Xem mẫu
- ~(;. C7!-
. 6i(G~
BO NaNG NGHI~P v A PHAT TRIEN NaNG THaN
TRUONG TRUNG HQC THirY L
- T' ,
l '.i '
, I
'l;i'-,
,, ,
," ::; ..~
,'
.< "j ~.
, '
... "
'
"'~•. "
'." "; > \.
,•••~, •.•• ,,:.,."_'"" v,",
. .- -~
:' "
- LOINOIDAU
Giao trinh nay bien sO(Lnchu ylu dung cho hQc sinh cac nganh:
Cong trinh, ThUy lr;Jito'ng hlJp, ThUy nang va Cap thoat nude d Tntifng
Trung hQc Thuy llJi II. Ngoai ph(lc V(l cho vi~c hQc tijp va giang d(LY
trong nha truifng giao trinh co the' dUlJcdung lam tai li~u tham khao
cho cac can b('j ky thu~t lam cong tac do d(Lcdia hinh.
Trang qua trinh bien sO(Lngiao trinh nay chung toi dii bam sat
theo chudng trinh giang d(LYman hQc trilc dia cong trinh trang nhiL
truifng, d6ng thili nh~n dUIJCnhiing y kiln dong gop quy bau cua cac
d6ng chi Cao Van H~u, Nguy~n Van va H('jid6ng khoa hQcNha truifng.
Do thiJi gian va trinh d('j co h(Ln nen trang qua trinh bien sO(Ln
khOng tranh khOi nhiing thilu sot, chung toi rat mong nh~n dUlJc
nhiing y kiln dong gop cua cac do'ng nghi~p va b(LndQc de' n('ji dung
giao trinh dUlJchoan thi~n hoo.
Xin chan thanh cam 00. "f>'
NGUYtN DO'CHUY
3
- ,.
.'
; .
','
- phiin tht1nhBt: mACfJ/APH67HONG
Giao trinh True dia
Phan thu nhat
Trac dia ph6 thong
5
- GiBo trinh Trac dja .
ChUl1ng 1
,.., K '" ? A.... ~ '" " ...
NUONG KIEN TUDC CO BAN VE TRAC VIA. TRAI DAT
, ••• ? A'''' "",'
VA BAN DO • BINU DO
~l.l. DOl TU
- PhBn thti'nhat: TRAC£J./APHdTHONG
5. Trac d{a rna
Giai quyet cae van d6 khi bo tri, do d').e M xay dl!J1g cae e6ng trlnh ngam,
Mmmo.
6. Bien so~n ban do
Nghien CUll phuO'Ilg phap thilnh Ii).p, ve bieu thj mi).t dat len giay dWJi d').ng
ban db, binh db.
TrAc dja lien h~ mi).tthiet voi toan hqc, vi).tly va thien van hqc.
III. Nhftng nhi~m vI;! ehll yeu ella eong tae trae dja
C6ng tac trAc dja co nhung nhi~m vl,lchi'! yeu sau:
- Dung may va cac dl,lng cl,l trAc dja M tien hilnh do goc, do khoang cach, do d
- Giao trinh Trite dis
De tien hlmh xay dl!ng eong trlnh eong tae trae dia co nhi~m VI!dl!a van Mn
thiet ke eua eong trlnh de ehuyen vi trf ciia eong trinh ra thl!e dia theo dung vi trf
thiet ke cua no phl!CVI!cho vi~c thi cong cong trinh.
Khi cong trinh bat dAu thi cong cong tac trae dia co nhi~m VI!do ve hoan
cong nham so sanh cac chi tieu ky thu~t (vi trf mi!-tbiing va di? cao) cua cong trinh
di'iduqc xay dl!ng v6i cac chi tieu ky thu~t trang Mn ve thiet ke de tir do danh gia
chat luqng xay dl!ng cong trinh, chi ra cac sai I~ch ve vi trf mi!-tbiing va di? cao de
dan vi thi cong co bi~n phap khiic phl!c sua chua, tren ca sa do tien hanh nghi~m
thu cong trlnh va dua cong trlnh van su dl!ng.
