khài niém nói dung, yéu cau va càc bude thành làp BDDH bang
phuong phàp he thòng tin dia ly.
2. Khào sàt càc phàn mém phuc vu cho viéc thành lip BDDH.
3. Thié't ké he thóng ky hiéu cho BDDH bang phin mém chuyèn dung dà dugc
khào sàt.
4. thié't ké' va xày dung co so dù liéu he thóng lin dia ly càc yéu tó nói dung cùa
bàn dò dja hình
5. ThtJ nghiém tóng quàt hoà càc yéu tó nói dung cùa BDDH.
6. Xày dung thir nghiém BDDH ty le 1 : 25 000 cùa mot khu vuc trén co so càc
mành bàn dò nguòn ty le 1 : 10 000 bang càc phàn mém dà khào sàt.
4. Nói dung nghién curu:
a. Khào sai càc phàn mém ùng dung trong thành làp BDDH: Nói dung bàn dò
dia hình rat phtJc tap, c!iu:a dung lugng thóng tin rat lón, de phù hgp vói muc dich xày
dung Cd so dù liéu bàn ù( dia hình phài là nhùng he thóng GIS dù manh. Imput cùa he
thó'ng phài da dang, càc modun tién xù ly phài co khà nàng xir ly nguón dù liéu da dang,
181
- he thóng phài xir ly dóng Ihdi dù lidu raster va vector, de dàng tich hgp dù Iièu, su dung
mó hình dù liéu quan he, càc chiic nàng bién tip xù ly dù liéu phài ò mùc dò tu dóng
boa cao, output cua he thd'ng cùng phài da dang.
TÓng hgp nhùng yéu ciu trong qua trình thành lip BDDH va trong so nhùng phin
mém hién dang co màt tai Viét Nani, chùng tdi chgn he thóng phàn mém Microstation
va Mapping - office de thuc hién de tài.
Microstation là mdt phàn mém dò boa phàt trién tu Cad vói càc chùc ning ve dò
boa rit cao, muc dich trg giùp vice thành lip eie bàn dò là mot he thd'ng quàn ly co sa
dù liéu, co càc chùc ning thu nhàn, luu trù, tìm kié'm, phàn tfch va hién thi dù liéu
khdng gian. LTU diém co bàn cùa Microstatipn là nò cho phép liru càc bàn dò theo nhiéu
he thóng toa dò khàc nhau, eó mot giao dién dò boa bao gòni nhiéu cùa so, menu, bang
cóng cu va nhiéu chùc nàng khàc rat tién Igi cho ngudi su dung va mot Uu diém tròi hdn
hàn eie phin mém khàc trong lình vUc bàn dò die biét là bàn dò dia hình là nò cho phép
thié't ké bit kì loai ki hiéu nào dù kfch thudc rat nhò va phùc tap.
b. Thù nghiém thành làp Bàn do dia hình bang mot so phàn mém dà dugc
khào sàt: De ùng dung còng nghé GIS trong thành làp BDDH, trién khai thuc hién, de
tài dà xiy dung thù nghiém mot mìu bàn dò dia hình ty le 1: 25 000.
Thành làp bàn dò bàt dau tu viee xàc dinh muc dich, thu thip, phin tich va dành
già tài liéu sau dò tién hành quéi bàn dò.
Tao file bàn dò va ludi kilómét: tat eà càc thóng so ve co so toàn hoc cùa bàn dò
nhu ludi chié'u, he toa dò, elipsoid, he don vi do, ti le, khdng gian làm viéc, dugc ghi vào
càc seed file. Càc file bàn dò dgn. sau này trong Microstation dugc thành làp dua trén
seed file dà tao.
Nàn bàn dò: diy là bude quan tigng nhà't trong quy trình thành lip bàn dò so vi
nò ành hudng tdi toàn bó dò chinh xàc cùa bàn dò sau khi dugc so hoà dira trén nén ành.
