Xem mẫu
- Ch ¬ng 11: Qu¶n lý d¶i ven bê
11.1 Më ®Çu
Trong c¸c ch ¬ng tr íc ®· chØ ra r»ng ®Ó cã mét ®Þnh nghÜa chÝnh x¸c vÒ bê biÓn vμ
d¶i ven bê lμ rÊt phøc t¹p. C¸c qu¸ tr×nh t¹o ra ®iÒu kiÖn vËt lý vïng ven biÓn ®· ® îc
tr×nh bμy trong c¸c phÇn tr íc vμ mét ®iÒu ch¾c ch¾n r»ng vïng bê lμ mét kho¶ng
kh«ng gian ® îc më réng c¶ ra phÝa biÓn vμ phÝa ®Êt liÒn vμ ® îc xem nh biªn giíi
cña biÓn vμ ®Êt liÒn thuÇn tóy. C¸c qu¸ tr×nh vËt lý cã mèi liªn hÖ s©u réng tíi lÞch sö
®Þa chÊt cña vïng vμ tíi qu¸ tr×nh vËn chuyÓn bïn c¸t x¶y ra liªn tôc trªn ® êng bê. V×
vËy, cã thÓ ®Þnh nghÜa d¶i ven bê lμ phÇn kh¸ ®éng cña líp vá tr¸i ®Êt.
B¶n chÊt ®éng cña d¶i ven bê kh«ng giíi h¹n ë c¸c tÝnh chÊt vËt lý. Bëi v× c¸c ®iÒu
kiÖn vËt lý thay ®æi trªn mét biªn ®é lín dÉn tíi d¶i ven bê t¹o ra m«i tr êng sèng rÊt
®a d¹ng cña c¸c hÖ ®éng, thùc vËt. V× vËy, d¶i ven bê thÓ hiÖn tÝnh ®a d¹ng sinh häc
h¬n lμ c¸c vïng kh¸c trªn bÒ mÆt tr¸i ®Êt.
Th«ng qua c¸c tμi liÖu lÞch sö vμ c¶ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn rÊt dμi cña líp vá tr¸i ®Êt, ®¹i
d ¬ng trë thμnh mét ®Ò tμi mu«n thuë cña v¨n hãa loμi ng êi: trong truyÒn thuyÕt vÒ
t«n gi¸o, phong tôc tËp qu¸n c¸c céng ®ång, trong khoa häc. C¸c nhμ kh¶o cæ ®· kh¼ng
®Þnh r»ng x· héi loμi ng êi g¾n chÆt víi biÓn c¶ vμ ® êng bê, nã lμ 2 mÆt cña qu¸ tr×nh
hßa hîp vμ ®èi kh¸ng. D¶i ven bê cung cÊp tÊt c¶ nh÷ng g× mμ ®êi sèng con ng êi ph¶i
cã. §ã lμ n íc ngät, ®Êt ®ai, tμi nguyªn phong phó tõ tù nhiªn vμ thuÇn d ìng trë
thμnh vËt nu«i trong nhμ, c¸ t«m vμ ngay c¶ n¬i con ng êi th¶i ra nh÷ng cÆn b· sau c¸c
qu¸ tr×nh kinh tÕ – x· héi. BiÓn c¶ cßn cho ta mét m«i tr êng réng lín ®Ó ®i l¹i vμ còng
lμ n¬i cÇn ® îc b¶o vÖ chèng qu©n thï. Do vËy, ® êng bê, d¶i ven biÓn trë thμnh mét
vïng hÊp dÉn cho cuéc sèng, cho ph¸t triÓn kinh tÕ vμ nghØ ng¬i.
Tuy nhiªn, ®iÒu kiÖn nμy còng thay ®æi rÊt nhanh. V× d¶i ven bê mang tÝnh khu vùc vμ
®Þa ph ¬ng phæ biÕn nªn cÇn ph¶i cã c¸c nghiªn cøu mét c¸ch tØ mØ mçi ® êng bê vμ
cã thÓ nãi kh«ng thÓ mang nguyªn mÉu cña vïng nμy ¸p dông cho vïng kh¸c.
D¶i ven bê cã thÓ vÝ nh mét s©n ch¬i víi rÊt nhiÒu kiÓu ho¹t ®éng kinh tÕ vμ céng
®ång x· héi kh¸c nhau còng nh tÝnh m©u thuÉn néi t¹i gi÷a chóng. Kü thuËt ven biÓn
b¶n th©n nã chØ ®ãng mét vai trß h¹n chÕ v× ®iÒu kiÖn biªn cho bÊt kú mét c«ng tr×nh
nμo d êng nh bÞ chi phèi bëi ®iÒu kiÖn kinh tÕ, chÝnh trÞ vμ luËt ph¸p cô thÓ. Do vËy
ng êi kü s lμm viÖc ë d¶i ven bê cÇn cã kiÕn thøc vÒ sù biÕn ®æi toμn cÇu, nh ng còng
ph¶i thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cña ®Þa ph ¬ng. Hä cÇn hiÓu biÕt, thõa
nhËn c¸c qui luËt cña c¸c céng ®ång d©n c cô thÓ. C¸c nhμ chÝnh trÞ còng cÇn nhËn
thøc vμ thõa nhËn mét thøc tÕ lμ tù nhiªn chi phèi vμ ¸p ®Æt chóng ta mμ chóng ta
kh«ng thÓ lμm thay ®æi nhanh chãng th«ng qua mét ch ¬ng tr×nh cô thÓ nμo. Con
ng êi cã thÓ lμm thay ®æi ® îc mét phÇn cña tù nhiªn, nh ng kh«ng ph¶i lμ tÊt c¶.
PhÇn lín c¸c ®iÒu kiÖn biªn ®· ® îc tr×nh bμy vμ th¶o luËn trong c¸c ch ¬ng tr íc, do
vËy kh«ng cÇn thiÕt qu¸ tËp trung vμo c¸c vÊn ®Ò mang tÝnh côc bé trong ch ¬ng nμy.
http://www.ebook.edu.vn
250
- 11.2 Nh÷ng thay ®æi mang tÝnh toμn cÇu
11.2.1 T¨ng d©n sè cña thÕ giíi
Víi sù t¨ng nhanh d©n sè thÕ giíi, ®Æc biÖt ®èi víi vïng ven biÓn. §iÒu nμy thÓ hiÖn
kh«ng chØ lμ con sè tuyÖt ®èi mμ cßn ë tû lÖ phÇn tr¨m cña sè d©n thÕ giíi (h×nh 11-1).
Hä sèng ë c¸c thμnh phè rÊt lín vμ phÇn lín c¸c thμnh phè nμy nμy trªn bê c¸c ®¹i
d ¬ng (b¶ng 11-1 vμ h×nh 11-2).
