Môi trường nước mặt tỉnh Bắc Giang - ThS. Phan Thị Thanh Hằng

m«i tr­êng n­íc mÆt tØnh B¾c giang Th.S. Phan ThÞ Thanh H»ng ViÖn §Þa lý - ViÖn Khoa häc vµ C«ng nghÖ ViÖt Nam I. ®Æt vÊn ®Ò ¤ nhiÔm m«i tr­êng n­íc hiÖn lµ 1 trong 6 vÊn ®Ò m«i tr­êng bøc xóc cña ViÖt Nam. Nguån n­íc mÆt trong tØnh B¾c Giang còng ®· cã nh÷ng dÊu hiÖu nhiÔm bÈn dinh d­ìng vµ h÷u c¬ mµ nghiªm träng nhÊt lµ ®o¹n s«ng CÇu tõ lµng V©n ®Õn Ph¶ L¹i, ®o¹n s«ng Th­¬ng phÇn ch¶y qua ®Þa phËn thµnh phè B¾c Giang vµ c¸c ao hå trong ®Þa bµn thµnh phè B¾c Giang. Trong n­íc s«ng CÇu vµ s«ng Lôc Nam ®· ph¸t hiÖn thÊy hµm l­îng cña mét sè ion vi l­îng v­ît qu¸ tiªu chuÈn cho phÐp nh­ Mn vµ Sn. II. HiÖn tr¹ng M«i tr­êng n­íc TØnh B¾c Giang §Ó tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng m«i tr­êng n­íc mÆt tØnh B¾c Giang, chóng t«i sö dông c¸c sè liÖu tõ ch­¬ng tr×nh 48A [3], b¸o c¸o “HiÖn tr¹ng m«i tr­êng B¾c Giang 2001” [9] vµ c¸c kÕt qu¶ ®o ®¹c vµ ph©n tÝch ngoµi hiÖn tr­êng còng nh­ trong phßng thÝ nghiÖm do ViÖn §Þa lý thùc hiÖn trong 2 n¨m 2002 vµ 2003 [5]. * N­íc s«ng - D¹ng n­íc s«ng: Theo sè liÖu cña ch­¬ng tr×nh 48A [3], n­íc c¸c s«ng suèi trong tØnh cã ®é kho¸ng hãa kh«ng cao nh­ng cã sù ph©n hãa kh¸ râ rÖt. PhÇn l­u vùc s«ng Th­¬ng th­êng cã ®é kho¸ng hãa cao h¬n phÇn l­u vùc s«ng Lôc Nam vµ s«ng CÇu do tû lÖ ®¸ v«i trong l­u vùc s«ng Th­¬ng chiÕm 13,97% tæng diÖn tÝch toµn l­u vùc. §é kho¸ng hãa cã xu h­íng gi¶m dÇn tõ nguån vÒ h¹ du. §é kho¸ng hãa cña n­íc s«ng tù nhiªn biÕn ®æi kh«ng nhiÒu theo thêi gian, ®é kho¸ng hãa lín nhÊt thêi kú quan tr¾c th­êng chØ ®¹t gÊp (3  7) lÇn ®é kho¸ng hãa nhá nhÊt. §é kho¸ng hãa lín nhÊt th­êng quan s¸t thÊy vµo gi÷a hoÆc cuèi mïa kiÖt, ®é kho¸ng hãa nhá nhÊt th­êng xuÊt hiÖn vµo c¸c th¸ng mïa lò do nguån cung cÊp n­íc cho s«ng chñ yÕu tõ n­íc m­a, møc ®é pha lo·ng cao. Theo ph©n lo¹i cñaAlekin, n­íc s«ng trong tØnh B¾c Giang cã d¹ng Bycacbonnat nhãm canxy kiÓu I. - NhiÖt ®é: th­êng ®¹t tõ (23  25,5)oC, mïa hÌ trung b×nh ®¹t tõ (26  28)oC, mïa ®«ng trung b×nh ®¹t (16  22)oC. NhiÖt ®é n­íc cã xu h­íng t¨ng dÇn tõ th­îng nguån vÒ h¹ du. - pH: dao ®éng quanh trÞ sè 7. KÕt qu¶ ph©n tÝch trong 2 n¨m 2002 vµ 2003 cho thÊy hµm l­îng pH ®¹t tõ 6,3 7,52. N­íc thuéc lo¹i tõ mÒm ®Õn rÊt mÒm, ®é cøng dao ®éng tõ 1  2,6m∃g/l. §é kiÒm dao ®éng tõ 1,05  2,8m∃g/l. - NH3 : Hµm l­îng NH3 dao ®éng tõ 0 ®Õn 0,5mg/l (n¨m 2001). KÕt qu¶ ®o ®¹c n¨m 2002 vµ n¨m 2003 ®Òu cao h¬n TCVN 5942 A. - NO2-: Hµm l­îng NO2- n¨m 2001 dao ®éng tõ 0,02 ®Õn 0,05mg/l, lín h¬n TCVN 5942 A; N¨m 2003: hµm l­îng NO2- t¹i