1. Trang Chủ
  2. Địa Lý
  3. Ebook Các nước và một số lãnh thổ trên thế giới - Châu Phi, châu Mỹ, châu Đại Dương: Phần 1

Ebook Các nước và một số lãnh thổ trên thế giới - Châu Phi, châu Mỹ, châu Đại Dương: Phần 1

Cuốn sách Các nước và một số lãnh thổ trên thế giới - Châu Phi, châu Mỹ, châu Đại Dương giới thiệu khái quát những thông tin cơ bản về điều kiện tự nhiên, địa lý, lịch sử, tổ chức nhà nước, kinh tế xã hội... của các nước và một số lãnh thổ. Phần 1 cuốn sách trình bày các nước và lãnh thổ thuộc châu Phi gồm Ai Cập, Angieri, Nam Phi, Camôrun,... Mời bạn tham khảo. CÁC NƯỚC VÀ MỘT SỐ LÃNH THỔ TRÊN THẾ GIỚI CHÂU PHI, CHÂU MỸ, CHÂU ĐẠI DƯƠNG HỘI ĐỒNG CHỈ ĐẠO XUẤT BẢN Chủ tịch Hội đồng PGS.TS. PHẠM VĂ

Thể loại Tài liệu miễn phí Địa Lý

Số trang 122

Ngày tạo 4/9/2023 8:28:58 AM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước 0.55 M

Tên tệp

Tải Ebook Các nước và một số lãnh thổ trên thế giới - ... (.pdf)

Xem mẫu

  1. CÁC NƯỚC VÀ MỘT SỐ LÃNH THỔ TRÊN THẾ GIỚI CHÂU PHI, CHÂU MỸ, CHÂU ĐẠI DƯƠNG
  2. HỘI ĐỒNG CHỈ ĐẠO XUẤT BẢN Chủ tịch Hội đồng PGS.TS. PHẠM VĂN LINH Phó Chủ tịch Hội đồng PHẠM CHÍ THÀNH Thành viên TRẦN QUỐC DÂN TS. NGUYỄN ĐỨC TÀI TS. NGUYỄN AN TIÊM NGUYỄN VŨ THANH HẢO
  3. TS. HOÀNG PHONG HÀ (Chủ biên) CÁC NƯỚC VÀ MỘT SỐ LÃNH THỔ TRÊN THẾ GIỚI CHÂU PHI, CHÂU MỸ, CHÂU ĐẠI DƯƠNG NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT HÀ NỘI - 2016
  4. V LÔØI NHAØ XUAÁT BAÛN Thöïc hieän Ñeà aùn trang bò saùch cho cô sôû xaõ, phöôøng, thò traán cuûa Ban Tuyeân giaùo Trung öông vaø goùp phaàn cung caáp theâm thoâng tin phuïc vuï vieäc nghieân cöùu vaø theo doõi tình hình theá giôùi vaø quaù trình hoäi nhaäp quoác teá cuûa nöôùc ta hieän nay, Nhaø xuaát baûn Chính trò quoác gia Söï thaät xuaát baûn cuoán saùch Caùc nöôùc vaø moät soá laõnh thoå treân theá giôùi - chaâu Phi, chaâu Myõ, chaâu Ñaïi Döông. Cuoán saùch giôùi thieäu khaùi quaùt nhöõng thoâng tin cô baûn veà caùc nöôùc vaø moät soá laõnh thoå thuoäc chaâu Phi, chaâu Myõ, chaâu Ñaïi Döông: ñieàu kieän ñòa lyù, töï nhieân, lòch söû, toå chöùc nhaø nöôùc, kinh teá, vaên hoùa - xaõ hoäi,... Ñeå baïn ñoïc thuaän tieän theo doõi vaø tra cöùu, chuùng toâi xin löu yù moät soá ñieåm: - Danh saùch caùc nöôùc vaø laõnh thoå ñöôïc saép xeáp theo vaàn chöõ caùi tieáng Vieät trong töøng chaâu luïc. - Teân goïi cuûa caùc quoác gia vaø laõnh thoå ñöôïc trình baøy döôùi daïng ngaén goïn, ñaày ñuû baèng tieáng Vieät vaø tieáng Anh. - Dieän tích caùc nöôùc ñöôïc laáy troøn soá. - Trong töøng nöôùc, chuùng toâi chæ phieân aâm teân nöôùc, teân thuû ñoâ, bieån vaø ñaïi döông. - Trong moät soá nöôùc vaãn coøn thieáu soá lieäu caäp nhaät, do ñoù chuùng toâi phaûi söû duïng soá lieäu cuûa caùc naêm tröôùc ñeå baïn ñoïc tham khaûo, nghieân cöùu. Do noäi dung cuoán saùch bao quaùt vaán ñeà khaù roäng, neân ñeå bieân soaïn cuoán saùch naøy, chuùng toâi ñaõ söû duïng
  5. VI CÁC NƯỚC VÀ MỘT SỐ LÃNH THỔ TRÊN THẾ GIỚI... nhieàu taøi lieäu tham khaûo töø nhieàu nguoàn khaùc nhau. Vì vaäy, khoù traùnh khoûi moät soá tö lieäu, söï kieän khoâng khôùp nhau giöõa caùc nguoàn daãn, nhaát laø veà teân goïi caùc toân giaùo, daân toäc, ngoân ngöõ,... Ngoaøi ra, trong saùch coøn coù moät soá danh töø, teân goïi, thuaät ngöõ rieâng chuùng toâi chöa coù ñieàu kieän thaåm ñònh. Maëc duø ñaõ heát söùc coá gaéng trong quaù trình bieân soaïn vaø bieân taäp, nhöng chaéc raèng cuoán saùch khoù traùnh khoûi thieáu soùt vaø khieám khuyeát. Chuùng toâi mong nhaän ñöôïc yù kieán ñoùng goùp cuûa baïn ñoïc ñeå hoaøn thieän cuoán saùch trong laàn xuaát baûn sau. Xin giôùi thieäu cuoán saùch cuøng baïn ñoïc. Thaùng 6 naêm 2016 NHAØ XUAÁT BAÛN CHÍNH TRÒ QUOÁC GIA SÖÏ THAÄT
