Đánh giá tác động môi trường không khí do nổ mìn bằng phương pháp quan trắc - TS. Bùi Văn Vịnh

§¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr­êng kh«ng khÝ do næ m×n b»ng ph­¬ng ph¸p quan tr¾c TS. Bïi V¨n VÞnh Tr­êng §¹i häc Thuû lîi 1. §Æt vÊn ®Ò Trong x©y dùng nãi chung vµ x©y dùng thuû lîi - thuû ®iÖn nãi riªng c«ng t¸c næ m×n ®· vµ ®ang ®­îc øng dông ngµy cµng réng r·i. Ph­¬ng ph¸p thi c«ng nµy cã nhiÒu ­u ®iÓm næi bËt vµ trong nhiÒu tr­êng hîp cã tÝnh tÊt yÕu. Tuy nhiªn, næ m×n th­êng g©y ra nh÷ng t¸c ®éng ®èi víi m«i tr­êng trong khu vùc nh­ m«i tr­êng kh«ng khÝ, n­íc, tiÕng ån, chÊn ®éng… §Ó cã c¸c gi¶i ph¸p gi¶m thiÓu nh÷ng ¶nh h­ëng xÊu ®èi víi m«i tr­êng chóng ta cÇn nghiªn cøu vµ ®¸nh gi¸ ®óng ®¾n vÒ t¸c ®éng m«i tr­êng do næ m×n. Trong bµi viÕt nµy, t¸c gi¶ giíi thiÖu vÒ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr­êng kh«ng khÝ do næ m×n b»ng ph­¬ng ph¸p quan tr¾c. 2. §Æc ®iÓm vµ néi dung cña ph­¬ng ph¸p 2.1. §Æc ®iÓm: HiÖn nay trªn thÕ giíi vµ ë n­íc ta víi tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ ph¸t triÓn, nhÊt lµ c«ng nghÖ th«ng tin, ®· cho phÐp ¸p dông ph­¬ng ph¸p quan tr¾c b»ng c¸c thiÕt bÞ ®o víi sù trî gióp cña c«ng nghÖ th«ng tin ®Ó nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ t¸c ®éng ®èi víi m«i tr­êng khi næ m×n. §Ó ®¸nh gi¸ ®­îc c¸c t¸c ®éng ®èi víi m«i tr­êng do qu¸ tr×nh næ m×n g©y ra b»ng ph­¬ng ph¸p quan tr¾c cÇn tæ chøc thµnh c¸c nhãm gi¸m s¸t, quan tr¾c vµ thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô cô thÓ sau ®©y: a. Kh¶o s¸t ®o ®¹c. b. Thu mÉu ®Æc biÖt. c. Ph©n tÝch trong phßng thÝ nghiÖm (theo TCVN 1995) d. Gi¸m s¸t thùc tÕ b»ng m¾t vµ quay video e. Sö dông c¸c ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm ®Ó xö lý vµ ph©n tÝch sè liÖu. §Ó ®¶m b¶o ®é tin cËy cña kÕt qu¶ quan tr¾c cÇn gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn ®óng c«ng nghÖ vµ c¸c chØ dÉn kü thuËt, kiÓm tra viÖc thùc hiÖn c¸c quy tr×nh sö dông thiÕt bÞ, quy ph¹m an toµn vÒ næ m×n (TCVN 4586 - 97), kiÓm tra viÖc thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p b¶o vÖ m«i tr­êng. C«ng t¸c nghiÖm thu vµ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr­êng do næ m×n trªn c¬ së c¸c sè liÖu quan tr¾c sau khi hoµn thµnh vô næ. 1 2.2 Néi dung cña ph­¬ng ph¸p quan tr¾c vÒ t¸c ®éng m«i tr­êng kh«ng khÝ do næ m×n. Theo tiªu chuÈn x©y dùng cña ViÖt Nam (TCVN 5937 : 1995) th× tiªu chuÈn vÒ chÊt l­îng kh«ng khÝ xung quanh ®­îc quy ®Þnh bëi gi¸ trÞ giíi h¹n c¸c th«ng sè c¬ b¶n - bao gåm bôi l¬ löng, CO, NO2, SO3, O3, vµ Pb trong kh«ng khÝ xung quanh. Sù ph¸t