- Trang Chủ
- Vật lý
- Giáo trình hướng dẫn thăm dò chức năng nguyên tử và ghi hình đồng vị nguyên tử bằng phóng xạ p7
Xem mẫu
- h a n g e Vi h a n g e Vi
XC XC
e e
F- F-
w w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
Y Häc H¹t Nh©n 2005
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.c .c
.d o .d o
c u -tr a c k c u -tr a c k
H×nh 4.57: Ph©n vïng ph©n bè ®éng m¹ch v nh (bªn tr¸i), ph©n bè vïng tim
theo cÊu tróc “cöa sæ trßn” (gi÷a) v h×nh ¶nh cöa sæ trßn (m¾t bß) (bªn ph¶i).
T¸i ph©n bè
G¾ng søc
H×nh 4.58: H×nh ¶nh cöa sæ trßn
(bulls eye) ng−êi b×nh th−êng.
Ghi chó: - C¸c h−íng: ANT =
anterior (phÝa tr−íc), INF – POS
= Inferoposterior (phÝa sau d−íi),
SEP = septal (v¸ch).
- Ph©n bè m¹ch v nh: LAD = left
anterior descending (nh¸nh
xuèng tr−íc tr¸i), LCX = left
circumflex (nh¸nh mò tr¸i), RCA
= right coronary arteries (c¸c
®éng m¹ch v nh ph¶i).
4.3. Ghi h×nh æ nhåi m¸u c¬ tim
Nhåi m¸u c¬ tim x¶y ra khi mét vïng cña c¬ tim kh«ng ®−îc cung cÊp m¸u
trong kho¶ng thêi gian d i. Nhåi m¸u th−êng x¶y ra khi mét nh¸nh ®éng m¹ch bÞ
t¾c (bëi mét côc m¸u ®«ng...). Côc m¸u ®«ng ®−îc t¹o th nh ë n¬i bÞ x¬ v÷a, chç
x¬ v÷a bÞ vì g©y nªn vËt liÖu l m nghÏn m¹ch. Qu¸ tr×nh nhåi m¸u n y sÏ t¹o ra
nhiÒu chÊt, nh−ng nhiÒu chÊt tõ trong tÕ b o còng ®−îc tiÕt ra, v nhiÒu chÊt còng
th©m nhËp ®−îc v o trong tÕ b o c¬ tim qua m ng tÕ b o ® bÞ ph¸ huû.
4.3.1. Nguyªn t¾c chung:
- Ghi h×nh æ nhåi m¸u c¬ tim víi 99mTc - pyrophosphat: Trong nhåi m¸u c¬ tim
cÊp cã sù tÝch luü pyrophosphat t¹m thêi, ®ång thêi víi sù l¾ng ®äng calci. Hai chÊt
n y tËp trung nhiÒu nhÊt ë khu vùc xung quanh æ nhåi m¸u (vïng chu vi æ nhåi
- h a n g e Vi h a n g e Vi
XC XC
e e
F- F-
w w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
Y Häc H¹t Nh©n 2005
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.c .c
.d o .d o
c u -tr a c k c u -tr a c k
m¸u). N¬i pyrophosphat tËp trung chñ yÕu trong tÕ b o c¬ tim ho¹i tö l nguyªn
sinh chÊt. Møc ®é tËp trung pyrophosphat phô thuéc nhiÒu bëi luång m¸u v o vïng
c¬ tim. ë nh÷ng vïng c¬ tim bÞ gi¶m luång m¸u tíi chØ cßn 30 - 40% cña møc b×nh
th−êng th× cã møc tËp trung pyrophosphat cao nhÊt. Nh−ng ë nh÷ng vïng cã møc
tuíi m¸u gi¶m d−íi 30% th× ®é tËp trung pyrophosphat l¹i gi¶m ®i dï møc ®é ho¹i
tö c¬ tim cã t¨ng lªn. Nh− vËy ®é tËp trung pyrophosphat ë c¸c vïng c¬ tim kh«ng
ph¶n ¸nh møc ®é ho¹i tö.