Thμnh phè N íc D©n sè (triÖu ng êi)
1950 1995 2015( íc tÝnh)
Tokyo Japan 6.92 26.96 29
Mexico City Mexico 2.88 16.56 19
Sao Paulo Brazil 2.42 16.53 20
New York USA 12.34 16.33 18
Bombay India 2.90 15.14 26
Shanghai China 5.33 13.58 18
Los Angeles USA 4.05 12.41 14
Calcutta India 4.45 11.92 17
Buenos Aires Argentina 5.04 11.80 14
Seoul South Korea 1.02 11.61 13
Beijing China 3.91 11.30 16
Osaka Japan 4.15 10.61 11
Lagos Nigeria 0.29 10.29 25
Rio de Janeiro Brazil 2.86 10.18 12
Delhi India 1.39 9.90 17
Karachi Pakistan 1.03 9.77 19
Cairo Egypt 2.41 9.69 14
Paris France 5.44 9.52 10
Tianjin China 2.37 9.42 14
Moscow Russia 5.36 9.30 9
Manila Philippines 1.54 9.29 15
Jakarta Indonesia 1.45 8.62 14
Dacca Bangladesh 0.42 8.55 19
London UK 8.73 7.64 8
B¶ng 11-1: D©n sè c¸c ®« thÞ (C¸c thμnh phè n»m s©u trong lôc ®Þa ch÷ ®Ëm)
TÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi cña d¶i ven bê ®Òu bÞ h¹n chÕ bëi kh«ng gian hÑp
vμ ngμy cμng nhiÒu c¸c ho¹t ®éng cña d¶i ven biÓn ®ang ph¶i c¹nh tranh ®Ó t×m mét
kh«ng gian. §iÒu ®ã còng cã nghÜa lμ phÇn lín ®Êt ®ai vïng ven biÓn dμnh cho d©n
sinh vμ c¸c khu vùc nμy còng tiÒm Èn mét kh¶ n¨ng rñi ro cao v× hä sèng rÊt gÇn biÓn,
® ¬ng ®Çu trùc tiÕp víi giã b·o vμ n íc d©ng vμ vïng mμ h×nh th¸i, ®Þa m¹o còng thay
®æi rÊt lín. ¸p lùc t¨ng lªn cña d¶i ven biÓn còng dÉn tíi m©u thuÉn vÒ sö dông kh«ng
gian v× kh«ng ph¶i kh¸i niÖm khai th¸c tæng hîp ® îc ¸p dông cho mäi quèc gia trªn
thÕ giíi. §iÒu nμy cã thÓ gi¶i quyÕt víi viÖc thi hμnh c¸c qui ®Þnh chÆt chÏ vÒ kh«ng
gian, mμ c¸c qui ®Þnh nμy ph¶i ® îc x©y dùng nh lμ mét trong nh÷ng bé luËt ®Çu tiªn
cho d¶i ven biÓn. §iÒu nμy hoμn toμn kh«ng dÔ v× tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng d êng nh còng
chi phèi c¸c nhμ lμm luËt khi hä quan t©m h¬n ®Õn lÜnh vùc mμ m×nh quan t©m.
http://www.ebook.edu.vn
251
- H×nh 11-1: Ph¸t triÓn d©n sè thÕ giíi (PhÇn ®Ëm lμ d©n sè vïng ven biÓn)
H×nh 11-2: Ph¸t triÓn cña c¸c ®« thÞ khæng lå cña thÕ giíi
Mét vÊn ®Ò xuÊt hiÖn lμ tμi nguyªn tù nhiªn cña d¶i ven biÓn kh«ng thÓ ®¸p øng ® îc
nhu cÇu cÇn thiÕt. Nguån tμi nguyªn phong phó ë d¶i ven biÓn ®ang bÞ c¹n kiÖt nhanh
chãng, ®iÒu nμy g©y nguy hiÓm kh«ng Ýt cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña hÖ sinh th¸i c¶
http://www.ebook.edu.vn
252
- ë phÇn mÆt n íc còng nh trong ®Êt liÒn. §Ó ®¶m b¶o tÝnh bÒn v÷ng cña d¶i ven biÓn,
chØ cã mét ph ¬ng thuèc thÇn diÖu lμ vÊn ®Ò sinh th¸i ph¶i ® îc quan t©m trong qui
ho¹ch kh«ng gian vïng ven biÓn, hay vÊn ®Ò qu¶n lý tæng hîp. Ph¸t triÓn bÒn v÷ng
® îc ®Þnh nghÜa nh lμ mét chiÕn l îc mμ thÕ hÖ hiÖn t¹i sö dông kh«ng lμm suy tho¸i
vμ ¶nh h ëng tíi nguån lîi dμnh cho c¸c thÕ hÖ sau.
11.2.2 Sù thay ®æi khÝ hËu vμ mùc n íc biÓn t¨ng
Theo tuæi ®Þa chÊt, sù thay ®æi khÝ hËu lμ kh¸ phæ biÕn. Sù thay ®æi nμy x¶y ra khi c¸c
vïng ®Þa m¸ng vμ c¸c ®øt g·y tr ît lªn nhau vμ ®i qua c¸c vïng khÝ hËu kh¸c nhau.
Chóng còng cã qui m« toμn cÇu mμ nguyªn nh©n cho ®Õn nay vÉn ch a râ rμng. Qu¸
tr×nh phun cña nói löa hoÆc c¸c thiªn th¹ch ®ãng vai trß lín. Chóng ta cã thÓ kh¼ng
®Þnh ® îc sù xuÊt hiÖn l¹i cña thêi kú b¨ng hμ trong lÞch sö ph¸t triÓn ®Þa chÊt gÇn ®©y.
Do vËy chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng ®iÒu kiÖn khÝ hËu còng nh mùc n íc biÓn
hiÖn nay sÏ tiÕp tôc thay ®æi. Hay nãi c¸ch kh¸c sù thay ®æi lμ ®iÒu tÊt nhiªn vμ dùa
trªn c¸c quan tr¾c vÒ lÞch sö ®Þa chÊt gÇn ®©y cho thÊy r»ng sù thay ®æi x¶y ra rÊt
nhanh trªn mét qui m« lín. BÊt cø mét sù thay ®æi nμo vÒ nhiÖt ®é toμn cÇu sÏ t¸c ®éng
®Õn sù thay ®æi mùc n íc biÓn. Tuy nhiªn cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng sù t¨ng cña mùc
n íc biÓn trong nh÷ng thÕ kû gÇn ®©y lμ trung b×nh. ChÝnh ®iÒu nμy ®ãng gãp cho cuéc
sèng, ho¹t ®éng kinh tÕ vμ vui ch¬i gi¶i trÝ t¹i d¶i ven biÓn.
Do viÖc con ng êi sö dông qu¸ nhiÒu nguån n¨ng l îng tõ c¸c hãa th¹ch cña thÕ kû
gÇn ®©y, nªn chóng ta ph¶i ® a thªm vai trß cña con ng êi vμo khi xem xÐt hÖ thèng.
Sù ph¸t x¹ cña co2 vμo kh«ng khÝ lμ nguyªn nh©n g©y ra mét tÊm mμn ng¨n c¸ch trong
bÇu khÝ quyÓn cßn gäi lμ hiÖu øng nhμ kÝnh vμ ®ã lμ nguyªn nh©n cña nhiÖt ®é kh«ng
khÝ t¨ng trªn toμn bé tr¸i ®Êt. C¸c tÝnh to¸n ®Ó íc l îng nhiÖt ®é t¨ng vμ hiÖu øng cña
nã ®Õn khÝ hËu cña tr¸i ®Êt. M« h×nh ®Ó tÝnh to¸n mang tÝnh chÊt th¨m dß v× chóng ta
kh«ng biÕt ® îc tÊt c¶ c¸c th«ng sè vμ sù ®ãng gãp cña chóng vμ v× vËy kh«ng cã kh¶
n¨ng ®Ó x¸c lËp tÝnh ®óng ®¾n cña m« h×nh. Thêi gian quan tr¾c qu¸ ng¾n nªn kh«ng
®ñ ®Ó kiÓm ®Þnh m« h×nh. Tuy nhiªn, cã thÓ thÊy r»ng hiÖu øng nhμ kÝnh sÏ lμm thay
®æi nhiÖt ®é vμ dÉn tíi sù thay ®æi cña khÝ hËu tr¸i ®Êt. Vμ kÕt qu¶ râ nhÊt lμ ®Èy nhanh
sù d©ng lªn cña mùc n íc biÓn do b¨ng tan ë 2 cùc. Sù thay ®æi nμy cóng lμm thay ®æi
chÕ ®é m a b·o ë c¸c vïng kh¸c nhau trªn tr¸i ®Êt. C êng suÊt thay ®æi mùc n íc biÓn
còng rÊt kh¸c nhau, nh ng c¸c dù b¸o chØ ra r»ng trong thÕ kû 21, mùc n íc biÓn cã
thÓ t¨ng lªn kho¶ng 0.5m. Vμ nÕu ®©y lμ xu thÕ chung cña toμn thÕ giíi th× nhiÒu vïng
d©n c d©n c ®«ng ®óc sÏ bÞ ngËp ch×m trong n íc.