th¶i (emission) chÊt « nhiÔm kh«ng khÝ do næ m×n vµo khu vùc xung quanh nguån th¶i chñ yÕu lµ bôi vµ khÝ ®éc - cÇn ®­îc quan tr¾c vµ ®¸nh gi¸ ®óng ®¾n. Néi dung c¬ b¶n cña ph­¬ng ph¸p quan tr¾c vÒ t¸c ®éng m«i tr­êng kh«ng khÝ do næ m×n bao gåm: a. X¸c ®Þnh hÖ thèng ®o: C¸c sensor cÇn mét l­îng x¸c ®Þnh chÊt g©y « nhiÔm kh«ng khÝ vµ mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh tr­íc khi chóng cho kÕt qu¶ ®o. C¸c ®iÒu kiÖn nµy quyÕt ®Þnh ®é ph©n gi¶i kh«ng gian vµ thêi gian nhá nhÊt cña sensor. §ång thêi, yªu cÇu vÒ thiÕt bÞ ®o ph¶i ®­îc xem xÐt cïng víi s¬ ®å ®o ®Ó ®¸nh gi¸ hÖ thèng ®o - theo ISO 6879. b. X¸c ®Þnh sè ®iÓm ®o vµ vÞ trÝ quan tr¾c: Cã thÓ ­íc tÝnh sè l­îng ®iÓm ®o (lÉy mÉu) vµ thêi gian nghiªn cøu b»ng c¸ch sö dông ph­¬ng ph¸p thèng kª c¸c th«ng tin cã tr­íc ®ã. ViÖc ­íc tÝnh nµy ph¶i c©n xøng vÒ kh«ng gian vµ thêi gian, tèt nhÊt lµ xö lý mét c¸ch t¸ch biÖt vÒ mÆt kh«ng gian vµ thêi gian trong s¬ ®å ®o. * VÒ mÆt kh«ng gian: Cã thÓ sö dông phÐp ®o liªn tôc hoÆc gi¸n ®o¹n. PhÐp ®o liªn tôc theo kh«ng gian th­êng dïng ph­¬ng ph¸p quang häc - nh­ øng dông laser. HiÖn nay ph­¬ng ph¸p nµy ch­a ®­îc øng dông réng r·i. §èi víi ph­¬ng ph¸p ®o gi¸n ®o¹n cÇn ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc sè l­îng ®iÓm lÊy mÉu vµ sè l­îng mÉu kh«ng khÝ - theo TCVN 5970:1995. VÞ trÝ lÊy mÉu cã thÓ ®­îc chän mét c¸ch ngÉu nhiªn hoÆc hÖ thèng xung quanh ®iÓm quy chiÕu ®· ®­îc chän. §èi víi næ m×n th× ®iÓm quy chiÕu th­êng ®­îc chän lµ trung t©m cña vô næ. Trong tr­êng hîp khu vùc næ m×n cã ®Þa h×nh phøc t¹p th× vÞ trÝ c¸c ®iÓm lÊy mÉu ®­îc x¸c ®Þnh chñ yÕu theo c¸c ®iÒu kiÖn ph¸t th¶i côc bé vµ ph¶i ®­îc xem xÐt cÈn thËn tr­íc khi chän vÞ trÝ lÊy mÉu nh»m ®¸p øng ®­îc nhiÖm vô vµ môc tiªu quan tr¾c. * VÒ mÆt thêi gian: §Ó ®¸nh gi¸ ®­îc t¸c ®éng m«i tr­êng kh«ng khÝ do næ m×n cÇn tiÕn hµnh quan tr¾c tr­íc vµ sau khi næ m×n. 2 C¸c kho¶ng thêi gian lÊy mÉu cã thÓ ®­îc chän ngÉu nhiªn hoÆc hÖ thèng theo kho¶ng thêi gian quy chiÕu ®· chän vµ ph¶i ®¶m b¶o c¸c kÕt qu¶ thu ®­îc lµ ®¹i diÖn. CÇn chó ý lµ khi quan tr¾c t¸c ®éng m«i tr­êng kh«ng khÝ do næ m×n th× ph¶i lùa chän sè l­îng mÉu kh¸c nhau theo tõng kho¶ng thêi gian do c¸c ®iÒu kiÖn ph¸t th¶i vµ lan truyÒn ®Æc tr­ng cña vô næ. Tæng sè l­îng mÉu phô thuéc vµo môc ®Ých quan tr¾c, nghiªn cøu. 3. §¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr­êng kh«ng khÝ do næ m×n b»ng ph­¬ng ph¸p quan tr¾c t¹i c¶ng C¸i L©n (Qu¶ng Ninh) 3.1. NhiÖm vô vµ quy m« næ m×n: Næ m×n thö nghiÖm ph¸ ®¸ ngÇm t¹i VÞnh Cöa Lôc cña dù ¸n më réng C¶ng C¸i L©n (Quang Ninh). Quy m« gåm 5 ®ît