Đánh giá tình hình ô nhiễm môi trường và đề xuất các giải pháp giảm thiểu ô nhiễm môi trường tại các làng nghề sản xuất mây tre đan tỉnh Hà Tây

§¸NH GI¸ T×NH H×NH ¤ NHIÔm M¤I TR¦êNG Vµ §Ò XUÊT C¸C GI¶I PH¸P GI¶M THIÓu ¤ NHIÔm T¹I C¸C LµNG NGHÒ M¢Y TRE §AN TØNH Hµ T¢Y(*) TS. Vò Hoµng Hoa ThS. PHAN V¡N Y£N Tr­êng §¹i häc Thñy lîi Tãm t¾t: C¸c lµng nghÒ m©y tre ®an ë c¸c tØnh phÝa B¾c nãi chung vµ tØnh Hµ T©y nãi riªng ®ang ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh. Sù ph¸t triÓn nµy ®· mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao cho khu vùc n«ng th«n, gãp phÇn xãa ®ãi gi¶m nghÌo vµ phï hîp víi c«ng cuéc CNH, H§H n«ng nghiÖp n«ng th«n cña §¶ng vµ ChÝnh phñ. Tuy nhiªn vÊn ®Ò « nhiÔm m«i tr­êng t¹i c¸c lµng nghÒ m©y tre ®an ®ang lµ mét th¸ch thøc lín cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña ngµnh nghÒ nhiÒu tiÒm n¨ng nµy. Bµi b¸o ph©n tÝch thùc tr¹ng m«i tr­êng mét sè lµng nghÒ m©y tre ®an ®iÓn h×nh cña tØnh Hµ T©y, qua ®ã b­íc ®Çu ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p nh»m gi¶m thiÓu t¸c ®éng m«i tr­êng t¹i c¸c lµng nghÒ, gãp phÇn x©y dùng c¸c lµng nghÒ m©y tre ®an trë thµnh c¸c lµng nghÒ kinh tÕ-v¨n hãa truyÒn thèng. I. TæNG QUAN HIÖN TR¹NG C¸C LµNG NGHÒ S¶N XUÊT M¢Y TRE §AN I.1. Tæng quan C¸c lµng nghÒ m©y tre ®an vµ thñ c«ng mü nghÖ ë Hµ T©y chiÕm ®Õn 162 trong tæng sè 280 lµng nghÒ cña tØnh. TØnh cã vÞ trÝ thuËn lîi lµ gÇn Hµ Néi, n¬i tiªu thô s¶n phÈm tèt vµ tiÕp gi¸p víi Hoµ B×nh, mét trong c¸c vïng chuyªn cung cÊp c¸c nguyªn liÖu ®Ó ph¸t triÓn lµng nghÒ thñ c«ng nh­ tre, song, m©y. C¸c lµng nghÒ m©y tre ®an ph©n bè chñ yÕu ë Ch­¬ng Mü (däc trªn quèc lé 6) vµ Phó Xuyªn - ®­îc coi lµ mét trong côm lµng nghÒ lín nhÊt tØnh. ChØ riªng trong vïng chËm lò cña huyÖn Ch­¬ng Mü ®· cã 25 lµng nghÒ lµm m©y tre ®an xuÊt khÈu trªn tæng sè 28 lµng nghÒ trong vïng. C¸c s¶n phÈm m©y tre ®an truyÒn thèng chñ yÕu ®­îc s¶n xuÊt tËp trung ë c¸c x· Phó NghÜa, Cã trªn 50 hé thu gom hµng, 27 hé chÕ biÕn nguyªn liÖu vµ cung cÊp nguyªn liÖu s¶n xuÊt, 15 hé chuyªn xö lý hµng hun sÊy vµ 18 hé chuyªn dïng chÊt tÈy röa tÈy nguyªn liÖu. Sè hé xö lý phun s¬n, lµm mµu vµ ho¸ chÊt kh¸c trªn 100 hé. Ngoµi ra, c¸c hé s¶n xuÊt nµo còng