- Trang Chủ
- Vật lý
- Giáo trình hướng dẫn thăm dò chức năng nguyên tử và ghi hình đồng vị nguyên tử bằng phóng xạ p6
Xem mẫu
- h a n g e Vi h a n g e Vi
XC XC
e e
F- F-
w w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
Y Häc H¹t Nh©n 2005
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.c .c
.d o .d o
c u -tr a c k c u -tr a c k
b. C¸c hîp chÊt ®¸nh dÊu víi Technetium - 99m:
- 99mTc-Sestamibi: l mét cation ho¸ trÞ 1, cã thÓ khuyÕch t¸n thô ®éng qua huyÕt
t−¬ng v m ng ty l¹p thÓ (mitochondria) sau ®ã khu tró v o bªn trong c¸c ty l¹p thÓ
n y. Sestamibi v Tetrofosmine ®Òu tËp trung ë c¬ tim Ýt h¬n Thallium, nh−ng l¹i tån
®äng l©u h¬n trong c¬ tim v chËm bÞ th¶i ra so víi Thallium. Ng−îc l¹i, 99mTc -
Teboroxime ®−îc hÊp thu nhiÒu trong c¬ tim nh−ng l¹i bÞ th¶i ra nhanh so víi
Sestamibi.
Mét ®iÓm kh¸c biÖt rÊt quan träng l Sestamibi kh«ng cã sù t¸i ph©n bè trong c¬
tim nh− Thallium, do ®ã quy tr×nh l m cã kh¸c nhau, cô thÓ l : nÕu cÇn nghiªn cøu
t×nh tr¹ng c¬ tim khi luyÖn tËp g¾ng søc (stress) v khi nghØ (rest) b»ng Sestamibi th×
ph¶i tiªm hai lÇn, lÇn mét v o lóc g¾ng søc, hoÆc sau khi tiªm thuèc d n m¹ch, lÇn hai
trong khi nghØ yªn tÜnh.
- 99mTc - Teboroxime: l mét hîp chÊt trung tÝnh cã thÓ ho tan trong lipit, thuéc nhãm
hîp chÊt cña acid boronic g¾n víi dioxime cña Technetium. Còng gièng 201Tl v
Sestamibi, Teboroxime l mét chÊt ghi h×nh t−íi m¸u c¬ tim tèt. Teboroxime ®−îc hÊp
thu nhanh v o tim v th¶i nhanh ra khái tim. Ngo i ra nã còng ®−îc b¾t gi÷ ë gan v
th¶i qua ®−êng gan - mËt, do ®ã ph¶i tiÕn h nh ghi h×nh ngay sau khi tiªm .
Sù ph©n bè cña Teboroxime vÒ c¬ b¶n t−¬ng tù nh− Sestamibi: nã ®−îc gi¶i phãng
bëi phæi kÐm, nh−ng l¹i ®−îc tËp trung v b i tiÕt bëi gan. Sù tËp trung cña nã ë gan
cã thÓ l m nhiÔu h×nh ¶nh cña tim.
Teboroxime còng gièng nh− Sestamibi ®Òu kh«ng cã sù t¸i ph©n bè trong c¬ tim,
do ®ã ph¶i tiÕn h nh tiªm nh¾c l¹i khi cÇn tiÕn h nh ®¸nh gi¸ t−íi m¸u c¬ tim ë c¶ hai
pha: g¾ng søc v pha nghØ.
- 99mTc - Tetrofosmin: l mét chÊt dÔ ho tan trong mì v hÊp thu nhanh v o trong c¬
tim. Kh«ng cã sù t¸i ph©n bè sau 4 giê. Gan tËp trung DCPX n y thÊp h¬n MIBI. Sù
t¸i ph©n bè tû lÖ víi dßng m¸u tíi c¬ tim t¹i thêi ®iÓm tiªm DCPX.
Tãm l¹i: so víi Tl, c¸c chÊt g¾n víi 99mTc nh− Sestamibi, Tetrofosmin... tËp
trungv o c¬ tim kh«ng nhiÒu (chØ ®−îc 50-60%, trong khi thallium v o c¬ tim
®−îc 85%), thanh läc khái m¸u chËm h¬n v th−êng dïng víi liÒu lín h¬n.
Nh−îc ®iÓm cña nh÷ng chÊt n y l kh«ng t¸i ph©n bè, cho nªn ph¶i tiªm hai lÇn,
mét lÇn v o lóc g¾ng søc v mét lÇn muén, khi nghØ ng¬i.
