Xem mẫu
- C IM TNG CHÙA N×ÎC KHE NÙT KARST
KHU VÜC THÀ X SÌN LA
Nguy¹n V«n Minh
Tr÷íng ¤i håc T¥y Bc
1. Mð ¦u
Thà x¢ Sìn La (TX Sìn La) thuëc t¿nh Sìn La - mët t¿nh mi·n nói vòng T¥y Bc, câ
di»n t½ch tü nhi¶n 14.055km2 chi¸m 23,47% di»n t½ch to n t¿nh, d¥n sè 967.500 ng÷íi [5].
Nhúng n«m qua, TX Sìn La ang l mët trong nhúng vòng câ sü ph¡t triºn nhanh châng
v· kinh t¸ công nh÷ c¡c l¾nh vüc kh¡c. º ¡p ùng nhu c¦u ph¡t triºn â th¼ vi»c ¡nh
gi¡ hi»n tr¤ng c¡c nguçn lüc ph¡t triºn l h¸t sùc c¦n thi¸t. B i vi¸t n y · cªp ¸n °c
iºm àa ch§t quan trång cõa TX Sìn La l h» t¦ng chùa n÷îc karst (T2 g), mët trong
nhúng t¦ng chùa n÷îc r§t quan trång xu§t hi»n ð khu vüc n y. Ch½nh v¼ vªy, t¼m hiºu
t¦ng karst (T2 g) câ c£ gi¡ trà v· m°t thüc ti¹n công nh÷ khoa håc.
2. Nëi dung nghi¶n cùu
2.1. C¡c khu vüc àa ch§t karst ð thà x¢ Sìn La
Ph¦n trung t¥m thà x¢ Sìn La l thung lông sæng Nªm La, sæng n y l nìi ph¥n chia c¡c
h» thèng karst m°t v karst ng¦m cõa TX Sìn La.
∗ Ph½a Bc: l d¢y nói Khau Pha câ c¡c ¿nh cao tr¶n 1.000m, vîi ph÷ìng T¥y T¥y
Bc - æng æng Nam. Tr¶n c¡c d¢y n y câ nhi·u ph¹u karst, nhi·u hang ëng câ cûa ð
ë cao 645 - 800m. Theo Nguy¹n Vi¸t Phê th¼ ð khu vüc n y, tr¶n 2 d£i nói Khau Pha
v Nªm Khum Th©m Ta Toong câ nhi·u ph¹u karst v 13 hang [3], c¡c cûa hang ·u
câ ë cao 600 700m. °c bi»t, hang Th©m Ta Toong l hang xu§t lë n÷îc, cung c§p
n÷îc cho nh m¡y n÷îc TX Sìn La.
∗ Ph½a Nam, æng Nam: l c¡c d£i nói v thung lông ch¤y song song theo h÷îng
T¥y Bc - æng Nam. C¡c thung lông câ xu th¸ th§p d¦n cán c¡c d£i nói l¤i câ xu th¸ cao
d¦n v· ph½a T¥y Bc. Tr¶n c¡c d¢y nói câ nhi·u ph¹u karst thu hót n÷îc nh÷ng ½t hang
ho°c hang khæng lîn.
∗ Ph½a æng: l c¡c khèi nói v vòng trông Bom Bai còng c¡c vòng trông khu vüc
B£n Tæng. T¤i ¥y câ àa h¼nh r§t kh¡c bi»t, câ nhúng chäm nói cao hìn 1.000m, nh÷ng
công l¤i câ c¡c vòng trông ch¿ kho£ng 500 - 600m, câ nhi·u ph¹u karst, °c bi»t câ 13
hang ð ë cao 530 - 570m. Trong â câ 1 hang xu§t lë n÷îc ð r¼a ph½a Nam v hang Lèm
Câ câ ë cao 530m thu ph¦n n÷îc quan trång cõa n÷îc sæng Nªm La ti¶u tho¡t xuèng
s¥u [3].
∗ Ph½a T¥y v T¥y Nam (khu vüc dåc theo Quèc lë 6): khu vüc n y c¡c thung lông
câ ë ch¶nh cao khæng lîn, nh÷ng câ nhi·u kh¡c bi»t theo chi·u tø T¥y Nam l¶n Bc.