  6. VII MUÏC LUÏC Trang Lôøi Nhaø xuaát baûn. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . V CHAÂU PHI 1 Ai Caäp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 2 Angieâri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 3 AÊnggoâla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 4 Beânanh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 5 Boátxoana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 6 Buoáckina Phaxoâ . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 7 Burunñi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 8 Camôrun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 9 Caùp Ve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 10 Coâmo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 11 Coäng hoøa Coânggoâ . . . . . . . . . . . . . . . . 21 12 Coäng hoøa daân chuû Coânggoâ . . . . . . . . . 23 13 Coát Ñivoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 14 Daêmbia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 15 Dimbabueâ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 16 EÂritôria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 17 EÂtioâpia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 18 Gaboâng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 19 Gana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 20 Gaêmbia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 21 Ghineâ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
  7. VIII CÁC NƯỚC VÀ MỘT SỐ LÃNH THỔ TRÊN THẾ GIỚI... 22 Ghineâ Bítxao . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 23 Ghineâ Xích ñaïo . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 24 Gibuti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 25 Keânia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 26 Leâxoâthoâ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 27 Libeâria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 28 Libi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 29 Mañagaxca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 30 Malauy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 31 Mali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 32 Maroác . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 33 Moâdaêmbích . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 34 Moâritani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 35 Moârixô . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 36 Nam Phi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 37 Nam Xuñaêng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 38 Namibia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 39 Nigieâ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 40 Nigieâria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 41 Ruanña . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 42 Saùt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 43 Tandania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 44 Toâgoâ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 45 Trung Phi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 46 Tuynidi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 47 Uganña . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 48 Xao Toâmeâ vaø Prinxipeâ . . . . . . . . . . . . . 95 49 Xarauy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 50 Xaâysen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 51 Xeâneâgan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 52 Xieâra Leâoân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
  8. MỤC LỤC IX 53 Xoadilen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 54 Xoâmali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 55 Xuñaêng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108 CHAÂU MYÕ 1 Aruba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 2 AÙchentina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 3 AÊngtigoa vaø Baùcbuña . . . . . . . . . . . . . 115 4 Baùcbañoát . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 5 Bahamaùt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118 6 Beâlixeâ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 7 Boâlivia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 8 Braxin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 9 Canaña . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 10 Chileâ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129 11 Coâloâmbia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 12 Coâxta Rica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 13 Cuba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 14 Ñoâminica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 15 Ñoâminican . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 16 En Xanvaño . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141 17 EÂcuaño . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143 18 Giamaica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145 19 Goateâmala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 20 Greânaña . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149 21 Guyana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 22 Haiti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 23 Hoa Kyø . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154 24 Meâhicoâ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158 25 Nicaragoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160 26 OÂnñuraùt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
  9. X CÁC NƯỚC VÀ MỘT SỐ LÃNH THỔ TRÊN THẾ GIỚI... 27 Panama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164 28 Paragoay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166 29 Peâru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168 30 Tôriniñaùt vaø Toâbagoâ . . . . . . . . . . . . . 169 31 Urugoay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171 32 Veâneâxueâla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 33 Xanh Kít vaø Neâvít . . . . . . . . . . . . . . . 175 34 Xanh Luxia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177 35 Xanh Vinxen vaø Greânañin . . . . . . . . . 179 36 Xurinam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180 CHAÂU ÑAÏI DÖÔNG 1 Guam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183 2 Kiribati . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184 3 Quaàn ñaûo Maùcsan . . . . . . . . . . . . . . . 186 4 Nauru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188 5 Niu Caleâñoânia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189 6 Niu Dilaân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191 7 OÂxtraâylia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193 8 Palau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195 9 Papua Niu Ghineâ . . . . . . . . . . . . . . . . 197 10 Phigi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199 11 Toânga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201 12 Tuvalu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202 13 Vanuatu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204 14 Xamoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206 15 Xamoa thuoäc Myõ . . . . . . . . . . . . . . . . 207 16 Quaàn ñaûo Xoâloâmoân . . . . . . . . . . . . . . 209 Taøi lieäu tham khaûo chính. . . . . . . . . . . . . . 211
  10. 1 CHAÂU PHI AI CAÄP Coäng hoøa Araäp Ai Caäp Arab Republic of Egypt Vò trí Goàm hai boä phaän laõnh thoå ngaên caùch bôûi keânh Xuyeâ: Phaàn chuû yeáu ôû ñoâng baéc chaâu Phi vaø phaàn laõnh thoå ôû baùn ñaûo Xinai phía taây chaâu AÙ. Ai Caäp giaùp Ñòa Trung Haûi, Ixraen, Bieån Ñoû, Xuñaêng vaø Libi. Kieåm soaùt baùn ñaûo Xinai, con ñöôøng boä duy nhaát giöõa chaâu Phi vaø phaàn coøn laïi cuûa Ñoâng baùn caàu; kieåm soaùt keânh ñaøo Xuyeâ, con ñöôøng bieån ngaén nhaát giöõa AÁn Ñoä Döông vaø Ñòa Trung Haûi; maët khaùc, do naèm lieàn keà vôùi Ixraen neân coù vai troø chuû ñaïo trong ñòa - chính trò ôû Trung Ñoâng. Thuû ñoâ Cairoâ cuûa Ai Caäp laø moät trong nhöõng thaønh phoá lôùn nhaát chaâu Phi vaø töø nhieàu theá kyû ñaõ noåi tieáng laø moät trung taâm hoïc thuaät, vaên hoùa vaø thöông maïi. Ñòa hình Chieám moät phaàn sa maïc Xahara vaø sa maïc Libi, tieáp giaùp vôùi thung luõng vaø löu vöïc soâng Nin. Khí haäu Sa maïc; muøa heø khoâ, noùng; muøa ñoâng dòu maùt hôn. Nhieät ñoä trung bình thaùng 1: 11-12oC (ôû mieàn Baéc), 15-16oC (ôû mieàn Nam), thaùng 7: 25-26oC (ôû mieàn Baéc), 30-34oC (ôû mieàn nam). Löôïng möa trung bình haèng naêm treân phaàn lôùn laõnh thoå döôùi 100 mm; rieâng mieàn Baéc: 200-400 mm. Dieän tích 1.001.450 km2 Soá daân (öôùc tính thaùng 7-2015): 88.487.396 ngöôøi Thuû ñoâ Cairoâ (Cairo), soá daân 18.419.100 ngöôøi Caùc thaønh phoá lôùn Alexandria, Giza, Port Said, Suez,... Caùc daân toäc ngöôøi Ai Caäp (99,6%), caùc daân toäc khaùc (0,4%). Ngoân ngöõ chính tieáng Araäp; tieáng Anh vaø tieáng Phaùp ñöôïc taàng lôùp trí thöùc söû duïng roäng raõi.