D6i v6i cac cong trlnh Ian cong tac trae dia con co nhi~m VI!gan cac m6c
quan trae bien d~ng cong trlnh va tien hanh quan trae bien d~ng cong trinh de co
the xac djnh cae trj s6 bien d~ng cua cong trlnh tir do de ra cac bi~n phap gia c6,
sua chua kip thai nhiim lam cho cong trlnh luon luon v~n hanh an toan va co tUcli
thQ cao.
II. Vai tro ella trae dja dai vai quae phong
Dl!a vao ban d6, binh d6, Mn ve mi!-tcat dia hinh ket hqp vai cac kien thuc ve
quan sl! ta co the b6 trf tuyen phong thu cua dilt nuac mi?t caeh t6t nhat, I~p duqe
ke ho~ch tac chien trang cac ho~t di?ngquan sl! khi co chien tranh xay ra.
~1.3. KHAI QUAT CHUNG VE HINH D~NG, KICH THU6c TRAI BAT
Be mi!-ttl! nhien trai dilt rat phuc t~p vi v~y M bieu thi xu6ng mi!-tph&ng ban
d6 nguai ta phai thl!c hi~n cac phep ehieu Mn d6 de tim sl! wang quan giua cac
diem tren mi!-tdat vai vi trf tuang U'ngcua no tren mi!-tph&ng. De thl!C hi~n duqc
cac phep chieu thi be mi!-tdem ehieu pMi la mi?t be mi!-ttoan hQC.Vi v~y chung ta
phai tim mi?t be mi!-tgAn gi6ng vai be mi!-ttl! nhien trai dat nMt nhung phai la mi?t
be mi!-ttoan hQc M dung no trang cac phep chieu ban d6.
I. Be m~ttil nhien trai dat
Qua dat co' hinh d~ng rat phuc t~p, be mi!-tllJ nhien cua no gh6 ghe, l6i 15m,
bao g6mkhoang 29% la lI!c dia, 71 % la d~i duang.
Tren mi!-t dilt co nui cao, d6ng biing, thung lUng, duai d~i duang co chi'>nang,
chi'>sau.... Nhu v~y be mi!-ttl! nhien trai dilt khong pMi la mQt be mi;lttoan hQc vi
khong the co phuang trinh toan hQc nao bieu thi duqc chung va nguai ta khong
dung no trong cac phep chieu ban d6.
8
- phfin thli nhBt: TRAClJ/A PHO THONG
II.M~tthuy chu~n
1. Khtii ni~m miJt thuy chudn
Mi{ltdii'ttlI nhien
Hinh 1-1
Trang trae dia nguoi ta dua ra khai ni~m mi{ltthuy chu1\n la mi{lt16i. d~ng the
va phap tuyen t~i m9i diem tren M mi{ltnay deu trung vm phuong tr9ng IlJc qua
diem do.
Nhu v~y se co vo s6 mi{ltthuy chu1\n,ta co tM hinh dung mi!-tnuac bien, mi!-t
nuac h6, ao b tr~ng thai yen tinh la mQt pMn cua cac mi!-tthuy chu1\n. Do v~t chat
trang long -trai dat phan ba khong deu, d6ng thai trai dat I~i tham gia vao hai
chuyen dQng: tlJ quay quanh tr\lc cua no va quay quanh mi!-ttroi thea qui d~o hinh
elip vi vi!-ycac mi!-tthuy chu1\n deu uan nep, gc;msong chung khOng song song
nhung cling khong cat nhau,
2. MiJt thuy chudn qua ddt
Mi!-tthuy chu1\n gan giang vm M mi!-tlIJ nhien tnii dat dugc g9i la mi!-tthuy
chu1\n qua dat hay mi!-tGheoid. Do la mi!-tnuac bien trung binh, yen t'inh, wang
tugng an sau vao cac l\lc dia va hai dao t~o thanh mQt mi!-tcong khep kfn.
Mi!-tthuy chu1\n noi chung va mi!-tthuy chu1\nqua Mt noi rieng, chung khong
phii la cac M mi!-ttoan h9C vi v~y nguoi ta khong dung no trang cac phep chieu
ban d6. DlJa vao cac tfnh' chat vi!-tIy cua mi!-tthuy chu1\nnen trang trae dia nguoi ta
dung mi!-ttMy chu1\nlam gac de xac dinh dQcao cac diem tren mi!-tMt.