Trong â, c¡c thung lông r¼a T¥y Nam (dåc theo QL 6) th÷íng câ lîp phõ tr¦m t½ch »
Tù gçm c¡t k¸t, bët k¸t, s²t k¸t, æi ché l c¡c hç n÷îc næng. Khu vüc n y, th÷íng ÷ñc
1
- chia ra th nh 2 o¤n; o¤n thung lông ch¤y dåc theo QL 6 v thung lông Chi·ng Ng¦n
n¬m ð æng Bc ÷íng QL 6, ph½a T¥y Nam B£n Tæng. C¡c hang v gi¸ng th÷íng nhä
v næng. C¡c hang ·u ph¡t triºn theo h÷îng T¥y Bc - æng Nam sau â chuyºn h÷îng
æng Bc º rçi tho¡t n÷îc v o thung lông sæng , v¼ vªy ¥y l kiºu hang ti¶u n÷îc
(H¼nh 1).
A B
H¼nh 1. L¡t ct àa ch§t, àa m¤o theo ÷íng AB (g¦n B-N) qua TX Sìn La
A(21o 03'20- 103o 42'30), B(21o 31'18 - 103o 42'30)
(Nguçn Vi»n nghi¶n cùu àa ch§t v Kho¡ng s£n)
2.2. T¦ng chùa n÷îc khe nùt karst (T2 g)
N÷îc khe nùt karst trong tr¦m t½ch ¡ væi tuêi Trias trung h» t¦ng çng Giao (T2 g)
ph¥n bè rëng r¢i trong to n bë khu vüc Sìn La, h¼nh th nh nhúng d£i k²o d i theo ph÷ìng
T¥y Bc - æng Nam v÷ñt ra ngo i ph¤m vi nghi¶n cùu (xem l¡t ct tr¶n).
C¡c d£i ¡ væi karst ÷ñc ng«n c¡ch vîi c¡c àa t¦ng kh¡c chõ y¸u l c¡c ùt g¨y ch¤y
song song theo ph÷ìng T¥y Bc - æng Nam v ùt g¢y C¡nh G , to n bë h» t¦ng ¡ væi
T2 g câ chi·u d y kho£ng 800m ÷ñc chia th nh 2 phö h» t¦ng:
- Phö h» t¦ng d÷îi chõ y¸u l ¡ væi m u en, phît löc, câ xen c¡c lîp s²t mäng, ¡
væi ph¥n lîp mäng, ë d y kho£ng 500m.
- Phö h» t¦ng tr¶n l ¡ væi m u x¡m trng, câ ph¥n lîp d y ho°c d¤ng khèi d y
300m.
Do ho¤t ëng cõa c¡c ùt g¢y ki¸n t¤o, khèi ¡ væi T2 g h¼nh th nh nhúng d£i câ ë
cao kh¡c nhau gçm nhúng thung lông karst v nhúng d£i nói ¡ væi ch¤y song song vîi
nhau theo h÷îng T¥y Bc - æng Nam.
Dåc theo c¡c îi ph¡ hu ki¸n t¤o, ¡ væi bà nùt n´ v karst hâa m¤nh n¶n câ kh£
n«ng chùa v l÷u thæng n÷îc tèt.
Theo c¡c nguçn t i li»u ¢ câ (kh£o s¡t v thu thªp) t¦ng ¡ væi T2 g câ nhi·u c§p
hang h¼nh th nh 2 h» thèng hang v kiºu karst nh÷ sau:
∗ H» thèng hang tr¶n nói cao (hang treo)
2
- H» thèng n y ph¡t triºn tr¶n vòng nói cao hìn gèc x¥m thüc àa ph÷ìng v h¼nh
th nh 2 lo¤i kh¡c nhau.
+ Lo¤i thù nh§t: ph¡t triºn tr¶n c¡c nói cao ð ph½a T¥y Bc nh÷ c¡c d¢y nói Kh¥u
Pha v d¢y nói Nªm Khum - Th©m Ta Toong. Tr¶n c¡c d¢y nói n y ¢ ph¡t hi»n 21 hang
ð ë cao tø 600m ¸n 880m. C¡c hang tr¶n cao l nhúng hang thu n÷îc cõa nhúng dáng
suèi v t¤o th nh sæng ng¦m ch£y trong hang, c¡c hang th÷íng ph¡t triºn theo h÷îng
Bc æng Bc do £nh h÷ðng cõa c¡c ùt g¢y kinh tuy¸n.
V· mòa khæ, c¡c suèi tr¶n nói khæng câ n÷îc nh÷ng t¤i c¡c hang tho¡t n÷îc v¨n
câ l÷u l÷ñng kh¡ lîn, nh÷ hang Bâ C¡ lë ra ð ë cao 600m câ l÷u l÷ñng nhä nh§t l
Qmin = 0, 8m3 /s.
i·u â chùng tä h» thèng hang karst trong nói ¢ thu hót ÷ñc c¡c dáng n÷îc ng¦m
v t¤o th nh sæng ng¦m rçi tho¡t ra ð c¡c và tr½ th§p hìn.