H×nh 4.59: H×nh ¶nh
t−íi m¸u (h ng trªn) v
h×nh ¶nh chuyÓn ho¸ c¬
tim (h ng d−íi): cã sù
thiÕu m¸u c¬ tim côc bé
ë bÖnh nh©n bÞ gi n c¬
tim. Ghi h×nh víi m¸y
PET.
H×nh 4.60: H×nh ¶nh thiÕu
m¸u c¬ tim côc bé ë bÖnh
nh©n bÞ bÖnh gi n c¬ tim
(vÞ trÝ mòi tªn)
NÕu ®¸nh dÊu pyrophosphat víi 99mTc (99mTc - pyrophosphat), th× DCPX n y cã
thÓ x©m nhËp ®−îc v o vïng c¬ tim bÞ nhåi m¸u. Vïng nhåi m¸u sÏ tËp trung
H§PX, kÕt qu¶ l ta sÏ cã mét h×nh ghi d−¬ng tÝnh (hot spot imaging).
- Ghi h×nh æ nhåi m¸u víi 111In - antimyosin: Khi tÕ b o c¬ tim b×nh th−êng th×
kh¸ng thÓ n y kh«ng v o ®−îc bªn trong tÕ b o, nh−ng khi bÞ tæn th−¬ng th× kh¸ng
thÓ ®¬n dßng kh¸ng myosin (antimyosin monoclonal antibody) sÏ v o ®−îc bªn
trong tÕ b o v g¾n víi kh¸ng nguyªn, v× vËy cã thÓ ghi h×nh ®−îc vïng bÞ ho¹i tö
nÕu ta ®¸nh dÊu kh¸ng thÓ víi In - 111. Vïng nhåi m¸u sÏ t−¬ng øng víi vïng tËp
trung H§PX.
4.3.2. D−îc chÊt phãng x¹: cã hai lo¹i DCPX ®−îc dïng ®Ó ghi h×nh nhåi m¸u c¬
tim l 99mTc - pyrophosphat v 111In – antimyosin (kh¸ng thÓ kh¸ng myosin). Trong
®ã 99mTc - pyrophosphat ®−îc dïng rÊt phæ biÕn.
4.3.3. Ph−¬ng ph¸p ghi h×nh v ®¸nh gi¸ kÕt qu¶:
a. Ghi h×nh víi 99mTc - pyrophosphat:
Sau khi nghi bÞ nhåi m¸u c¬ tim (kho¶ng 12h ®Õn 10 ng y ), ng−êi ta tiªm
DCPX trªn b»ng ®−êng tÜnh m¹ch v tiÕn h nh ghi h×nh sau 4 ÷ 6 giê. §¸nh gi¸ h×nh
- h a n g e Vi h a n g e Vi
XC XC
e e
F- F-
w w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
Y Häc H¹t Nh©n 2005
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.c .c
.d o .d o
c u -tr a c k c u -tr a c k
¶nh dùa v o n¬i tËp trung pyrophosphat bÊt th−êng v c−êng ®é tËp trung cña nã. Tæn
th−¬ng cã thÓ cã tiªu ®iÓm (focal) hay ph©n t¸n. Cßn vÒ c−êng ®é cña nã ng−êi ta
®¸nh gi¸ møc ®é tËp trung ë vïng tæn th−¬ng so víi ho¹t ®é cña x−¬ng, bëi v×
pyrophosphat còng v o x−¬ng v ta xem nh− ®ã l ho¹t ®é nÒn. Kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn æ
nhåi m¸u c¬ tim tèi ®a khi nghiÖm ph¸p ®−îc tiÕn h nh trong kho¶ng 36 ÷ 72 giê kÓ tõ
khi xuÊt hiÖn c¬n ®au ngùc, ghi h×nh tr−íc ®ã khã cã kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn ®−îc tæn
th−¬ng. Ghi h×nh sau 10 ng y th−êng cho kÕt qu¶ ©m tÝnh v khã ph¸t hiÖn ®−îc tæn
th−¬ng. Tuy nhiªn ë mét sè bÖnh nh©n, h×nh ¶nh tæn th−¬ng (h×nh ¶nh d−¬ng tÝnh) vÉn
tån t¹i nhiÒu th¸ng sau khi bÞ nhåi m¸u.
