- Trang Chủ
- Vật lý
- Giáo trình hướng dẫn thăm dò chức năng nguyên tử và ghi hình đồng vị nguyên tử bằng phóng xạ p10
Xem mẫu
- h a n g e Vi h a n g e Vi
XC XC
e e
F- F-
w w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
Y Häc H¹t Nh©n 2005
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.c .c
.d o .d o
c u -tr a c k c u -tr a c k
D−íi ®©y giíi thiÖu mét sè h×nh ¶nh ghi h×nh gan b×nh th−êng v bÖnh lý.
H×nh 4.72: Mét sè t− thÕ ghi h×nh gan
H×nh 4.73: Chôp h×nh gan
A P
b×nh th−êng Tc-99m-phytate
(A: MÆt tr−íc, P: mÆt sau,
RL: MÆt bªn ph¶i)
RL
Hoa Sóng SantÐ
- h a n g e Vi h a n g e Vi
XC XC
e e
F- F-
w w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
Y Häc H¹t Nh©n 2005
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.c .c
.d o .d o
c u -tr a c k c u -tr a c k
H×nh 4.74: - H×nh bªn tr¸i:H×nh ¶nh tæn th−¬ng gan ë bÖnh nh©n bÞ nhiÔm khuÈn huyÕt do
E - Coli. Ghi h×nh b»ng m¸y Scanner víi chÊt keo sulphur Tc - 99m
- H×nh bªn ph¶i: H×nh ¶nh ung th− ®−êng mòi häng di c¨n v o gan ë bÖnh nh©n n÷ 78
tuæi. Ghi h×nh víi chÊt keo sulfur – 99m Tc b»ng m¸y SPECT.
H×nh 4.75: H×nh ¶nh apxe gan do amip ë
bÖnh nh©n nam 20 tuæi. Ghi h×nh víi keo
sunphur – 99mTc.
H×nh 4.76: H×nh ¶nh khèi tô m¸u trong H×nh 4.77: H×nh ¶nh x¹ h×nh hÖ thèng
gan ë bÖnh nh©n nam 51 tuæi (vïng khuyÕt gan - mËt ë ng−êi b×nh th−êng víi 99mTc-
H§PX). Ghi h×nh víi keo sulphur – 99mTc. Mebrofenin.
Hoa Sóng SantÐ
- h a n g e Vi h a n g e Vi
XC XC
e e
F- F-
w w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
Y Häc H¹t Nh©n 2005
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.c .c
.d o .d o
c u -tr a c k c u -tr a c k
C©u hái «n tËp
01. Nªu nguyªn t¾c chung cña chÈn ®o¸n bÖnh b»ng ®ång vÞ phãng x¹ (§VPX) ?
02. Tr×nh b y nguyªn lý, h¹n chÕ v chèng chØ ®Þnh cña ph−¬ng ph¸p ®« ®é tËp trung
131
I t¹i tuyÕn gi¸p ?
03. Nªu c¸ch ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ cña ph−¬ng ph¸p ®o ®é tËp trung 131I t¹i tuyÕn gi¸p ?
04. Tr×nh b y nghiÖm ph¸p h m cña Werner ?
05. H y tr×nh b y nghiÖm ph¸p kÝch thÝch cña Querido ?
06. Tr×nh b y nguyªn lý, chØ ®Þnh cña ph−¬ng ph¸p ghi h×nh tuyÕn gi¸p ?
07. Nªu mét sè lo¹i ®ång vÞ phãng x¹ v thiÕt bÞ dïng trong ghi h×nh tuyÕn gi¸p ?
08. KÓ tªn mét sè ph−¬ng ph¸p th¨m dß chøc n¨ng v ghi h×nh thËn – hÖ thèng tiÕt
niÖu ?
09. H y nªu nguyªn lý, d−îc chÊt phãng x¹ dïng trong thËn ®å ®ång vÞ ?
10. Nªu chØ ®Þnh v lo¹i thiÕt bÞ dïng trong thËn ®å ®ång vÞ ?
11. Tr×nh b y c¸ch ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ cña ph−¬ng ph¸p thËn ®å ®ång vÞ ?
12. Nªu chØ ®Þnh v thiÕt bÞ dïng trong x¹ h×nh thËn ?
13. Nªu nguyªn lý, d−îc chÊt phãng x¹ dïng trong x¹ h×nh thËn ?
14. H y nªu c¸ch ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ cña ph−¬ng ph¸p x¹ h×n thËn ?
15. Tr×nh b y nguyªn lý cña ph−¬ng ph¸p x¹ h×nh n o ?
16. Nªu mét sè lo¹i d−îc chÊt phãng x¹ dïng trong x¹ h×nh n o ?
17. Nªu mét sè ph−¬ng ph¸p x¹ h×nh n o ?
18. H y nªu c¸ch ®¸nh gi¸ chung ph−¬ng ph¸p x¹ h×nh n o ?
19. Tr×nh b y c¸ch ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ x¹ h×nh n o trong bÖnh u n o v t−íi m¸u n o ?
20. Nªu ph−¬ng ph¸p ghi h×nh n o trong bÖnh ®éng kinh v sa sót trÝ tuÖ, x¸c ®Þnh
chÕt n o ?