Sù nãng lªn cña líp vá tr¸i ®Êt do hiÖu øng nhμ kÝnh kh«ng chØ lμm n íc biÓn t¨ng mμ
ë nhiÒu vïng duyªn h¶i, do lÊy n íc ngÇm lªn qu¸ møc dïng cho sinh ho¹t vμ cho
n«ng nghiÖp lμm mùc n íc ngÇm h¹ thÊp vμ ®Êt sÏ bÞ sôt lón. §©y còng lμ mèi nguy
hiÓm tiÒm tμng khi n íc biÓn trμn vμo.
HiÖn t îng sôt lón ®Êt x¶y ra ë Hμ lan ® îc biÓu diÔn ë h×nh 11-3. C¸c ®« thÞ lín nh
B¨ngkok, Th¸i Lan hay Jakarta (Indonesia).
http://www.ebook.edu.vn
253
- H×nh 11-3: H¹ thÊp mùc n íc ngÇm vμ t¨ng mùc n íc biÓn ë Hμ Lan
ë vïng cöa s«ng vμ ®ång b»ng ven biÓn, cã sù tæ hîp cña c¸c nh©n tè mùc n íc biÓn
t¨ng, sôt lón ®Êt, t¨ng lªn cña l u l îng tõ trong s«ng vμ t¨ng lªn cña n íc d©ng do
b·o. HiÖu øng phøc hîp nμy lμ ¸p lùc ngμy mét t¨ng cho vïng ven biÓn.
11.2.3 NhiÔm bÈn
Trong thùc tÕ, sù ph¸t x¹ cña c¸c khÝ nhμ kÝnh g©y ra do nhiÒu nguyªn nh©n: chÊt th¶i
tõ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vμ sinh ho¹t vμo m«i tr êng. Vμo gi÷a nh÷ng n¨m 70 cña thÕ
kû 20, cã thÓ nhËn thÊy r»ng c¸c chÊt th¶i c«ng nghiÖp nh c¸c kim lo¹i nÆng, hydroxit
carbon, c¸c chÊt th¶i phãng x¹ nguyªn tö th¶i th¼ng vμo s«ng biÓn trªn mét qui m« lín.
§Æc biÖt c¸c kim lo¹i nÆng vμ hydroxit carbon th êng b¸m vμo c¸c h¹t sÐt do c¸c lùc
®iÖn hãa vμ chÝnh theo c¸ch nμy c¸c chÊt l¬ löng ph¸t t¸n réng ra cïng víi dßng ch¶y
s«ng ngßi. C¸c chÊt nhiÔm bÈn tÝch tô trong nh÷ng vïng c¸c h¹t mÞn ch×m l¾ng mμ
chóng l¹i lμ mét m¾t xÝch trong chu tr×nh thøc ¨n cña c¸c thñy ®éng vËt. C¸c vïng
®ång b»ng s«ng biÓn vμ cöa s«ng ven biÓn lμ nh÷ng n¬i chÞu ¶nh h ëng nÆng cña qu¸
tr×nh nμy. NhiÔm bÈn kiÓu nμy x¶y ra ®Çu tiªn ë NhËt B¶n, n¬i cã nh÷ng céng ®ång
d©n c sèng t¸ch biÖt, mμ tËp qu¸n sinh ho¹t t¹o nªn qu¸ tr×nh tÝch lò chÊt bÈn vμ g©y
ra nh÷ng bÖnh rÊt nguy hiÓm . Nh÷ng bÖnh nμy g¾n víi viÖc sö dông thùc phÈm cã
hμm l îng kim lo¹i nÆng vμ thuèc trõ s©u rÊt cao.
Mét sè tæ chøc phi chÝnh phñ ®· c¶nh b¸o vμ ®Êu tranh cho nh÷ng vÊn ®Ò nμy vμ mét
hiÖp íc mang tÝnh quèc tÕ ®Çu tiªn ®· ® îc c¸c n íc vïng biÓn B¾c cïng ký nh»m
h¹n chÕ l îng chÊt th¶i ®æ vμo s«ng biÓn. DÇn dÇn, sè quèc gia tham gia c«ng íc t¨ng
dÇn. C¸c lo¹i chÊt th¶i còng ® îc qui ®Þnh râ h¬n còng nh c¸c gi¶i ph¸p ®èi phã víi
hiÖn t îng nhiÔm bÈn còng nh møc ®é cã thÓ chÊp nhËn ® îc trong thùc tÕ. Khu vùc
c¶ng lμ khu vùc dÔ bÞ nhiÔm bÈn v× bïn c¸t n¹o vÐt tõ c¸c c¶ng th êng ®Ó lÊp ®Çy c¸c
vïng xung quanh hay c¸c vïng n íc, hay ®Êt liÒn cã hμm l îng hãa chÊt ®éc rÊt cao.
C¸ch ch«n chÊt th¶i kiÓu nμy ph¶i ® îc h¹n chÕ tèi ®a ®Ó tr¸nh « nhiÔm. Tuy nhiªn, ®Ó
gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nμy, mét sè quèc gia ph¸t triÓn thuª ®Êt cña c¸c quèc gia kh¸c ®Ó
ch«n lÊp chÊt th¶i ®éc h¹i, g©y nªn nh÷ng vÊn ®Ò nguy hiÓm cho c¸c quèc gia kh¸c.
HiÖn nay, c¸c qui ®Þnh cña c¸c hiÖp íc quèc tÕ ®· ® îc cô thÓ hãa trong luËt cña
nhiÒu quèc gia.
http://www.ebook.edu.vn
254
- Víi qui ®Þnh nμy, n íc th¶i ®ang ® îc gi¶i quyÕt tõng b íc, tuy nhiªn ch«n lÊp c¸c
lo¹i bïn c¸t bÈn vÉn lμ vÊn ®Ò v« cïng phøc t¹p. ë hÇu hÕt c¸c c¶ng ch©u ©u vμ B¾c
Mü, ng êi ta ®ang nghiªn cøu c¸c ph ¬ng ph¸p n¹o vÐt vμ c¸c gi¶i ph¸p ch«n lÊp bïn
c¸t bÈn trong c¶ng vμ luång tμu. C¸c ®iÓm ch«n lÊp ph¶i ®¶m b¶o hoμn toμn kh«ng cã
hiÖn t îng rß rØ vμ thÈm lËu cña lo¹i bïn c¸t nμy ra m«i tr êng xung quanh. Tuy nhiªn,
viÖc cè ®Þnh c¸c chÊt th¶i lo¹i nμy lμ v« cïng tèn kÐm.
Hîp t¸c quèc tÕ còng ph¶i ®Æt ra ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nhiÔm bÈn ë khu vùc biªn giíi
c¸c quèc gia. VÊn ®Ò nμy cÇn ®Æc biÖt quan t©m víi c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn v×
thiÕu vèn ®Ó cã nh÷ng biÖn ph¸p khèng chÕ nguån nhiÔm bÈn vμ ë c¸c vïng ven biÓn
n¬i tr×nh ®é d©n trÝ cßn rÊt thÊp th× dÔ x¶y ra c¸c bÖnh t ¬ng tù nh ®· x¶y ra ë NhËt
B¶n tr íc ®©y.
