1. Trang Chủ
  2. Địa Lý
  3. Hải dương học Biển Đông ( Lê Đức Tố ) - Chương 4

Hải dương học Biển Đông ( Lê Đức Tố ) - Chương 4

Tài nguyên thiên nhiên và môi trường biển Việt Nam 4.1. Tài nguyên khoáng sản 4.1.1. Khái quát Vùng biển được đặc trưng bởi cấu trúc địa chất phức tạp và sự đa dạng các kiến trúc kiến tạo. Đặc trưng này đã khống chế quy luật sinh thành và tích luỹ các dạng tài nguyên khoáng sản, trước tiên là dầu khí. Với kết quả tài nguyên khoáng sản theo từng khu vực tự nhiên của Biển Đông là: trũng nước sâu, các khối quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, thềm lục địa. Vùng trũng nước sâu (có... Ch­¬ng 4 Tµi nguyªn

Thể loại Tài liệu miễn phí Địa Lý

Số trang 80

Ngày tạo 8/29/2018 11:35:08 PM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước 2.51 M

Tên tệp

Tải Hải dương học Biển Đông ( Lê Đức Tố ) - Chương 4 (.pdf)

Xem mẫu

  1. Ch­¬ng 4 Tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ m«i tr­êng biÓn ViÖt Nam 4.1. Tµi nguyªn kho¸ng s¶n 4.1.1. Kh¸i qu¸t Vïng biÓn ®­îc ®Æc tr­ng bëi cÊu tróc ®Þa chÊt phøc t¹p vµ sù ®a d¹ng c¸c kiÕn tróc kiÕn t¹o. §Æc tr­ng nµy ®· khèng chÕ quy luËt sinh thµnh vµ tÝch luü c¸c d¹ng tµi nguyªn kho¸ng s¶n, tr­íc tiªn lµ dÇu khÝ. Víi kÕt qu¶ tµi nguyªn kho¸ng s¶n theo tõng khu vùc tù nhiªn cña BiÓn §«ng lµ: tròng n­íc s©u, c¸c khèi quÇn ®¶o Hoµng Sa vµ Tr­êng Sa, thÒm lôc ®Þa. Vïng tròng n­íc s©u (cã ®é s©u tõ 3.000 - 4.300m n­íc) n»m gi÷a hai quÇn ®¶o Hoµng Sa vµ Tr­êng Sa cßn Ýt ®­îc nghiªn cøu. Dùa vµo cÊu tróc líp phñ Kainozoi vµ bÒ dµy trÇm tÝch cã thÓ dù ®o¸n mét khu vùc cã tiÒm n¨ng hy®rocarbon ph©n bè ë phÇn t©y nam cña vïng tròng (h×nh 26, 27). C¸c d¹ng tµi nguyªn kh¸c ch­a ph¸t hiÖn ®­îc. Theo tiÒn ®Ò kiÕn tróc cã thÓ dù ®o¸n vÒ c¸c biÓu hiÖn cña quÆng mangan d¹ng kÕt h¹ch ë ®¸y tròng. TiÒm n¨ng kho¸ng s¶n cña c¸c quÇn ®¶o Tr­êng Sa vµ Hoµng Sa b­íc ®Çu ®­îc ®¸nh gi¸. C¸c tµi liÖu hiÖn cã cho thÊy kh¶ n¨ng tÝch luü dÇu khÝ ®¸ng kÓ trong c¸c bån tròng §Ö tam cña quÇn ®¶o Hoµng Sa. Tr÷ l­îng tiÒm n¨ng cã thÓ ®¹t ®Õn hµng tØ thïng (Barels) dÇu má (1 tÊn = 6,304 barels). Tõ gi÷a thËp kØ 50 cña thÕ kØ nµy ®· ph¸t hiÖn phosphorit- guano (ph©n chim) lµm nguyªn liÖu ph©n bãn trªn c¸c ®¶o Hoµng Sa (Saurin, 1955). KÕt qu¶ kh¶o s¸t cña C«ng ty Kü nghÖ Ph©n bãn ViÖt Nam (1973) cho thÊy cã sù ph©n bè kh¸ réng r·i tµi nguyªn nµy trªn nhiÒu ®¶o, víi tr÷ l­îng tËp trung ®¸ng kÓ ë c¸c ®¶o H÷u NhËt, Quang ¸nh, Hoµng Sa, Quang Hoµ T©y, Quang Hoµ §«ng, Phó L©m, Linh C«n. Dù tÝnh tæng tr÷ l­îng ®¹t ®­îc 6,6 triÖu tÊn, trong ®ã trªn ®¶o H÷u NhËt cã 1,4 triÖu tÊn, §¶o Quang ¸nh 1,2 triÖu tÊn vµ ®¶o Hoµng Sa 1 triÖu tÊn. Mét phÇn lín tr÷ l­îng kÓ trªn ®· bÞ khai th¸c tõ khi Trung Quèc chiÕm ®ãng tr¸i phÐp quÇn ®¶o nµy (1974). 138
  2. Trªn quÇn ®¶o Tr­êng Sa còng ®· bÞ ph¸t hiÖn thÊy dÊu hiÖu cña dÇu khÝ vµ phosphorit-guano. C¨n cø vµo cÊu tróc vµ bÒ dµy trÇm tÝch cña líp phñ Kainozoi ë ®Êy, cã thÓ dù ®o¸n ®­îc mét sè kiÕn tróc cã tiÒm n¨ng chøa dÇu khÝ (h×nh 26, 27). KÕt qu¶ khoan th¨m dß vïng Reed-Bank ®· ph¸t hiÖn ®­îc c¸c biÓu hiÖn chñ yÕu lµ khÝ thiªn nhiªn trong c¸c trÇm tÝch ®¸ v«i ¸m tiªu cã kho¶ng tuæi Oligoxen - §Ö Tø. TiÒm n¨ng tµi nguyªn kho¸ng lín nhÊt biÕt ®­îc hiÖn nay cña BiÓn §«ng tËp trung chñ yÕu trong ph¹m vi c¸c thÒm lôc ®Þa bao quanh thuéc ®Þa phËn cña c¸c n­íc Trung Quèc, ViÖt Nam, Campuchia, Th¸i Lan, Malaysia, Indonesia, Brurney vµ Philippin. Næi bËt lªn hµng ®Çu lµ tr÷ l­îng lín vÒ dÇu má vµ khÝ ®èt, tiÕp ®Õn lµ c¸c lo¹i sa kho¸ng ven biÓn vµ biÓn, ë nhiÒu n¬i ®¹t tr÷ l­îng lín. 4.1.2. Tµi nguyªn dÇu má vµ khÝ thiªn nhiªn Bøc tranh toµn c¶nh vÒ tiÒm n¨ng dÇu khÝ cña thÒm lôc ®Þa BiÓn §«ng (kÓ c¶ eo biÓn §µi Loan, vÞnh B¾c Bé, vÞnh Th¸i Lan vµ thÒm Sunda) ®­îc tr×nh bµy trªn h×nh 26 (thµnh lËp theo tµi liÖu cña ESCAP, 1987). Vïng vÞnh B¾c Bé cã tiÒm n¨ng tËp trung vµo bÓ S«ng Hång, bÓ Yiangchai, vµ T©y L«i Ch©u (hay L«i Ch©u - B¹ch Long VÜ). KÕt qu¶ khoan kh¶o s¸t trªn ®Þa phËn Trung Quèc ®· ph¸t hiÖn ®­îc biÓu hiÖn dÇu khÝ. Møc tiÒm n¨ng ®­îc xÕp vµo lo¹i cao vÒ dÇu má, khÝ ®èt ®· ®­îc khai th¸c. Trªn thÒm lôc ®Þa §«ng Nam ViÖt Nam tõ l©u ®· biÕt hai bÓ dÇu khÝ Cöu Long vµ Nam C«n S¬n. Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu th¨m dß cho phÐp kh¼ng ®Þnh tiÒm n¨ng lín cña hai bÓ nµy. Tr÷ l­îng c«ng nghiÖp ®· ®¸nh gi¸ ë tròng Cöu Long (má B¹ch Hæ vµ Rång) lµ ®èi t­îng khai th¸c dÇu má cña n­íc ta trong nhiÒu n¨m tr­íc m¾t. Trªn c¬ së tæng hîp tµi liÖu ®Þa chÊt - ®Þa vËt lý, cã thÓ h×nh dung viÖc ph©n ®Þnh c¸c khu vùc cña thÒm lôc ®Þa ViÖt Nam thµnh 5 møc vÒ tiÒm n¨ng dÇu khÝ lµ : triÓn väng cao, triÓn väng (trung b×nh), triÓn väng thÊp, ch­a râ triÓn väng vµ kh«ng triÓn väng (Hå §¾c Hoµi, 1990). Thuéc møc triÓn väng cao lµ c¸c ®íi n©ng Rång, B¹ch Hæ, Cöu Long, TrÇn T©n vµ phÇn bao quanh (thuéc bån tròng Cöu Long) vµ c¸c ®íi n©ng Dõa, M·ng CÇu (thuéc bån tròng Nam C«n S¬n). Thuéc møc triÓn 139
  3. väng cã thÓ kÓ ®Õn miÒn vâng Hµ Néi, ®¬n nghiªng ph©n dÞ HuÕ (c¸nh t©y nam cña bån tròng S«ng Hång), phÇn ®«ng b¾c l« 16, 17 víi c¸c cÊu t¹o næi tiÕng lµ Tam §¶o, Bµ §en (bån tròng Cöu Long) vµ c¸c tròng phÝa b¾c cña cÊu t¹o Dõa vµ M·ng CÇu (bån tròng Nam C«n S¬n) vµ ®íi Hoµng Sa. XÕp vµo møc triÓn väng thÊp vµ phÝa t©y cña bån tròng Cöu Long vµ ®¬n nghiªng ph©n dÞ phÝa t©y cña bån tròng Nam C«n S¬n. C¸c cÊu t¹o nh­ ®¬n nghiªng Thanh NghÖ, lâm sôt Qu¶ng Ng·i, Tròng trung t©m cña bÓ S«ng Hång, c¸c ®íi n©ng B¹ch Long VÜ, T©y B¾c Hoµng Sa, Phan Rang vµ Phó Quèc ®­îc xÕp vµo møc ch­a râ triÓn väng. XÕp vµo møc kh«ng triÓn väng lµ c¸c diÖn tÝch cßn l¹i cña thÒm lôc ®Þa. CÇn nhËn xÐt r»ng do møc ®é nghiªn cøu ch­a ®ång ®Òu vµ nhiÒu vÊn ®Ò cßn ch­a ®­îc nhËn thøc ®Çy ®ñ nªn viÖc ph©n chia trªn chØ lµ b­íc ®Çu. Trªn ph¹m vi thÒm lôc ®Þa Nam Trung Quèc cã ph©n bè c¸c bÓ chøa dÇu khÝ nh­ : cöa s«ng Ch©u Giang, vÞnh Qu¶ng Ch©u vµ §«ng Nam H¶i Nam, tÊt c¶ ®Òu ®­îc dù ®o¸n cã tiÒm n¨ng thuéc møc cao vÒ dÇu má. Mét sè lç khoan ®· ph¸t hiÖn ®­îc l­u l­îng dÇu c«ng nghiÖp. Trªn ®Þa phËn vÞnh Th¸i Lan ph©n bè hai bÓ dÇu khÝ lín lµ Pattani vµ Malay víi rÊt nhiÒu má lín vµ hai má cùc lín vÒ dÇu vµ khÝ ®· ph¸t hiÖn vµ ®ang khai th¸c. BÓ Pattani thuéc vÒ Th¸i Lan, bao quanh nã cßn cã c¸c bÓ vÖ tinh nh­ Chuaphan, West Kra, Panjang. Tæng tr÷ l­îng khÝ thiªn nhiªn cña khu vùc nµy ®¹t ®Õn 8,8 ngh×n tØ feet khèi (sè liÖu 2/1995). C¸c má næi tiÕng nhÊt cña bÒ nµy lµ Satun 56 tØ feet khèi (sè liÖu 2/1995, "B" (44 tØ m3 khÝ) vµ Evaran (18 tØ m 3 khÝ). BÓ Malay n»m vÒ phÝa ®«ng nam cña bÓ Pattani vµ cã c¸c bÓ vÖ tinh lµ Peniu ë phÝa nam vµ T©y Natuna ë phÝa ®«ng. Trªn ph¹m vi cña bÓ ®· ph¸t hiÖn 10 má dÇu, 11 má dÇu khÝ vµ 9 má khÝ. C¸c tÇng s¶n phÈm n»m ë ®é s©u 1-2,2 km trong c¸c ®¸ tuæi Mioxen. §· ph¸t hiÖn ®­îc hµng chôc má khÝ ®èt trong ®ã cã hai má lín víi tr÷ l­îng h¬n 100 tØ m3 mçi má vµ 12 má võa víi tr÷ l­îng 10 - 100 tØ m3. C¸c má tËp trung vÒ phÝa ®«ng nam cña bÓ, n¬i ph¸t hiÖn ®­îc 4 má dÇu víi tr÷ l­îng tõ vµi chôc ®Õn 100 triÖu tÊn dÇu vµo 10 má võa víi tr÷ l­îng mçi má d­íi 10 triÖu tÊn dÇu. 140