3. MiJt thUy chudn NhiJ mlffc
M6i qu6c gia tren the giai deu ch9n mQt mi!-tthuy chu1\n lam g6c de tfnh dQ
cao cila cac diem tren mi!-tMt trang ph~m vi quac gia minh va g9i la mi!-tthuy
chu1\n Nha nuac. Diem g6c (diem co dQ cao dugc coi la bang 0) cua mi!-tthuy
chu1\nNha Mac dugc xac dinh boi ket qua do d~c t~i cac tr~m nghi~m trieu.
Dai vm nua~ ta diem gac cua mi!-tthuy chu1\nNha nuac dugc xae dinh boi ket
qua do d~c t~i tr~m nghi~m trieu Han Dau, D6 San, Hai Phong.
9
- G;ao trinh Trac d;a
III. Hinh d~ng,kich thlfdC qua dat
1. E lipxoid trai ddt
De tim be mi,itto
- PhBn thunhiii: TRACD/APH6THONG
D9 d~t a rat nhc>nen trong nhieu tnrong hqp khi yeu c1Iudo dl).evm d9 ehinh
xae khong eao Himnguoi ta co the eoi trai dat la hlnh c1Iuban kinh R = 6371.110 km.
B
D
Hinh 1.3
~1.4. cAcH~ THONG TQA D
- Giao trinh Trac d!a
B A
Kinh tuy~n
chua diem A
D Xichdao
N
Hinh 1-4
b. £)9 kinh dia Ii
DQ kinh dja Ii eua mQIdiem lren m~l dill HIg6e nhj di~n gifra m~l phiing kinh
tuyen di qua diem do va m~l phiing kinh luyen goe (m~t phiing chua kinh luyen di
qua diti lhien van Grinwieh 0 ngo~i 0 lhu do Luan Don eua nuae Anh).
Ki hi~u dQ kinh dja Ii la A. gia lrj A. bien lhien lu 0 dQ den 180 dQ. DQ kinh
duqe lfnh lu kinh luyen goe v6 phfa dong g9i la dQkinh dong. DQ kinh duqe lfnh lu
kinh luyen goe v6 phia lay g9i 111 dQkinh lay.
2. T (}a dt) (rile d{a
Khi xay dl!ng h~ 19a dQ nay nguai la eoi lrai dill HIElipxoid, vj lri eua mQI
diem lren b6 m~l lrai dill duqe xae djnh biing hai 19a dQ: dQ VI IrAcdja B va dQ kinh
ld.e dja L.
B A
Kinh luy~n
chua diem A
D Xichdao
N
Hinh 1-5
a. £)9 VI trik dia
DQ VIlrae dja eua mQI diem lren m~l dill 111 g6e I~Oboi phap luyen vai m~l
Elipxoid l~i diem d6 vai m~l phiing xfeh d~o. Kf hi~u dQVIlrae dja la B, gia lrj cua
B bien lhien IU0 dQ den 90 dQ. DQ VIlrae dja duqe lfnh lu xfeh d~o v6 phia el!e ba~
12
- PhBn thIT nhat: TRACEJ./APHO THONG
cua tnii dill gqi hI dQ VI bae, dQ VI trae dja duqc tfnh til xich d
- Giao trinh Trac dja
D~ khi tfnh tmin tranh gia trj Y mang dau am nguoi ta qui djnh teJa d(l cila
di~m geic la: Xo = 0, Yo = 500 km.