Khi nin bàn dò ta su dung còng cu Waip cùa phin mém Irasb chay trén nén
Mierostation de nan. Trong Irasb ed 5 bie nan co bàn tuy thudc vào mùc do phùc tap
cùa yé'u tó nói dung bàn dò va yéu cau ve dg chinh xàc cùa bàn dò de chgn bàc nàn. De
co thè ghép va tiép bién giuà càc mành bàn dò dugc va tàng do chinh xàc cùa bàn dò
cin phài nàn cin thàn va trai déu càc diém nàn trén toàn bd bàn dò. Irong qua trình nan
ành sai sÓ se xuit hién, Irasb sé tu ddng tinh toàn va xàc dinh càc sai sÓ xuit hién sau
mói diém nàn, dò léeh giùa càc càp diém va toa dò diém trén file raster cùng nhu trén
file dgn. Do viy can phài theo dòi va dành già do chinh xàc cùa md hình chuyèn dòi,
néu sai so giùa càc diém nàn trén file lastcr va file dgn vutrt qua gidi hiin chò phép co
thè bò va nan lai diém dd.
De thuàn tién cho qua trình so hoà càc dòi tugng dja ly, bién tip, xù ly dù liéu,
trình bay va in bàn dò sau này, can thié't ké co so dù liéu he thòng tin dia ly càc yé'u tó
nói dung trudc khi so hoà. Trong thié't ké co sd dù liéu càc yéu tó nói dung bàn dò dia
hình 1:25 000 chung tói chia thành 8 nhóm, mói nhóm là mot chuyèn de. Trong mòi
nhóm lai chia thành nhiéu Idp thóng tin, mòi Idp thóng tin là mot tip hgp càc dó'i tugng
thuàn nhà't co chung mot tinh chat nào dò ve dinh tinh hoàc dinh lugng. Vói cach tò
chùc thóng tin theo tùng li'yp dói tugng nhu viy sé giùp cho phàn mém cùa GIS xiy dung
182
- Ihành càc khói thòng tin dòc l^p, giup ngudi thành làp bàn dò de dàng chóng ghép càc
lóp thòng tin, xù ly tòng quàt hoà theo tùng Idp thòng tin, thèm vào mành bàn dò càc
lófp thóng tin mdi hoàc xoà di càc dói tugng càn loai bò trong qua trình thành lip bàn
dò.
Thié't ké he thóng kf hiéu cho bàn dò dia hình 1:25 000 bang phin mém
Microstation. Khàc vdi bàn dò chuyèn de va bàn dò khài quàt, BDDH ed noi dung phùc
tap va mang. tinh chinh xàc eao, phài dàp ùng dugc yéu eàu su dung cho nhiéu ngành
kinh té, vin hoà, quóe phòng, làm lai lièu cor bàn de thành làp càc bàn dò khàc, chinh vi
viy bàn dò dia hình co quy trình qui^iham va he thóng ky hiéu chung do Nhà nude ban
hành. Die diém ki hiéu cho càc bàn dò dia hình là rat mành, nhò, kich thudc, lue net va
hình dang cùng nhu dò chfnh xàc, màu sic va bó cuc cùa bàn dò déu dugc quy dinh mot
càch rit chat che de co thè dàm bào lugng thóng tin lón trén bàn dò ma vàn de dgc, de
khai thàc thòng tin va mang tinh khoa hoc cao. Nén khi thành làp chùng phài theo càc
chuàn quy dinh rat nghiém khàc, dòi bòi phài tuàn thù ve kich thudc, hình dang cùa ki
hiéu theo quyén " ki hiéu bàn dò dia hình 1:10 000 va 1:23 000" cùa Tòng cuc Dia
chinh ban hành nàm 1998.
Càc ki hiéu trén bàn dò dia hình chùng tòi phàn ra thành càc loai dù liéu khòng
gian sau: Dù liéu dang celi ( càc ki hiéu dang diém, dòc làp, net trai ); Dù lièu dang line
( càc ky hiéu dang tuyén va dudng vièn cùa vùng ); Dù lièu dang tcxt ( chù ghi chù )
Khi thié't ké ki hièu dang celi trong Microstation, mói celi dugc dinh nghìa bòi thu
vién chùa cells va tèli celi. Càc ccUs ky hièu dùng cho bàn dò dia hình 1:25 000 dugc
liTu trù trong thu vièn ccUs DH-25.cells. Trong thu vièn, càc ccUs dang diém thudng là
càc ky hiéu phi ti le, de cho de tìm, de nhàn biét va de tra cùu, chùng tòi dal cau trùc
cho tén celi nhu sau: Vi du: 25-28den - trong dò: 25 - nói lèn ky hiéu thuòc bàn dò
1:25 000; so 28 - so thù tu ky hièu trong quyén ky hiéu; den - tèn cùa ky hiéu " dén ".