  11. 2 CÁC NƯỚC VÀ MỘT SỐ LÃNH THỔ TRÊN THẾ GIỚI... Toân giaùo ñaïo Hoài (phaàn lôùn laø doøng Sunni) (94%), ñaïo Thieân chuùa vaø caùc toân giaùo khaùc (6%). Ñôn vò tieàn teä baûng Ai Caäp (EGP) HDI (2014): 0,690, xeáp thöù 108 Maõ ñieän thoaïi 20. Teân mieàn internet .eg Quoác khaùnh 23-7 (1952) Laäp quan heä ngoaïi giao vôùi Vieät Nam 1-9-1963 Lòch söû Ai Caäp laø moät trong nhöõng caùi noâi ñaàu tieân cuûa neàn vaên minh loaøi ngöôøi. Naêm 1882 bò Anh chieám; naêm 1914 chính thöùc trôû thaønh ñaát baûo hoä cuûa Anh. Naêm 1922, Ai Caäp ñöôïc ñoäc laäp treân hình thöùc vaø Anh vaãn duy trì quaân ñoäi treân laõnh thoå nöôùc naøy. Sau khi buoäc Ai Caäp kyù hieäp öôùc baát bình ñaúng naêm 1936, Anh chieám ñoùng vuøng keânh Xuyeâ. Ngaøy 23-7-1952, toå chöùc “Só quan töï do” ñöùng ñaàu laø Ñaïi taù Natsxe ñaõ laõnh ñaïo quaân ñoäi laät ñoå cheá ñoä phong kieán vaø aùch thöïc daân Anh. Ngaøy 18-6-1953, Ai Caäp tuyeân boá laø nöôùc coäng hoøa. Thaùng 7-1956, quoác höõu hoùa keânh Xuyeâ. Thaùng 10- 1956, Anh, Phaùp vaø Ixraen tieán haønh xaâm löôïc vuõ trang Ai Caäp. Thaùng 2-1958, Ai Caäp vaø Xyri hôïp nhaát thaønh nöôùc Coäng hoøa Araäp thoáng nhaát. Thaùng 9-1961, Xyri ruùt khoûi Coäng hoøa Araäp thoáng nhaát. Thaùng 9-1971, Ai Caäp ñoåi teân thaønh Coäng hoøa Araäp Ai Caäp. Ñaàu naêm 2011, Ai Caäp ñaõ noå ra bieåu tình vaø baïo loaïn chính trò môû ñaàu cho “Muøa xuaân Araäp” ôû khu vöïc Trung Ñoâng vaø Baéc Phi. Cuoäc khuûng hoaûng chính trò ñaõ daãn ñeán söï suïp ñoå cheá ñoä cuûa Toång thoáng Mubaraéc. Chính phuû chuyeån tieáp naèm trong tay caùc löïc löôïng quaân söï. Trong cuoäc baàu cöû toång thoáng vaøo thaùng 6-2012, oâng Mohamed Morsy, ngöôøi cuûa Phong traøo Anh em Hoài giaùo ôû Ai Caäp ñaõ giaønh thaéng lôïi. Chính theå Coäng hoøa Cô quan haønh phaùp Ñöùng ñaàu nhaø nöôùc Toång thoáng. Ñöùng ñaàu chính phuû Thuû töôùng. Baàu cöû Toång
  12. CHAÂU PHI 3 thoáng ñöôïc baàu theo phoå thoâng ñaàu phieáu, nhieäm kyø 4 naêm (khoâng haïn cheá nhieäm kyø); Thuû töôùng do Toång thoáng boå nhieäm. Cô quan laäp phaùp Heä thoáng hai vieän goàm: Hoäi ñoàng coá vaán theo truyeàn thoáng coù chöùc naêng laäp phaùp vaø Hoäi ñoàng nhaân daân. Hieän nay, Ai Caäp ñaõ thaønh laäp UÛy ban soaïn thaûo Hieán phaùp ñeå xaây döïng Hieán phaùp môùi. Cô quan tö phaùp Toøa aùn Hieán phaùp toái cao. Cheá ñoä baàu cöû Töø 18 tuoåi trôû