D~ thu~n ti~n trang vi~c su dl,mgh~ teJad(l nay nguoi ta thanh l~p luai teJad(l
vuong goc. Luai teJa d(l vuong goc duqc t\iOthanh biing nhung duang thAng song
song cach deu nhau lay cac tn,lc OX va OY lam huang chfnh. Khming cach giua
cac duong tuy thu(lc vao ti l~ bin d6. D6i vai to bim d6 ti l~ 1/10000; 1/25000;
1/50000 thl khming cach giUa cac duong la 1 km. Deii vai to ban d6 ti l~ 1/100000;
1/200000... thi khoang cach giua cac duong la 2 km. Nhu v~y teJad(l cila di~m bat
kl trong mlii chieu nao do co th~ xac djnh nho luai teJad(l vuong goc. D~ phan bi~t
ngay duqc teJad(l cila di~m nam trang mlii chieu nao, cach di~m geic bao nhieu km
nguoi ta qui dinh cach viet teJad(l nhu sau:
X qui uac = X thl!Cva
Y qui uac = n.lO 1+ 500 + Y thl!c (km)
(V6'i n la so [hil l\l mlii chieu).
Vf dlJ di~m A co teJa d(l qui uac la (315.84, 18475.00). Ta hi~u la di~m A
cach xfch d\io 315.84 km ve phfa bac, nam a mlii thu 18 ve phfa tay kinh tuyen
giua va cach kinh tuyen giUala 25 km (475 - 500).
D~ tfnh kinh tuyen giua cila mlii chieu ta co th~ ap dIJng cong thuc sau:
A" = n.6" - 3" (vai n la s6 thu tl! mlii chieu) (1-3)
4. H~ tqa di) c,!c phdng
Khi xay dl!ng h~ teJad(l nay nguoi ta nh~n m(lt
di~m lam g6c CI!Cva m(lt canh lam trIJcCI!C. x
Vi trf cila m(lt di~m trang h~ theing teJad(l nay
duqc xac dinh bai hai thanh phan: goc CI!C~ va
khoang cach cl!c D. Goc cl!c ~ la goc hqp bai trIJc ~
o [) A
cl!c vai nua duong thAng neii di~m geic cl!c vai di~m
can xac dinh, tfnh theo thu~n chieu kim d6ng h6. Rink 1.7
Khoang cach cl!c (Ban kfnh vecta) la khoang cach
nam ngang tu goc cl!c den di~m can xac dinh..
II. Cae h~ thong de? eao thong dl;lng
1. Di) caotuy~tdOl
D(l cao tuy~t d6i cila m(lt di~m tren m~t dilt la khoang cach theo phuong cila
duong day deJitu di~m do den m~t thily chuan Nha nuac. Cac di~m nam phfa tren
14
- Phan thli' nhiii: mAc EJ.IAPHd THONG
mi.\t thUy chuan Nha mrac dQ cao mang dau duong, cac diem nam duai mi.\t thuy
chuan Nha nuac dQ cao mang dau am, cac diem nam trung vai mi.\t thuy chuan Nha
nuac thi dQ cao bang "0"...
DQ cao tuy~t d6i clia mQt diem thuang ky hi~u bAng chit H va ten cua diem
do ghi xu6ng phia duai. Vi dl) dQ cao cua diem A duqc ky hi~u la HA-
2. Di) cao tUO'1lg dOl
Trong nhi6u twang hqp t~i khu vl!'c do ve chua co cac diem dQ cao nha nuac
khi do can Cll vao di.\c diem, ph~m vi, tinh chal cua c6ng vi~c do ve nguai ta co tM
sir dl)ng h~ th6ng dQ cao lUang d6i de xac djnh dQ cao cua cac diem trong khu do.
DQ cao tuong d6i cua mQt diem tren mi.\t ctat la khoang each theo phuong
duang day d9i tu diem do den mi.\t thuy chuan gill djnh (Mi.\t thuy chuan gia djnh
co dQ cao biing 0),
DQ cao lUang d6i cua mQt diem thuang ky hi~u bang chit H' va ten cua diem
do ghi xu6ng phia duai, Vi dl) dQ cao tuong d6i clia diem A duqc ky hi~u la H' A'
Nguai ta co the tinh chuy~n dQ cao lUang d6i v6 dQ cao tuy~t d6i biing cach
dan dQ cao tu m6c co dQ cao tuy~t d6i den di~m co dQ cao tuong d6i tinh theo mi.\t
thuy chuan gill djnh de xac djnh sl!'chenh I~ch giita hai h~ th6ng dQ cao.
3. Hi~u so" di) cao
Hi~u s6 dQ cao giii"ahai di~m tren mi.it dat la khoang cach theo phuong duang
day d9i giii"a2 mi.it thuy chuan di qua 2 di~m do.
- - M~t thuy chuan qua B
((}
«
.c ((}
I
- Mi.itthuy chuiln qua A
CD -«
I I
_. = M-~t th uy' ch)uan gIa"d' !nh
80 ._
-Ao - -Mi.it thuy chuan Nhil nUdc
",Mi.it dilt llj nhien
~"" #fi!t#
Hink j-8 '.'"
15
- Giao trinh Trac dja
Hi~u so d(> cao giiia 2 dii!m thuang du'ckf hi~u Mng chit h vii.ten cua 2 dii!m
viet lui xuong phfa duoi. Vf dl,l hi~u so d(>cao giita 2 dii!m A vii.B kf hi~u Iii.hAB.
hAB= HB- HA
hBA=HA - HB
AA", BB" Iii.d(>cao tuy~t doi cua cac dii!m A, B (HA vii.HB)
AA" BB, la d(>cao luang doi cua cac dii!m A, B (H'A va H'B)
BB2 Iii.chenh I~ch d(>cao giiia B vii.A (hi~u so d(>cao) (h AB)'
~l-S. KHAI QuAT CHUNG VE BAN DO, BINH DO, BAN VE M!T CAT
D~AHINH
I. Khai ni~m ve ban do, binh do, ban ve m~t cat dja hinh
1. Ban do
Blm d6 Iii.ban ve khai quat lhu nhc>bii!u thi be m~t tl! nhien cua qua dilt ho:).c
thien the kMc tren m:).t ph~ng niim ngang th6ng qua m(>t qui uk toan hi dung ban d6 du'cthi! hi~n Mng h~ thong ky hi~u, chit viet vii. mii.u sac
qui uoc. Khi bii!u thi m:).t cong xuong m:).t ph~ng tat nhien co 51!bien d~ng VI v~y
trang qua tdnh thanh I~p ban d6 nguai ta phiii tfnh Mn cac anh huang cua d(> cong
trai dat, nhung du sao kfch thuoc cac vung dilt tren ban d6 cUng kh6ng d6ng d~ng
voi tren m:).tdilt.
2. Binh do
Blnh d6 the hi~n m(>l vung dat kh6ng JOn len m:).t ph~g niim ngang th6ng qua
phep chieu th~ng goc va thu nhc> I~i theo m(>t ti I~ nMt dinh. Tren blnh d6 kfch
thuoc cac vung dal kh6ng bi bien d~ng vii. trang qua tdnh thanh I~p blnh d6 nguai
ta cUng kh6ng lfnh Mn anh huang d(>cong qua dat VI trang ph~m vi hyp be m:).t trai
dilt co lhi! xem nhu m:).tph~ng.
Neu.tren blnh d6 chi lhi! hi~n cac duang bien dia v~t thi co ten gloi 16m cila m~t dill thi co ten g
- PhBn 'hii' nhai: TRACetA PHd THONG
3. Ban ve m(it cilt diu hinh
Oh m~t dat biing hit cAt th~ng dung theo mN huang nilO do vii bitiu thj no tren
giay dum d~ng thu g
- Giao trinh Trac dia
2. Tll~ binh d6
a. Djnh nghia
Ti I~ blnh d6 la d~i IUQ'ngIi I~ nghjeh vai mue d(>thu nho. Thong thuang Ii I~
blnh d6 dUQ'ebieu thj bang Ii s6 giua d(>dai tren blnh d6 d vai d(>dai nam ngang D
tren mi!-tdilt eua eung m(>tdo~n thang:
E '=...!.- = ~
M D
Khae vai biin d6 tren blnh d6 chi co m(>tti I~ duy nhat, dung eho m9i vung
eua blnh d6.
b. TaG dl,mg
Ta ding dl!a vao ti I~ cila blnh d6 de qui d6i khoang caeh va di~n tich tu blnh
d6 ra thl!e dia va nguQ'eI~i theo cae eong thue:
D S
D = d M., d = _.M' S = S M2. S = -
, M2'
Ngoai ti I~ ban d6, blnh d6 dUQ'ebieu thj duai d~ng s6 nhu dii trlnh bay a tren
nguai ta con dung thuae ti I~ de bieu thj Ii I~ biin d6 (thuae Ii I~ thang va thuae Ii I~
xien) M nguai sir d~ng ban d6, blnh d6 sir d~ng thuae M qui d6i khoang each tu
ban d6 ra thl!e dja va nguQ'eI~i.