+ Lo¤i thù 2: ph¡t triºn tr¶n c¡c nói ¡ væi ch¤y theo ph÷ìng T¥y Bc - æng Nam
(hai b¶n ÷íng QL 6) ð tr¶n nói l c¡c hang v ph¹u karst ð ë cao tø 650m ¸n 800m,
ð d÷îi thung lông l c¡c ph¹u karst, t§t c£ c¡c hang v ph¹u karst trong lo¤i n y h¼nh
th nh mët h» thèng thu n÷îc theo ph÷ìng T¥y Bc - æng Nam v n÷îc trong c¡c hang
ng¦m công l÷u thæng theo ph÷ìng â.
∗ H» thèng hang karst ng¦m
Theo c¡c t i li»u ¢ thu ÷ñc trong ph¤m vi nghi¶n cùu, v c¡c vòng xung quanh cho
th§y, h» thèng khe nùt karst ng¦m câ 3 c§p ë kh¡c nhau nh÷ sau:
+ C§p 1: nâc hang ð ë s¥u tø 6 13m.
+ C§p 2: nâc hang ð ë s¥u tø 35 71m.
+ C§p 3: nâc hang ð ë s¥u tø 98,5m trð l¶n.
Tr¶n to n bë di»n t½ch ph¥n bè cõa ¡ væi T2 g, tªp thº c¡c t¡c gi£ thuëc o n àa
ch§t 62 ¢ kh£o s¡t t¿ m¿ tr¶n khu vüc, ngo i vi»c kh£o s¡t mæ t£ kÿ c¡c îi nùt n´, karst
¢ ph¡t hi»n 59 iºm nùt n´, lë n÷îc, c¡c iºm lë câ l÷u l÷ñng tø nhä ¸n r§t lîn nh÷
sau:
Q < 0,1 l/s (38 iºm), Q > 0,1 l/s (10 iºm), Q > 1 l/s (11 iºm).
Trong c¡c iºm kº tr¶n, câ nhúng iºm câ l÷u l÷ñng r§t lîn, nh÷ iºm 4.001 câ Q =
800 l/s (hang Bâ C¡).
C¡c iºm lë câ l÷u l÷ñng lîn th÷íng xu§t lë ð c¡c hang ho°c c¡c khe nùt lîn.
C¡c iºm lë câ l÷u l÷ñng nhä th÷íng xu§t lë ð tr¶n cao, ho°c th§m r¿ qua lîp phong
hâa cõa ¡ væi.
3
- B£ng 1. C¡c lé khoan àa ch§t th«m dá n÷îc tr¶n kho£nh ch¼a khâa [4].
Sè li»u v ë àa iºm M.N K¸t qu£ bìm Th nh ph¦n ho¡ håc
s¥u khoan T¾nh
(m) Q S P
(m) (l/s) (m) (l/sm)
HCO370 CL18 CO310
Ng¢ ba Quy¸t
LK 1 150 3 5,16 4,8 1,07 M0,29 .............................
Thng
Ca63 (Na + K)21 Mg16
HCO380 CL20
LK 2 80 B£n
n sinh 16,5 0,87 32,6 0,026 M0,17 .............................
Ca52 Mg17 (Na + K)21
HCO377 CO312
LK 3 75,5 Ng¢ ba Mai Sìn 1,5 1,80 26,4 0,068 M0,25 .............................
Ca47 Mg36 (Na + K)17
HCO370 CO312 CL10
LK 4 75 S¥n bay N S£n 0,5 6,78 4,00 1,72 M0,24 .............................
Ca70 Mg18 (Na + K)12
HCO381 CL13
LK 5 75 X¢ M÷íng Bon 2,5 4,88 5,40 0,85 M0,3 .............................
(Na + K)51 Ca39
HCO367 CL33
LK 26 B»nh vi»n Sìn La 6,0 8,80 3,20 2,78 M0,34 .............................
Ca66 Mg22 (Na + K)12
HCO373 CL15
LK 27 B£n Chi·ng Xæm 22,5 4,00 6,50 0,61 M0,3 .............................
Ca55 Mg28 (Na + K)17
75
HCO373 SO424
LK 1 Huêi Him 27 2,56 10,7 0,24 M0,49 .............................
Ca48 Mg27 (Na + K)25
85
HCO365 SO426
LK 2 Cæng ty c§p II 14,3 2,67 5,2 0,51 M0,51 .............................
Ca61 (Na + K)22 Mg16
65
HCO372 CL19
LK 3 Chi·ng Sinh 8 8,33 7,05 1,18 M0,03 .............................
