- Trang Chủ
- Vật lý
- Giáo trình hướng dẫn phân tích hệ ghi đo phóng xạ trong y học theo định luật IRMA p10
Xem mẫu
- h a n g e Vi h a n g e Vi
XC XC
e e
F- F-
w w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
Y Häc H¹t Nh©n 2005
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.c .c
.d o .d o
c u -tr a c k c u -tr a c k
- §¸nh gi¸ tr−íc v sau phÉu thuËt, c¸c bÖnh nh©n ung th− tuyÕn gi¸p v ®Ó theo
dâi t¸c dông ®iÒu trÞ.
- C¸c tr−êng hîp ®au cÊp tÝnh TG v c¸c thÓ viªm TG.
- ChÈn ®o¸n ph©n biÖt c¸c u vïng cæ v trung thÊt, tuyÕn gi¸p l¹c chç.
Ghi h×nh TG cã nh÷ng gi¸ trÞ to lín trong chÈn ®o¸n c¸c bÖnh TG, tuy nhiªn nã
vÉn cßn nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh nh−: nghiÖm ph¸p chØ gióp ta x¸c ®Þnh mét c¸ch
t−¬ng ®èi vÒ chøc n¨ng TG, ghi h×nh víi 131I v víi 99mTc cã thÓ cho nh÷ng kÕt qu¶
kh«ng gièng nhau...
1.3.3. D−îc chÊt phãng x¹
C¸c d−îc chÊt phãng x¹ th−êng dïng trong ghi TG l 131I, 99mTc v 123I.
- 131I: ph¸t ®ång thêi tia gamma (n¨ng l−¬ng: 360 kev) v tia beta, T1/2 kho¶ng 8 ng y.
D¹ng th−êng dïng l iodua natri (Na131I) ë d¹ng dung dÞch hoÆc viªn nhéng. BÖnh
nh©n ®−îc uèng hoÆc tiªm tÜnh m¹ch víi liÒu th«ng th−êng l tõ 30 ÷ 100 µCi. Sau 24
giê tiÕn h nh ghi h×nh TG (cÇn kÕt hîp víi ®o ®é tËp trung 131I).
- 123I: l §VPX tèt nhÊt cho ghi h×nh tuyÕn gi¸p, ph¸t tia gamma ®¬n thuÇn, n¨ng
l−îng 160 kev T1/2: 13 giê. LiÒu dïng: 200 ÷ 400 µCi, tiªm tÜnh m¹ch hoÆc uèng.
- 99mTc: ph¸t tia gamma ®¬n thuÇn, n¨ng l−¬ng: 140 kev, T1/2 = 6 giê, dïng ë d¹ng
dung dÞch, tiªm tÜnh m¹ch víi liÒu kho¶ng 2 mCi. TiÕn h nh ghi h×nh sau 30 phót.
Ngo i ra cã thÓ ghi h×nh khèi u tuyÕn gi¸p víi mét sè §VPX kh¸c nh−: 67Ga,
201
Tl...
1.3.4. ThiÕt bÞ ghi h×nh:
• Ghi h×nh víi m¸y x¹ h×nh v¹ch th¼ng: hiÖn nay Ýt dïng v× ®é ph©n gi¶i thÊp, tèc ®é
chËm nh−ng cã −u ®iÓm l cã kÝch th−íc ®óng nh− thËt (tû lÖ 1:1).
• Ghi h×nh b»ng m¸y Gamma Camera: th−ßng cho kÕt qu¶ ghi h×nh nhanh, tiÕt kiÖm
®−îc thêi gian, ghi ®−îc to n bé c¬ quan cÇn nghiªn cøu, m kh«ng cÇn di chuyÓn
®Çu dß. c¸c ®Çu dß cã ®é ph©n gi¶i cao, nªn h×nh ¶nh ®Ñp.