leân, phoå thoâng ñaàu phieáu vaø baét buoäc. GDP theo PPP (öôùc tính 2014): 946,6 tyû USD Tyû leä taêng GDP thöïc teá (öôùc tính 2014): 2,2% GDP bình quaân ñaàu ngöôøi theo PPP (öôùc tính 2014): 10.900 USD Heä soá Gini (2008): 30,8, xeáp thöù 115 Ñöôøng saét (2014): 5.085 km. Ñöôøng boä (2010): 137.430 km. Ñöôøng thuûy (2011): 3.500 km. Caûng Ain Sukhna, Alexandria, Damietta, El Dekheila, Port Said, Sidi Kurir, Suez. Tham gia caùc toå chöùc quoác teá ABEDA, AfDB, AFESD, AMF, AU, CAEU, CICA, COMESA, D-8, EBRD, FAO, G-15, G-24, G-77, IAEA, IBRD, ICAO, ICC, ICRM, IDA, IDB, IFAD, IFC, IFRCS, IHO, ILO, IMF, IMO, IMSO, Interpol, IOC, IOM, IPU, ISO, ITSO, ITU, LAS, MIGA, MONUSCO, NAM, OAPEC, OIC, OIF, OSCE (ñoái taùc), PCA, UN, UNAMID, UNCTAD, UNESCO, UNHCR, UNIDO, UNMIL, UNMIS, UNOCI, UNWTO, UPU, WCO, WFTU, WHO, WIPO, WMO, WTO,... Giaùo duïc Phoå caäp baét buoäc 8 naêm, treû em ñöôïc hoïc mieãn phí tôùi caáp ñaïi hoïc. Tuoåi thoï trung bình (öôùc tính 2015): 73,7 tuoåi, xeáp thöù 126; nam 71,06 tuoåi, nöõ 76,47 tuoåi. Danh lam thaéng caûnh Thuû ñoâ Cairoâ (ñeàn thôø Hoài giaùo coå), thö vieän Alexandria, keânh Suez, caùc kim töï thaùp,...
  13. 4 CÁC NƯỚC VÀ MỘT SỐ LÃNH THỔ TRÊN THẾ GIỚI... ANGIEÂRI Coäng hoøa Angieâri daân chuû vaø nhaân daân People’s Democratic Republic of Algeria Vò trí Naèm ôû Baéc Phi, giaùp Ñòa Trung Haûi, Tuynidi, Libi, Nigieâ, Mali, Moâritani, Xarauy, Maroác. Laø nöôùc coù dieän tích lôùn nhaát chaâu Phi. Ñòa hình Phaàn lôùn laø cao nguyeân vaø sa maïc; coù moät soá ngoïn nuùi; ñoàng baèng ven bieån heïp, khoâng lieân tuïc. Khí haäu Khoâ hanh vaø baùn khoâ hanh; muøa ñoâng oân hoøa, aåm öôùt vaø muøa heø noùng, vuøng ven bieån khoâ raùo; vuøng cao nguyeân muøa ñoâng laïnh vaø muøa heø noùng; gioù sirocco (noùng vaø chöùa ñaày buïi, caùt) phoå bieán trong muøa heø. Nhieät ñoä trung bình thaùng 1: 5-12oC, thaùng 7: 25-30oC. Löôïng möa trung bình haèng naêm: 400-1.200 mm. Dieän tích 2.381.741 km2, xeáp thöù 10 Soá daân (öôùc tính thaùng 7-2015): 39.542.166 ngöôøi Thuû ñoâ Angieâ (Algiers), soá daân 2.559.450 ngöôøi Caùc thaønh phoá lôùn Oran, Constantine,... Caùc daân toäc ngöôøi Araäp - Berber (99%), ngöôøi chaâu AÂu (khoaûng 1%). Ngoân ngöõ chính tieáng Araäp; ngoaøi ra coøn coù tieáng Phaùp, tieáng ñòa phöông Berber. Toân giaùo ñaïo Hoài (doøng Sunni) (99%), caùc toân giaùo khaùc (1%). Ñôn vò