Mg43 Ca31 (Na + K)12
82
4
- C£ 10 lé khoan ·u ÷ñc khoan tr¶n ¡ væi tuêi T2 g nh÷ng méi lé khoan ÷ñc °t
tr¶n mët îi nùt n´ vï vön, karst hâa cõa mët ùt g¢y ki¸n t¤o kh¡c nhau n¶n chi·u s¥u,
chi·u d y cõa c¡c t¦ng chùa n÷îc, müc n÷îc t¾nh v ë thay êi müc n÷îc theo mòa cõa
c¡c îi khæng gièng nhau.
To n bë ¡ væi T2 g l mët t¦ng chùa n÷îc nh÷ng do ë nùt n´ v karst ho¡ khæng
çng ·u v câ nhi·u c§p hang ð c¡c ë s¥u kh¡c nhau n¶n mùc ë chùa n÷îc l khæng
gièng nhau, °c bi»t l quan h» thõy lüc giúa n÷îc tr¶n m°t v n÷îc d÷îi §t r§t phùc
t¤p.
Ri¶ng h» thèng hang v ph¹u karst ð tr¶n cao l nhúng hang v ph¹u thu n÷îc còng
vîi n÷îc tr¶n m°t th§m xuèng s¥u, nh÷ h» thèng hang ð nói Nªm Khum - Th©m Ta
Toong, thu hót to n bë n÷îc cõa c¡c suèi trong vòng º h¼nh th nh h» thèng sæng ng¦m
trong nói rçi tho¡t ra hang Bâ C¡, cung c§p n÷îc cho sæng Nªm La, ngo i l÷ñng n÷îc
tho¡t ra hang Bâ C¡ hi»n nay ch÷a thº x¡c ành ÷ñc c¡c sæng ng¦m câ c§p n÷îc cho
c¡c h» thèng hang ð d÷îi s¥u hay khæng. Ng÷ñc l¤i, to n bë l÷ñng n÷îc sæng Nªm La ê
v o hang Lèm Câ ð thung lông Bom Bai, l÷ñng n÷îc n y cung c§p cho n÷îc d÷îi §t hay
tho¡t to n bë ra sæng .
3. K¸t luªn
°c iºm n÷îc khe nùt karst trong t¦ng T2 g tr¶n àa b n t¿nh Sìn La l r§t phùc t¤p.
Vîi k¸t qu£ ¢ thu ÷ñc, câ thº kh¯ng ành T2 g l t¦ng chùa n÷îc duy nh§t ð khu vüc TX
Sìn La [4]. C¦n kh£o cùu k¾ l÷ïng º ph¥n khu c¡c thº àa ch§t chùa n÷îc n y, phöc vö
cho nhu c¦u d¥n sinh v sü ph¡t triºn æ thà, khi thà x¢ Sìn La ang chu©n bà trð th nh
th nh phè trong thíi gian tîi.
Mët sè h¼nh £nh minh håa
H¼nh 1. Kiºu hang hót v lë n÷îc
H¼nh 2. Kiºu hang treo
Chó th½ch
I. Hang hót n÷îc ph½a Nam TX Sìn La
5
- II. Cæng ty c§p n÷îc Sìn La
III. Cûa hi»n hang Lèm Câ câ cung c§p n÷îc cho Cæng ty c§p n÷îc Sìn La
IV. Hang treo æng Nam TX Sìn La
V. Hang treo B£n C¡ Sìn La
VI. Vä ¡ væi phong ho¡ dåc ÷íng QL6 TX Sìn La
TI LIU THAM KHO
[1] Nguy¹n Vi¸t Phê, 1998. B¡o c¡o nghi¶n cùu àa ch§t karst vòng T¥y Bc. H Nëi.
[2] Cao Sìn Xuy¶n, 1998. B¡o c¡o °c iºm àa ch§t thõy v«n æ thà Sìn La. H Nëi.
[3] Nguy¹n V«n Minh, 2005. °c iºm t i nguy¶n n÷îc Sìn La. Luªn v«n th¤c sÿ khoa håc.
[4] Nhi·u t¡c gi£, 1971. Ki¸n t¤o mi·n bc Vi»t Nam v c¡c mi·n l¥n cªn, Tuyºn tªp.
Nxb Khoa håc v K¾ thuªt.
[5] Ni¶n gi¡m thèng k¶ Sìn La n«m 2005, Cöc thèng k¶ t¿nh Sìn La.
ABSTRACT
Characters of geologycal water karst of T2 g Stratum
in Sìn La town
Son La town is a part in the centre of Sìn La province. Which has many
developments and will become a city. So the searching of this location are important.
This distribution shows the characters of geologycal water karst of T2 g Stratum, one of
only layer has water in Son La town.
6
nguon tai.lieu . vn