b. Ghi h×nh víi 111In - antimyosin:
Sau khi xuÊt hiÖn c¬n ®au ngùc (trong vßng 72 giê), ng−êi ta tiÕn h nh tiªm 111In -
antimyosin (liÒu kho¶ng 2 mCi) v tiÕn h nh ghi h×nh sau khi tiªm kho¶ng 24 ÷ 48
giê. Cã thÓ ph¸t hiÖn æ nhåi m¸u trong vßng 10 ÷ 14 ng y, sau thêi gian n y sÏ Ýt cã
kÕt qu¶. §é nh¹y ph¸t hiÖn æ nhåi m¸u ®¹t kho¶ng 88%, ®é ®Æc hiÖu kho¶ng 95%.
HiÖn nay DCPX n y Ýt ®−îc dïng trong ghi h×nh nhåi m¸u c¬ tim.
D−íi ®©y l mét sè h×nh ¶nh nhåi m¸u c¬ tim x¸c ®Þnh b»ng ph−¬ng ph¸p x¹ h×nh.
Trôc ®øng dµi (VLA) Trôc ®øng ngang Trôc ng¾n (SA)
H×nh 5.61: H×nh ¶nh nhåi m¸u
c¬ tim. Ghi h×nh b»ng m¸y
SPECT (ë tr¹ng th¸i g¾ng søc).
- h a n g e Vi h a n g e Vi
XC XC
e e
F- F-
w w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
Y Häc H¹t Nh©n 2005
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.c .c
.d o .d o
c u -tr a c k c u -tr a c k
H×nh 4.62: H×nh ¶nh ®a æ nhåi m¸u c¬ tim
cò ë bÖnh nh©n nam 61 tuæi, thÓ hiÖn b»ng
nh÷ng vïng réng lín kh«ng tËp trung H§PX.
Vïng nhåi m¸u ë th nh: phÝa tr−íc, v¸ch,
®Ønh v phÝa sau d−íi.
Ghi h×nh b»ng m¸y SPECT.
- h a n g e Vi h a n g e Vi
XC XC
e e
F- F-
w w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
Y Häc H¹t Nh©n 2005
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.c .c
.d o .d o
c u -tr a c k c u -tr a c k
Ch−¬ng 4:
Y häc h¹t nh©n chÈn ®o¸n
C¸ch ®©y gÇn 60 n¨m, c¸c ®ång vÞ phãng x¹ (§VPX) ® ®−îc sö dông cho môc
®Ých chÈn ®o¸n v ®iÒu trÞ. HiÖn nay c¸c nghiÖm ph¸p chÈn ®o¸n bÖnh b»ng §VPX
®−îc chia th nh 3 nhãm chÝnh:
- C¸c nghiÖm ph¸p th¨m dß chøc n¨ng.
- Ghi h×nh nhÊp nh¸y c¸c c¬ quan, tæ chøc hoÆc to n c¬ thÓ.
- C¸c nghiÖm ph¸p in vitro (kh«ng ph¶i ®−a c¸c §VPX v o c¬ thÓ).
Nguyªn t¾c chung cña chÈn ®o¸n bÖnh b»ng ®ång vÞ phãng x¹ nh− sau:
§Ó ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng chøc n¨ng cña mét c¬ quan, phñ t¹ng n o ®ã ta cÇn ®−a v o
mét lo¹i §VPX hoÆc mét hîp chÊt cã g¾n §VPX thÝch hîp, chóng sÏ tËp trung ®Æc
hiÖu t¹i c¬ quan cÇn kh¶o s¸t. Theo dâi qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸, ®−êng ®i cña §VPX n y
ta cã thÓ ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng chøc n¨ng cña c¬ quan, phñ t¹ng cÇn nghiªn cøu qua viÖc
®o ho¹t ®é phãng x¹ ë c¸c c¬ quan n y nhê c¸c èng ®Õm ®Æt ngo i c¬ thÓ t−¬ng øng
víi c¬ quan cÇn kh¶o s¸t. VÝ dô ng−êi ta cho bÖnh nh©n uèng 131I råi sau nh÷ng
kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh ®o ho¹t ®é phãng x¹ ë vïng cæ bÖnh nh©n, tõ ®ã cã thÓ
®¸nh gi¸ ®−îc t×nh tr¹ng chøc n¨ng cña tuyÕn gi¸p ...