• Ghi h×nh víi m¸y SPECT (Single Photo Emission Computed Tomography: chôp c¾t
líp b»ng ®¬n photon), PET (Positron Emission Tomography: Chôp c¾t líp b»ng
positron)
H×nh 4.5: T− thÕ bÖnh nh©n, vÞ trÝ v kho¶ng c¸ch cña detector víi bao ®Þnh h−íng song
song (Paralle hole collimator - h×nh bªn tr¸i) v víi bao ®Þnh h−¬ng h×nh chãp nãn
(Pinhole collimator - h×nh bªn ph¶i) ®Ó ghi h×nh v ®o §TT tuyÕn gi¸p víi Tc-99m.
- h a n g e Vi h a n g e Vi
XC XC
e e
F- F-
w w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
Y Häc H¹t Nh©n 2005
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.c .c
.d o .d o
c u -tr a c k c u -tr a c k
H×nh 4.6: Ghi h×nh tuyÕn gi¸p víi m¸y
Gamma Camera.
1.3.5. §¸nh gi¸ kÕt qu¶:
- TuyÕn gi¸p b×nh th−êng cã h×nh con b−ím víi 2 c¸nh xoÌ, b¾t ho¹t ®é phãng x¹
®ång ®Òu. Thuú ph¶i nhØnh h¬n thuú tr¸i.
- TuyÕn gi¸p b×nh th−êng cã diÖn tÝch ≤ 20 cm2, trÎ em 10 tuæi: 10cm2, trÎ em
14 tuæi: 14 cm2.
- Nh÷ng bÊt th−êng trªn h×nh ghi nhÊp nh¸y ®å (Scintigram) l :
+ TuyÕn gi¸p ph× ®¹i, biÕn d¹ng 1 hoÆc 2 thuú, eo tuyÕn në réng, kh¶ n¨ng b¾t
H§PX cao, d¹ng n y th−êng gÆp ë nh÷ng bÖnh nh©n c−êng gi¸p tr¹ng.
+ C¸c nh©n "nãng" (hot nodule): l vïng tËp trung DDDPX cao h¬n tæ chøc xung
quanh, th−êng l c¸c adenom −u n¨ng.
+ Nh©n "®éc": trªn h×nh ghi chØ thÊy mét nh©n b¾t HTPX cao bÊt th−êng, v× nh©n ho¹t
®éng qu¸ m¹nh g©y t×nh tr¹ng −u n¨ng tuyÕn gi¸p (nh©n ®éc tù trÞ) øc chÕ tiÒn yªn tiÕt
TSH nªn phÇn tæ chøc tuyÕn gi¸p l nh xung quanh kh«ng cßn ho¹t ®éng chøc n¨ng.
C¶ tuyÕn gi¸p chØ lªn h×nh sau khi bÖnh nh©n ®−îc tiªm TSH.
+ Nh©n l¹nh (cold nodule): l vïng tËp trung 131I Ýt h¬n h¼n tæ chøc xung quanh,
t¹o ra mét vïng gi¶m hoÆc khuyÕt H§PX trªn h×nh nhÊp nh¸y. Nh©n l¹nh cã thÓ l
adenom tho¸i ho¸, nang keo, viªm TG khu tró hay ung th− tuyÕn gi¸p (carcinoma).
Nh×n chung: tr−íc mét nh©n l¹nh ®¬n ®éc, kh«ng ®−îc quªn nghÜ tíi “carcinoma” TG.
+ Trong suy gi¸p hoÆc tuyÕn gi¸p l¹c chç: trªn h×nh ghi thÊy H§PX gi¶m râ rÖt
hoÆc tuyÕn gi¸p nhá.
+ C¸c æ di c¨n cña carcinoma TG: Do c¸c æ di c¨n cña ung th− tuyÕn gi¸p cã thÓ
tËp trung ®ñ ièt phãng x¹ v cã thÓ ghi h×nh ®−îc, ngay c¶ khi u nguyªn ph¸t ë TG l
mét nh©n l¹nh.
H×nh 4.7: TuyÕn gi¸p b×nh th−êng ghi h×nh víi 99mTc (h×nh tr¸i: ghi h×nh b»ng m¸y
Gamma Camera) v tuyÕn gi¸p b×nh th−êng ghi h×nh víi 123I (h×nh ph¶i: ghi h×nh b»ng
m¸y Scanner v¹ch th¼ng).