4.2.2. D−îc chÊt phãng x¹: mét sè DCPX sau ®©y th−êng dïng trong ghi h×nh tim:
- C¸c DCPX ph¸t photon, gamma: 201Tl, 99mTc - Sestamibi, 99mTc -Tetrofosmin, 99mTc -
Teboroxime, 99mTc - Isonitrile, 99mT - MIBI (MethoxyIsoButyl -Isonitrile):...
- C¸c DCPX dïng cho kü thuËt PET ®Ó ghi h×nh t−íi m¸u v chuyÓn ho¸ c¬ tim:
82
RbCl, 13NH3, H215O, 38K , 18F - FDG, 11C - Palmitate...
4.2.3. ThiÕt bÞ: C¸c m¸y ®Ó tiÕn h nh gåm:
- Gamma Camera, SPECT mét ®Çu, 2 ®Çu (lo¹i ®iÒu chØnh ®−îc gãc më hoÆc cè ®Þnh
gãc më cña 2 detector) hoÆc 3 ®Çu.
- M¸y PET, SPECT - CT.
4.2.4. Ph©n tÝch kÕt qu¶:
- Khi tim ë t×nh tr¹ng b×nh th−êng th× cã sù ph©n bè ho¹t ®é phãng x¹ ®ång ®Òu (thuÇn
nhÊt) t−¬ng ®−¬ng víi vïng c¬ tim ®−îc t−íi m¸u b×nh th−êng, th«ng th−êng c¶ khi ë
tr¹ng th¸i g¾ng søc v tr¹ng th¸i nghØ th× sù ph©n bè ho¹t ®é l kh¸ ®ång ®Òu.
Riªng ®èi víi 201Tl: ë tim b×nh th−êng, h×nh ¶nh t−íi m¸u c¬ tim cho ta sù ph©n bè
thuÇn nhÊt ë v¸ch t©m thÊt tr¸i. Cã mét vïng gi¶m H§PX ë trung t©m t−¬ng øng víi
- h a n g e Vi h a n g e Vi
XC XC
e e
F- F-
w w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
Y Häc H¹t Nh©n 2005
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.c .c
.d o .d o
c u -tr a c k c u -tr a c k
buång t©m thÊt tr¸i. Tuy nhiªn cã trªn 20% tim b×nh th−êng cã thÓ thÊy mét vïng
khuyÕt nhá ë ®Ønh (apecal defect), ®ã l do biÕn thiªn gi¶i phÉu häc cña c¬ t©m thÊt
tr¸i t−¬ng ®èi máng t¹i vïng ®Ønh ®Æc biÖt ë nh÷ng tr−êng hîp cã d n t©m thÊt tr¸i.
Vïng khuyÕt ®Ønh n y kh«ng nhÊt thiÕt ®−îc xem l vïng gi¶m t−íi m¸u. T©m thÊt
ph¶i kh«ng thÊy ®−îc khi tiªm 201Tl ë tr¹ng th¸i nghØ. Nh−ng khi cã sù t¨ng khèi
l−îng t©m thÊt ph¶i hoÆc t¨ng l−u l−îng m¹ch v nh th× cã thÓ thÊy ®−îc t©m thÊt ph¶i.
ë tr¹ng th¸i g¾ng søc, khi ghi h×nh víi 201Tl sÏ thÊy H§PX ë t©m thÊt ph¶i, do cã sù
t¨ng luång m¸u v o c¬ tim ph¶i, khi g¾ng søc.
- Vïng gi¶m H§PX th−êng gÆp trong thiÕu m¸u c¬ tim..., møc ®é gi¶m H§PX n y tû
lÖ víi møc ®é thiÕu m¸u (møc ®é hÑp cña lßng ®éng m¹ch v nh...).
- Vïng mÊt H§PX t−¬ng ®−¬ng víi vïng ®−îc t−íi m¸u Ýt hoÆc kh«ng ®−îc t−íi m¸u,
®ã l nh÷ng vïng bÞ nhåi m¸u hoÆc sÑo c¬ tim ...
- NÕu ë tr¹ng th¸i nghØ (rest) H§PX ph©n bè b×nh th−êng, cßn ë tr¹ng th¸i g¾ng søc
thÊy gi¶m ho¹t ®é, th−êng l vïng c¬ tim gi¶m ho¹t ®éng hoÆc kh«ng ho¹t ®éng (®«ng
miªn: hibernation), ®iÒu n y rÊt tèt khi chØ ®Þnh can thiÖp ngo¹i khoa hoÆc can thiÖp
m¹ch v nh.