tieàn teä dinar Angieâri (DZD) HDI (2015): 0,736, xeáp thöù 83 Maõ ñieän thoaïi 213. Teân mieàn internet .dz Quoác khaùnh 1-11 (1954) Laäp quan heä ngoaïi giao vôùi Vieät Nam 28-10-1962 Lòch söû Töø theá kyû VIII ñeán theá kyû XVI, Angieâri bò ngöôøi Araäp xaâm chieám. Ñaïo Hoài ñaõ du nhaäp vaøo Angieâri vaø trôû thaønh quoác giaùo. Töø theá kyû XVI ñeán naêm 1830, Angieâri bò ñeá quoác OÁttoâman xaâm chieám. Töø naêm 1830 ñeán 1962, Angieâri laø thuoäc ñòa cuûa Phaùp. Naêm 1954, Maët traän giaûi phoùng daân toäc Angieâri (FLN) ñaõ laõnh ñaïo nhaân daân Angieâri ñaáu tranh kieân cöôøng buoäc Phaùp phaûi kyù Hieäp ñònh Eviaêng chaám döùt chieán tranh
  14. CHAÂU PHI 5 ngaøy 18-3-1962. Ngaøy 5-7-1962, Angieâri tuyeân boá ñoäc laäp. Naêm 2011, “Muøa xuaân Araäp” lan tôùi Angieâri, caùc cuoäc bieåu tình ñaõ noå ra buoäc toång thoáng phaûi tuyeân boá söûa ñoåi Hieán phaùp, ñeà xuaát thay ñoåi luaät baàu cöû, giaûm giaù moät soá maët haøng,... Chính theå Coäng hoøa Cô quan haønh phaùp Ñöùng ñaàu nhaø nöôùc Toång thoáng. Ñöùng ñaàu chính phuû Thuû töôùng. Baàu cöû Toång thoáng ñöôïc baàu theo phoå thoâng ñaàu phieáu, nhieäm kyø 5 naêm (khoâng giôùi haïn nhieäm kyø). Thuû töôùng do Toång thoáng chæ ñònh. Cô quan laäp phaùp Quoác hoäi hai vieän goàm: Hoäi ñoàng daân toäc vaø Quoác hoäi nhaân daân. Cô quan tö phaùp Toøa aùn toái cao. Cheá ñoä baàu cöû Töø 18 tuoåi trôû leân, phoå thoâng ñaàu phieáu. GDP theo PPP (öôùc tính 2014): 548,6 tyû USD Tyû leä taêng GDP thöïc teá (öôùc tính 2014): 3,8% GDP bình quaân ñaàu ngöôøi theo PPP (öôùc tính 2014): 13.900 USD Heä soá Gini (1995): 35,3, xeáp thöù 86 Ñöôøng saét (2014): 3.973 km. Ñöôøng boä (2010): 113.655 km. Caûng Algiers, Annaba, Arzew, Bejaia, Djendjene, Jijel, Mostaganem, Oran, Skikda. Tham gia caùc toå chöùc quoác teá ABEDA, AfDB, AFESD, AMF, AMU, AU, BIS, FAO, G-15, G-24, G-77, IAEA, IBRD, ICAO, ICC, ICRM, IDA, IDB, IFAD, IFC, IFRCS, IHO, ILO, IMF, IMO, IMSO, Interpol, IOC, IOM, IPU, ISO, ITSO, ITU, ITUC, LAS, MIGA, MONUSCO, NAM, OAPEC, OAS (quan saùt vieân), OIC, OPCW, OPEC, OSCE (ñoái taùc), UN, UNCTAD, UNESCO, UNHCR, UNIDO, UNITAR, UNWTO, UPU, WCO, WHO, WIPO, WMO, WTO (quan saùt vieân). Giaùo duïc Mieãn phí vaø baét buoäc trong 9 naêm baét ñaàu töø khi treû 6 tuoåi. Tuoåi thoï trung bình (öôùc tính 2015): 76,59 tuoåi, xeáp thöù 81; nam 75,29 tuoåi, nöõ 77,96 tuoåi.