- h a n g e Vi h a n g e Vi
XC XC
e e
F- F-
w w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
Y Häc H¹t Nh©n 2005
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.c .c
.d o .d o
c u -tr a c k c u -tr a c k
H×nh 4.8: TuyÕn gi¸p b×nh th−êng (bªn tr¸i); nhiÒu nh©n nãng (bªn ph¶i)
ghi h×nh b»ng m¸y Scanner.
H×nh 4.9: Nh©n nãng (hot nodule) thuú ph¶i tuyÕn gi¸p (bªn tr¸i – ghi h×nh
víi 123I) v nh©n ®éc tù trÞ (bªn ph¶i – ghi h×nh víi 99mTc)
H×nh 4.10: TuyÕn gi¸p ph× ®¹i ë bÖnh nh©n Basedow (bªn tr¸i); Nh©n l¹nh
thuú ph¶i tuyÕn gi¸p (bªn ph¶i).
H×nh 4.11: TuyÕn gi¸p
ph× ®¹i ë bÖnh nh©n
Basedow (bªn tr¸i);
B−íu gi¸p ®a nh©n ph×
®¹i (bªn ph¶i).
- h a n g e Vi h a n g e Vi
XC XC
e e
F- F-
w w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
Y Häc H¹t Nh©n 2005
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.c .c
.d o .d o
c u -tr a c k c u -tr a c k
H×nh 4.12: TuyÕn gi¸p l¹c chç
(A: th¼ng; B: nghiªng).
H×nh 4.13: H×nh ¶nh x¹ h×nh tuyÕn gi¸p víi 131I liÒu 5 mCi sau 72 giê cña bÖnh nh©n ung
th− tuyÕn gi¸p (ghi h×nh b»ng m¸y Scanner).
(I) Tr−íc khi ®iÒu trÞ 131I: cßn æ tËp trung Ièt phãng x¹ sau phÉu thuËt c¾t bá tuyÕn gi¸p.
(II) Sau ®iÒu trÞ b»ng 131I liÒu 100 mCi: to n bé vïng cæ kh«ng cßn tËp trung Ièt phãng x¹.
- h a n g e Vi h a n g e Vi
XC XC
e e
F- F-
w w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
Y Häc H¹t Nh©n 2005
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.c .c
.d o .d o
c u -tr a c k c u -tr a c k
Ch−¬ng 4:
Y häc h¹t nh©n chÈn ®o¸n
C¸ch ®©y gÇn 60 n¨m, c¸c ®ång vÞ phãng x¹ (§VPX) ® ®−îc sö dông cho môc
®Ých chÈn ®o¸n v ®iÒu trÞ. HiÖn nay c¸c nghiÖm ph¸p chÈn ®o¸n bÖnh b»ng §VPX
®−îc chia th nh 3 nhãm chÝnh:
- C¸c nghiÖm ph¸p th¨m dß chøc n¨ng.
- Ghi h×nh nhÊp nh¸y c¸c c¬ quan, tæ chøc hoÆc to n c¬ thÓ.
- C¸c nghiÖm ph¸p in vitro (kh«ng ph¶i ®−a c¸c §VPX v o c¬ thÓ).
Nguyªn t¾c chung cña chÈn ®o¸n bÖnh b»ng ®ång vÞ phãng x¹ nh− sau:
§Ó ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng chøc n¨ng cña mét c¬ quan, phñ t¹ng n o ®ã ta cÇn ®−a v o
mét lo¹i §VPX hoÆc mét hîp chÊt cã g¾n §VPX thÝch hîp, chóng sÏ tËp trung ®Æc
hiÖu t¹i c¬ quan cÇn kh¶o s¸t. Theo dâi qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸, ®−êng ®i cña §VPX n y
ta cã thÓ ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng chøc n¨ng cña c¬ quan, phñ t¹ng cÇn nghiªn cøu qua viÖc
®o ho¹t ®é phãng x¹ ë c¸c c¬ quan n y nhê c¸c èng ®Õm ®Æt ngo i c¬ thÓ t−¬ng øng
víi c¬ quan cÇn kh¶o s¸t. VÝ dô ng−êi ta cho bÖnh nh©n uèng 131I råi sau nh÷ng
kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh ®o ho¹t ®é phãng x¹ ë vïng cæ bÖnh nh©n, tõ ®ã cã thÓ
®¸nh gi¸ ®−îc t×nh tr¹ng chøc n¨ng cña tuyÕn gi¸p ...