tr¹m thñy v¨n Phñ L¹ng Th­¬ng lµ 0,055mg/l lín h¬n TCVN 5942 B 1,1 lÇn. Hµm l­îng NO2- t¹i thÞ trÊn Neo (s«ng Th­¬ng) lín h¬n TCVN 5942 A 2,7 lÇn, t¹i s«ng CÇu (gÇn Lµng V©n) lín h¬n 4,1 lÇn , ë th­îng nguån s«ng Lôc Nam lín h¬n 1,5 lÇn. - NO3-: Nh×n chung hµm l­îng NO3- trong n­íc s«ng CÇu th­êng ®¹t gi¸ trÞ cao h¬n n­íc s«ng Th­¬ng vµ s«ng Lôc Nam. Trong n¨m 2001, hµm l­îng NO3- trong n­íc s«ng CÇu t¹i c¸c ®iÓm quan tr¾c dao ®éng tõ 5,5 ®Õn 8,15mg/l; trong n¨m 2003 dao ®éng tõ 0,476 ®Õn 2,603mg/l. N­íc s«ng Th­¬ng còng cã hµm l­îng NO3- kh¸ cao: hµm l­îng NO3- dao ®éng tõ 1,14 ®Õn 3,3mg/l trong n¨m 2001 vµ tõ 0,36 ®Õn 0,753mg/l trong n¨m 2003. Hµm l­îng NO3- trong n­íc s«ng Lôc Nam trong c¸c quan tr¾c n¨m 2001 vµ n¨m 2003 ®Òu nhá h¬n 1mg/l. §Æc biÖt kÕt qu¶ ph©n tÝch n¨m 2002, cã hµm l­îng NO3- kh¸ cao. N­íc s«ng Th­¬ng cã hµm l­îng NO3- tõ 8,4 ®Õn 10,6mg/l; s«ng CÇu tõ 6,55 ®Õn 7,8mg/l; s«ng Lôc Nam tõ 3,51 ®Õn 8,75mg/l. Nh×n chung, hµm l­îng NO3- ®Òu nhá h¬n TCVN 5942 A. - Tæng Fe: ®o ®¹c ®­îc n¨m 2001 ®Òu nhá h¬n 0,3mg/l vµ trong n¨m 2003 còng cã rÊt Ýt 34 ®iÓm cã gi¸ trÞ v­ît qu¸ 0,15mg/l. Hµm l­îng Fe trong c¸c mÉu quan tr¾c n¨m 2003 dao ®éng tõ 0,014 ®Õn 0,111mg/l. Hµm l­îng Fe ®Òu nhá h¬n TCVN 5942 A. - PO -3: nång ®é PO -3 trong n­íc s«ng tØnh B¾c Giang ®¹t tõ (0,09  0,49) mg/l thÊp h¬n gi¸ trÞ PO -3 th­êng thÊy trong n­íc s«ng tù nhiªn lµ (0,1  0,5)mg/l. - Vi l­îng: C¸c mÉu n­íc thu thËp ®­îc n¨m 2001 ®· ph¸t hiÖn thÊy hµm l­îng Mn+2 trong n­íc s«ng CÇu kh¸ lín. T¹i hÇu hÕt c¸c ®iÓm lÊy mÉu däc s«ng CÇu phÇn thuéc ®Þa phËn B¾c Giang ®Òu cã hµm l­îng Mn+2 lín h¬n 0,3mg/l vµ lín h¬n TCVN 5942 A. Theo kÕt qu¶ quan tr¾c n¨m 2002, c¶ s«ng CÇu vµ s«ng Lôc Nam ®Òu cã hµm l­îng Sn lín h¬n 1mg/l lµ giíi h¹n cho phÐp theo TCVN 5942 A. - ChÊt h÷u c¬: Hµm l­îng «xy trong c¸c mÉu thu thËp ®­îc n¨m 2001 ®Òu lín h¬n giíi h¹n theo TCVN 5942 A. Cßn c¸c mÉu n­íc thu thËp ®­îc trong n¨m 2003 hÇu hÕt l¹i cã hµm l­îng «xy nhá h¬n ng­ìng nµy. Hµm l­îng BOD5 vµ COD t¹i phÇn lín c¸c ®iÓm mÉu ®Òu lín h¬n TCVN 5942 A. Hµm l­îng BOD5 trong c¸c mÉu n­íc s«ng n¨m 2001 dao ®éng tõ 9 ®Õn 18mg/l; n¨m 2002 dao ®éng tõ 5 ®Õn 14mg/l; trong n¨m 2003 dao ®éng tõ 9,5 ®Õn 14,6mg/l. Th«ng th­êng hµm l­îng BOD5 lín th­êng ph¸t hiÖn thÊy ë s«ng CÇu. Hµm l­îng COD trong n­íc s«ng ë B¾c Giang còng kh¸ cao, trong n¨m 2001 dao ®éng tõ 13 ®Õn 25mg/l; n¨m 2002 dao ®éng tõ 9 ®Õn 21,5mg/l; trong n¨m 2003 tõ 13,6 ®Õn 19,2mg/l. Däc theo chiÒu dµi, hµm l­îng c¸c chÊt h÷u c¬ trong n­íc s«ng CÇu tuy cã gi¶m nh­ng l¹i ®ét ngét t¨ng ë ®o¹n s«ng