21. H y nªu mét sè lo¹i kü thuËt YHHN øng dông trong lÜnh vùc tim m¹ch ?
22. Tr×nh b y kü thuËt pha t−íi m¸u ®Çu tiªn (first pass study) ?
23. Nªu ph−¬ng ph¸p x¹ t©m thÊt ký ?
24. H y nªu nguyªn lý chung cña ph−¬ng ph¸p ghi h×nh t−íi m¸u c¬ tim ?
25. Tr×nh b y c¸ch ph©n tÝch kÕt qu¶ trong ghi h×nh t−íi m¸u c¬ tim ?
26. Nªu nguyªn t¾c chung cña ph−¬ng ph¸p ghi h×nh æ nhåi m¸u c¬ tim ?
27. Tr×nh b y ph−¬ng ph¸p ghi h×nh v c¸ch ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ cña ph−¬ng ph¸p ghi
h×nh æ nhåi m¸u c¬ tim ?
28. H y nªu nguyªn lý, d−îc chÊt phãng x¹ dïng trong ph−¬ng ph¸p x¹ h×nh x−¬ng ?
29. Nªu chØ ®Þnh cña ph−¬ng ph¸p x¹ h×nh x−¬ng ?
30. Tr×nh b y c¸ch ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ cña ph−¬ng ph¸p x¹ h×nh x−¬ng ?
31. Nªu nguyªn lý cña ph−¬ng ph¸p x¹ h×nh phæi ?
32. Nªu mét sè lo¹i d−îc chÊt phãng x¹, thiÕt bÞ v chØ ®Þnh trong x¹ h×nh phæi ?
33. Tr×nh b y c¸ch ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ cña ph−¬ng ph¸p x¹ h×nh phæi (t−íi m¸u phæi v
th«ng khÝ phæi) ?
34. Nªu mét sè ph−¬ng ph¸p th¨m dß chøc n¨ng ®−êng tiªu ho¸ b»ng §VPX ?
35. KÓ tªn mét sè ph−¬ng ph¸p x¹ h×nh ®−êng tiªu ho¸ ?
36. Tr×nh b y nguyªn lý cña ph−¬ng ph¸p x¹ h×nh gan ?
37. H y nªu chØ ®Þnh, d−îc chÊt phãng x¹ dïng trong x¹ h×nh gan ?
Nªu c¸ch ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ cña ph−¬ng ph¸p x¹ h×nh gan?
Hoa Sóng SantÐ
- h a n g e Vi h a n g e Vi
XC XC
e e
F- F-
w w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
Y Häc H¹t Nh©n 2005
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.c .c
.d o .d o
c u -tr a c k c u -tr a c k
Ch−¬ng 4 - PhÇn II:
Ghi h×nh khèi u b»ng ®ång vÞ phãng x¹
Môc tiªu:
1. N¾m ®−îc nguyªn lý chung cña c¸c ph¸p ghi h×nh khèi u.
2. HiÓu ®−îc c¸c øng dông l©m s ng v c¸ch ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ cña c¸c ph−¬ng ph¸p
ghi h×nh khèi u b»ng §VPX.
Ph−¬ng ph¸p ghi h×nh b»ng §VPX (DCPX - x¹ h×nh) cã vai trß quan träng trong
viÖc ph¸t hiÖn c¸c khèi u, ®Æc biÖt c¸c khèi u ¸c tÝnh, còng nh− theo dâi ung th− t¸i
ph¸t v ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña c¸c ph−¬ng ph¸p ®iÒu trÞ.
HiÖn nay cã thÓ xÕp c¸c ph−¬ng ph¸p x¹ h×nh khèi u theo 3 nhãm chÝnh nh− sau:
- Ghi h×nh khèi u kh«ng ®Æc hiÖu, lo¹i n y gåm 2 lo¹i x¹ h×nh:
+ X¹ h×nh (lªn h×nh) b»ng t−¬ng ph¶n ©m tÝnh (-).
+ X¹ h×nh (lªn h×nh) b»ng t−¬ng ph¶n d−¬ng tÝnh (+).
Cã thÓ ghi h×nh khèi u b»ng c¸c m¸y Scanner, Gamma Camera, SPECT.
- Ghi h×nh khèi u ®Æc hiÖu (ghi h×nh miÔn dÞch phãng x¹: Radio Immuno Scintigraphy
- RIS).
- Ghi h×nh khèi u theo nguyªn t¾c chuyÓn ho¸ (b»ng kü thuËt PET).