næ, ®­îc thùc hiÖn vµo c¸c ngµy 22/4, 01/6, 08/7, 30/8, vµ 15/10/2001 víi l­îng thuèc næ t­¬ng øng lµ 101kg; 540,4kg; 970,6kg; 2011,2kg; vµ 2912kg b»ng lo¹i thuèc næ Powergel 3151 cña Australia theo ph­¬ng ph¸p næ m×n vi sai trong lç khoan s©u. C¸c ®¬n vÞ quan tr¾c m«i tr­êng thùc hiÖn kÕ ho¹ch vµ néi dung gi¸m s¸t theo sù chØ ®¹o cña Héi ®ång gi¸m s¸t næ m×n Nhµ n­íc (QuyÕt ®Þnh sè 1759/Q§ -BKHCNMT, ngµy 29/9/2000 cña Bé tr­ëng Bé Khoa häc - C«ng nghÖ vµ M«i tr­êng). 3.2. VÞ trÝ vµ c¸c th«ng sè quan tr¾c m«i tr­êng kh«ng khÝ a. VÞ trÝ c¸c ®iÓm quan tr¾c: Bao gåm 2 ®iÓm quan tr¾c A1 vµ A2. §iÓm A1: T¹i khu vùc b·i t¹m C¶ng C¸i L©n, c¸ch trung t©m vô næ 660m. To¹ ®é: 107003’ 25,1’’ kinh ®é E Vµ 20058’ 09,9’’ vÜ ®é N §iÓm A2: T¹i khu vùc kho x¨ng dÇu B12, c¸ch trung t©m næ m×n 730m. To¹ ®é: 107003’ 41,7’’ kinh ®é E Vµ 20057’ 48,5’’ vÜ ®é N b. C¸c th«ng sè quan tr¾c m«i tr­êng kh«ng khÝ: Bôi l¬ löng (SPM) vµ c¸c chÊt khÝ ®éc h¹i CO, CO2, NO2 vµ SO2. 3.3. Ph­¬ng ph¸p vµ thêi gian quan tr¾c a. Ph­¬ng ph¸p quan tr¾c: Theo TCVN 1995 vÒ quan tr¾c chÊt l­îng m«i tr­êng kh«ng khÝ. b. Thêi gian quan tr¾c: Tr­íc vµ sau khi næ m×n. 3 3.4. C¸c thiÕt bÞ ®o, lÊy mÉu vµ thiÕt bÞ ph©n tÝch (®· ®­îc sö dông) - ThiÕt bÞ lÊy mÉu vµ bôi Casella AFC - 124 (Anh) - ThiÕt bÞ ®Õm bôi hiÖn sè Model P5 - H2, h·ng Sibata (NhËt) - ThiÕt bÞ lÊy mÉu bôi l¬ löng Andesen, Model AN - 200, AN - 300 h·ng Sibata (NhËt) - M¸y lÊy mÉu khÝ Model SV - 30, h·ng Sibata (NhËt) - M¸y lÊy mÉu kh«ng khÝ Model 822 (Nga) vµ Model SL - 15P (NhËt) - M¸y lÊy mÉu khÝ lo¹i BUCK T.H.PUM P.N 921000 (Mü) - M¸y lÊy mÉu khÝ lo¹i Air Sample PumKit, Model MX - 21 h·ng Smico (Mü) - ThiÕt bÞ ®o nhanh hiÖn sè H2S Monitor, Model HS.82 (NhËt) - M¸y so mµu Corning Colorimeter (Anh) - M¸y quang phæ UV - VIS Model HP 5483 (Mü) - M¸y quang phæ hÊp thô nguyªn tö AAS h·ng Perkin Elmer (Mü) 3.5. KÕt qu¶ quan tr¾c vµ ph©n tÝch Gi¸ trÞ trung b×nh cña bôi vµ c¸c chÊt khÝ ®éc h¹i trong c¸c ®ît quan tr¾c ®­îc thÓ hiÖn ë b¶ng 3.1. Trong 5 ®ît næ thö nghiÖm ph¸ ®¸ ngÇm t¹i VÞnh Cöa Lôc cña dù ¸n më réng c¶ng C¸i L©n, chÊt l­îng m«i tr­êng kh«ng khÝ xung quanh t¹i c¸c ®iÓm quan tr¾c cã thay ®æi kh«ng ®¸ng kÓ vµ nång ®é c¸c chÊt « nhiÔm ®Òu thÊp h¬n tiªu chuÈn cho phÐp theo quy ®Þnh cña TCVN 5937-1995. Sù thay ®æi chót Ýt vÒ néng ®é cña c¸c chÊt khÝ ®­îc quan tr¾c tr­íc vµ sau khi næ m×n chñ yÕu lµ do khãi th¶i cña c¸c thiÕt bÞ m¸y mãc thi c«ng t¹i C¶ng vµ tµu thuyÒn ®i l¹i trªn khu vùc c¶ng. Nh­ vËy, t¸c ®éng cña viÖc næ m×n kh«ng cã ¶nh h­ëng ®¸ng kÓ tíi m«i tr­êng kh«ng khÝ xung quanh. ë ®©y, gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó tr¸nh ®­îc g©y « nhiÔm m«i tr­êng kh«ng khÝ lµ ®· sö dông lo¹i thuèc næ Powergel - cã chØ sè c©n b»ng «xy b»ng 0. Tuy nhiªn, thùc tÕ quan s¸t t¹i hiÖn tr­êng cho thÊy trong ®ît næ thö nghiÖm lÇn thø 5, ngµy 15/10/2001, víi khèi l­îng thuèc næ lµ 2912kg, khi næ m×n xuÊt hiÖn cét khãi mµu vµng ®Ëm ®Æc mïi l­u huúnh (khÝ SO2) mµ 4 lÇn næ tr­íc ®©y kh«ng cã. Luång khãi ®· theo h­íng giã bay ra ngoµi kh¬i VÞnh Cöa Lôc nªn c¸c ®iÓm ®o ®Æt trªn bê ®· kh«ng ®o ®­îc. HiÖn t­îng cã cét khãi mµu vµng, theo c¸c nhµ chuyªn m«n ®¸nh gi¸ lµ do ®ît lín so víi 4 ®ît næ tr­íc. næ lÇn thø 5 ®· sö dông thuèc måi næ t­¬ng ®èi 4 B¶ng 3.1 - Gi¸ trÞ trung b×nh cña bôi vµ c¸c chÊt khÝ ®éc h¹i (Quan tr¾c 5 ®ît næ m×n thö nghiÖm) §ît quan tr¾c §ît thø nhÊt Ngµy 22/4/2001 11h35’ §iÓm quan tr¾c §iÓm A1 §iÓm A2 Thêi gian quan tr¾c Tr­íc khi næ Sau khi næ Tr­íc khi næ Sau khi næ CO (mg/m3) 2,144 3,080 2,752 2,016 SO (mg/m3) 0,005 0,004 0,008 0,014 NO (mg/m3) 0,008 0,001 0,008 0,022 CO2 (ppm) 831 888 548 760 Bôi (mg/m3) 0,229 0,202 0,166 0,172 §ît thø hai §iÓm A1 Ngµy 01/6/2001 13h25’ vµ 13h40’ §iÓm A2 §ît thø ba §iÓm A1 Ngµy 08/7/2001 17h03’ §iÓm A2 §ît thø t­ §iÓm A1 Ngµy 30/8/2001 16h30’ §iÓm A2 §ît thø n¨m §iÓm A1 Ngµy 15/1/2001 16h35’ §iÓm A2 Tr­íc khi næ 3,920 0,042 0,006 Sau khi næ 3,920 0,033 0,015 Tr­íc khi næ 3,136 0,005 VÕt Sau khi næ 4,740 vÕt 0,007 Tr­íc khi næ 2,571 0,023 0,016 Sau khi næ 2,866 0,063 0,032 Tr­íc khi næ 3,388 0,041 0,011 Sau khi næ 4,392 0,051 0,007 Tr­íc khi næ 4,003 0,007 0,004 Sau khi næ 7,728 0,021 0,006 Tr­íc khi næ 6,159 0,009 0,045 Sau khi næ 13,440 0,006 0,032 Tr­íc khi næ 1,523 0,016 0,045 Sau khi næ 2,131 0,007 0,032 Tr­íc khi næ 2,576 0,011 0,029 Sau khi næ 1,238 0,009 0,026 866 0,305 865 0,242 904 0,179 936 0,175 865 0,308 876 0,302 732 0,212 745 0,214 814 0,295 831 0,275 873 0,264 920 0,263 620 0,262 647 0,238 563 0,228 542 0,225 Theo TCVN 5937 - 1995 vµ quy ®Þnh t¹m thêi cña Bé Y tÕ (1983) 40 0,5 0,4 500* 0,3 4. KÕt luËn Nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr­êng do næ m×n ®Ó cã gi¶i ph¸p tÝch cùc gi¶m thiÓu nh÷ng ¶nh h­ëng xÊu ®èi víi m«i tr­êng xung quanh vô næ lµ mét yªu cÇu tÊt yÕu vµ cÊp thiÕt. ¸p dông ph­¬ng ph¸p quan tr¾c víi c¸c thiÕt bÞ ®o hiÖn ®¹i vµ cã sù trî gióp cña c«ng nghÖ th«ng tin ®Ó nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr­êng kh«ng khÝ do næ m×n ®· cho phÐp thu ®­îc c¸c kÕt qu¶ quan tr¾c, ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c vµ nhanh chãng. Ph­¬ng ph¸p nµy ®· vµ ®ang ®­îc ¸p dông thµnh c«ng ë n­íc ta. 5 ... - tailieumienphi.vn