  15. 6 CÁC NƯỚC VÀ MỘT SỐ LÃNH THỔ TRÊN THẾ GIỚI... Danh lam thaéng caûnh Thuû ñoâ Angieâ, caùc di tích thôøi La Maõ ôû Tipasa, thaønh phoá Coângxtantin, nuùi AÙtlat,... AÊNGGOÂLA Coäng hoøa AÊnggoâla Republic of Angola Vò trí Naèm ôû taây nam chaâu Phi, giaùp Coäng hoøa Coânggoâ, Coäng hoøa daân chuû Coânggoâ, Daêmbia, Namibia vaø Ñaïi Taây Döông. Laõnh thoå AÊnggoâla coøn bao goàm vuøng Cabinda naèm saâu trong laõnh thoå nöôùc Coäng hoøa daân chuû Coânggoâ khoaûng 40-50 km. Ñòa hình Ñoàng baèng heïp ven bieån, cao nguyeân roäng lôùn beân trong. Khí haäu Gioù muøa xích ñaïo; baùn khoâ hanh ôû mieàn Nam vaø doïc bôø bieån tôùi Luanña. Nhieät ñoä trung bình: 15-29oC. Löôïng möa trung bình haèng naêm: 50 mm ôû mieàn Nam, 1.500 mm ôû caùc khu vöïc trung taâm. Dieän tích 1.246.700 km2 Soá daân (öôùc tính thaùng 7-2015): 19.625.353 ngöôøi Thuû ñoâ Luanña (Luanda), soá daân 5.288.270 ngöôøi Caùc thaønh phoá lôùn Huambo, Benguela, Lobito,... Caùc daân toäc ngöôøi Ovimbundu (37%), ngöôøi Kimbundu (25%), ngöôøi Bakongo (13%), ngöôøi Mestico (ngöôøi lai giöõa ngöôøi chaâu AÂu vaø ngöôøi chaâu Phi baûn xöù) (2%), ngöôøi chaâu AÂu (1%), caùc daân toäc khaùc (22%). Ngoân ngöõ chính tieáng Boà Ñaøo Nha; tieáng Bantu ñöôïc duøng phoå bieán. Toân giaùo tín ngöôõng baûn xöù (47%), ñaïo Thieân chuùa (38%), ñaïo Tin laønh (15%). Ñôn vò tieàn teä kwanza (AOA) HDI (2014): 0,532, xeáp thöù 149 Maõ ñieän thoaïi 244. Teân mieàn internet .ao Quoác khaùnh 11-11 (1975) Laäp quan heä ngoaïi giao vôùi Vieät Nam 12-11-1975 Lòch söû Ngöôøi Boà Ñaøo Nha tôùi AÊnggoâla töø cuoái theá kyû XV. Töø naêm 1641 ñeán 1648, Ñöùc chieám toaøn boä
  16. CHAÂU PHI 7 AÊnggoâla. Töø naêm 1885 ñeán 1895, Boà Ñaøo Nha, Ñöùc, Bæ vaø Anh ñaõ kyù moät soá hieäp öôùc ñaùnh ñoåi caùc vuøng cho nhau vaø ñeå phaàn laõnh thoå AÊnggoâla hieän nay cho Boà Ñaøo Nha thoáng trò. Naêm 1951, AÊnggoâla trôû thaønh moät “tænh haûi ngoaïi” cuûa Boà Ñaøo Nha. Naêm 1961, nhaân daân AÊnggoâla döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Phong traøo nhaân daân giaûi phoùng AÊnggoâla (MPLA) ñaõ tieán haønh khôûi nghóa vuõ trang giaønh ñoäc laäp. Thaùng 7-1972, Boà Ñaøo Nha phaûi ñeå cho AÊnggoâla höôûng quy cheá “lieân bang” vôùi “quyeàn töï trò ñòa phöông”. Naêm 1975, AÊnggoâla tuyeân boá ñoäc laäp vaø thaønh laäp nöôùc Coäng hoøa AÊnggoâla. Chính theå Coäng hoøa toång thoáng Cô quan haønh phaùp Ñöùng ñaàu nhaø nöôùc vaø chính phuû Toång thoáng. Baàu cöû Toång thoáng do Quoác hoäi baàu giaùn tieáp, nhieäm kyø 5 naêm. Cô quan laäp phaùp Quoác hoäi. Cô quan tö phaùp Toøa aùn toái cao, caùc thaåm phaùn do Toång thoáng boå nhieäm. Cheá ñoä baàu cöû Töø 18 tuoåi trôû leân, phoå thoâng ñaàu phieáu. GDP theo PPP (öôùc tính 2014): 117,3 tyû USD Tyû leä taêng GDP thöïc teá (öôùc tính 2014): 4,8% GDP bình quaân ñaàu ngöôøi theo PPP (öôùc tính 2014): 7.300 USD Ñöôøng saét (2014): 2.852 km. Ñöôøng boä (2001): 51.429 km. Ñöôøng thuûy (2011): 1.300 km. Caûng Cabinda, Lobito, Luanda, Namibe. Tham gia caùc toå chöùc quoác teá ACP, AfDB, AU, CPLP, FAO, G-77, IAEA, IBRD, ICAO, ICRM, IDA, IFAD, IFC, IFRCS, ILO, IMF, IMO, Interpol, IOC, IOM, IPU, ISO (phoùng vieân), ITSO, ITU, ITUC, MIGA, NAM, OAS (quan saùt vieân), OPEC, SADC, UN, UNCTAD, UNESCO, UNIDO, Union Latina, UNWTO, UPU, WCO, WFTU, WHO, WIPO, WMO, WTO. Tuoåi thoï trung bình (öôùc tính 2015): 55,63 tuoåi, xeáp thöù 207; nam 54,49 tuoåi, nöõ 56,84 tuoåi. Danh lam thaéng caûnh Thuû ñoâ Luanña.