11.3 C¸c hÖ thèng kinh tÕ x· héi
Ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi x¶y ra th êng xuyªn ë bÊt cø d¶i ven biÓn nμo. Trong phÇn
nμy c¸c vÊn ®Ò ® îc quan t©m lμ chÊt l îng cuéc sèng th«ng qua c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ
vμ c¸c ho¹t ®éng x· héi v× con ng êi ohô thuéc hoÆc trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp vμo ®iÒu
kiÖn m«i tr êng xung quanh.
Tïy theo ®Æc ®iÓm riªng mμ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi ë mçi d¶i ven bê cã nh÷ng
®Æc tÝnh riªng. Tuy nhiªn c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ, ®Æc tr ng cña hÖ sinh th¸i,
môc tiªu qu¶n lý v.v... cã quan hÖ mËt thiÕt tíi m«i tr êng. C¸c ho¹t ®éng tæng qu¸t
liÖt kª trong b¶ng 11-2
Ng êi ta th êng ph©n thμnh 4 nhãm ho¹t ®éng chÝnh vμ trong mçi nhãm l¹i cã rÊt
nhiÒu ho¹t ®éng vμ ta gäi nã lμ c¸c ho¹t ®éng ®a môc tiªu. Tuy nhiªn tÝnh phøc t¹p cña
vÊn ®Ò lμ cïng mét kiÓu ho¹t ®éng l¹i xuÊt hiÖn ë nhiÒu nhãm. LÊy vÝ dô nu«i trång
thñy s¶n sÏ t¹o ra thùc phÈm víi gi¸ rÎ cho mét ®Þa ph ¬ng nμo ®ã, nh ng ®èi víi vïng
réng lín h¬n th× nã t¹o ra c«ng ¨n viÖc lμm vμ c¸c lîi Ých kh¸c. ChÝnh viÖc t¹o ra c¸c
s¶n phÈm cho x· héi l¹i lμ tiÒn ®Ò cña c¸c m©u thuÉn gi÷a c¸c nhãm hoÆc c¸c kiÓu ho¹t
®éng trong d¶i ven biÓn.
C¸c ho¹t ®éng nμy ch a quan t©m tíi khÝa c¹nh b¶o vÖ m«i tr êng d íi d¹ng ph¸t triÓn
bÒn v÷ng hoÆc ®a d¹ng sinh häc hoÆc khÝa c¹nh gi¸ trÞ v¨n hãa hoÆc c¶nh ®Ñp.
B¶n th©n mçi ho¹t ®éng l¹i m©u thuÉn víi c¸c ho¹t ®éng kh¸c. §iÒu ®ã cã nghÜa lμ vÊn
®Ò nghiªn cøu ®a môc tiªu cÇn ph¶i ® îc nghiªn cøu víi viÖc kiÓm kª tÊt c¶ c¸c ho¹t
®éng cho mét khu vùc cô thÓ víi c¸c yªu cÇu vμ tÝnh chÊt cña mçi ho¹t ®éng. Mét
c«ng cô m¹nh ®Ó qui ho¹ch qu¶n lý tæng hîp d¶i ven biÓn lμ hÖ th«ng tin ®Þa lý GIS.
Nã cho phÐp cã c¸i nh×n tæng thÓ vμ c¸c th«ng tin ®Çy ®ñ gióp cho ng êi x©y dùng qui
ho¹ch dÔ dμng h¬n, vμ ng êi ra quyÕt ®Þnh tin t ëng h¬n.
http://www.ebook.edu.vn
255
- Nhãm chÝnh C¸c ho¹t ®éng trong VÝ dô C¸c hËu qu¶ cã thÓ x¶y ra
mçi nhãm chÝnh
L ¬ng thùc N«ng nghiÖp Phï d ìng bëi c¸c chÊt h÷u c¬
thùc phÈm Thñy s¶n Ph¸ ho¹i c¸c hÖ sinh th¸i
C¬ b¶n CÊp n íc N íc uèng Ph¸ ho¹i c¸c tÇng chøa n íc
T íi NhiÔm mÆn vμo s«ng vμ vμo ®Êt
N¨ng l îng C¸c nhμ m¸y nhiÖt ®iÖn NhiÔm bÈn kh«ng khÝ
VÊn ®Ò lÊy n íc lμm l¹nh
X©y dùng nhμ ë MÊt quÜ ®Êt
X©y dùng MÊt c¶nh quan ®Ñp
X· héi TiÒm tμng lò lôt
Nhμ hμng, kh¸ch s¹n ChiÕm nhiÒu kh«ng gian
Vui ch¬i, gi¶i trÝ Nhμ h¸t, khu v¨n hãa TiÕng ån
Tæ hîp thÓ thao N¹n holigan
C¶ng ChiÕm nhiÒu kh«ng gian
S©n bay NhiÔm bÈn n íc vμ kh«ng khÝ
Giao th«ng vËn t¶i TiÕng ån
Bïn th¶i tõ c¸c c¶ng
Xãi mßn
Khai kho¸ng Khai th¸c kho¸ng s¶n nh TiÕng ån,
Dçu, ga, than, s¾t … NhiÔm bÈn
Sôt lón ®Êt
C«ng nghiÖp X©y dùng nhμ m¸y, NhiÔm bÈn
Kinh tÕ C«ng x ëng TiÕng ån
N«ng nghiÖp Ch¨n nu«i Phï d ìng do ph©n h÷u c¬
Trång trät S©u bä ph¸ ho¹i, thuèc b¶o vÖ thùc vËt
Thñy s¶n vμ §Çm nu«i t«m Xãi mßn, bÖnh h¹i con t«m
®¸nh b¾t §¸nh b¾t Lμm gi¶m vÒ l îng vμ chÊt c¸c loμi
§ãng hép
Lμm l¹nh
Kh¸ch s¹n, nhμ hμng ChiÕm kh«ng gian réng
Vui ch¬i, gi¶ trÝ Khu vui ch¬i gi¶i trÝ TiÕng ån
C¸c khu b¶o tån tù nhiªn C¸c ho¹t ®éng kh«ng mong muèn
§ êng bé ChiÕm kh«ng gian réng
§i l¹i § êng s¾t TiÕng ån
HÖ thèng truyÒn ®iÖn, NhiÔm bÈn
HÖ thèng ® êng èng
C«ng céng Quèc phßng C¸c c¨n cø h¶i qu©n ChiÕm kh«ng gian réng
B·i tËp TiÕng ån
ChÊt th¶i HÖ thèng dÉn chÊt th¶i NhiÔm bÈn n íc
HÖ thèng xö lý Mïi h«i thèi vμ kh«ng gian
NhiÔm bÈn ®Êt Háa t¸ng NhiÔm bÈn kh«ng khÝ
Ch«n lÊp chÊt th¶i (®Êt & NhiÔm bÈn ®Êt, n íc vμ ph¸ ho¹i c¸c
biÓn) c¶nh quan
B¶ng 11-2: Ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi d¶i ven biÓn vμ c¸c rñi ro tiÒm tμng
http://www.ebook.edu.vn
256
- H×nh 11-4: C¸c lo¹i ho¹t ®éng ë s©n bay dù kiÕn x©y dùng ngoμi kh¬i (Hμ Lan)
§Ó cã kh¸i niÖm vÒ tÝnh ®a d¹ng c¸c ho¹t ®éng ë d¶i ven biÓn, mét vÝ dô mμ c¸c nhμ
qui ho¹ch x©y dùng c¶ng hμng kh«ng míi ngoμi biÓn cña Hμ Lan ®· xem xÐt vμ ® a
ra.