nhËn n­íc th¶i cña lµng V©n. MÉu n­íc thu thËp ®­îc ë ®o¹n s«ng ch¶y qua lµng V©n cã BOD5 ®¹t tíi 32,5mg/l, COD ®¹t 45,5mg/l (2000), v­ît c¶ TCVN 5942 B. N¨m 2001, hµm l­îng BOD5 lµ 18mg/l, COD lµ 25mg/l. N¨m 2002 lµ 14 vµ 21,5mg/l vµ n¨m 2003 lµ 14,6 vµ 19,2mg/l. - Coliform: T¹i hÇu hÕt c¸c ®iÓm quan tr¾c chØ sè coliform ®Òu lín h¬n TCVN 5942 A. Nh÷ng mÉu n­íc thu ®­îc ë h¹ l­u lµng V©n (cÇu quèc lé I cò vµ míi) cã chØ sè coliform rÊt lín, trªn 9.000MNP/100ml gÊp 1,8 lÇn TCVN 5942 A. N­íc s«ng Th­¬ng cã chØ sè coliform lín nhÊt ë ®o¹n s«ng ch¶y qua thµnh phè B¾c Giang do tiÕp nhËn n­íc th¶i sinh ho¹t cña thµnh phè. N­íc s«ng CÇu còng cã chØ sè coliform rÊt lín dao ®éng tõ 10.100 MNP/100ml ®Õn 33.000MNP/100ml, gÊp tõ 1,01 ®Õn 3,3 lÇn TCVN 5942 B. - DÇu mì: KÕt qu¶ ph©n tÝch n¨m 2001, ph¸t hiÖn thÊy hµm l­îng dÇu lín trong n­íc s«ng CÇu vµ n­íc s«ng Th­¬ng phÇn ch¶y qua thµnh phè B¾c Giang (0,1  0,2mg/l) vµ ®Òu lín h¬n TCVN 5942 A. KÕt qu¶ ph©n tÝch n¨m 2003: t¹i hÇu hÕt c¸c ®iÓm quan tr¾c ®Òu ph¸t hiÖn thÊy dÇu. C¸ biÖt cã mét sè ®iÓm hµm l­îng dÇu kh¸ lín, nh­ t¹i cÇu Lôc Nam lµ 0,56mg/l gÊp 1,86 lÇn, cÇu Bè H¹ - s«ng Th­¬ng lµ 0,416mg/l gÊp 1,39 lÇn, cÇu Si - s«ng Sái lµ 0,38mg/l gÊp 1,27 lÇn , lµng V©n - s«ng CÇu lµ 0,41mg/l gÊp 1,37 lÇn TCVN 5942 B. Ao hå Theo kÕt qu¶ quan tr¾c m«i tr­êng n¨m 2001 cña tØnh B¾c Giang 9 cho thÊy hµm l­îng c¸c chÊt dinh d­ìng vµ h÷u c¬ trong mét sè hå trong thµnh phè kh¸ lín. Hµm l­îng BOD5 ®¹t tõ 78 ®Õn 126mg/l, cao h¬n TCVN 5942 B tõ 3,1 ®Õn 5,0 lÇn. Hµm l­îng COD cao h¬n tõ 2,9 ®Õn 4,4 lÇn, dao ®éng tõ 102 ®Õn 155mg/l. Tæng nit¬ dao ®éng tõ 7,85 ®Õn 20,45mg/l. Hµm l­îng N -NH3 cao h¬n tõ 3,8 ®Õn 4,5 lÇn. Hµm l­îng photpho tæng sè t¹i hå Nhµ DÇu lµ 2,6mg/l. Hµm l­îng chÊt h÷u trong c¸c mÉu n­íc hå ph©n tÝch n¨m 2002 còng kh¸ cao ®Òu lín h¬n TCVN 5942 B. Hå Nhµ DÇu cã hµm l­îng BOD5 vµ COD lµ 115 vµ 147mg/l t­¬ng øng; Hå C«ng Viªn lµ 78 vµ 92mg/l; Hå ë X­ëng b¸nh kÑo lµ 185 vµ 210mg/l; Hå §ång Cöa lµ 75 vµ 90mg/l. Hµm l­îng NH3 trong n­íc tÊt c¶ c¸c hå ®Òu lín h¬n giíi h¹n B theo TCVN 5942. ChØ sè coliform còng ®¹t kh¸ cao. Trong n­íc hå Nhµ DÇu lµ 10.500MNP/100ml, hå x­ëng b¸nh kÑo lµ 12.000MNP/100ml. Cßn l¹i c¸c hå kh¸c cã chØ sè coliform n»m trong kho¶ng dao ®éng tõ giíi h¹n A ®Õn giíi h¹n B theo TCVN 5942. Trong ®ît kh¶o s¸t thùc ®Þa cuèi n¨m 2003, chóng t«i ®· tiÕn hµnh ph©n tÝch c¸c mÉu n­íc lÊy tõ 4 hå trong ®Þa phËn thµnh phè B¾c Giang. Hµm l­îng BOD5 t¹i hå Nhµ DÇu lµ 41mg/l, hå Thïng §Êu lµ 28mg/l, t¹i hå C«ng Viªn lµ 35mg/l, t¹i hå §ång Cöa lµ 38mg/l. Hµm