  4. TiÒm n¨ng lín vÒ dÇu khÝ tµng tr÷ trong lßng ®Êt cña thÒm lôc ®Þa Calimantan (Borneo) vµ tËp trung trong l­u vùc hai bÓ trÇm tÝch lín lµ Sarawak vµ Bruney- Sabah. BÒ Sarawak cã tiÒm n¨ng lín vÒ khÝ thiªn nhiªn. ë ®©y ®· ph¸t hiÖn ®­îc 22 má khÝ, trong ®ã cã 8 má cã tr÷ l­îng tõ 10 ®Õn 100 tØ m3 vµ má dÇu khÝ quy m« nhá (tr÷ l­îng tõ 1-10 triÖu tÊn). PhÇn lín diÖn tÝch cña bÓ tiÕp tôc kÐo dµi vÒ phÝa b¾c ra ngoµi ph¹m vi thÒm lôc ®Þa gi¸p víi s­ên phÝa nam cña quÇn ®¶o Tr­êng Sa. BÒ dµy trÇm tÝch ë bÓ nµy ®¹t trªn 9.000m. TiÒm n¨ng dÇu khÝ ch­a ®­îc ®¸nh gi¸. Toµn bé tr÷ l­îng dÇu khÝ cña Bruney Daesalam vµ phÇn lín cña Sabah (Malaysia) tËp trung trong bÓ Bruney Sabah (hay North West Sabah). ë ®©y ®· ph¸t hiÖn ®­îc h¬n 30 má, trong ®ã cã má Seria cã tr÷ l­îng lín (140 triÖu tÊn) vµ 4 má kh¸c cã tr÷ l­îng tõ 10 - 100 triÖu tÊn. Nh÷ng nghiªn cøu ®Þa vËt lý gÇn ®©y cho thÊy kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn c¸c tr÷ l­îng ®¸ng kÓ ë phÇn phÝa b¾c cña bÓ nµy lµ hoµn toµn hiÖn thùc, nhÊt lµ trong c¸c thµnh t¹o kiÓu ®¸ v«i ¸m tiªu. §iÒu nµy cho phÐp suy luËn réng ra cho phÇn phÝa nam cña vïng biÓn quÇn ®¶o Tr­êng Sa kÕ cËn. Mét trong nh÷ng n¬i tËp trung dÇu khÝ cña Philippin ph¸t hiÖn ®­îc ë vïng thÒm lôc ®Þa §«ng B¾c Palawan vµ phÇn phÝa t©y cña bÓ trung t©m Luzon ph©n bè ë thÒm lôc ®Þa hÑp phÝa t©y ®¶o Luzon. Trong ph¹m vi bÓ §«ng B¾c Palawan, dÇu khÝ tËp trung trong c¸c tÇng ®¸ v«i ¸m tiªu. Nh÷ng tµi liÖu tr×nh bµy trªn ®©y lµ c¬ së cho nhËn ®Þnh kh¸ thèng nhÊt cña nhiÒu nhµ nghiªn cøu vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ vÒ tiÒm n¨ng dÇu khÝ lín cña l­u vùc BiÓn §«ng. 4.13. Kho¸ng s¶n sa kho¸ng ven biÓn ViÖt Nam Sa kho¸ng ven biÓn ViÖt Nam ®· ®­îc chó ý ®Õn tõ nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kû nµy. C¸c b¸o c¸o ®¸ng l­u ý : "Inmenit B×nh Ngäc" (Lª V¨n B¶y, 1962), "KÕt qu¶ c«ng t¸c x¹ hµng kh«ng ven bê vÞnh B¾c Bé" (Gr«sdy vµ nnk, 1963), "B¸o c¸o t×m kiÕm c¸t tr¾ng V¨n H¶i" (NguyÔn §×nh Thiªn, 1977), "B¸o c¸o th¨m dß tØ mØ c¸t tr¾ng Cam Ranh"(NguyÔn §×nh Thiªn, 1982). §Æc biÖt gÇn ®©y cã c¸c b¸o c¸o mang tÝnh tæng hîp hÖ thèng cao h¬n nh­ "§Æc ®iÓm ®Þa chÊt vµ triÓn väng kho¸ng s¶n titan sa kho¸ng ven biÓn ViÖt Nam" (NguyÔn Kim Hoµn vµ nnk, 1981). "B¸o c¸o t×m kiÕm c¸t tr¾ng ven biÓn Hßn Gèm - Vòng Tµu tû lÖ1 : 200.000" 141
  5. (NguyÔn ViÕt Th¾m, 1984), "§Þa chÊt vµ kho¸ng s¶n r¾n ven biÓn ViÖt Nam" (NguyÔn ViÕt Th¾m, 1984), "§Þa chÊt vµ kho¸ng s¶n r¾n ven biÓn ViÖt Nam" (NguyÔn BiÓu, NguyÔn Kim Hoµn, 1985), vµ mét sè b¸o c¸o t×m kiÕm tØ mØ, th¨m dß c¸c má sa kho¸ng titan-zircon-®Êt hiÕm ven biÓn thuéc lo¹i lín nh­ má C¸t Kh¸nh (Degi) - tØnh NghÜa B×nh, má Hµm T©n - tØnh B×nh ThuËn, má Kr Song - tØnh Thõa Thiªn - HuÕ ... Tr­íc ngµy gi¶i phãng miÒn Nam, kho¸ng vËt nÆng trong c¸t ven biÓn ë phÝa nam (tõ vÜ tuyÕn 17 trë vµo) ®· ®­îc kh¶o s¸t s¬ bé bëi c¸c nhµ ®Þa chÊt ViÖt Nam vµ Australia. §· cã mét sè bµi b¸o ®¨ng trong "§Þa chÊt kh¶o lôc miÒn Nam ViÖt Nam" cña Noaks, NguyÔn TÊn Thi vµ nnk (1970- 1974) vÒ c¸t nÆng, c¸t ®en ë mét sè ®iÓm quÆng má cô thÓ nh­ : HuÕ, VÜnh N÷, B×nh ThuËn ... C¸c tµi liÖu nµy chØ m« t¶ mét c¸ch s¬ l­îc thµnh phÇn kho¸ng vËt cã Ých, tÝnh tr÷ l­îng dù b¸o cña quÆng trªn c¬ së mét sè lç khoan ®¬n lÎ, nªn chóng chØ ®­îc coi lµ nh÷ng m« t¶ cho c¸c ®iÓm quÆng sa kho¸ng, ch­a cã c¸c m« t¶ ®Þa chÊt cÇn thiÕt vµ viÖc khoanh ®Þnh th©n quÆng theo chØ tiªu c«ng nghiÖp quy ®Þnh ®èi víi kh¶o s¸t, ®¸nh gi¸ má. C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu, t×m kiÕm th¨m dß cho thÊy trong c¸t ven biÓn ViÖt Nam cã chøa nhiÒu kho¸ng s¶n cã Ých d­íi d¹ng sa kho¸ng. QuÆng sa kho¸ng cã gi¸ trÞ nhÊt ë ven biÓn ViÖt Nam lµ : quÆng titan (inmenit, rutin. leucoxen, quataz...), quÆng zirconi (zircon), c¸t thuû tinh (th¹ch anh), thø yÕu lµ : quÆng ®Êt hiÕm phãng x¹ (monoazit, xenotin, zirtholit, uraninit ...), quÆng thiÕc (caxitªrit) vµ vµng tù sinh. Ngoµi ra cßn mét sè lo¹i kho¸ng s¶n kh¸c cã thÓ khai th¸c, sö dông kÌm khi khai th¸c c¸c lo¹i kho¸ng s¶n trªn nh­ gr¬nat, disten, epidot ... QuÆng titan - zirconi - ®Êt hiÕm C¸c lo¹i quÆng nµy lu«n ®i cïng nhau. Nh©n d©n th­êng gäi lµ "c¸t ®en" do mµu ®en cña kho¸ng vËt inmenit chiÕm chñ yÕu. Chóng ph©n bè suèt däc ven biÓn ViÖt Nam tõ Mãng C¸i ®Õn Hµ Tiªn. Nh­ng c¸c má cã gi¸ trÞ c«ng nghiÖp lín, trung b×nh ... tËp trung trong ®o¹n ven biÓn Trung Bé : tõ SÇm S¬n ®Õn Vòng Tµu (h×nh 28). Dùa theo chØ tiªu ph©n lo¹i má titan c«ng nghiÖp cña I.I.Maluxev, cã thÓ ph©n chia c¸c má inmenit - zirconi - ®Êt hiÕm ven biÓn ViÖt Nam ra c¸c cì má nh­ sau : 142