Khi tao ky hiéu dang cells càn chù y tat cà càc thòng sd va càch ve celi ma trong quyén
ky hièu dà quy dinh.
Càc bude tao ky hièu dang tuyè'n khà phùc tap va no dugc thié't kè dudi dang là
càc kièu dudng custom. Càc kièu dudng dùng de biéu thj càc ddi tugng dang dudng cùa
bàn dò dia hình 1:25 000 dugc chùa trong thu vièn kiéu dudng (Line style library )
DH.25.rsc. De su dung dugc càc kiéu dudng này, file DH.25.rsc bàt buóc phài dugc luu
trong thu muc C:\Win32app\ustalion\wsmod\default\symbol\DH.25.rsc.
Trong file DH.25.rsc. mói mot ky hiéu dang dudng dugc dinh nghTa bao gòni tèn
ky hiéu, tén này dugc gàn vdi mot kiéu djnh nghTa dudng. Co 3 kièu dinh nghTa dudng:
- Kièu Stroke pattern; - Kiéu point symbol; - Kiéu compuond
Khi thié't k é k i hièu yéu cau ngudi thié't kc phài nàm rat vùng càch cau thành cùa
mot ki hiéu, bié't càch tii.n chinh xàc dò dai cu sd ( base line ) cho mot bude ki hiéu. Bòi
vi mòi bude ki hiéu là co so tao thành kf hiéu tuyè'n bay nói càch khàc ki hiéu tuyè'n là
dudng dugc tao bòi nhiéu bude ki hièu ed sd dàt lièn liè'p nhau.
Khi thành làp bàn dò dia hình li le 1:25000 tu 6 mành bàn dò dia hình nguòn ti le
1:10000 cùng khu vuc, thi trong qua trình so hoà ta phài dóng thdi tiè'n hành tòng quàt
hoà càc yé'u tó nói dung bàn dò.
183
- Tòng quàt hoà là qua trình lua chgn va khài quàt eie yé'u tÓ nói dung bàn dò sao
cho phù hgp vdi ti le cùa bàn dò càn thành làp, dòng thcfi làm sàng tò va biéu thj lén bàn
dò càc die diém die trung, nhùng net co bàn, dién hình cùa dói tugng, hién tugng va
mói tucmg quan giùa chùng vdi nhau, làm nói bit càc quy luit tu nhièn va kinh té xà
bòi.
Trong qui trình tòng quàt hoà, co thè dùng eie còng cii do dò dai, dién tich cùa
Microstation de do nhùng yéu tó nghi ngò sé bi bò di, tu dò se quyét dinh giù lai hay bò
di.
De xày dung co so dù liéu GIS bàn dò dia hình cin thuc hién càc cóng viéc sau:
nhip dù liéu khòng gian cùa dói tugng; nhip dù liéu thuòc tinh cùa dói tugng; lièn ké't
dù liéu thuòc tinh va dù liéu khòng gian cùa dÓi tugng. Khi xày dt;ng ed so dù liéu càn
chù y càc mói quan he giùa càc dói tugng nhu mÓi quan he phu thuòc càc du&ng tai càc
diém càt, tip hgp co tó chùc cùa dudng, xàc dinh càc dudng bién cùa polygon, mÓi quan
he ké càn giùa càc vùng.
Sau khi nhàp dù liéu khòng gian, tién hành xày dung mÓi quan he khòng gian giùa
càc dói tugng hay nói càch khàc xiy dung quan he topology, khi dò càc l5i co thè xày
ra dói vói dÓi tugng dudng va vùng nhu chua tdi, vugt qua, khòng dóng kin..., co thè sua
chùa bang phudng phàp thù còng hoàc tu dòng.
• Sau khi xiy dung dù liéu khòng gian, tiè'n hành gin thuòc tinh cho càc dÓi tugng.