11.4 Sù cÇn thiÕt cña bμi to¸n qu¶n lý
VÒ mÆt lÞch sö, c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi vïng ven biÓn kh«ng qu¸ nhiÒu c¶ vÒ sè
l îng còng nh kh«ng gian, qui m«. Do vËy, nÕu cã ®Æt vÊn ®Ò qu¶n lý th× thuÇn tóy lμ
gi¶i ph¸p c«ng tr×nh (x©y dùng c«ng tr×nh, b¶o d ìng vμ b¶o vÖ chèng xãi mßn). GÇn
®©y, c¸c u tiªn kh¸c næi nªn gåm c¶ b¶o tån c¸c gi¸ trÞ tù nhiªn, chÊt l îng n íc vμ
vui ch¬i gi¶i trÝ. ¸p lùc lªn vïng bê t¨ng dÇn buéc chóng ta ph¶i xem xÐt vμ s¾p xÕp
c¸c u tiªn. Kamphuis (1997) ®· ® a ra danh môc c¸c ¸p lùc vμ danh môc c¸c u tiªn
trong b¶ng 11-3 vμ b¶ng 11-4.
Tr íc hÕt, nh÷ng ng êi sèng ngay trªn d¶i ven biÓn t¸c ®éng vμ chÞu ¶nh h ëng cña
c¸c ho¹t ®éng nμy. §ã lμ nh÷ng ng êi d©n ®¸nh c¸, thñy thñ, c«ng nh©n c¶ng, c«ng
nh©n trong c¸c nhμ m¸y ®Æt trªn d¶i ven biÓn vμ ng êi bu«n b¸n, dÞch vô. Hä sèng
trong ®iÒu kiÖn c©n b»ng rÊt mong manh víi nguån lîi biÓn. GÇn ®©y viÖc d©n sè tËp
trung ngμy mét ®«ng ra d¶i ven biÓn g©y ¸p lùc rÊt lín. NhiÒu vïng biÓn trë nªn hÊp
dÉn do c¸c ho¹t ®éng du lÞch vμ nghØ ng¬i. N¬i ®©y còng tËp trung c¸c khu c«ng nghÖ
cao, c¸c khu c«ng nghiÖp vμ lμ khu vùc kinh tÕ n¨ng ®éng, cã thu nhËp cao nhÊt. Do sù
biÕn ®éng vÒ d©n sè, n¨ng ®éng vÒ kinh tÕ, cÇn thay ®æi c¸ch nh×n vÒ vïng ven biÓn.
http://www.ebook.edu.vn
257
- B¶ng 11.3: C¸c ¸p lùc cña d¶i ven biÓn (Kamphuis, 1997)
VÒ mÆt lÞch sö, d¶i ven biÓn lμ khu vùc cã mËt ®é d©n sè cao nhÊt
50% d©n sè cña n íc Mü sèng ë d¶i ven biÓn
MËt ®é d©n sè 80% d©n sè cña Australia sèng ë d¶i ven biÓn
>80% d©n sè cña Canada sèng ë d¶i ven biÓn vμ c¸c hå lín
PhÇn lín c¸c thμnh phè lín cña thÕ giíi tËp trung ë d¶i ven biÓn
Líp thanh niªn vμ nh÷ng ng êi giμu cã cã xu thÕ muèn sèng ë c¸c thμnh phè biÓn.
T¸i ph¸t triÓn ë vïng ven biÓn víi c¸c khu nghØ ng¬i sang träng
T×nh h×nh di d©n
Ngμy nay cã rÊt nhiÒu ng êi cã ®ñ tiÒm lùc sèng ë vïng ven biÓn, dï ®Çu t rÊt lín
gÇn ®©y
Thu nhËp ngμy mét cao gióp cho mäi ng êi mua ®Êt, x©y biÖt thù ë d¶i ven biÓn víi
C¸c ph ¬ng tiÖn vui ch¬i gi¶i trÝ ®¾t tiÒn nh thuyÒn buåm, l ít v¸n v.v…
C¸c kú nghØ sè ng êi cã xu thÕ ra biÓn ngμy mét nhiÒu h¬n
Du lÞch Ng êi ta më míi nhiÒu s©n bay vμ c¸c tour du lÞch trän gãi hÊp dÉn b»ng ® êng kh«ng
Tíi c¸c b·i biÓn, nªn sè ng êi ®Õn biÓn ngμy mét ®«ng
D¶i bê biÓn rÊt hÑp, nh ng trªn nã lμ rÊt nhiÒu ho¹t ®éng sèng x¶y ra víi mËt ®é
§ êng bê D©n sè rÊt cao vμ c¸c ho¹t ®éng dÞch vô, s¶n xuÊt kh¸c.
NÕu ph¸t triÓn c¸c khu vùc míi th× mäi quèc gia ®Òu chän d¶i ven bê
Xãi lë HÇu nh ® êng bê biÓn cña mäi quèc gia ®Òu bÞ xãi ë møc ®é kh¸c nhau
¸p lùc lín nhÊt cho d¶i ven biÓn lμ gi¸ ®Êt vμ c¸c ho¹t ®éng vui ch¬i, gi¶i trÝ diÔn ra
trªn mét d¶i ®Êt hÑp, nh ng mËt ®é d©n sè rÊt cao nªn cung øng th êng kh«ng ®Çy ®ñ
vμ kÞp thêi hay nãi c¸ch kh¸c lμ nhu cÇu bao giê còng rÊt cao cho d¶i ven biÓn. Vμ cuèi
cïng lμ hiÖn t îng chia c¾t do hiÖn t îng xãi lë phæ biÕn ë d¶i ven bê. §iÒu nμy yªu
cÇu cÇn cã chÝnh s¸ch u tiªn b¶o vÖ, chèng xãi lë mÆc dï ®Çu t chèng xãi lë ® êng
bê v« cïng tèn kÐm.
B¶ng 11-4: Thay ®æi c¸c u tiªn do nhu cÇu sö dông (Kamphuis, 1997)
¦u tiªn cao nhÊt C¸c u tiªn thÊp C¸c u tiªn thay ®æi
Nhμ ë C«ng nghiÖp vμ bu«n b¸n §¸nh b¾t
Vui ch¬i gi¶i trÝ N«ng nghiÖp Ch«n lÊp chÊt th¶i
B¶o tån tù nhiªn Giao th«ng
Nu«i trång thñy s¶n Qu©n sù vμ b¶o vÖ biªn giíi
§Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nμy, c¸c ph ¬ng ph¸p ® îc ph¸t triÓn ®Ó ph©n tÝch ®Ó ® a ®Õn
c¸c quyÕt ®Þnh vμ thùc hiÖn c¸c quyÕt ®Þnh th«ng qua luËt . CÇn nhËn thøc r»ng viÖc
gi¶i quyÕt vÊn ®Ò b»ng 2 con ® êng (i) khoa häc c«ng nghÖ th«ng qua thùc tÕ vμ c¸c
kiÕn thøc khoa häc ®Ó x©y dùng c¸c qui ho¹ch vμ (ii) theo con ® êng hμnh chÝnh theo
quan ®iÓm chÝnh trÞ mμ trong ®ã c¸c kiÕn thøc ® îc thay thÕ b»ng c¸c môc tiªu qui
®Þnh bëi yÕu tè chÝnh trÞ. Râ rμng r»ng chØ cã sù kÕt hîp c¶ 2 c¸ch trªn míi cho ta
c¸c kÕt qu¶ tháa ®¸ng. QuyÕt ®Þnh kh«n ngoan lμ quyÕt ®Þnh dùa trªn c¸c tÝnh to¸n
víi viÖc xem xÐt tÊt c¶ c¸c khÝa c¹nh cña vÊn ®Ò vμ u tiªn ph¸t triÓn trªn c¬ së chÝnh
trÞ. VÊn ®Ò nμy thÓ hiÖn ë h×nh 11-7 vμ 11-8.