  6.  2 vïng má vµ má cì lín (tr÷ l­îng  500 ngµn tÊn titan) lµ vïng má C¸t Kh¸nh (bao gåm C¸t Kh¸nh, Mü Tho), má Hµm T©n.  7 vïng má vµ má cì trung b×nh (tr÷ l­îng = 50 -:- 500 ngµn tÊn titan) lµ: vïng má ThuËn An (bao gåm Qu¶ng Ng¹n, KÎ Song, VÜnh N÷), má Kú Anh, Mòi NÐ, Hßn Gèm, CÈm Hoµ, Kú Ninh vµ má Chïng G¨ng. H×nh 26. S¬ ®å tiÒm n¨ng dÇu khÝ l­u vùc BiÓn §«ng (Theo tµi liÖu cña ESCAPE, 1987) C¸c møc triÓn väng vÒ dÇu: C¸c møc triÓn väng vÒ khÝ 1- Cao (10-100 tØ barrels) 4- Cao (10-100 ngh×n tØ feet khèi) 2- Kh¸ (1-10 tØ barrels) 5- Kh¸ (1-10 ngh×n tØ feet khèi) 3- KÐm (0,1-1,0 tØ barrels) 6- KÐm (0,1-1,0 ngh×n tØ feet khèi) 143
  7. 7- Ch­a râ tiÒm n¨ng  6 má c¬ nhá (tr÷ l­îng = 25 -:- 50 ngµn tÊn titan) lµ Nam Hµm T©n, CÈm Nh­îng, §ång Xu©n, Cöa Héi, Qu¶ng X­¬ng, Long H¶i. NhiÒu ®iÓm quÆng (tr÷ l­îng < 25 ngµn tÊn titan) cã ý nghÜa c«ng nghiÖp ®Þa ph­¬ng. Trong ®ã nªn l­u ý ®Õn 3 ®iÓm: ThiÖn ¸i, B×nh Ngäc, VÜnh Th¸i (cã tr÷ l­îng tõ 10-22 ngµn tÊn titan). Tæng tr÷ l­îng qu¹ng titan - zirconi - ®Êt hiÕm sa kho¸ng ven biÓn ViÖt Nam ®· tÝnh ®­îc lµ (tÝnh theo kho¸ng vËt). - QuÆng titan : 8.421.126 tÊn. - QuÆng zirconi : 846.451 tÊn. - QuÆng ®Êt hiÕm : 36.873 tÊn. §©y lµ tr÷ l­îng tÝnh ®Õn 1985. Tõ ®ã ®Õn nay, mét sè má ®· ®­îc kh¶o s¸t chi tiÕt h¬n (t×m kiÕm tØ mØ hoÆc th¨m dß) nh­ má Hµm T©n, KÎ Song ... KÕt qu¶ kh¶o s¸t chi tiÕt ®Òu cho sè l­îng tr÷ l­îng lín h¬n tr­íc. V× khi kh¶o s¸t chi tiÕt th­êng khèng chÕ ®­îc chiÒu dµy th©n quÆng tèt h¬n khi kh¶o s¸t s¬ bé, nªn tr÷ l­îng titan - zirconi - ®Êt hiÕm sa kho¸ng ven biÓn thùc tÕ ch¾c ch¾n sÏ lín h¬n sè l­îng nªu trªn kho¶ng vµi triÖu tÊn ®èi víi quÆng titan, vµi tr¨m ngµn tÊn ®èi víi quÆng zirconi vµ vµi chôc ngµn tÊn ®èi víi quÆng ®Êt hiÕm. §a sè c¸c th©n quÆng nµy ®Òu n»m lé thiªn, sè rÊt Ýt n»m ch«n vïi trong c¸t ven biÓn (mét sè th©n quÆng ë Mòi NÐ, Hµm T©n ...). ChiÒu dµy trung b×nh cña th©n quÆng dao ®éng trong kho¶ng 1m - 1,8m, sè Ýt 0,6 - 0.8m, ®Æc biÖt cã thÓ ®¹t tíi 6-8 m (ë má KÎ Sung, C¸t Kh¸nh...). HÇu hÕt c¸c th©n quÆng ®Òu n»m trong trÇm tÝch b·i biÓn hiÖn ®¹i vµ trÇm tÝch biÓn - giã (d·y ®ôn c¸t ven biÓn). Tuæi cña sa kho¸ng chñ yÕu lµ Holoxen gi÷a (Q 3 ) Ýt h¬n Holoxen gi÷a - muén (Q IV3 ) 2 IV vµ Holoxen (Q IV3 ).Trong trÇm tÝch Pleistoxen gi÷a muén (c¸t ®á Phan 2 ThiÕt) còng cã chøa c¸c th©n quÆng cã hµm l­îng thÊp. Hµm l­îng cña mçi lo¹i quÆng thay ®æi ë tõng má riªng biÖt. C¨n cø vµo hµm l­îng cña quÆng titan vµ quÆng zirconi, ph©n chia ra hai nhãm më 144
  8.  Nhãm má sa kho¸ng titan : bao gåm c¸c má chØ cã hµm l­îng quÆng titan ®¹t gi¸ trÞ c«ng nghiÖp.  Nhãm má sa kho¸ng titan - zirconi : bao gåm c¸c má cã hµm l­îng cña c¶ hai lo¹i quÆng titan vµ zirconi ®¹t gi¸ trÞ c«ng nghiÖp. (b¶ng 4.1). QuÆng ®Êt hiÕm kh«ng ®¹t hµm l­îng c«ng nghiÖp ë bÊt cø má nµo, nªn ch­a ®­îc coi lµ quÆng ®i kÌm. Dùa vµo kÕt qu¶ kh¶o s¸t thùc ®Þa vµ ph©n tÝch trong phßng nhËn hÊy tuy cã sù thay ®æi vÒ sè l­îng, chÊt l­îng cña c¸c lo¹i quÆng trong tõng má cô thÓ, nh­ng nh×n chung c¸c kho¸ng vËt quÆng titan, zirconi vµ ®Êt hiÕm lu«n ®i cïng nhau trong sa kho¸ng ven biÓn ViÖt Nam, t¹o nªn c¸c má thuéc lo¹i h×nh sa kho¸ng tæng hîp inmenit-rutin-zirconi-monozit ven biÓn, cã tuæi chñ yÕu lµ Holoxen muén (Q 3 ). §©y lµ lo¹i h×nh má sa kho¸ng ven biÓn rÊt IV phæ biÕn trªn thÕ giíi, nh­ : Australia, Mü Ên §é, Liªn X« cò ... chiÕm ®a sè tæng tr÷ l­îng quÆng titan-zirconi ®ang ®­îc khai th¸c, sö dông. 145