Thuòc tinh là tinh chit cùa dói tugng dugc lua chgn de luu trù va hién thi. Trong co sòr
dù liéu bàn dÒ, thòng tin thuòc tinh dugc chia thành hai nhóm: nhóm thuòc tinh mó tà
hién thi dÓ hoa cùa dói tugng trong co so dù liéu; nhóm thuòc tinh mó tà dac trung, tinh
chit dói tugng, dùng de nhin dang dói tugng, xàc dinh chuyèn de, vi tri va chit lugng
dù lièu.
Trong xày dung co so dù liéu, qua trình sÓ hoà va bién tàp là nhirng cóng viéc co
mói quan he qua lai va ho trg làn nhau. néu sÓ hoà co chit lugng kém thi còng viéc bién
tàp se vit va va mit thdi gian. Nguge lai né'u so hoà tòt se giàm rit nhiéu còng tac thiét
kè' bién tàp. Cà hai qua trình déu là nhùng còng viéc yéu ciu tinh ti mi, càn thàn va tÓn
nhiéu thcri gian.
Cóng viéc tiép theo là so bó kièm tra va xù ly dù liéu ròi tiép bién bàn dÓ. Khàc
vói phuong phàp truyén thóng thành làp bàn dÒ, d day tiép bién dugc thuc hién ngay sau
khi SÓ hoà va chinh sua sd bó dù liéu, lue này càc dói tugng dang vùng tó màu va trai
pattern chua dugc tao, vàn dang à dang dudng. Vi sau khi dóng vùng hoàc trai pattern
càc yé'u tó dang vùng rit khó tié'p bién vói nhau. Con càc nguyén tac tiép bién giÓng nhU
ò phuong phàp truyén thóng.
Cuòi cùng tién hành tao vùng cho càc dói tugng dang dién; Bién tàp va trình bay
bàn dò; In kiém tra; Bó sung va xù ly càc I6i; In bàn dÓ; Khai thàc co sò dù liéu cùa bàn
dò; Xuit càc file bàn dò sang càc phàn mém khàc.
5. Ké't luàn
De giài quyé't càc vin de thuòc nói dung de tài, phù hgp vói muc tiéu de ra, càn
184
- xàc dinh ró die diém die trung va yéu ciu cùa qua trình thành lip bàn dò dia hình khi
ihig dung GIS. Khào sàt càc phin mém co thè àp dung trong qua trình thành làp bàn dò
dia hình. Qua thuc nghiém xiy dung bàn dò dia hình mot khu vuc dién hình bang GIS
dua ra quy trình còng nghé va nói dung càc bude thue hién.
Diy là nhùng còng viéc ban dàu làm co sò de hoàn thién còng nghé thành lip bàn
dò dia hình bang GIS.
Viéc thành làp bàn dò dia hình bang he thòng tin dia ly dòng vai trò quan trong
trong xày dung co sò dù liéu bàn dò dia hình cho càc bàn dò ti le nhò hon, càc bàn dò
chuyèn de va cho càc ùng dung GIS khàc. Day nhanh tÓc dò san xuit, ting san phàm,
ning cao chit lugng san phàm, phàt trién nhùng loai hình san xuit mdi va thuin Igi cho
viéc diéu khièn qua trình san xuit. Khòng han che ve ti le, co thè cip nhit thudng
xuyén. Song day cùng là nhiém vu rat khò khan va phùc tap.
Màt khàc, viéc àp dung GIS vào thành làp bàn dò dàc biét là bàn dò dia hình dòi
bòi phài co nhùng phàn mém chuyèn dung GIS dù manh va bò nhd mày tinh tuong
thich. De dào tao tòt Cu nhàn Dia ly Bàn dò trong giai doan ky thuit khoa hoc hién dai,
dàp ùng dugc nhu cau thuc té san xuit hién nay cùa dit nude, Khoa Dia ly, trudng Dai
hoc Khoa hoc Tu nhièn càn dugc trang bi nhùng mày vi tinh loai Idn va nhùng phin
mém GIS tuong dòi manh nhu: MGE, Microstation, Mapping - office, ARCINFO...dé
nghién cùu va dào tao sinh vièn.
185
nguon tai.lieu . vn