l­îng 35 c¸c chÊt h÷u c¬ ®Òu v­ît qu¸ TCVN 5942 B. Hµm l­îng NH4+ t¹i 2 hå Nhµ DÇu vµ C«ng Viªn ®¹t gi¸ trÞ kh¸ lín lµ 6,72 vµ 8,68mg/l t­¬ng øng. ChØ trõ hå C«ng Viªn cã hµm l­îng NO3- thÊp h¬n 15mg/l, cßn l¹i 3 hå ®Òu cã hµm l­îng NO3- rÊt cao. Hµm l­îng NO3- cña hå Nhµ DÇu lµ 24,7mg/l, hå Thïng §Êu lµ 16,7mg/l, hå §ång Cöa lµ 17,44mg/l. Hµm l­îng NO2- trong n­íc hå §ång Cöa lµ 5,95mg/l. §Æc biÖt hµm l­îng PO4-3 t¹i hå C«ng Viªn vµ hå Nhµ DÇu rÊt lín ®¹t tíi 9,21 vµ 5,08mg/l. Hµm l­îng c¸c chÊt dinh d­ìng trong n­íc hå ë B¾c Giang kh¸ cao nÕu kh«ng cã biÖn ph¸p khèng chÕ hiÖn t­îng phó d­ìng sÏ ngµy cµng lan réng. Tãm l¹i, nguån n­íc mÆt trong tØnh B¾c Giang ®· cã nh÷ng dÊu hiÖu nhiÔm bÈn dinh d­ìng vµ h÷u c¬ mµ nghiªm träng nhÊt lµ ®o¹n s«ng CÇu tõ lµng V©n ®Õn Ph¶ L¹i, ®o¹n s«ng Th­¬ng phÇn ch¶y qua ®Þa phËn thµnh phè B¾c Giang vµ c¸c ao hå trong ®Þa bµn thµnh phè B¾c Giang. T¹i nh÷ng khu vùc nµy hµm l­îng c¸c chÊt dinh d­ìng vµ h÷u c¬ ®Òu cao h¬n TCVN 5942 B. Ngoµi ra, trong n­íc s«ng CÇu vµ s«ng Lôc Nam còng ®· ph¸t hiÖn thÊy hµm l­îng cña mét sè ion vi l­îng nh­ Mn vµ Sn lín h¬n TCVN 5942 A. III. ¶nh h­ëng cña c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn ®Õn m«i tr­êng n­íc B»ng nh÷ng kÕt qu¶ quan tr¾c trong thêi gian gÇn ®©y cho thÊy nguån n­íc mÆt trong tØnh B¾c Giang ®· cã nh÷ng dÊu hiÖu nhiÔm bÈn nghiªm träng, ®Æc biÖt lµ n­íc s«ng Th­¬ng phÇn ch¶y qua ®Þa phËn thµnh phè B¾c Giang vµ n­íc s«ng CÇu. Nguån nhiÔm bÈn n­íc s«ng Th­¬ng lµ do n­íc th¶i cña thµnh phè B¾c Giang, cßn n­íc s«ng CÇu ngoµi nh÷ng nguyªn nh©n néi ®Þa cßn do ¶nh h­ëng tõ th­îng nguån (thµnh phè Th¸i Nguyªn) vµ do nguån n­íc s«ng Ngò HuyÖn Khª ®æ vµo. Hµm l­îng c¸c chÊt dinh d­ìng vµ h÷u c¬ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã xu h­íng gia t¨ng, trõ NO3-. Víi t×nh tr¹ng m«i tr­êng n­íc nh­ hiÖn nay kh¶ n¨ng tù lµm s¹ch cña m«i tr­êng cã thÓ ®¸p øng ®­îc phÇn nµo, tuy nhiªn nÕu kh«ng cã biÖn ph¸p khèng chÕ kÞp thêi sÏ tiÒm Èn nguy c¬ suy tho¸i trong t­¬ng lai. C¸c ho¹t ®éng chÝnh t¸c ®éng ®Õn m«i tr­êng nãi chung vµ m«i tr­êng n­íc nãi riªng cã thÓ kÓ ®Õn lµ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, c¸c ho¹t ®éng trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp, n­íc th¶i tõ c¸c lµng nghÒ vµ n­íc th¶i sinh ho¹t. Trong phÇn nµy chóng t«i sÏ ®i vµo ph©n tÝch ¶nh h­ëng cña tõng ho¹t ®éng riªng biÖt tíi m«i tr­êng n­íc trong ®Þa bµn tØnh B¾c Giang. * C¸c ho¹t ®éng c«ng nghiÖp TÝnh ®Õn n¨m 2002 toµn tØnh B¾c Giang cã 12.200 c¬ së s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, trong ®ã c«ng nghiÖp quèc doanh lµ 19 c¬ së (6 c¬ së cña trung ­¬ng vµ 13 c¬ së ®Þa ph­¬ng), 6 xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t­ cña n­íc ngoµi, cßn l¹i 12.175 c¬ së ngoµi quèc doanh víi tæng sè lao ®éng lµ 30.991 ng­êi chiÕm 2% d©n sè cña tØnh. Theo thèng kª, c¸c c¬ së s¶n xuÊt c«ng nghiÖp t¨ng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y tuy nhiªn chØ tËp trung trong lo¹i h×nh c«ng nghiÖp ngoµi quèc doanh. ChØ trong vßng 6 n¨m 1997 - 2002, sè c¬ së s¶n xuÊt ngoµi quèc doanh t¨ng 61%, lao ®éng t¨ng 51%. §©y còng lµ mét khã kh¨n trong c«ng t¸c qu¶n lý m«i tr­êng trong ®Þa bµn tØnh. Tæng l­îng n­íc th¶i c«ng nghiÖp toµn tØnh n¨m 1998 kho¶ng 65 - 70triÖum3, n¨m 2001 lµ 59triÖu m3, n¨m 2002 lµ 62triÖu m3. N­íc th¶i hÇu nh­ ch­a ®­îc xö lý triÖt ®Ó ®· x¶ th¼ng ra m«i tr­êng. Ph©n bãn vµ hãa chÊt lµ ngµnh chiÕm tû träng lín xÊp xØ 50% gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. Nhµ m¸y ph©n ®¹m B¾c Giang cã l­îng n­íc th¶i lín nhÊt chiÕm 99% tæng l­îng n­íc th¶i cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp t­¬ng øng víi trªn 61triÖum3 n¨m. Nhµ m¸y chÕ biÕn tinh bét s¾n x¶ 400m3 n­íc/ngµy. C¸c nhµ m¸y giÊy cã l­îng n­íc th¶i tõ trªn 200 ®Õn trªn 400m3 /ngµy. ChØ trõ nhµ m¸y bia HABA§A cã l­îng n­íc th¶i 40.000m3/n¨m cßn l¹i c¸c x­ëng s¶n xuÊt bia kh¸c cã l­îng n­íc th¶i nhá h¬n 20.000m3/n¨m. S¶n xuÊt bia lµ mét trong nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp cã t¸c ®éng kh«ng tèt tíi m«i tr­êng n­íc ph¸t triÓn kh¸ m¹nh ë B¾c Giang. NÕu s¶n l­îng n¨m 1997 chØ lµ 2.268ngh×n lÝt th× n¨m 2001 ®· lªn tíi 4.335ngh×n lÝt. S¶n xuÊt giÊy còng gia t¨ng 5%. N­íc th¶i tõ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kh«ng ®­îc xö lý triÖt ®Ó sÏ g©y nh÷ng biÕn ®æi bÊt lîi tíi m«i tr­êng. Dù tÝnh trong thêi gian tíi nhiÒu nhµ m¸y trong ®Þa bµn tØnh sÏ 36 ®­îc n©ng cÊp ®Ó t¨ng c«ng suÊt nh­ nhµ m¸y ph©n ®¹m B¾c Giang, c«ng ty thùc phÈm xuÊt khÈu B¾c Giang, nhµ m¸y chÕ biÕn n«ng s¶n thùc phÈm B¾c Giang. Hµm l­îng mét sè chØ tiªu trong n­íc th¶i cña mét sè c¬ së s¶n xuÊt bia v­ît qu¸ møc cho phÐp kh«ng ®­îc phÐp th¶i ra m«i tr­êng. Hµm l­îng BOD5 trong n­íc th¶i cña c¬ së s¶n xuÊt bia T©y §« vµ bia Hîp ThÞnh ®Òu lín h¬n 100mg/l (giíi h¹n C – TCVN 5945). Hµm l­îng BOD5 cña c¬ së s¶n xuÊt bia ViÖt Yªn lµ 91,5mg/l, lín h¬n giíi h¹n B – TCVN 5945. Hµm l­îng phosphate trong n­íc th¶i nhµ m¸y bia ®Òu cao h¬n 9,5mg/l. Hµm l­îng NH3 cña c¬ së ViÖt Yªn, T©y §« vµ Hîp ThÞnh lµ 9,86, 20,16 vµ 18,95mg/l t­¬ng øng. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra kh¶o s¸t cña chóng t«i [5], c«ng nghÖ xö lý n­íc th¶i trong ®Þa bµn B¾c Giang ch­a hoµn thiÖn, hÇu nh­ n­íc th¶i míi chØ ®­îc l¾ng läc. C¸c mÉu n­íc thu thËp ®­îc t¹i cöa x¶ nhµ m¸y giÊy CÈm §µn vµ nhµ m¸y ph©n ®¹m B¾c Giang cho thÊy hµm l­îng cña nhiÒu nguyªn tè v­ît qu¸ giíi h¹n cho phÐp. Hµm l­îng BOD5 trong n­íc th¶i nhµ m¸y giÊy CÈm §µn ®¹t 500mg/l, COD ®¹t 1.600mg/l. Hµm l­îng BOD5 vµ COD t¹i cöa x¶ nhµ m¸y ph©n ®¹m B¾c Giang còng ®¹t trÞ sè kh¸ cao 86 vµ 97,6mg/l t­¬ng øng. §Æc biÖt hµm l­îng NH4+ trong n­íc th¶i cña nhµ m¸y ph©n ®¹m ®¹t trÞ sè rÊt cao 28,56mg/l gÊp 2,9 lÇn TCVN 5945 C. Hµm l­îng dÇu mì x¸c ®Þnh ®­îc trong n­íc th¶i nhµ m¸y giÊy CÈm §µn còng rÊt cao ®¹t 14,48mg/l. Cßn n­íc th¶i nhµ m¸y ph©n ®¹m B¾c Giang lµ 1,25mg/l. Hµm l­îng Xyanua trong n­íc th¶i nhµ m¸y ph©n ®¹m B¾c Giang còng lªn tíi 0,5mg/l. Nh­ vËy theo TCVN 5945 C, n­íc th¶i tõ kh¸ nhiÒu c¬ së s¶n xuÊt trong ®Þa bµn B¾c Giang kh«ng ®­îc phÐp x¶ ra m«i tr­êng. N­íc th¶i sinh ho¹t BiÖn ph¸p xö lý chñ yÕu ë ®Þa ph­¬ng vÉn lµ tËp trung vµo c¸c ao hå gÇn khu d©n c­. Theo kÕt qu¶ ph©n tÝch nh÷ng n¨m gÇn ®©y cho thÊy nhiÒu hå bÞ nhiÔm bÈn dinh d­ìng vµ h÷u c¬ ë møc ®é cao. N­íc th¶i sinh ho¹t cña thµnh phè B¾c Giang tËp trung vµo mét lo¹t c¸c hå trong tØnh vµ ®æ ra s«ng Th­¬ng. Trong sè c¸c hå n»m trong ®Þa phËn thµnh phè B¾c Giang, møc ®é nhiÔm bÈn cña hå Nhµ DÇu lµ cao nhÊt. B»ng ph­¬ng ph¸p tÝnh nhanh th× víi sè d©n 1.492.200 ng­êi nh­ hiÖn nay, mçi ngµy chØ riªng n­íc th¶i sinh ho¹t sÏ ®­a vµo m«i tr­êng n­íc B¾c Giang 67,12tÊn chÊt h÷u c¬, 10,4 tÊn nit¬, 15 tÊn phètpho, 4,5 tÊn kali. Dù kiÕn ®Õn n¨m 2010, d©n sè B¾c Giang sÏ lµ 1.788 ngh×n ng­êi. Nh­ vËy, tæng l­îng c¸c chÊt th¶i cã nguy c¬ g©y « nhiÔm m«i tr­êng n­íc trong n­íc th¶i sinh ho¹t sÏ t¨ng 1,2 lÇn. ChÊt th¶i r¾n ChÊt th¶i r¾n ë c¸c ®« thÞ ®ang lµ vÊn ®Ò bøc xóc, ®« thÞ cµng ph¸t triÓn, l­îng chÊt th¶i r¾n cµng lín, tÝnh ®éc h¹i cña chÊt th¶i r¾n cµng t¨ng. NÕu tÝnh b×nh qu©n ®Çu ng­êi mçi ngµy th¶i ra 0,5kg/ng­êi th× víi sè d©n 1.492.200 ng­êi nh­ hiÖn nay, mçi ngµy B¾c Giang cã tíi 746 tÊn r¸c th¶i sinh ho¹t vµ mçi n¨m lµ 150.000 tÊn. Theo dù kiÕn quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ®Õn 2010 th× víi d©n sè 1.788 ngh×n ng­êi vµ b×nh qu©n r¸c th¶i ®Çu ng­êi mçi ngµy lµ 1kg/ng­êi th× B¾c Giang mçi ngµy cã tíi 1.788 tÊn r¸c th¶i, mçi n¨m lµ 652.620 tÊn. MÆt kh¸c, r¸c th¶i tõ c¸c bÖnh viÖn trong tØnh B¾c Giang còng nh­ nhiÒu tØnh thµnh kh¸c trong c¶ n­íc còng lµ mét vÊn ®Ò tån ®äng lín. HiÖn nay tÊt c¶ c¸c bÖnh viÖn trªn ®Þa