  9. H×nh 27. C¸c bÓ trÇm tÝch §Ö Tam 146
  10. 147
  11. H×nh 28. S¬ ®å ph©n bè kho¸ng s¶n sa kho¸ng ven biÓn ViÖt Nam 148
  12. (Theo NguyÔn Kim Hoµn vµ nnk, 1991) Sau ®©y lµ mét sè nÐt ®Æc tr­ng cña c¸c lo¹i quÆng nªu trªn : QuÆng titan: quÆng titan sa kho¸ng ven biÓn ViÖt Nam cã thµnh phÇn chñ yÕu lµ inmenit, thø yÕu lµ Leucoxen, rutin, anataz vµ brukÝt Inmenit chiÕm ®a sè tuyÕt ®èi trong tÊt c¶ c¸c má. Leucoxen, rutin va anataz cã mÆt trong hÇu hÕt c¸c má, nh­ng hµm l­îng thÊp; Leucoxen cã hµm l­îng ®¸ng kÓ 40 kg/m3, rutin cã hµm l­îng cao nhÊt tíi 4-5 kg/m3 cßn l¹i chØ trong kho¶ng 1-3 kg/m3 ; anataz chØ tÝnh ®­îc b»ng kg/m3, hoÆc chØ cã Ýt h¹t trong mÉu. Hµm l­îng trung b×nh quÆng titan trong tÊt c¶ c¸c má ®Òu ®¹t lo¹i giµu ®Õn rÊt giµu trong kho¶ng 50- 100 kg/m3, trõ má KÎ Sung lµ lo¹i trung b×nh. KÝch th­íc ®é h¹t cña kho¸ng vËt quÆng titan ®a sè trong khoµng 0,10-0,30 mm, sè Ýt : 0,.30 - 0,45 mm hoÆc 0,05 - 0,10 mm. ChÊt l­îng quÆng titan thuéc lo¹i tèt, chÊt cã h¹i (Ca203) thÊp ... Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, quÆng titan ven biÓn ViÖt Nam ®· ®¸p øng ®­îc yªu cÇu c«ng nghÖ cña nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp trong n­íc nh­: s¶n xuÊt que hµn ®iÖn, chÕ t¹o TiO2 nh©n t¹o, luyÖn ferotitan ... B­íc ®Çu ®· xuÊt khÈu, nh­ng sè l­îng cßn Ýt. QuÆng zircont: quÆng Zirconi cã mÆt trong sa kho¸ng ven biÓn ë d¹ng kho¸ng vËt zircon. Nãi chung zircon cã hµm l­îng kh¸ cao trong sa kho¸ng ven biÓn ViÖt Nam. ë bÊt cø n¬i nµo zircon ®Òu cã thÓ khai th¸c cïng víi quÆng titan. CÇn l­u ý r»ng ë nhiÒu má, chØ tÝnh 149
  13. riªng zircon còng ®¹t hµm l­îng c«ng nghiÖp. Hµm l­îng zircon trung b×nh trong c¸c má lµ 3 -:- 19,5 kg/m3. C¸c má cã hµm l­îng zircon cao lµ Kú Khang, Kú Ninh, Qu¶ng Ng·i, Hµm T©n ... (12 -:- 26 kg/m3). KÝch th­íc ®é h¹t cña zircon th­êng nhá h¬n kho¸ng vËt titan, ë ®a sè c¸c má biÕn ®æi trong kho¶ng 0,10 - 0,20mm, sè Ýt b»ng 0,05 -:- 0,10 mm vµ 0,20 - :- 30mm. TÝnh quÆng zicon ven biÓn ViÖt Nam hiÖn nay ®· ®­îc sö dông trong mét sè c«ng nghiÖp ®å sø, g¹ch men ... ®¹t chÊt l­îng tèt. QuÆng ®Êt hiÕm: quÆng ®Êt hiÕm phãng x¹ (Ce,La, Th, Y, U...) ®­îc biÓu hiÖn ë d¹ng c¸c kho¸ng vËt : monazit, xenotim, zirtholit, uraninit ... Monazit vµo xenotim cã ®é phæ biÕn cao, cã mÆt ë hÇu hÕt c¸c má, nh­ng hµm l­îng thÊp, th­êng trong kho¶ng 1Kg/m3. Zirtholit gÆp ë nhiÒu má, cßn B¶ng 4. 1 : Tr÷ l­îng vµ chÊt l­îng c¸t thuû tinh ven biÓn ViÖt Nam. Cì má Sè thø Tªn má Tr÷ l­îng ChÊt l­îng tù (ngµn tÊn) Lín 1 Phan RÝ 288.382 Thuû tinh d©n dông 2 Hång S¬n 40.973 Thuû tinh d©n dông 3 B×nh Ch©u 40.231 Thuû tinh d©n dông 4 Thuû TriÒu 34.301 Lo¹i I kho¶ng 25% Cam ranh Lo¹i II kho¶ng 75% Thuû tinh d©n dông 5 Phan Ri Thanh 28.515 Thuû tinh d©n dông 6 Long Nh¬n 22.912 Thuû tinh d©n dông 7 Chôm Gal­ng 22.856 Thuû tinh d©n dông 150
  14. 8 Dinh Thµy 20.708 Thuû tinh d©n dông 9 CÊy T¸o 20.527 Thuû tinh d©n dông 10 Hµm T©n 16.264 Thuû tinh d©n dông 11 Long ThÞnh 12.924 Thuû tinh d©n dông 12 Cam H¶i 11.169 Thuû tinh d©n dông Trung 13 Nam ¤ 6.827 Thuû tinh d©n dông b×nh 14 Thµnh TÝn 5.780 Thuû tinh d©n dông 15 V©n H¶i 5.621 Thuû tinh d©n dông 16 T©n Th¾ng 4.138 Thuû tinh d©n dông Thuû tinh d©n dông 17 Nam Phan ThiÕt Tæng céng 583.935 Ghi chó :  Lo¹i I : C¸t pha lª .  Lo¹i II : C¸t quang häc  Theo tµi liÖu cña NguyÔn §×nh Thiªm, 1977. Lª §øc C­êng , 1981. NguyÔn ViÕt Th¾m vµ nnk, 1984. Uraninit míi gÆp vµi h¹t ë Hµm T©n, V¨n Lý , cÇn nghiªn cøu tiÕp. Tõ nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu b­íc ®Çu vÒ ®Æc ®iÓm kho¸ng vËt häc cña inmenit, rutin, zircon trong sa kho¸ng ven biÓn ViÖt Nam, céng víi c¸c tµi liÖu nghiªn cøu vÒ ®Æc ®iÓm ®Þa ho¸, ®Þa m¹o, macma, c¸c vµnh ph©n t¸n kho¸ng vËt nÆng ... cã liªn quan, nhËn thÊy c¸c kho¸ng vËt nÆng t¹o thµnh c¸c má sa kho¸ng ven biÓn cã tÝnh ®a nguån gèc. Chóng lµ s¶n phÈm bÒn v÷ng trong qu¸ tr×nh phong ho¸ häc tõ vá phong ho¸ cña nhiÒu lo¹i ®¸ kh¸c nhau (macma axit, trung tÝnh, baz¬, biÕn chÊt, trÇm tÝch...), tõ trong lôc ®Þa ®­a ra ven biÓn, sau ®ã chÞu 151