§Ó ghi h×nh nhÊp nh¸y (x¹ h×nh) c¸c c¬ quan ng−êi ta ph¶i ®−a c¸c §VPX v o c¬
thÓ ng−êi bÖnh. X¹ h×nh (Scintigraphy) l ph−¬ng ph¸p ghi h×nh ¶nh sù ph©n bè cña
phãng x¹ ë bªn trong c¸c phñ t¹ng b»ng c¸ch ®o ho¹t ®é phãng x¹ cña chóng tõ bªn
ngo i c¬ thÓ. Ph−¬ng ph¸p x¹ h×nh ®−îc tiÕn h nh qua hai b−íc:
- §−a d−îc chÊt phãng x¹ (DCPX) v o c¬ thÓ v DCPX ®ã ph¶i tËp trung ®−îc ë nh÷ng m«,
c¬ quan ®Þnh nghiªn cøu v ph¶i ®−îc l−u gi÷ ë ®ã mét thêi gian ®ñ d i.
- Sù ph©n bè trong kh«ng gian cña DCPX sÏ ®−îc ghi th nh h×nh ¶nh. H×nh ¶nh n y
®−îc gäi l x¹ h×nh ®å, h×nh ghi nhÊp nh¸y (Scintigram, Scanogram, Scan).
X¹ h×nh kh«ng chØ l ph−¬ng ph¸p chÈn ®o¸n h×nh ¶nh ®¬n thuÇn vÒ h×nh th¸i m
nã cßn gióp ta hiÓu v ®¸nh gi¸ ®−îc chøc n¨ng cña c¬ quan, phñ t¹ng v mét sè biÕn
®æi bÖnh lÝ kh¸c.
§Ó ghi h×nh c¸c c¬ quan, cã thÓ sö dông 2 lo¹i m¸y x¹ h×nh: x¹ h×nh víi m¸y cã
®Çu dß (detector) di ®éng (hay cßn gäi l m¸y Scanner) v x¹ h×nh víi m¸y cã ®Çu dß
kh«ng di ®éng (Gamma Camera). Víi c¸c m¸y Scanner, ng−êi ta c¨n cø v o ®é mau
th−a cña v¹ch ghi v sù kh¸c nhau cña m u s¾c ®Ó cã thÓ nhËn ®Þnh ®−îc c¸c vïng, c¸c
vÞ trÝ ph©n bè nhiÒu hoÆc Ýt phãng x¹. §èi víi c¸c m¸y Gamma Camera do cã ®Çu dß
lín, bao qu¸t ®−îc mét vïng réng lín cña c¬ thÓ nªn cã thÓ ghi ®ång thêi ho¹t ®é
phãng x¹ cña to n phñ t¹ng cÇn nghiªn cøu, kh«ng ph¶i ghi dÇn dÇn tõng ®o¹n nh− víi
m¸y Scanner (®Çu dß di ®éng). ViÖc ghi h×nh l¹i ®−îc thùc hiÖn víi c¸c thiÕt bÞ ®iÖn tö
nªn nhanh h¬n ghi h×nh b»ng m¸y c¬ cña c¸c m¸y x¹ h×nh (Scanner).
HiÖn nay, ngo i Gamma Camera, SPECT, ng−êi ta cßn dïng kü thuËt PET
(Positron Emission Tomography) ®Ó ghi h×nh.
nguon tai.lieu . vn