http://www.ebook.edu.vn
258
- H×nh 11.5: Ph ¬ng ph¸p ph©n tÝch vμ lùa chän ra quyÕt ®Þnh (Bos, 1974)
H×nh 11.6: S¬ ®å ph©n tÝch lùa chän ra quyÕt ®Þnh
H×nh 11-7: Qu¸ tr×nh lùa chän trªn c¬ së khoa häc vμ chÝnh trÞ
Môc tiªu cña qu¶n lý tæng hîp d¶i ven biÓn lμ xem xÐt, ph©n tÝch c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ
x· héi trong khung c¶nh m«i tr êng tù nhiªn ®Ó ® a ®Õn mét gi¶i ph¸p ph¸t triÓn bÒn
v÷ng. CÊu tróc cña hÖ thèng vμ t ¬ng t¸c cña chóng thÓ hiÖn trong h×nh 11-8.
http://www.ebook.edu.vn
259
- H×nh 11-8: HÖ thèng vμ t ¬ng t¸c gi÷a c¸c thμnh phÇn vïng ven biÓn
Thùc hiÖn hÖ thèng phøc t¹p nμy ®ßi hái ph¶i cã mét c¸ch suy nghÜ ph©n tÝch logic, hÖ
thèng theo c¸c b íc. S¬ ®å logic c¸c b íc thùc hiÖn ® îc thÓ hiÖn trong h×nh 11-9.
B íc 1 B íc 2
Tãm t¾t vïng Tãm t¾t c¸c thμnh
nghiªn cøu phÇn cña hÖ thèng
B íc 4 B íc 3
§¸nh gi¸ t ¬ng t¸c X©y dùng c¸c kÞch
cña hÖ thèng b¶n
B íc 5 B íc 6 B íc 7
M« pháng c¸c §¸nh gi¸ ph¶n øng Lùa chän ph ¬ng
ph ¬ng ¸n cña hÖ thèng ¸n
H×nh 11.9: S¬ ®å logic c¸c b íc qu¶n lý d¶i ven biÓn
C¸c b íc tiÕn hμnh nh sau:
1. M« t¶ vïng nghiªn cøu bao gåm vÞ trÝ ®Þa lý, giíi h¹n, t×nh h×nh kinh tÕ x· héi. §ã
lμ vμnh ngoμi cïng cña h×nh 11-8. C¸c ®Æc tr ng cña hÖ thèng ph¶i tÝnh to¸n vμ
thuyÕt minh tõ c¸c sè liÖu tù nhiªn, d©n sinh, kinh tÕ.
http://www.ebook.edu.vn
260
- 2. M« t¶ c¸c thμnh phÇn cña hÖ thèng: Ng©n hμng sè liÖu c¸c thμnh phÇn cña hÖ thèng
ph¶i ® îc khai th¸c, tÝnh to¸n, ph©n tÝch. Nã lμ c¸c thμnh phÇn n»m phÝa trong s¬
®å 11-8.
3. X©y dùng c¸c kÞch b¶n: KiÓm kª c¸c thμnh phÇn cña c¶ hÖ thèng tù nhiªn vμ kinh
tÕ x· héi. §ã lμ c¸c mòi tªn tõ vßng trßn ngoμi vμo c¸c vßng trßn trong. Nã ® îc
xem lμ c¸c nh©n tè ®éng trong c¸c thμnh phÇn cña hÖ thèng. C¸c nh©n tè nμy xuÊt
hiÖn do nhu cÇu cña c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi hoÆc tõ hÖ thèng tù nhiªn.
4. §¸nh gi¸ t ¬ng t¸c cña hÖ thèng: M« pháng mèi t ¬ng t¸c gi÷a c¸c thμnh phÇn cña
hÖ thèng. Trong m« pháng nμy, c¸c thμnh phÇn cña hÖ thèng ® îc ® a ra d íi d¹ng
ma trËn c¸c m©u thuÉn víi viÖc l îng hãa t¸c ®éng cã thÓ. T¸c ®éng nμy sÏ ® îc sÏ
® îc ph©n tÝch ë b íc tiÕp theo trong viÖc m« pháng c¸c ph ¬ng ¸n.
5. M« pháng c¸c ph ¬ng ¸n: Víi c¸c th«ng tin cã ® îc ë c¸c b íc tr íc, thiÕt kÕ c¸c
ph ¬ng ¸n vμ hy väng r»ng nã sÏ ® îc c¸c nhãm quan t©m ñng hé. §ã chÝnh lμ
h×nh tam gi¸c ë chÝnh gi÷a, qu¶n lý tæng hîp. §ã cã thÓ lμ thÓ chÕ hμnh chÝnh hoÆc
tæ hîp c¸c nhãm quan t©m. QuyÕt ®Þnh kh«ng thÓ hiÖn quan t©m cho mét nhãm
riªng rÏ. Trung t©m kiÓm so¸t qu¶n lý d¶i ven bê vËn hμnh cho bÊt kú mét nhãm
quan t©m nμo ®ã.
6. §¸nh gi¸ ph¶n øng cña hÖ thèng: Trong s¬ ®å lμ c¸c mòi tªn nh trong b íc 4,
nh ng ®· ® îc l îng hãa theo mét ph ¬ng ¸n ® îc m« pháng trong b íc 5.
7. Lùa chän ph ¬ng ¸n: trong b íc cuèi cïng nμy, trung t©m kiÓm so¸t ph¶i kiÓm tra
c¸c quyÕt ®Þnh cña cÊp thÈm quyÒn x¸c ®Þnh dùa trªn c¸c thø tù u tiªn.
http://www.ebook.edu.vn
261
- H×nh 11-10: C¸c b íc liªn quan tíi s¬ ®å hÖ thèng
C¸ch tiÕp cËn nh bËc thang nμy ®¶m b¶o r»ng c¸c thμnh phÇn nh thùc tÕ, lý thuyÕt,
môc tiªu vμ ph ¬ng tiÖn do qu¸ tr×nh quyÕt ®Þnh ® îc Bos ® a ra trong h×nh 11-11.
H×nh 11-11: C¸c gi¶i ph¸p trong s¬ ®å Bos diagram theo c¸ch tiÕp cËn bËc thang
11.5 C¸c c«ng cô qu¶n lý
11.5.1 Träng sè c¸c quan t©m
Tõ c¸c vÝ dô trªn ®©y, râ rμng r»ng qu¶n lý d¶i ven biÓn lμ c¸c qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh
liªn tôc. M« pháng c¸c bμi to¸n, m« pháng c¸c môc tiªu qu¶n lý vμ thiÕt kÕ c¸c chÝnh
s¸ch phï hîp ph¶i tu©n theo quy tr×nh hÖ thèng cña viÖc thiÕt lËp, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸
c¸c lùa chän.