  15. t¸c ®éng cña ®éng lùc biÓn vµ giã, t¸i trÇm tÝch, n©ng cao hµm l­îng, tËp trung t¹o nªn c¸c má sa khãang titan - zirconi-®Êt hiÕm ven biÓn hiÖn t¹i. C¸t thuû tinh: c¸t thuû tinh lµ mét trong nh÷ng sa kho¸ng chñ yÕu cña ven biÓn ViÖt Nam. Chóng ph©n bè r¶i r¸c däc bê biÓn tõ b¾c ®Õn nam, cã má ë ngoµi ®¶o nh­ V©n H¶i (tØnh Qu¶ng Ninh). HÇu hÕt c¸c má cì lín tËp trung trong ®o¹n ven biÓn Nam Trung Bé tõ Cam Ranh ®Õn B×nh Ch©u (h×nh 28). §Õn nay ®· cã 17 má c¸t thuû tinh ven biÓn ®­îc t×m kiÕm, th¨m dß. Tæng tr÷ l­îng lµ : 583.935 ngµn tÊn (B¶ng 4.1). Ngoµi ra cßn mét sè má nh­ Chu Lai, Tam Quan, Sa Huúnh .,..) cã triÓn väng tèt, nh­ng ch­a ®­îc ®¸nh gi¸. ë ®a sè c¸c má ven biÓn, c¸t thuû tinh cã chÊt l­îng lµm thuû tinh d©n dông. ChØ riªng ë má Cam Ranh, V©n H¶i... c¸t cã chÊt l­îng cao (®ñ tiªu chuÈn c¸t pha lª, c¸t dông cô quang häc ...). QuÆng thiÕc: theo tµi liÖu cña Liªn ®oµn B¶n ®å (1978) vµ Liªn ®oµn §Þa chÊt 6 (1983), thiÕc sa kho¸ng ven biÓn ®­îc biÓu hiÖn ë hai vµnh ph©n t¸n caxiterit Du Long - Ma Ti (ThuËn H¶i) vµ B¾c Tuy Hoµ (Phó Yªn). Hµm l­îng caxiterit ë Du Long, Ma Ti biÕn ®æi tõ vµi chôc ®Õn gÇn 200 g/m3. ë B¾c Tuy Hßa trong kho¶ng vµi g/m3 ®Õn vµi chôc g/m3. Caxiterit trong trÇm tÝch lßng s«ng suèi vµ thÒm bËc I. nh­ng kh«ng t¹o thµnh sa kho¸ng cã gi¸ trÞ c«ng nghiÖp cao. Caxiterit ë ®©y th­êng ®i kÌm víi kho¸ng vËt nÆng zircon, rutin, leucoxen, zirtholit, vonframit, monazit .... GÇn sa kho¸ng Du Long - MaTi, ®· ph¸t hiÖn ®­îc thiÕc gèc cã liªn quan víi granÝt Du Long - MaTi (phøc hÖ ancroet) vµ c¸c thÓ pecmatit h¹t trung ®Õn th«. Trong ®íi ®Ëp vì gÆp c¸c m¹ch thach anh chøa caxiterit vµ vonframit (NguyÔn V¨n Mµi, 1985). Cã lÏ thiÕc ë ®©y thuéc thµnh hÖ caxiterit-pecmatit vµ caxiterit - vonframit - th¹ch anh nhiÖt dÞch nhiÖt ®é cao. Ngoµi ra cßn gÆp caxiterit trong mét sè mÉu ë sa kho¸ng titan-zircon 152
  16. ven biÓn SÇm S¬n, Cµ N¸ ..., mçi mÉu cã vµi h¹t caxiterit. Theo tµi liÖu cña ViÖn H¶i D­¬ng häc (Nha Trang) ®· gÆp caxiterit trong mét sè mÉu c¸t ë trÇm tÝch ®¸y biÓn n«ng vïng ThuËn H¶i, Phó Yªn.... Tãm l¹i, cho ®Õn nay víi c¸c tµi liÖu ®iÒu tra, t×m kiÕm, th¨m dß cho phÐp kh¼ng ®Þnh r»ng trong d¶i c¸t ven biÓn ViÖt Nam chøa nhiÒu kho¸ng vËt quÆng cã gi¸ trÞ c«ng nghiÖp ë d¹ng sa kho¸ng. §Æc biÖt trong c¸c n¨m 1992-1994 võa qua Côc §Þa chÊt ViÖt Nam ®· tiÕn hµnh ®Ò ¸n nghiªn cøu sa kho¸ng t¹i d¶i ven bê (®Õn ®é s©u 30m n­íc). KÕt qu¶ ®· ph¸t hiÖn nhiÒu thÓ sa kho¸ng cã triÓn väng vÒ inmenit, zirconi, rutin, monazit, thiÕc, vµng t¹i ven bê c¸c tØnh Trung Bé. §Ó tiÕp tôc ®iÒu tra nghiªn cøu tiÒm n¨ng sa kho¸ng ven biÓn, cÇn l­u ý mét sè ®iÓm sau ®©y : 1. Tr÷ l­îng quÆng titan-zirconi-®Êt hiÕm nªu ë ®©y chØ lµ con sè tÝnh riªng cho phÇn c¸t ven biÓn ®ang ®­îc lé ra, ch­a kÓ ®Õn phÇn c¸t ven biÓn ®· bÞ phñ bëi líp thæ nh­ìng (ruéng lóa, khoai mÉu ...). Tr÷ l­îng ch¾c sÏ ®­îc t¨ng lªn khi th¨m dß kü h¬n (v× chiÒu dµi th©n quÆng sÏ ®­îc khèng chÕ ®Çy ®ñ h¬n). 2. CÇn cã ®Ò ¸n ®iÒu tra ®¸nh gi¸ kho¸ng vËt nÆng ë ®¸y vïng biÓn n«ng ®o¹n bê biÓn. 4.2. Tµi nguyªn sinh vËt Phï hîp víi tÝnh chÊt sinh vËt biÓn nhiÖt ®íi, tµi nguyªn sinh vËt biÓn ViÖt Nam rÊt ®a d¹ng vÒ thµnh phÇn víi nh÷ng ®¨c s¶n biÓn nhiÖt ®íi. Thùc vËt cã c¸c nguån lîi rong biÓn, ngËp mÆn vïng triÒu cöa s«ng. VÒ ®éng vËt, ngoµi c¸ biÓn cßn cã c¸c loµi ®Æc s¶n bao gåm c¸c loµi trai, sß, mùc, t«m, h¶i s©m ..., c¸c loµi rïa biÓn, chim biÓn. Bªn c¹nh nguån lîi h¶i s¶n khai th¸c, c¸c thuû vùc n­íc lî - mÆn ven biÓn víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i thuËn lîi cho viÖc nu«i trång h¶i s¶n, hµng n¨m cã thÓ cho hµng chôc ngh×n tÊn s¶n phÈm. 4.2.1. Nguån lîi rong biÓn Trong tæng sè 639 loµi rong biÓn ®· thèng kª ®­îc hiÖn nay trong vïng biÓn n­íc ta, cã kho¶ng 90 loµi (14%) cã gi¸ trÞ kinh tÕ, trong ®ã ngµnh rong ®á cã tíi 51 loµi, tiÕp ®Õn lµ rong n©u 27 loµi. VÒ gi¸ trÞ sö 153