  17. 8 CÁC NƯỚC VÀ MỘT SỐ LÃNH THỔ TRÊN THẾ GIỚI... BEÂNANH Coäng hoøa Beânanh Republic of Benin Vò trí Naèm ôû Taây Phi, giaùp Nigieâ, Nigieâria, vònh Ghineâ, Toâgoâ vaø Buoáckina Phaxoâ. Khoâng coù caûng töï nhieân. Ñòa hình Phaàn lôùn laø ñoàng baèng; coù moät soá ñoài vaø nuùi thaáp. Khí haäu Nhieät ñôùi; noùng, aåm ôû phía nam; baùn khoâ hanh ôû phía baéc. Dieän tích 112.622 km2 Soá daân (öôùc tính thaùng 7-2015): 10.448.647 ngöôøi Thuû ñoâ Pooùctoâ - Noâvoâ (Porto-Novo), soá daân 268.057 ngöôøi Caùc thaønh phoá lôùn Cotonou, Natitingou,... Caùc daân toäc caùc boä toäc lôùn nhö ngöôøi Fon (39,2%), ngöôøi Adja (15,2%), ngöôøi Yoruba (12,3%), ngöôøi Bariba (9,2%), ngöôøi Peulh (7%), ngöôøi Ottamari (6,1%), ngöôøi Yoa-Lokpa (4%), ngöôøi Dendi (2,5%), caùc boä toäc khaùc (1,6%), khoâng xaùc ñònh (2,9%). Ngoân ngöõ chính tieáng Phaùp; tieáng Fon vaø Yoruba (caùc tieáng baûn xöù phoå bieán nhaát ôû mieàn Nam), caùc ngoân ngöõ boä laïc cuõng ñöôïc söû duïng. Toân giaùo tín ngöôõng truyeàn thoáng (70%), ñaïo Hoài (15%), ñaïo Thieân chuùa (15%). Ñôn vò tieàn teä XOF HDI (2014): 0,480, xeáp thöù 166 Maõ ñieän thoaïi 229. Teân mieàn internet .bj Quoác khaùnh 1-8 (1960) Laäp quan heä ngoaïi giao vôùi Vieät Nam 14-3-1973 Lòch söû Vaøo theá kyû XV, ngöôøi Boà Ñaøo Nha ñaët chaân leân vuøng ñaát Ñahoâmaây. Naêm 1893, Phaùp chieám Ñahoâmaây. Naêm 1958, Ñahoâmaây ñöôïc “höôûng” quy cheá coäng hoøa trong khoái Coäng ñoàng Phaùp vaø ñeán ngaøy 1-8-1960 Ñahoâmaây môùi giaønh ñöôïc ñoäc laäp. Thaùng 10- 1972, thieáu taù M. Kerecu laøm ñaûo chính vaø trôû thaønh toång thoáng, ñoàng thôøi laø ngöôøi ñöùng ñaàu chính phuû
nguon tai.lieu . vn
Toán học Môi trường Vật lý Sinh học Địa Lý Hoá học Nông - Lâm - Ngư Cơ khí - Chế tạo máy Tiếng Anh phổ thông Khoa học ứng dụng Nông - Lâm Kiến thức tổng hợp Giáo dục học Xã hội học