Ph©n tÝch chÝnh s¸ch lμ néi dung träng t©m gi÷a t×nh h×nh vμ mong muèn trong t ¬ng
lai. RÊt nhiÒu vÊn ®Ò vμ mong muèn trong t ¬ng lai ® îc xem xÐt trong ®ã mäi quan
t©m cña c¸c tæ chøc kh¸c nhau trong khu vùc ph¶i ® îc ® a vμo. Tuy nhiªn còng ph¶i
http://www.ebook.edu.vn
262
- chó ý r»ng mèi quan t©m cña mçi tæ chøc kh«ng cïng hÖ so s¸nh. Do vËy viÖc so
s¸nh d íi d¹ng kinh tÕ tÝnh thμnh tiÒn trong ®iÒu kiÖn m«i tr êng x¸c ®Þnh hay sè
n¹n nh©n cña mét trËn b·o lôt dÔ dμng h¬n. ¦u ®iÓm cña ph©n tÝch chÝnh s¸ch trong
c¸c t×nh tr¹ng nh sau:
Khi c¸c vÊn ®Ò x· héi ® îc ® a vμo
Khi cμng nhiÒu c¸c quan t©m ®èi nghÞch nhau ® îc xem xÐt
Khi nhiÒu c¸c th«ng sè kh«ng so s¸nh ® îc b»ng gi¸ trÞ ® îc ® a vμo.
Khi nhiÒu c¸c th«ng sè so s¸nh ® îc d íi d¹ng gi¸ trÞ ® îc ® a vμo.
Ph©n tÝch chÝnh s¸ch trë nªn phøc t¹p trong pha thùc hiÖn. Trong nhiÒu tr êng hîp,
cÇn ph¶i lμm c¸c vßng lÆp. Môc tiªu vμ c¸c chuÈn mùc ph¶i ® îc x©y dùng ë giai
®o¹n tiÒn kh¶ thi. Cã 2 lo¹i c©u hái th êng ® îc ® a ra trong ph©n tÝch chÝnh s¸ch:
TÝnh cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn dù ¸n?
Gi¶i ph¸p nμo lμ tèt nhÊt?
C«ng cô qu¶n lý c¬ b¶n nhÊt lμ ma trËn so s¸nh. C¸c vÝ dô minh häa do Carter (1988)
vμ Kamphuis (1997) x©y dùng cho vïng ven biÓn. C¸c m©u thuÉn riªng rÏ cña mét
quan t©m cô thÓ hîp thμnh tËp hîp c¸c m©u thuÉn.
B¶ng 11.5: Ma trËn so s¸nh (Kamphuis, 1997)
TT C¸c h¹ng môc a b c c e f g h i
a Nhμ ë x
b Vui ch¬i gi¶i trÝ -1 x
c B¶o tån tù nhiªn -1 2 X
d Nu«i trång thñy s¶n -1 -2 -1 x
e §¸nh b¾t 1 1 -2 0 x
f Ch«n lÊp chÊt th¶i -2 -2 -2 -2 -2 x
g C«ng nghiÖp -2 -2 -2 0 0 2 x
h N«ng nghiÖp -2 -2 -2 1 0 1 -1 x
i Giao th«ng -1 -1 -2 0 0 0 2 1 x
j Qu©n sù -2 -2 -2 0 -1 0 1 -1 1
http://www.ebook.edu.vn
263
- 11.5.2 Bμi to¸n qu¶n lý thùc tÕ
Thªm vμo c«ng cô qu¶n lý lμ ma trËn so s¸nh, chóng ta cã c¸c nguyªn t¾c qu¶n lý
nh b¶ng h×nh 11-6 vμ c¸c vÊn ®Ò cÇn qu¶n lý trong b¶ng 11-7.
Table 11.6: Nguyªn t¾c qu¶n lý (Townsend, 1994)
Bê biÓn lμ khu vùc rÊt ®éng vμ c¸c chÝnh s¸ch ph¶i ph¶n ¸nh ® îc ®iÒu ®ã.
Biªn cña qu¸ tr×nh qu¶n lý ph¶n ¸nh c¸c qu¸ tr×nh tù nhiªn.
M©u thuÉn kh«ng ph¶i th êng xuyªn gi¶i quyÕt ® îc vμ v× vËy qui ho¹ch vμ luËt
ph¸p lμ cÇn thiÕt.
C¸c m©u thuÉn thay ®æi theo thêi gian, v× vËy khung qu¶n lý linh ho¹t lμ rÊt cÇn
thiÕt.
Table 11-7: C¸c vÊn ®Ò vÒ qu¶n lý (Townsend, 1994)
Khung qu¶n lý (Kh¸i niÖm vμ tÝnh to¸n) HÖ thèng th«ng tin ®Þa lý
C«ng cô Qui ho¹ch vïng
C¸c qui ®Þnh vμ thùc thi luËt ph¸p
NhËn thøc vμ t vÊn cña céng ®ång
C¸c ph¶n øng C¸c nghiªn cøu vÒ luËt ph¸p
C¸c nghiªn cøu vÒ kinh tÕ
C¸c nghiªn cøu vÒ x· héi
C¸c vÊn ®Ò vÒ khoa häc vμ kü thuËt
C¸c vÊn ®Ò vÒ luËt lÖ
HÖ thèng th«ng tin ®Þa lý ® îc xem nh khung tÝnh to¸n. Dùa trªn b¶n ®å ®Þa h×nh, tÊt
c¶ c¸c th«ng tin ® îc ® a vμo bao gåm c¬ së h¹ tÇng, c¸c c«ng tr×nh b¶o vÖ bê biÓn,
c¸c ®iÓm ®æ n íc th¶i, c¸c ®iÒu kiÖn vÒ vËt thÓ vμ phi vËt thÓ ch¼ng h¹n nh lò lôt vμ
xãi lë, båi hoÆc mÊt c¸t ë mét khu vùc.
C¸c c«ng cô qu¶n lý sÏ bao gåm ph©n ®Þnh vïng, thùc thi luËt ph¸p, nhËn thøc vμ ý
kiÕn t vÊn cña céng ®ång. Nh÷ng c«ng cô nμy ph¶i ® îc lùa chän mét c¸ch cÈn thËn
vμ s¾c bÐn biÓu diÔn tÝnh nhËy cña dù ¸n vμ m«i tr êng vËt thÓ. C¸c c«ng cô nμy ® îc
kÕt hîp víi c¸c qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh phï hîp vμ khung qu¶n lý t ¬ng øng.
C¸c xem xÐt vÒ kinh tÕ, x· héi vμ luËt ph¸p vμ nhiÒu vÊn ®Ò kh¸c ®ßi hái sù hîp t¸c vμ
thÝch øng nhanh. Mçi thμnh phÇn trong hÖ thèng qu¶n lý vïng ven biÓn ®Òu cã lý do
riªng ®Ó ® îc quan t©m vμ th«ng th êng danh môc c¸c thμnh phÇn quan träng ® îc
® a ra. C¸c tæ chøc chÝnh phñ còng bao gåm trong qui ho¹ch tæng thÓ v×:
http://www.ebook.edu.vn
264
- RÊt nhiÒu tμi s¶n ë d¶i ven biÓn lμ tμi s¶n c«ng céng vμ chóng bÞ sö dông mét c¸ch
kh«ng th ¬ng tiÕc mμ kh«ng hÒ ® îc b¶o d ìng.
HÇu nh c¸c ®èi t îng sö dông cã m©u thuÉn nhau
Gi¸ c¶ vμ c¸c yªu cÇu nh lμm s¹ch m«i tr êng vμ nh÷ng cÇn thiÕt c¬ b¶n cña con
ng êi lμ nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh trÞ
TÝnh c«ng b»ng trong viÖc ph©n bæ c¸c hμng hãa khan hiÕm vμ dÞch vô ph¶i ® îc
®¶m b¶o.