  17. dông, cã thÓ chia thµnh c¸c nhãm kh¸c nhau.  Rong lµm nguyªn liÖu c«ng nghiÖp cã kho¶ng 24 lo¹i, dïng chÕ biÕn s¶n phÈm c«ng nghiÖp nh­: agar, alginat, carageenan, ièt v.v...  Rong lµm d­îc liÖu ®· ®­îc ph¸t hiÖn kho¶ng 18 loµi cã thÓ dïng lµm thuèc ch÷a c¸c bÖnh giun s¸n, ®iÒu tiÕt sinh s¶n, huyÕt ¸p, b­íu cæ.  Rong thùc phÈm cã kho¶ng 30 loµi, thuéc rong ®á, rong lôc.  Rong lµm thøc ¨n gia sóc cã kho¶ng 10 loµi, chñ yÕu lµ rong n©u vµ rong lôc.  Rong lµm ph©n bãn gåm c¸c loµi rong cã s¶n l­îng cao (8 loµi nh­ rong m¬, rong bón, rong l«ng cøng). ë n­íc ta hiÖn nay cã hai nhãm rong biÓn hiÖn ®ang ®­îc khai th¸c sö rong m¬ (Sargassum) vµ rong c©u (Gracilaria). Rong m¬ lµ dông lµ nguyªn liÖu ®Ó ®iÒu chÕ alginat - s¶n phÈm. HiÖn nay cã kho¶ng 1.000 chÕ phÈm øng dông kh¸c nhau trong c«ng nghiÖp, y d­îc. ë vÞnh B¾c Bé cã 25 loµi rong míi ®· ®­îc ph¸t hiÖn, ë ven biÓn miÒn Nam cã 35 loµi. Trong vïng biÓn c¶ n­íc ®· ph¸t hiÖn 49 loµi rong m¬, trong ®ã 10-15 loµi cã s¶n l­îng tù nhiªn lín, cã gi¸ trÞ khai th¸c. ë miÒn B¾c, khu vùc Qu¶ng Ninh cã tr÷ l­îng rong m¬ rÊt lín lµ 12.200 tÊn, cßn ë miÒn Nam khu vùc tõ §µ N½ng tíi ThuËn H¶i cã tr÷ l­îng rong m¬ lín h¬n c¶ lµ 20.000 tÊn. Rong c©u lµ nguyªn liÖu ®Ó chÕ biÕn agar, s¶n phÈm cã h¬n 50 c«ng dông kh¸c nhau trong y häc, C«ng ty thùc phÈm vµ nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c. ë vïng biÓn ViÖt Nam ®· t×m thÊy kho¶ng 19 loµi. C¸c loµi cã gi¸ trÞ khai th¸c cao lµ c¸c loµi sèng trong vïng n­íc lî ven biÓn, trong c¸c ®Çm ph¸ vµ ®ång muèi. Tr÷ l­îng rong c©u trong vïng biÓn n­íc ta kho¶ng 7.000 - 9.700 tÊn t­¬i, trong ®ã rong c©u chØ vµng (G. verrucosa) kho¶ng 80%, c¸c loµi kh¸c cã rong c©u thõng (G. chorda), rong c©u cong (G. arcuata), rong c©u th¾t (G. blodgettii), kho¶ng 20%. Khu vùc Qu¶ng Ninh - H¶i Phßng, riªng rong c©u chØ vµng trong ®Çm n­íc lî (2.100 ha) hµng n¨m cho s¶n l­îng kho¶ng 3.000 tÊn. Khu vùc B×nh TrÞ Thiªn theo sè liÖu tr­íc ®©y hµng n¨m cã thÓ khai th¸c 5.000 tÊn. Ngoµi rong m¬, rong c©u, ë n­íc ta cßn sö dông c¸c lo¹i rong kh¸c nh­ rong c¶i biÓn (Ulva), rong møt (Porphyra), rong ®«ng (Hypnea), rong 154
  18. giakasyn (Monortoma), rong cäc (Gigartina), rong thun thót (Catenella) lµm thùc phÈm h÷u c¬ nh­ rong bón, rong c©u th­êng, rong c©u giÊy. Mét sè loµi rong biÓn lµm thùc phÈm hoÆc d­îc liÖu quÝ nh­ rong ®¹i bß (Codium repens), rong guét chïm (Caulerpa racemosa), rong ®¸ cong (Gelidiella cerosa), rong chïm ®Ñp (Grateloupia livida), rong c©u tÊn (Gracilaria edulis). rong c©u ch©n vÞt (G. eucheumoides), rong thun thót (Catenella nipae), rong ®«ng sao (Hypnea cornuta), hiÖn nay ®ang bÞ khai th¸c m¹nh mÏ, cã nguy c¬ gi¶m s¶n l­îng, cÇn cã biÖn ph¸p b¶o vÖ. 4.2.2 Nguån lîi c¸ biÓn Trong sè 1.700 loµi c¸ ®· biÕt ë biÓn ven bê ViÖt Nam cã kho¶ng 210 loµi cã gi¸ trÞ kinh tÕ, cã s¶n l­îng ®¸nh b¾t cao nhÊt (ch­a kÓ ®Õn c¸ vïng n­íc s©u cßn ch­a biÕt ®­îc ®Çy ®ñ). Trong sè nµy chØ cã kho¶ng 20 loµi cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao (chiÕm trªn 1% tæng s¶n l­îng). NÕu tÝnh riªng tõng vïng biÓn th× chØ cã rÊt Ýt loµi cã s¶n l­îng ®¹t tíi hoÆc v­ît 20% tæng s¶n l­îng c¶ vïng. Trong mçi mÎ l­íi kÐo th­êng ®¸nh ®­îc 30-40 loµi c¸, trong tæng s¶n l­îng kh«ng cã loµi nµo chiÕm ­u thÕ tuyÖt ®èi. C¸c khu vùc biÓn