- NÕu tr¹ng th¸i g¾ng søc v khi nghØ vÉn thÊy mÊt H§PX: cã thÓ l do sÑo c¬ tim
hoÆc cã æ nhåi m¸u... Tuy nhiªn cÇn chó ý ë phô n÷ cã th nh ngùc dÇy dÔ nhÇm víi
thiÕu m¸u c¬ tim vïng v¸ch liªn thÊt, phÇn ®Ønh cña v¸ch liªn thÊt do cã cÊu t¹o d¹ng
sîi nªn t−íi m¸u kÐm h¬n c¸c vïng kh¸c.
- NÕu khi g¾ng søc cã sù thiÕu m¸u (gi¶m H§PX), nh−ng trë l¹i b×nh th−êng khi nghØ
th× sù thiÕu m¸u n y cã thÓ håi phôc ®−îc. NÕu cã sù t¸i ph©n bè m¸u ®−îc, th−êng
chØ l gi¶m l−u l−îng, ch−a h¼n l thiÕu m¸u...
- §é nh¹y ph¸t hiÖn cña ph−¬ng ph¸p ghi h×nh t−íi m¸u c¬ tim ®èi víi æ nhåi m¸u c¬
tim sau 6 giê th−êng ë tû lÖ rÊt cao (cã tr−êng hîp ®¹t tíi 100%), sau 24 giê 75%, nhåi
m¸u xuyªn th nh cã ®é nhËy 85%, nhåi m¸u kh«ng xuyªn th nh ®é nhËy 50%. Chó ý
nhåi m¸u kh«ng xuyªn th nh nång ®é CK rÊt thÊp, mét sè bÖnh nh©n cã ®au th¾t ngùc
song ®iÖn t©m ®å b×nh th−êng, nh−ng CK rÊt cao v x¹ h×nh cho ta biÕt æ nhåi m¸u
th nh bªn m ®iÖn t©m ®å bá qua. Tuy nhiªn ta kh«ng ph©n biÖt ®−îc æ nhåi m¸u cò
hay míi.
- Ghi h×nh t−íi m¸u c¬ tim víi m¸y SPECT cã c¸c ch−¬ng tr×nh ph©n tÝch d÷ liÖu (®Þnh
tÝnh hoÆc ®Þnh l−îng) sÏ cho ta thÊy ®−îc vïng gi¶m ph©n bè m¸u. §Ó ph©n tÝch ®Þnh
l−îng ng−êi ta ph¶i tiÕn h nh t¸i cÊu tróc (reconstruction), ch−¬ng tr×nh m¸y tÝnh cã
thÓ c¾t theo ba chiÒu kh«ng gian (t¹o ra theo 3 trôc c¬ tim) l : trôc ng¾n (Short Axis),
trôc d i n»m ngang (Horizontal Long Axis), trôc d i ®øng däc (Vertical Long Axis).
Ch−¬ng tr×nh ®Þnh l−îng h×nh ¶nh trªn m¸y SPECT lÊy trôc ng¾n l m chuÈn víi ®Ønh ë
gi÷a, ph©n chia theo vïng ph©n bè cña ®éng m¹ch v nh. Trong thùc h nh l©m s ng
ng−êi ta dïng thuËt ng÷ cöa sæ trßn hay m¾t bß (bull’s eye) ®Ó chØ viÖc ®Þnh l−îng
h×nh ¶nh n y. §Ó thuËn tiÖn trong viÖc ®¸nh gi¸ ®Þnh l−îng c¸c kÕt qu¶, ng−êi ta
th−êng ph©n vïng ph©n bè ®éng m¹ch v nh, ph©n bè vïng tim theo cÊu tróc “cöa sæ
trßn”, trong ®ã cã c¸c th«ng sè cÇn l−u ý l c¸c h−íng: ANT = anterior (phÝa tr−íc),
INF – POS = Inferoposterior (phÝa sau d−íi), SEP = septal (v¸ch). Ph©n bè m¹ch v nh:
LAD = left anterior descending (nh¸nh xuèng tr−íc tr¸i), LCX = left circumflex
(nh¸nh mò tr¸i), RCA = right coronary arteries (c¸c ®éng m¹ch v nh ph¶i). C¨n cø v o
h×nh ¶nh v c¸c ®å thÞ ta cã thÓ biÕt ®−îc khu vùc thiÕu m¸u, møc ®é thiÕu m¸u... khi
nghØ v khi g¾ng søc.