ThiÕt bÞ ghi h×nh: ®Ó ghi h×nh khèi u, hiÖn nay ng−êi ta cã thÓ sö dông nhiÒu lo¹i
m¸y nh−: Scanner, Gamma Camera, SPECT, PET, PET - CT, SPECT - CT.
1. Mét sè nguyªn t¾c chung cña ghi h×nh khèi u kh«ng ®Æc hiÖu
1.1. Ghi h×nh khèi u theo nguyªn t¾c t−¬ng ph¶n ©m tÝnh
§©y l ph−¬ng ph¸p ghi h×nh cæ ®iÓn v sím nhÊt. Trªn h×nh ghi (Scintigram), n¬i
t−¬ng øng víi khèi u, ta thÊy cã mét vïng khuyÕt hoÆc gi¶m ho¹t ®é phãng x¹ so víi
tæ chøc xung quanh. NghÜa l chÊt phãng x¹ chØ tËp trung chñ yÕu trong tæ chøc l nh
v do ®ã khèi u kÐm ho¹t ®é phãng x¹ h¬n. Nguyªn nh©n l do cã sù thay ®æi vÒ mÆt
chuyÓn ho¸, ph©n bè m¹ch, tæn th−¬ng ho¹i tö cña tÕ b o ung th− nªn l m cho tæ chøc
ung th− gi¶m (hoÆc mÊt h¼n) kh¶ n¨ng b¾t, gi÷ c¸c chÊt phãng x¹.
1.1.1. Ung th− tuyÕn gi¸p:
Nh©n ung th− l mét nh©n l¹nh (cold nodule). Dùa v o chuyÓn ho¸, ho¹t ®éng
chøc n¨ng cña tÕ b o ung th− kÐm h¬n b×nh th−êng, do vËy chóng mÊt kh¶ n¨ng b¾t
ho¹t ®é phãng x¹ nªn t¹o ra nh©n l¹nh. Tuy nhiªn còng cÇn l−u ý l cã nhiÒu nguyªn
nh©n g©y ra nh©n l¹nh nh−: nang gi¸p, viªm tuyÕn gi¸p...
1.1.2. U gan:
NÕu dïng Rose Bengal - 131I hoÆc BSP - 131I… th× nh÷ng chÊt m u n y sÏ v o ®−îc
c¸c tÕ b o nhu m« gan. Khi tÕ b o gan bÞ ung th− th× chóng mÊt hoÆc gi¶m h¼n kh¶
n¨ng b¾t gi÷ c¸c chÊt m u ®¸nh dÊu phãng x¹, do vËy sÏ t¹o ra c¸c vïng "gi¶m" hoÆc
khuyÕt ho¹t ®é phãng x¹ v t¹o ra c¸c vïng "l¹nh".
NÕu dïng c¸c chÊt ®¸nh dÊu v o hÖ liªn vâng néi m« th× t¹i vïng cã u gan, hÖ liªn
vâng néi m« bÞ ph¸ huû, kÕt qu¶ l t¹o ra c¸c vïng l¹nh (khuyÕt hoÆc mÊt ho¹t ®é
phãng x¹).
Tuy nhiªn, cÇn l−u ý l dï ung th− gan nguyªn ph¸t hoÆc di c¨n n¬i kh¸c v o gan
®Òu xuÊt hiÖn vïng "l¹nh" hay cßn gäi l tæn th−¬ng "cho¸n chç trong kh«ng gian".
Ngo i ung th− gan cßn cã nhiÒu nguyªn nh©n g©y ra c¸c tæn th−¬ng "cho¸n chç
trong kh«ng gian" nh− ¸p xe gan do amÝp, nang, kÐn...
- h a n g e Vi h a n g e Vi
XC XC
e e
F- F-
w w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
Y Häc H¹t Nh©n 2005
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.c .c
.d o .d o
c u -tr a c k c u -tr a c k
1.1.3. Ung th− phæi:
Khi bÞ ung th−, c¸c tÕ b o ung th− sÏ ph¸ huû hÖ mao m¹ch chøc n¨ng cña phæi,
do vËy c¸c h¹t keo thÓ tô tËp cña albumin huyÕt thanh ng−êi (Macroaggregate Serum
Albumin 131I: MASA - 131I hoÆc Macrosphere - 131I) kh«ng tíi ®−îc nh÷ng vïng tæ
chøc phæi bÞ ph¸ huû, v kÕt qu¶ l t¹i vïng tæn th−¬ng do tÕ b o ung th− sÏ xuÊt hiÖn
mét vïng "l¹nh" hay mét vïng tæn th−¬ng "cho¸n chç".