kh¸c nhau cã c¸c nhãm loµi cã tØ lÖ s¶n l­îng cao kh¸c nhau : ë vÞnh B¾c Bé c¸c loµi trong hä c¸ trÝch (Clupeidae) chiÕm sè l­îng chñ yÕu cña nhãm c¸ næi gÇn bê. Trong l­íi kÐo ®¸y cã c¸ miÔn sµnh (Sparidae) chiÕm tíi 20,87%, c¸ nôc (Carangidae) 19,79%, c¸ hång (Lutianidae) 9%. Vïng biÓn Trung Bé, thµnh phÇn chÝnh cña c¸ kinh tÕ ë ®©y lµ c¸c loµi c¸ næi ®¹i d­¬ng vµ gÇn bê nh­ c¸ ngõ chï (auxis thasari), c¸ thu v¹ch (Cyubium comÐmoni), c¸ chuån (exocoetidae), c¸ môc ®á (Decapterus kuroides), c¸ c¬m. Theo kÕt qu¶ l­íi kÐo ®¸y cña tµu Liªn X« (1979-1984) th× c¸c loµi trong hä c¸ mó (Seranidae) cã s¶n l­îng lín. Vïng biÓn §«ng Nam Bé cã c¸c loµi trong hä c¸ mèi (Synodidae) vµ c¸ nôc (Carangidae) chiÕm tíi 30-34%. Vïng biÓn T©y Nam Bé, c¸ liÖt (leiognathidae) chiÕm tØ lÖ cao nhÊt (trªn d­íi 30%), hä c¸ nôc (Casangidae) chiÕm tíi 18,7%, trong ®ã c¸ chØ vµng (Selaroides leptolepis) tíi 10,6%, cµ hång 7.4% ; c¸ hå (Trichiuridae), c¸ thu ngõ (Scombridae ) s¶n l­îng cã khi ®¹t tíi 20-30% tæng s¶n l­îng. Dùa trªn c¸c kÕt qu¶ ®iÒu tra th¨m dß, còng nh­ qua thùc tÕ khai 155
  19. th¸c ®· cã thÓ x¸c ®Þnh trong ph¹m vi vïng ven biÓn n­íc ta (tõ kinh ®é 1100 ®«ng, vÜ ®é 60 B¾c, vÒ phÝa bê ViÖt Nam ) cã 12 b·i c¸ quan träng ë vïng ven bê vµ 3 b·i c¸ trªn c¸c gß næi vïng kh¬ (h×nh 29). C¸c b·i c¸ chÝnh cã diÖn tÝch réng, t­¬ng ®èi æn ®Þnh ®Òu ph©n bè ë vïng biÓn n«ng ven bêi thuéc vÞnh B¾c Bé, biÓn §«ng Nam Bé vµ T©y Nam Bé. C¸c b·i gß næi vïng kh¬i míi ®­îc ph¸t hiÖn trong thêi gian gÇn ®©y. §· x¸c ®Þnh ®­îc to¹ ®é, diÖn tÝch, ®é s©u, n¨ng suÊt b×nh qu©n, tr÷ l­îng vµ kh¶ n¨ng khai th¸c 20 ngh×n tÊn c¸ lµ : b·i c¸ B¹ch Long VÜ, b·i c¸ gi÷a vÞnh B¾c Bé, Hßn Giã, ThuËn An, Nam cï lao Thu. C¸c b·i c¸ kh¸c chØ ®¹t 5-10 ngh×n tÊn c¸/n¨m. C¸c b·i gß næi vïng kh¬i chØ 2-3 ngh×n tÊn/n¨m. C¸c b·i c¸ ë vïng biÓn phÝa nam (§«ng Nam Bé vµ T©y Nam Bé) vµ c¸c b·i c¸ ë vïng n­íc xa bê s©u trªn d­íi 50m th­êng cã n¨ng suÊt æn ®Þnh, cã kh¶ n¨ng ®¸nh b¾t quanh n¨m, trong khi ®ã c¸c b·i c¸ vïng n­íc n«ng ven bê (®é s©u trªn d­íi 20 m) vïng biÓn miÒn B¾c vµ miÒn Trung th­êng chØ cã s¶n l­îng ®¸nh b¾t cao vµo vô hÌ thu. Dùa vµo c¸c kÕt qu¶ ®iÒu tra ph©n bè s¶n l­îng ®¸nh b¾t hiÖn cã ®· cã thÓ x©y dùng b¶n ®é ph©n bè theo mïa trªn toµn vïng biÓn cho 12 loµi c¸ kinh tÕ quan träng nh­ c¸ nôc, c¸ hång, c¸ mèi, c¸ l­îng, c¸ b¹c m¸, c¸ chim, c¸ chØ vµng ... lµm c¬ së cho viÖc dù b¸o ®¸nh b¾t. Sù biÕn ®éng ph©n bè theo mïa c¸c ®µn c¸ trong vïng biÓn n­íc ta phô thuéc chÆt chÏ vµo chÕ ®é giã mïa. ë vÞnh B¾c Bé, mïa giã ®«ng b¾c c¸c ®µn c¸ næi vµ c¸ ®¸y di chuyÓn xuèng c¸c vïng n­íc s©u trªn 50m. C¸c ®µn c¸ næi ®¹i d­¬ng còng ra xa bê. S¶n l­îng ®¸nh b¾t ë khu vùc ven bê gi¶m h¼n xuèng. Mïa giã t©y nam, c¸c ®µn c¸ næi ven bê, c¸ næi di c­ ®¹i d­¬ng l¹i di chuyÓn vµo vïng n­íc n«ng ven bê, cöa s«ng, ven c¸c ®¶o gÇn bê ®Ó ®Î. S¶n l­îng ®¸nh b¾t ë khu vùc gÇn bê t¨ng cao. HiÖn t­îng di chuyÓn th¼ng ®øng ngµy ®ªm cña c¸c ®µn c¸ còng ®· ®­îc kh¼ng ®Þnh dùa vµo sai kh¸c thµnh phÇn s¶n l­îng c¸ theo ngµy ®ªm, còng nh­ c¸c t­ liÖu thu ®­îc nhê m¸y dß thuû ©m. HiÖn t­îng nµy ®· t¹o nªn chÖnh lÖch s¶n l­îng cña l­íi kÐo ®¸y ban ngµy cao h¬n ban ®ªm tõ 12-24%, ë vÞnh B¾c Bé vµ tõ 20-50% ë §«ng Nam Bé. ViÖc lµm s¸ng tá c¸c quy luËt di chuyÓn cña c¸c ®µn c¸ trªn ®©y trong vïng biÓn n­íc ta cã ý nghÜa quan träng ®èi víi viÖc c¶i tiÕn kü thuËt, x¸c ®Þnh mïa vô khai th¸c 156
  20. ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ®¸nh b¾t. H×nh 29. S¬ ®å ph©n bè c¸c b·i c¸ khai th¸c chñ yÕu trªn BiÓn §«ng ViÖt Nam 157
nguon tai.lieu . vn
Toán học Môi trường Vật lý Sinh học Địa Lý Hoá học Nông - Lâm - Ngư Cơ khí - Chế tạo máy Tiếng Anh phổ thông Khoa học ứng dụng Nông - Lâm Kiến thức tổng hợp Giáo dục học Xã hội học