bµn tØnh ®Òu kh«ng cã lß ®èt r¸c hîp vÖ sinh. R¸c th¶i cña c¸c bÖnh viÖn ®Òu ®­îc thu gom cïng víi r¸c th¶i sinh ho¹t cña nh©n d©n thµnh phè. Tæng l­îng r¸c th¶i hµng ngµy cña thµnh phè B¾c Giang kho¶ng 100 tÊn, tuy nhiªn míi thu gom ®­îc kho¶ng 66% r¸c th¶i vµ l­îng r¸c th¶i nµy ®­îc xö lý t¹i b·i ®æ t¹m thêi b»ng chÕ phÈm EM. HiÖn nay B¾c Giang ®ang ph¸t triÓn m¹nh phong trµo thu gom xö lý r¸c th¶i trong hé gia ®×nh b»ng x©y hÇm khÝ sinh häc. §Õn cuèi n¨m 2001, toµn tØnh cã 600 hÇm khÝ sinh häc. C¸c ho¹t ®éng n«ng nghiÖp Theo Chi côc b¶o vÖ thùc vËt tØnh [7], l­îng ph©n bãn v« c¬ vµ thuèc b¶o vÖ thùc vËt ®­îc sö dông trong ®Þa bµn tØnh n¨m 1997 lµ 608.103tÊn, n¨m 1998 lµ 562.103tÊn, n¨m 1999 lµ 649.103tÊn, n¨m 2000 lµ 567.103tÊn, n¨m 2001 lµ 595.103tÊn. T¹i nhiÒu vïng trång lóa vµ trång rau trong tØnh vÉn x¶y ra t×nh tr¹ng sö dông c¸c lo¹i hãa chÊt trõ s©u cã tÝnh ®éc cao nh­ 37 Wonphatox, DDT hiÖn ®· bÞ cÊm sö dông. Theo Së khoa häc c«ng nghÖ B¾c Giang [6], d­ l­îng thuèc BVTV trong n­íc ruéng lóa ë hîp t¸c x· DÜnh KÕ, Thä X­¬ng, thµnh phè B¾c Giang cao h¬n TCCP tõ 1,93 ®Õn 3,47 lÇn. Theo ph©n tÝch cña chóng t«i [5], c¸c mÉu n­íc thu thËp ®­îc cuèi n¨m 2003 ®Òu cã hµm l­îng thuèc b¶o vÖ thùc vËt nhá h¬n 0,003mg/l. Tuy nhiªn, d­íi ¶nh h­ëng cña nh÷ng biÕn ®æi ®iÒu kiÖn tù nhiªn g©y nªn c¸c vô dÞch s©u bÖnh x¶y ra ®èi víi mïa mµng nªn l­îng thuèc b¶o vÖ thùc vËt cã xu h­íng t¨ng trong t­¬ng lai. D­ l­îng thuèc b¶o vÖ thùc vËt còng sÏ t¨ng theo nÕu nh­ chóng ta kh«ng cã nh÷ng biÖn ph¸p kÞp thêi kiÓm so¸t chÆt chÏ. N­íc th¶i ch¨n nu«i còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y « nhiÔm m«i tr­êng n­íc. Dßng ch¶y mÆt khi qua c¸c khu vùc ch¨n nu«i th­êng cuèn theo mét l­îng lín c¸c chÊt g©y « nhiÔm nguån n­íc nh­ c¸c lo¹i muèi, chÊt h÷u c¬, vi khuÈn. Tæng ®µn gia sóc vµ gia cÇm cña tØnh lµ 98.970 ®Çu con, trong ®ã ®µn lîn chiÕm tû lÖ cao nhÊt 81,2%. Hµm l­îng chÊt h÷u c¬ vµ chÊt dinh d­ìng trong n­íc th¶i ch¨n nu«i ë B¾c Giang còng rÊt cao. HiÖn nay, viÖc sö dông ph©n bãn t­¬i trong tØnh còng rÊt phæ biÕn nhÊt lµ ë c¸c khu vùc chuyªn canh mµu. ViÖc qu¶n lý nguån n­íc th¶i tõ ch¨n nu«i vµ viÖc sö dông ph©n chuång ®Ó bãn ruéng cÇn ph¶i ®­îc chó träng ®óng møc. N­íc th¶i tõ c¸c lµng nghÒ TØnh B¾c Giang cã 3 lµng nghÒ lín lµ lµng nghÒ giÕt mæ tr©u bß Phóc L©m, lµng r­îu V©n Hµ, lµng nung v«i H­¬ng Vü. L­îng n­íc th¶i hµng ngµy cña lµng Phóc L©m lµ 100m3, lµng V©n Hµ lµ 45.000m3 tiÒm Èn rÊt lín nguy c¬ g©y « nhiÔm m«i tr­êng n­íc. Th«n Phóc L©m, x· Hoµng Ninh, huyÖn ViÖt Yªn cã trªn 20 lß mæ ho¹t ®éng th­êng xuyªn. Trung b×nh mçi ngµy giÕt mæ gÇn 100 con tr©u bß. HiÖn nay Phóc L©m ch­a cã lß mæ tËp trung, mçi ngµy lß mæ th¶i ra m«i tr­êng tõ 200 -300kg chÊt th¶i. ChÊt th¶i nµy kh«ng hÒ ®­îc thu gom mµ ®æ th¼ng ra v­ên vµ ao hå xung quanh. N­íc th¶i ch­a qua xö lý trong c¸c cèng r·nh g©y mïi h«i thèi nång nÆc lµ æ ph¸t sinh c¸c loµi ký sinh trïng. X­¬ng tr©u bß ch­a ®­îc tiªu thô ®­îc th¶ xuèng c¸c ao trong lµng. HÖ thèng kªnh m­¬ng, ao hå cña Phóc L©m cã kh¶ n¨ng tho¸t n­íc kÐm nªn n­íc th¶i ø ®äng lµm cho m«i tr­êng ®Þa ph­¬ng ngµy cµng « nhiÔm. HiÖn nay tØnh còng ®· cã ph­¬ng ¸n qui ho¹ch, tËp trung c¸c lß má thµnh 1 khu tËp trung ®Ó tiÖn xö lý c¸c chÊt g©y « nhiÔm vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. Lµng nghÒ V©n Hµ còng thuéc huyÖn ViÖt Yªn ®· cã nghÒ nÊu r­îu tõ l©u ®êi. Theo sè liÖu ph©n tÝch m«i tr­êng n¨m 2001, n­íc th¶i tõ lµng V©n Hµ cã hµm l­îng BOD cao h¬n TCCP tõ 13,6  22 lÇn, hµm l­îng COD cao h¬n tõ 7,5  12,5lÇn, chÊt r¾n l¬ löng cao h¬n tõ 6,4  6,9 lÇn, chØ sè coliform cao h¬n tõ 12  18lÇn. KÕt qu¶ ph©n tÝch cña chóng t«i cuèi n¨m 2003 cho thÊy n­íc s«ng CÇu c¸ch lµng V©n kho¶ng 3km hµm l­îng cña c¸c chÊt h÷u c¬ còng nh­ c¸c chÊt dinh d­ìng còng kh¸ cao, v­ît ng­ìng A (TCVN – 5945). Hµm l­îng DO trong c¶ 2 ®ît kh¶o s¸t ®Òu ®¹t 5,6mg/l. Hµm l­îng BOD5 lµ 14,6 vµ 12mg/l; hµm l­îng COD lµ 19,2 vµ 17,2mg/l, hµm l­îng NO2- lµ 0,009 vµ 0,041mg/l, NH4+ ®Òu lµ 0,28mg/l. §Æc biÖt trong mÉu n­íc thu thËp ®­îc th¸ng X/2003 hµm l­îng dÇu mì ®¹t 0,41 mg/l lín h¬n giíi h¹n B theo TCVN 5945. Bªn c¹nh nh÷ng t¸c ®éng xÊu ®Õn m«i tr­êng n­íc th× m«i tr­êng kh«ng khÝ trong vïng còng lµ mét vÊn ®Ò ®¸ng ®­îc l­u t©m. Tuy nhiªn, cho tíi thêi ®iÓm hiÖn nay tØnh vÉn ch­a ®­a ra ®­îc gi¶i ph¸p nµo ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng « nhiÔm m«i tr­êng khu vùc nµy. N­íc th¶i tõ c¸c c¬ së ytÕ B¾c Giang cã 276 c¬ së y tÕ trong ®ã cã 1 bÖnh viÖn ®a khoa, 4 bÖnh viÖn chuyªn khoa. Tæng sè gi­êng bÖnh theo thèng kª n¨m 2002 lµ 3080, t¨ng 202 gi­êng so víi n¨m 2000. Riªng 3 bÖnh viÖn: BÖnh viÖn ®a khoa B¾c Giang, bÖnh viÖn Lao, bÖnh viÖn phô s¶n hµng ngµy ®­a ra m«i tr­êng 490m3 n­íc vµ 1,5 tÊn r¸c. BÖnh viÖn ®a khoa B¾c Giang hµng ngµy th¶i ra m«i tr­êng 250m3 lµ c¬ së y tÕ th¶i ra m«i tr­êng l­îng n­íc th¶i lín nhÊt tØnh. KÕt qu¶ ph©n tÝch chÊt l­îng n­íc th¶i tõ mét sè c¬ së y tÕ trong ®Þa bµn tØnh cã hµm l­îng c¸c chÊt dinh d­ìng vµ h÷u c¬ kh¸ cao. NhiÒu chØ tiªu v­ît qu¸ møc cho phÐp ®­îc phÐp x¶ th¼ng ra m«i tr­êng theo TCVN 5945 C. 38 ... - tailieumienphi.vn