- h a n g e Vi h a n g e Vi
XC XC
e e
F- F-
w w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
Detector
y
y
bu
bu
Y Häc H¹t Nh©n 2005
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.c .c
.d o .d o
c u -tr a c k c u -tr a c k
Vertical H×nh 4.50: - S¬ ®å c¸ch ghi h×nh
Short axis
Long Axis
b»ng m¸y SPECT. §Çu dß
Long Axis
(detector) quay quanh bÖnh nh©n.
- ¶nh d−íi: c¸c h−íng c¾t theo 3
trôc kh«ng gian cña tim: trôc ng¾n
(Short Axis), trôc d i n»m ngang
(Horizontal Long Axis), trôc d i
®øng däc (Vertical Long Axis)
Horizontal
Long Axis
Stress
Rest
Short Long Axis
H×nh ¶nh cöa sæ (bull’s eye)
Vertial
ong Axis
Rest
Vertical Long Axis
Stress
H×nh ¶nh 3D cña t©m thÊt tr¸i
Rest
Horizontal Long Axis
H×nh 4.51: H×nh ¶nh t−íi m¸u c¬ tim ng−êi b×nh th−êng. Ghi h×nh b»ng m¸y
SPECT víi 99mTc - MIBI. H×nh ¶nh 3D cña thÊt tr¸i v h×nh ¶nh “cöa sæ trßn”
hay h×nh m¾t bß (bull’s eye).
- h a n g e Vi h a n g e Vi
XC XC
e e
F- F-
w w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
Y Häc H¹t Nh©n 2005
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.c .c
.d o .d o
c u -tr a c k c u -tr a c k
Stress
Rest
Short axis
Stress
Rest Vertical Long Axis
Stress
Rest
Horizontal Long Axis
H×nh 4.52: H×nh ¶nh t−íi m¸u c¬ tim ng−êi b×nh th−êng, c¾t theo 3 trôc kh«ng gian:trôc
ng¾n (Short Axis), trôc d i n»m ngang (Horizontal Long Axis), trôc d i ®øng däc
(Vertical Long Axis). Ghi h×nh b»ng m¸y SPECT víi 99mTc - MIBI, ë hai pha: Pha g¾ng
søc (stress) v pha nghØ (rest).
A B C D
2 : Mét sè lo¹i m¸y 2 m x¹ h×nh tim: 2
H×nh 4.53 l
A: SPECT 1 ®Çu; B: SPECT 2 ®Çu cã thÓ ®iÒu khiÓn ®−îc gãc më;
C: SPECT 2 ®Çu cã gãc më cè ®Þnh; D: SPECT 3 ®Çu.
Rest
- h a n g e Vi h a n g e Vi
XC XC
e e
F- F-
w w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
Y Häc H¹t Nh©n 2005
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.c .c
.d o .d o
c u -tr a c k c u -tr a c k
H×nh 4.54: H×nh ¶nh ghi h×nh
t−íi m¸u c¬ tim ë bÖnh nh©n bÞ
hÑp ®éng m¹ch v nh (> 95%).
Kh«ng cã sù t¸i t−íi m¸u khi
nghØ v khi g¾ng søc (vÞ trÝ mòi
tªn)
Rest Stress
Rest
§éng m¹ch v nh
lóc nghØ (rest)
Stress
§éng m¹ch v nh
lóc ®ang g¾ng søc
(at stress)
H×nh 4.55: H×nh ¶nh t−íi m¸u c¬ tim ë bÖnh nh©n bÞ hÑp ®éng m¹ch v nh (kho¶ng 70% so
víi ng−êi b×nh th−êng). H§PX gi¶m ph©n bè khi g¾ng søc (vÞ trÝ mòi tªn chØ), t−¬ng øng
vïng thiÕu m¸u.
Rest
§éng m¹ch v nh
(§MV) lóc nghØ
(rest)
§MV lóc g¾ng
søc (at stress),
hÑp 70%
At
Stress
§MV ng−êi b×nh
th−êng lóc g¾ng søc
(at stress), §M d n
réng h¬n
H×nh 4.56: H×nh ¶nh t−íi m¸u c¬ tim b×nh th−êng. H§PX ph©n bè ®ång ®Òu ë c¶ khi nghØ
v khi g¾ng søc, nh−ng lßng §M v nh në to h¬n khi g¾ng søc.
nguon tai.lieu . vn