Trong qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh c¸c tæ chøc sau ®©y sÏ ® îc bao gåm:
C¸c tæ chøc chÝnh phñ
C¸c Bé
C¸c tØnh
C¸c ñy ban nguån n íc vïng
Thμnh phè
C¸c c¸ thÓ, hîp t¸c x·, c«ng ty t nh©n
Khung thÓ chÕ vμ luËt ph¸p lμ rÊt cÇn thiÕt v× th«ng qua ®ã viÖc ph©n bæ c¸c chøc n¨ng
vμ tr¸ch nhiÖm ® îc thùc hiÖn. C¸c thμnh phÇn bao gåm c¸c hiÖp íc quèc tÕ (®a
ph ¬ng vμ song ph ¬ng), luËt ph¸p quèc gia vμ vïng vμ viÖc chuyÓn giao tr¸ch nhiÖm
tõ c¸c c¸c nh©n hiÖn nay sang c¸c tËp thÓ trong ®ã mét trong sè ®ã vai trß chÝnh. Sù
thay ®æi thÓ chÕ diÔn ra chËm ch¹p vμ kh«ng t¹o ra c¸ch phï hîp ®Ó c¶i thiÖn viÖc qu¶n
lý vïng ven biÓn. §iÒu cèt yÕu nhÊt lμ mong muèn c¶i thiÖn qu¶n lý hÖ thèng.
Mét c¸ch chung nhÊt ®Ó ph©n xö c¸c thay ®æi ®· ® îc qui ho¹ch hÖ thèng c¬ së h¹
tÇng vïng ven biÓn lμ nghiªn cøu ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña m«i tr êng theo c¸c chØ tiªu ®·
® îc cho trong luËt ®· tr×nh bμy ë phÇn trªn.
11.6 Chung sèng víi tù nhiªn
Trong néi dung qu¶n lý d¶i ven biÓn, m©u thuÉn gi÷a c¸c ®èi t îng ho¹t ®éng trªn khu
vùc bao giê còng nãng báng nhÊt vμ hËu qu¶ cña vÊn ®Ò nμy lμ viÖc ®iÒu hμnh c¸c c«ng
tr×nh d©n dông ë vïng biÓn hÇu nh ® îc xem xÐt mét c¸ch tù ®éng v× sù ®e däa cña
nã tíi hÖ sinh th¸i vμ m«i tr êng. §iÒu nμy ®óng cho mét sè tr êng hîp nh ng kh«ng
ph¶i lμ tÊt c¶.
Tr íc hÕt, sÏ lμ kh«ng kinh tÕ nÕu thiÕt kÕ kh«ng hμi hßa víi tù nhiªn. SÏ lμ kh«ng phï
hîp khi thiÕt kÕ luång tμu trong vïng båi l¾ng lín hay c¶i t¹o thμnh vïng ®Êt míi trong
nh÷ng vïng dang xãi. Môc tiªu c¸c c«ng tr×nh d©n dông vïng ven biÓn lμ qui ho¹ch vμ
x©y dùng c¸c c«ng tr×nh sao cho thÝch hîp tèt nhÊt víi m«i tr êng nh vËy sÏ tr¸nh
® îc gi¸ x©y dùng vμ b¶o d ìng cao.
Thø hai lμ viÖc nghiªn cøu lÞch sö ph¸t triÓn ®Þa chÊt cña khu vùc vμ viÖc qui ho¹ch c¸c
c«ng tr×nh sao cho chóng thÝch øng víi sù ph¸t triÓn cña tù nhiªn trong t ¬ng lai. Víi
néi dung nμy, mét vÝ dôkh¸ ®iÓn h×nh ®· ® îc lμm ë phÇn phÝa B¾c “Hook of Holland”
http://www.ebook.edu.vn
265
- Hμ Lan. Sau khi më réng ®Ëp ch¾n sãng ë “Hook of Holland” vμ x©y dùng c«ng tr×nh
vμo c¶ng EuropoorbMaasviakte (around 1975), ng êi ta ®· phun c¸t vμo vïng tam gi¸c
ë phÝa b¾c cña ®Ëp ch¾n sãng. Môc ®Ých cña viÖc nμy lμ t¹o ra mét ® êng bê míi. Mét
l îng c¸t kh¸ lín ®· ® îc b¬m vμo vïng lμm thay ®æi tù nhiªn mét thêi gian ng¾n.
Nh ng cho ®Õn nay, c¸c ®ôn c¸t tù nhiªn ®· h×nh thμnh trë l¹i víi líp thùc vËt tù nhiªn
rÊt quÝ.
ThØnh tho¶ng, c¸c kh¶ n¨ng nh vËy kh«ng dù ®o¸n tr íc ® îc mμ nã x¶y ra do c¸c
qu¸ tr×nh tù nhiªn hoÆc do sù trïng hîp ngÉu nhiªn. VÝ dô vÒ kh¶ n¨ng kh«ng dù b¸o
® îc x¶y ra ë Wmuiden (Hμ Lan). Do vïng ® îc båi x¶y ra ë phÝa nam cña c¶ng vμ
mét vïng bê míi ®· ® îc båi ®¾p. RÊt l©u sau khi x©y dùng ® êng vμo c¶ng, mét ý
t ëng míi h×nh thμnh lμ c¶i t¹o vïng ®Êt nμy thμnh khu vùc vui ch¬i gi¶i trÝ. Giê ®©y,
khu vùc nμy trë thμnh mét bÕn du thuyÒn víi nhμ hμng, kh¸ch s¹n vμ c¸c c¬ së h¹ tÇng
vui ch¬i gi¶i trÝ kh¸c. Tuy nhiªn, Mét phÇn b·i míi ® îc gi÷ tù nhiªn vμ ®iÒu lý thó lμ
c¸c ®ôn c¸t nhá víi c©y cá mäc trªn ®ã ®ang ® îc h×nh thμnh. Mét vÝ dô quÝ kh¸c
nh ng còng kh«ng dù ®o¸n ® îc tr íc lμ sù ph¸t triÓn cña hÖ sinh th¸i ë mét trong c¸c
hå trong khu vùc hå IJssel, Flevoland (Hμ Lan). Do sù thay ®æi vÒ thiÕt kÕ, nªn vïng
gÇn Lelystad ph¸t triÓn nh mong ®îi trong tæng thÓ cña vïng vμ do vËy tù nhiªn cña
nã bÞ ph¸ vì v× khu vùc nμy ® îc thiÕt kÕ lμ n¬i tró Èn cña c¸c ®éng vËt hoang d· vμ
chim thó.
VÊn ®Ò thø ba lμ viÖc thay thÕ c¸c kü thuËt b¶o vÖ bê truyÒn thèng tr íc kia b»ng
nh÷ng kü thuËt míi gÇn gòi h¬n víi tù nhiªn. C¸c kü thuËt nμy t¨ng c êng kh¶ n¨ng
cña tù nhiªn h¬n lμ b¶o vÖ vμ chÝnh v× vËy t¹o nªn mèi t ¬ng t¸c bÒn v÷ng gi÷a ®Êt vμ
n íc. VÝ dô vÒ vÊn ®Ò nμy lμ thiÕt kÕ c¸c khèi b¶o vÖ bê gièng víi tù nhiªn h¬n vμ c¸c
gi¶i ph¸p mÒm, kh«ng c«ng tr×nh nh nu«i b·i ® îc øng dông.
Nh÷ng vÊn ®Ò trªn ® îc tËp hîp l¹i víi kh¸i niÖm chung sèng víi tù nhiªn, hay nãi
c¸ch kh¸c lμ t¨ng c êng c¸c kiÕn thøc vÒ sinh th¸i cho kü s ®Ó hä lμm viÖc hiÖu qu¶
h¬n.
http://www.ebook.edu.vn
266
nguon tai.lieu . vn