§Ó ghi h×nh nhÊp nh¸y (x¹ h×nh) c¸c c¬ quan ng−êi ta ph¶i ®−a c¸c §VPX v o c¬
thÓ ng−êi bÖnh. X¹ h×nh (Scintigraphy) l ph−¬ng ph¸p ghi h×nh ¶nh sù ph©n bè cña
phãng x¹ ë bªn trong c¸c phñ t¹ng b»ng c¸ch ®o ho¹t ®é phãng x¹ cña chóng tõ bªn
ngo i c¬ thÓ. Ph−¬ng ph¸p x¹ h×nh ®−îc tiÕn h nh qua hai b−íc:
- §−a d−îc chÊt phãng x¹ (DCPX) v o c¬ thÓ v DCPX ®ã ph¶i tËp trung ®−îc ë nh÷ng m«,
c¬ quan ®Þnh nghiªn cøu v ph¶i ®−îc l−u gi÷ ë ®ã mét thêi gian ®ñ d i.
- Sù ph©n bè trong kh«ng gian cña DCPX sÏ ®−îc ghi th nh h×nh ¶nh. H×nh ¶nh n y
®−îc gäi l x¹ h×nh ®å, h×nh ghi nhÊp nh¸y (Scintigram, Scanogram, Scan).
X¹ h×nh kh«ng chØ l ph−¬ng ph¸p chÈn ®o¸n h×nh ¶nh ®¬n thuÇn vÒ h×nh th¸i m
nã cßn gióp ta hiÓu v ®¸nh gi¸ ®−îc chøc n¨ng cña c¬ quan, phñ t¹ng v mét sè biÕn
®æi bÖnh lÝ kh¸c.
§Ó ghi h×nh c¸c c¬ quan, cã thÓ sö dông 2 lo¹i m¸y x¹ h×nh: x¹ h×nh víi m¸y cã
®Çu dß (detector) di ®éng (hay cßn gäi l m¸y Scanner) v x¹ h×nh víi m¸y cã ®Çu dß
kh«ng di ®éng (Gamma Camera). Víi c¸c m¸y Scanner, ng−êi ta c¨n cø v o ®é mau
th−a cña v¹ch ghi v sù kh¸c nhau cña m u s¾c ®Ó cã thÓ nhËn ®Þnh ®−îc c¸c vïng, c¸c
vÞ trÝ ph©n bè nhiÒu hoÆc Ýt phãng x¹. §èi víi c¸c m¸y Gamma Camera do cã ®Çu dß
lín, bao qu¸t ®−îc mét vïng réng lín cña c¬ thÓ nªn cã thÓ ghi ®ång thêi ho¹t ®é
phãng x¹ cña to n phñ t¹ng cÇn nghiªn cøu, kh«ng ph¶i ghi dÇn dÇn tõng ®o¹n nh− víi
m¸y Scanner (®Çu dß di ®éng). ViÖc ghi h×nh l¹i ®−îc thùc hiÖn víi c¸c thiÕt bÞ ®iÖn tö
nªn nhanh h¬n ghi h×nh b»ng m¸y c¬ cña c¸c m¸y x¹ h×nh (Scanner).
HiÖn nay, ngo i Gamma Camera, SPECT, ng−êi ta cßn dïng kü thuËt PET
(Positron Emission Tomography) ®Ó ghi h×nh.
Hoa Sóng SantÐ
nguon tai.lieu . vn