N guai ta ding con dung Ii I~ giai thfeh de noi len Ii I~ eua ban d6, blnh d6
bling each ghi r5 m(>tdan vj ehi6u dai tren ban d6 ling vOi bao nhieu met ngoai
thl!e dja. Dl!a vao Ii I~ giai thieh ta co the qui d6i khoang each tu ban d6 ra thl!e dja
va nguQ'eI~i.
3. Tll~ ban ve m(it cat
Tren biin ve mi!-tcat dja hlnh nguai ta thuang dung 2 lo~i Ii I~: Ii I~ v6 d(>eao
va Ii I~ v6 d(>dai.
Vi~e eh9n Ii I~ ve mi!-tcat ph~ thuQe vao qui mo, kich thuae eua eong trlnh
di!-ediem dja hlnh eua khu do dIng nhu yeu du eua eong tae thiet ke
D6i vai ban ve mi!-tcat ngang dja hlnh nguai ta thuang eh9n Ii I~ ,,6 dQ eao va
Ii I~ v6 ehi6u dai bling nhau (1/50; 1/100; 1/200)
D6i vai ban vemi!-t cat dge dja hlnh nguai ta thuang eh9n Ii I~ v6 dQ eao va Ii
I~ v6 ehi6u dai kMe nhau: Ti I~ v6 dQeao Ian han Ii I~ v6 dQdai.
Ti I~ v6 dQ eao thuang la 1/50; 1/100; 1/200. Ti I~ v6 dQ dai thuang la 1/100;
1/200; 1/500; 1/1000; 1/2000; 1/5000; 1/10000...
- Giao trinh Trac dia
3. Manh ban do /y if 1/5000; 1/2000; 1/1000
Chia manh ban do 1/100000 thanh 256 manh ban do ti I~ 1/5000 danh so cac
manh nay Mng chit .50 A R~p tll 1 den 256 thea thrr tl! tll trai qua phai, tll tren
xuong duoi, tll 1 den hel.
Kfch thuoc manh ban do ti I~ 1/5000 coliCp =1'15" va!'..'Jc= I' 52.5"
Thi dlJ vt: ten gqi
F - 48 -144 (256)
Chia manh ban do 1/5000 thanh 9 manh 1/2000 va danh so cac manh nay
Mng cac chit cai thuang a; b; c; d... thea thrr tl! tll trai qua phai, tll tren xuong duoi.
Kich thuoc manh ban do ti I~ 1/2000 co !'..
- phtin thunhBi: T1?J,C£J.IAPHOTHONG
ChuongII
DOGOC
~2-1.NGUYEN L Y DO GOC
I. Nguyen Iy do goc bang
Gia sir ca 3 diem A, 0, B ngoai m~l dill, AOB la gac ktfp cua 2 huang ng~m
OA va OB; A', 0' va B' la hlnh chieu cua A, 0 va B In:lnm~l ph~ng nam ngang M,
PI la m~l ph~ng lh~ng dUng chua huang ng~m OA, P2 la m~l ph~ng lh~ng dUng
chua huang ng~m OB.
Rink 2-1
Trang If~C dja nguoi la kh6ng do gac ktfp giii'a cac huang ng~ (~) rna do
gac hlilh chieu biing cua cac huang ng~m A' 0' B' (~).
Gac bang cua hai huang ng~m lfen m~l dill la gac nhj di~n cua hai m~l ph~ng
lh~ng dUngchua hai huang ng~m da (gac nhj di~n cua PI va P2) •.
De xac djnh gac A'O'B' la gac biing cua 2 huang ng~m OA va OB lfen 'm~l
dill la chi dn d~l d~ng CIJdo (ban d9 ngang cua may kinh vi) a vj lfi nam ngang va
21
nguon tai.lieu . vn