Tuy nhiªn cã nhiÒu nguyªn nh©n cã thÓ t¹o ra mét vïng "l¹nh" ho¹t ®é phãng x¹,
do vËy nÕu chØ dùa v o h×nh ¶nh trªn Scintigram th× kh«ng ®−îc phÐp ghi chÈn ®o¸n
x¸c ®Þnh l cã ung th− hay kh«ng.
1.2. Ghi h×nh khèi u theo nguyªn t¾c t−¬ng ph¶n d−¬ng tÝnh (Positive contrast)
Ph−¬ng ph¸p ghi h×nh n y ng y c ng ®−îc øng dông réng r i h¬n. ë n¬i t−¬ng øng
víi khèi u cã vïng tËp trung ho¹t ®é phãng x¹ cao h¬n tæ chøc xung quanh.
1.2.1. U n·o:
ë ng−êi b×nh th−êng: H ng r o m¸u n o nguyªn vÑn nªn c¸c chÊt phãng x¹ nh−
pertechnetat: TcO4−... kh«ng lät qua ®−îc, do ®ã hai b¸n cÇu ®¹i n o gÇn nh− kh«ng cã
ho¹t ®é phãng x¹.
Khi cã khèi u: t¹i ®ã, h ng r o m¸u n o bÞ tæn th−¬ng, c¸c d−îc chÊt phãng x¹
dïng ®Ó ghi h×nh n o sÏ lät qua, v o ®−îc vïng tæn th−¬ng v t¹o ra mét vïng tËp
trung ho¹t ®é phãng x¹ cao h¬n tæ chøc n o xung quanh, nghÜa l t¹o th nh mét vïng
"nãng" trªn Scintigram.
1.2.2. U x−¬ng
T¹i c¸c vïng x−¬ng bÞ c¸c tÕ b o ung th− ph¸ huû (ung th− nguyªn ph¸t hoÆc di
c¨n tõ n¬i kh¸c v o x−¬ng) sÏ tËp trung ho¹t ®é phãng x¹ cao h¬n c¸c tæ chøc x−¬ng
xung quanh. V× t¹i n¬i ung th− x−¬ng ®Òu cã sù huû x−¬ng v xung quanh vïng bÞ huû
x−¬ng sÏ cã sù t¸i t¹o x−¬ng míi nªn d−îc chÊt phãng x¹ (c¸c chÊt cã chuyÓn ho¸
t−¬ng ®ång nh− calci...) sÏ tËp trung nhiÒu h¬n b×nh th−êng.
1.2.3. C¸c khèi u ë n«ng:
- Ung th− da, ung th− vó
- U nh n cÇu…
1.2.4. §ång vÞ phãng x¹ ®Ó lªn h×nh khèi u theo nguyªn t¾c ghi h×nh d−¬ng tÝnh:
HiÖn cã nhiÒu, trong sè ®ã cã Galium - 67 (67Ga) d−íi d¹ng citrat tiªm tÜnh m¹ch,
l mét chÊt ®−îc dïng rÊt réng r i, do 67Ga tËp trung t−¬ng ®èi ®Æc hiÖu ë mét sè lo¹i
ung th− v cho h×nh ¶nh d−¬ng tÝnh nöa ®Æc hiÖu.
T¹i c¸c khèi u: 67Ga sÏ tËp trung v tÝch tô cao ®Æc biÖt víi carcinoma, nã tËp trung
ë trong b o t−¬ng, nhÊt l trong nh©n tÕ b o, n¬i cã nhiÒu phosphotase acid. 67Ga tÝch
tô trong carcinoma nguyªn ph¸t ë phæi, vó, tuyÕn gi¸p, gan, tôy, d¹ d y, ruét, ®−êng
tiÕt niÖu, tö cung, tÝch tô trong c¸c di b o carcinoma, melanom ¸c tÝnh, sarcoma
x−¬ng, sarcoma phÇn mÒm, lymphoblastome v tÝch tô c¶ trong u l nh, trong viªm cÊp
tÝnh v ¸p xe do vi khuÈn.
Nh− vËy, nÕu ta dïng 67Ga - nitrat, n¬i cã khèi u sÏ cã sù tÝch tô v tËp trung chÊt
n y, v sÏ cho mét h×nh ghi "d−¬ng tÝnh" t−¬ng ®èi ®Æc hiÖu.
HiÖn nay, ng−êi ta coi 67Ga nh− l mét chÊt truy t×m khèi u (tumor seeking agent).
2. øng dông l©m s ng cña ph−¬ng ph¸p Ghi h×nh Kh«ng ®Æc hiÖu (ghi h×nh b»ng Gamma
Camera v SPECT)
2.1. Khèi u hÖ thÇn kinh trung −¬ng:
Mét sè lo¹i khèi u trong n o nh− u thÇn kinh ®Öm (Gliomas), u m ng n o
(Meningiomas), c¸c khèi u ë hè sau (Posterior fossa tumors), c¸c khèi u di c¨n trong
nguon tai.lieu . vn