cã tói hoÆc x©y phßng hun xö lý l­u huúnh ®Ó chèng mèc, mèi mät. §Õn th¸ng 10/2004 cã 7/7 lµng ®­îc UBND tØnh Hµ T©y c«ng nhËn lµng nghÒ, trong ®ã cã th«n Phó Vinh lµ lµng nghÒ truyÒn thèng ®­îc c«ng nhËn n¨m 2002. Trong lµng cã 9 nghÖ nh©n ®­îc ®Ò nghÞ Nhµ n­íc phong tÆng danh hiÖu vµ mét sè thî thñ c«ng cã tay nghÒ cao ®· ®­îc tÆng th­ëng nhiÒu hu©n, huy ch­¬ng. Trªn ®Þa bµn x· cã 21 c«ng ty TNHH -Doanh nghiÖp vµ tæ hîp t¸c, trong ®ã 16 doanh nghiÖp vµ tæ hîp t¸c s¶n xuÊt kinh doanh hµng Tr­êng Yªn (huyÖn Ch­¬ng Mü), Phó Mü m©y tre xuÊt khÈu. T¹i côm c«ng nghiÖp Phó (huyÖn Phó Xuyªn),.... Trªn toµn x· Phó NghÜa cã 87% sè hé s¶n xuÊt kinh doanh lµm nghÒ thñ c«ng m©y tre ®an xuÊt khÈu, chiÕm trªn 300 ngµy lµm trong n¨m. NghÜa cã 20 c«ng ty, doanh nghiÖp ®ang s¶n xuÊt kinh doanh, trong ®ã cã 9 c«ng ty, doanh nghiÖp kinh doanh vÒ s¶n phÈm thñ c«ng m©y tre giang ®an xuÊt khÈu. (*) TØnh Hµ T©y cò, nay lµ Hµ Néi 33 B¶ng 1: Tèc ®é t¨ng tr­ëng cña ngµnh nghÒ m©y, tre, giang ®an t¹i tØnh Hµ T©y giai ®o¹n 2007 - 2010 vµ ®Þnh h­íng ®Õn n¨m 2015 Ngµnh Sè hé Sè lao ®éng Gi¸ trÞ s¶n xuÊt nghÒ M©y tre giang ®an 2006 2007-2010 100% 130% ¦íc 2015 2006 t¨ng so víi 2010 110% 100% 2007- ¦íc 2015 2006 2007-2010 t¨ng so 2010 víi 2010 160% 110% 100% 120% ¦íc 2015 t¨ng so víi 2010 110% Nguån: PET Hµ T©y I.2. Quy tr×nh s¶n xuÊt vµ c¸c t¸c ®éng m«i tr­êng 1. Quy tr×nh s¶n xuÊt m©y tre ®an: MÆc dï m¸y mãc ®­îc sö dông ®Ó chÎ m©y tre nh­ng vÒ c¬ b¶n c¸c c«ng ®o¹n s¶n xuÊt ®Òu lµm thñ c«ng. Quy tr×nh s¶n xuÊt chung cã thÓ m« t¶ nh­ h×nh sau: M©y, tre giang SÊy l­u huúnh ChÎ theo mÉu Chuèt X«ng l­u huúnh nhËp kho §an, ®¸nh bãng, phun s¬n H×nh 1: Quy tr×nh s¶n xuÊt m©y tre ®an 2. C¸c t¸c ®éng m«i tr­êng chÝnh: Tõ c«ng nghÖ vµ quy tr×nh s¶n xuÊt nªu trªn, c¸c t¸c ®éng m«i tr­êng chÝnh cña s¶n xuÊt m©y tre ®an lµ: - Giai ®o¹n ng©m tre, nøa, vÇu nguyªn liÖu: thùc hiÖn t¹i c¸c ao lµng lµm n­íc chuyÓn mµu ®en, bèc mïi khã chÞu, ¶nh h­ëng ®Õn m«i tr­êng n­íc, kh«ng khÝ. - TÈy tr¾ng nguyªn liÖu: thùc hiÖn ë c¸c bÓ x©y t¹i hé gia ®×nh, n­íc th¶i chøa sót, gia ven, chÊt h÷u c¬ kh«ng ®­îc xö lý x¶ th¼ng ra m«i tr­êng g©y « nhiÔm ®Êt, n­íc, mïi hãa chÊt®éc h¹i. - ChÎ nguyªn liÖu: g©y bôi kh«ng khÝ (bôi t­íp nguyªn liÖu), khãi ®èt nguyªn liÖu thõa ©m Ø liªn tôc. - Luéc, nhuém: luéc thµnh phÈm b»ng than ®¸ g©y « nhiÔm kh«ng khÝ, n­íc th¶i sau nhuém chøa nhiÒu lo¹i hãa chÊt vµ phÈm mµu th¶i trùc tiÕp ra m«i tr­êng g©y « nhiÔm m«i tr­êng n­íc, ®Êt. - Hun, sÊy l­u huúnh: « nhiÔm kh«ng khÝ do khÝ l­u huúnh, nguyªn nh©n chÝnh cña bÖnh h« hÊp t¨ng cao. - Nhóng keo, phun s¬n s¶n phÈm: mïi hãa chÊt, s¬n, dung m«i g©y khã thë cho ng­êi lao ®éng vµ ng­êi d©n xung quanh; c¸c hãa chÊt thõa th¶i ra m«i tr­êng g©y « nhiÔm n­íc. II. HIÖN TR¹NG M¤I TR¦êNG c¸c LµNG NGHÒ m©y tre ®an tØnh Hµ t©y II.1. HiÖn tr¹ng m«i tr­êng n­íc II.1.1. HiÖn tr¹ng m«i tr­êng n­íc mÆt 34 B¶ng 2: KÕt qu¶ ph©n tÝch mÉu n­íc mÆt t¹i mét sè ao hå trong lµng nghÒ m©y tre ®an th«n Phó Vinh, x· Phó NghÜa, huyÖn Ch­¬ng Mü, tØnh Hµ T©y Sè TT Th«ng sè §¬n vÞ ®o KÕt qu¶ ®o 1 2 Giíi h¹n cho phÐp TCVN 5942:1995 Cét A Cét B TCVN 6773:2000 1 NhiÖt ®é 2 pH 3 EC (§é dÉn ®iÖn) 4 Oxy hoµ tan 5 S (§é muèi) 0C 28.5 27.9 6.9 7.2 ms/c 0.473 0.374 m mg/l 2.2 2.3 ‰ 0.2 0.01 - - 6 - 8.5 5.,5 – 9 ≥ 6 ≥ 2 5,5 - 8,5 ≥ 2 6 Tæng chÊt r¾n hoµ tan mg/l 156.8 125.4 <400 nÕu 7 §é ®ôc 8 Clorua(Cl-) 9 Sulfat (SO4--) 10 Photpho (P2O5) 11 Nitrat (NO3-) 12 Nitrit (NO2-) 13 Am«n (NH4+) 14 S¾t TS (Fe) 15 Natri (Na) 16 BOD5 17 COD 18 Coliform NTU 12 10 mg/l 124.2 88.8 mg/l 40.1 20.1 mg/l 0.3 0.3 mg/l 4.8 1.2 10 mg/l 2.11 6.1 0.01 mg/l 1.8 2.3 0.05 mg/l 6.5 6.5 1 mg/l 17.9 14.2 mg/l 41.1 23.7 <4 mg/l 78.8 47.9 <10 MNP/ 110000 15000 5000 100ml EC<0,75 <350 15 0.05 1 2 <25 <35 10000 Ghi chó: MÉu sè 1 lÊy tõ ao v­ên nhµ «ng §«, th«n Phó Vinh, x· Phó NghÜa, huyÖn Ch­¬ng Mü. MÉu sè 2 lÊy tõ ao lµng, xãm Phó H÷u, tr­íc cöa nhµ doanh nghiÖp Minh Ngäc. KÕt qu¶ ph©n tÝch mÉu n­íc cho thÊy theo tiªu chuÈn chÊt l­îng n­íc mÆt dïng cho sinh ho¹t (TCVN 5942:1995, cét A) n­íc mÆt trong vïng kh«ng thÓ dïng cho môc ®Ých sinh ho¹t do l­îng oxy hßa tan trong n­íc thÊp, « nhiÔm s¾t, nit¬rit, amoniac cao, l­îng chÊt h÷u c¬ trong n­íc lín. NÕu so s¸nh víi tiªuchuÈn n­íc mÆt dïngcho c¸c môc ®Ých kh¸c (tiªu chuÈn 5942:1995, cét B) th× n­íc bÞ « nhiÔm s¾t cao h¬n møc cho phÐp 3,2lÇn, l­îngnit¬rit gÊp 40 - 120 lÇn møc cho phÐp, l­îng NH4 cao h¬n 1,8 -2,3 lÇn tiªu chuÈn cho phÐp. L­îng oxy sinh hãa xÊpxØ tiªuchuÈn t¹i 1 mÉu vµ cao h¬n gÊp 2 lÇn t¹i mÉu kh¸c, COD cao h¬n 1,5 -2, 2lÇn TCVN. So s¸nh chÊt l­îng n­íc mÆt t¹i th«n Phó Vinh vµ chÊt l­îng n­íc mÆt chung trªn toµn huyÖn Ch­¬ng Mü nhËn thÊy n­íc mÆt t¹i lµng nghÒ m©y tre ®an th«n Phó Vinh bÞ « nhiÔm s¾t, amoni, coliform nÆng h¬n nhiÒu so víi nguån n­íc mÆt chung trªn toµn huyÖn. Tuy nhiªn l­îng chÊt r¾n hßa tan t¹i Phó Vinh nhá h¬n 4 lÇn so víi c¸c mÉu kh¸c trong huyÖn. 35 II.1.2. HiÖn tr¹ng m«i tr­êng n­íc ngÇm B¶ng 3: KÕt qu¶ ph©n tÝch mÉu n­íc ngÇm t¹i lµng nghÒ th«n Phó Vinh STT Th«ng sè §¬n vÞ ®o KÕt qu¶ ®o Giíi h¹n cho phÐp TCVN 5944:1995 1 NhiÖt ®é 2 pH 3 EC (§é dÉn ®iÖn) 4 Oxy hoµ tan 5 S (§é muèi) 6 Tæng chÊt r¾n hoµ tan 7 §é ®ôc 8 Clorua(Cl-) 9 Sulfat (SO4--) 10 Photpho (P2O5) 11 Nitrat (NO3-) 12 Nitrit (NO2-) 13 Am«n (NH4+) 14 S¾t (Fe) 15 Natri (Na) 16 BOD5 17 COD 18 Coliform 1 2 0C 30.8 31,5 7.2 7.1 ms/cm 0.415 0.325 mg/l 5.1 4.8 ‰ 0.1 0 mg/l 98.5 85.3 NTU 5 5 mg/l 142.2 87.4 mg/l 50.1 24.3 mg/l 0.1 0.06 mg/l 0.04 0.03 mg/l 0.029 0.02 mg/l 0.8 0.7 mg/l 3.9 2.1 mg/l 14.8 12.1 mg/l 30.6 29.1 mg/l 51.4 41.1 MNP/100ml 4300 1800 - 6,5 - 8.5 200-600 200-400 45 1-5 3 Ghi chó: 1. MÉu n­íc ngÇm tõ giÕng khoan s©u 34m, ch­a qua läc t¹i nhµ «ng Thµnh, th«n Phó Vinh 2. MÉu n­íc ngÇm tõ giÕng khoan ®· qua läc t¹i nhµ «ng §«, th«n Phó Vinh KÕt qu¶ ph©n tÝch c¸c mÉu n­íc giÕng khoan cho thÊy n­íc cã hµm l­îng s¾t t­¬ng ®èi cao, c¸c mÉu n­íc ngÇm cã biÓu hiÖn « nhiÔm chÊt h÷u c¬ vµ vi sinh vËt ë møc ®é cao. II.1.3. HiÖn tr¹ng hÖ thèng cÊp n­íc HÇu hÕt vïng n«ng th«n trong tØnh Hµ T©y ch­a cã hÖ thèng cÊp n­íc tËp trung phôc vô nhu cÇu sinh ho¹t hµng ngµy cho c¸c th«n/lµng trong x·, chñ yÕu vÉn lµ ph­¬ng thøc cÊp n­íc ph©n t¸n theo hé gia ®×nh. T¹i lµng nghÒ m©y tre ®an x· Phó NghÜa, huyÖn Ch­¬ng Mü, nh©n d©n chñ yÕu dïng n­íc giÕng khoan hoÆc n­íc giÕng kh¬i ®Ó sinh ho¹t hµng ngµy. N­íc phôc vô s¶n xuÊt chñ yÕu lµ n­íc giÕng khoan. N­íc giÕng cã mïi tanh vµ mµu vµng, biÓu hiÖn cña « nhiÔm s¾t. II.1.4. HiÖn tr¹ng hÖ thèng tho¸t n­íc HÇu hÕt c¸c lµng nghÒ ch­a cã khu xö lý n­íc th¶i tËp trung còng nh­ ch­a cã hÖ thèng tho¸t n­íc hoµn chØnh. N­íc m­a, n­íc th¶i sinh ho¹t vµ n­íc th¶i s¶n xuÊt th­êng kh«ng ®­îc ph©n biÖt vµ ®­îc th¶i th¼ng trùc tiÕp ra ngoµi kh«ng qua xö lý vµo c¸c ruéng xung quanh lµng hoÆc c¸c kªnh tiªu trong vïng. HÖ thèng tho¸t n­íc chØ lµ mét sè r·nh nhá, phÇn lín lµ kh«ng cã n¾p ®Ëy ch¹y däc theo ®­êng lµm nhiÖm vô tiªu n­íc th¶i còng nh­ tho¸t n­íc m­a chung. II.2. HiÖn tr¹ng m«i tr­êng kh«ng khÝ II.2.1. TiÕng ån: Thùc tr¹ng s¶n xuÊt m©y tre ®an cho thÊy ho¹t ®éng nµy kh«ng g©y ra tiÕng ån ®¸ng kÓ. TiÕng ån chñ yÕu g©y ra bëi ph­¬ng tiÖn c¬ giíi ra vµo khu vùc nµy ®Ó chuyªn chë nguyªn liÖu 36 vµ do ho¹t ®éng cña m¸y ®Ó s¬ chÕ nguyªn liÖu nh­ bãc vá, chÎ giang. Tuy nhiªn, theo c¸c b¸o vËn chuyÓn nguyªn vËt liÖu vµ s¶n phÈm ra vµo th«n/x·. Gia c«ng nguyªn liÖu bao gåm qu¸ c¸o nghiªn cøu tr­íc ®©y cho thÊy tiÕng ån nµy tr×nh chÎ, t­íc, chuèt nguyªn vËt liÖu. C«ng ch­a v­ît qu¸ tiªu chuÈn cho phÐp vµ chØ côc bé (Së x©y dùng Hµ T©y, 2005, Së TN&MT, 2006). II.2.2. C¸c chÊt khÝ: KÕt qu¶ quan tr¾c cho thÊy hÇu hÕt c¸c lµng ®o¹n chÎ nguyªn liÖu th­êng lµm b»ng m¸y t¹i mét sè gia ®×nh cã m¸y chÎ, sau ®ã nguyªn liÖu ®­îc ph¸t cho c¸c gia ®×nh, tuy nhiªn kh«ng nhiÒu nhµ lµm nghÒ nµy vµ tËp trung theo vïng nghÒ trong tØnh Hµ T©y ch­a bÞ ¶nh h­ëng bëi nªn bôi g©y ra lµ côc bé. ¤ nhiÔm bôi ph¸t sinh khÝ NO2. Tuy nhiªn, sù « nhiÔm kh«ng khÝ do sö dông nhiÒu nhiªn liÖu hãa th¹ch trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®· lµm nång ®é khÝ SO2 vµ CO cao h¬n tiªu chuÈn cho phÐp t¹i mét sè n¬i. II.2.3. Mïi: Sù « nhiÔm mïi x¶y ra t¹i c¸c lµng nghÒ trªn ®Þa bµn tØnh hiÖn nay rÊt kh¸c nhau vÒ chñng lo¹i vµ møc ®é. B¸o c¸o m«i tr­êng Hµ T©y n¨m 2006 vµ kÕt qu¶ ®iÒu tra thùc ®Þa ®· chØ ra r»ng « nhiÔm mïi t¹i lµng nghÒ m©y tre ®an chñ yÕu sinh ra bëi qu¸ tr×nh sö dông c¸c dung m«i h÷u c¬ ®Ó phun s¬n hoÆc lµm bãng s¶n phÈm vµ do qu¸ tr×nh hun khãi nguyªn liÖu/s¶n phÈm. §©y còng lµ mét vÊn ®Ò cÇn ®­îc quan t©m t¹i lµng nghÒ m©y tre ®an, mÆc dï « nhiÔm nµy th­êng mang tÝnh côc bé vµ ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn c«ng nh©n s¶n xuÊt vµ c¸c hé sinh sèng l©n cËn. II.2.4. Bôi: KÕt qu¶ quan tr¾c t¹i c¸c lµng nghÒ trong tØnh Hµ T©y cho thÊy, nång ®é bôi l¬ löng trong kh«ng khÝ t¹i c¸c lµng nghÒ chÞu ¶nh h­ëng rÊt nhiÒu vµo thêi tiÕt, khÝ hËu, vÞ trÝ ®Þa lý. Hµng n¨m vµo kho¶ng tõ th¸ng 10 ®Õn th¸ng 12, ®©y lµ mïa hanh, kh« trong n¨m nªn nång ®é bôi l¬ löng trong kh«ng khÝ th­êng cao h¬n so víi mïa m­a (th¸ng 4 ®Õn th¸ng 7). Ngoµi yÕu tè ¶nh h­ëng lµ khÝ hËu, thêi tiÕt th× hiÖn nay mét sè lµng nghÒ cßn n»m ë vÞ trÝ gÇn c¸c tuyÕn ®­êng giao th«ng lín hay gÇn khu vùc ®ang san lÊp mÆt b»ng x©y dùng khu c«ng nghiÖp do ®ã hµm l­îng bôi sinh ra do c¸c ho¹t ®éng nµy ®· cã ¶nh h­ëng lín ®Õn c¸c lµng nghÒ (B¸o c¸o m«i tr­êng Hµ T©y n¨m 2006). Ngoµi nguyªn nh©n g©y bôi do qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng kü thuËt, trong s¶n xuÊt m©y tre ®an bôi ph¸t sinh do xe « t« ra vµo th«n xãm vËn chuyÓn nguyªn vËt liÖu vµ c¸c s¶n phÈm th«ng th­êng chØ mang tÝnh chÊt tøc thêi, kh«ng liªn tôc vµ nãi chung ®Òu n»m trong giíi h¹n cho phÐp. II.3. Søc khoÎ céng ®ång KÕt qu¶ ®iÒu tra t¹i c¸c lµng nghÒ s¶n xuÊt m©y tre ®an ®· cho thÊy ®Æc thï nghÒ nghiÖp vµ c¸c chÊt th¶i do s¶n xuÊt g©y ra ®· ¶nh h­ëng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn søc kháe céng ®ång. Qua ®iÒu tra pháng vÊn ng­êi d©n cho r»ng 100% lao ®éng trong ngµnh bÞ m¾c bÖnh nghÒ nghiÖp. C¸c bÖnh th­êng hay m¾c nhÊt lµ ®au l­ng, cong vÑo cét sèng chiÕm tØ lÖ tíi 80% do lao ®éng lµm viÖc trong mét t­ thÕ cè ®Þnh trong suèt thêi gian s¶n xuÊt, c¸c bÖnh vÒ da kho¶ng 20%, ho vµ viªm phÕ qu¶n m·n tÝnh kho¶ng 20%. Sè liÖu b¸o c¸o c¸c quý 1,2,3 n¨m 2007 cña tr¹m y tÕ Phó NghÜa cho thÊy c¸c bÖnh hay m¾c nhÊt lµ bÖnh Øa ch¶y, nhiÔm vi khuÈn h« hÊp trªn, viªm phÕ qu¶n, viªm phæi vµ cóm, tØ lÖ m¾c xÊp xØ 20%. III. §Ò XUÊT C¸C BIÖN PH¸P GI¶M THIÓU ¤ NHIÔM M¤I TR¦êNG §Ó gi¶i quyÕt mét c¸ch toµn diÖn « nhiÔm m«i tr­êng, ®¶m b¶o ph¸t triÓn bÒn v÷ng cho c¸c lµng nghÒ s¶n xuÊt m©y tre ®an, cÇn cã mét kÕ ho¹ch tæng thÓ vµ dµi h¹n c¶ vÒ c«ng nghÖ vµ chÝnh s¸ch, ph¸p chÕ. Mét sè ®Ò xuÊt vÒ c¸c gi¶i ph¸p cho c¸c lµng nghÒ ®­îc nªu tãm t¾t d­íi ®©y: III.1. §µo t¹o c«ng nh©n vµ n©ng cao nhËn thøc ng­êi d©n Sè lao ®éng ®· qua ®µo t¹o trong c¸c lµng nghÒ cßn chiÕm tû lÖ thÊp, hÇu hÕt lao ®éng chØ chñ yÕu do gia c«ng nguyªn liÖu vµ do xe cé lµm viÖc dùa vµo kinh nghiÖm thùc tÕ chø Ýt 37 ... - tailieumienphi.vn