- Trang Chủ
- Môi trường
- Đặc điểm cơ bản các hệ sinh thái bị biến đổi nhân sinh ở huyện Gio Linh tỉnh Quảng Trị
Xem mẫu
- C IM CÌ BN
CC H SINH THI BÀ BIN ÊI NH
N SINH
Ð HUYN GIO LINH TNH QUNG TRÀ
Nguy¹n «ng Hëi, Kuznetsov A.N., Phan L÷ìng,
L¶ Nam H÷ng, Nguy¹n Húu Thüc, Ngæ Quang Dü
Trung t¥m nhi»t îi Vi»t Nga, Bë Quèc pháng
1 °t v§n ·
Nhúng thªp ni¶n g¦n ¥y, nh§t l trong thíi gian chi¸n tranh chèng Mÿ cùu n÷îc, mi·n Nam
Vi»t Nam ¢ hùng chàu nhúng t¡c ëng ti¶u cüc tø ph½a con ng÷íi. C¡c y¸u tè t¡c ëng nêi l¶n
trong â tr÷îc h¸t ph£i kº ¸n l ch§t ëc v vô kh½ do qu¥n ëi Mÿ sû döng (nh÷ ch§t di»t cä,
bom ¤n . . . ) còng vîi nhúng tªp töc câ t½nh ch§t truy·n thèng cõa çng b o c¡c d¥n tëc b£n àa
nh÷ khai th¡c gé, cõi, canh t¡c n÷ìng r¨y tr¶n §t dèc. . . ¢ l m thay êi nhi·u di»n t½ch h» sinh
th¡i røng. Trong ti¸n tr¼nh â, Qu£ng Trà nêi l¶n nh÷ mët " iºm nâng" v· sü t n ph¡ cõa chi¸n
tranh èi vîi t i nguy¶n v mæi tr÷íng tü nhi¶n. Nhi·u di»n t½ch røng tü nhi¶n ¢ bi¸n m§t v¼
ch§t di»t cä v bom ¤n. Nhi·u l ng m¤c ¢ ph£i di chuyºn công v¼ ch§t ëc hâa håc ho°c bà èt
ch¡y, ph¡ hu nghi¶m trång. . . Hªu qõa l qua nhi·u thªp ni¶n nh÷ng d§u t½ch v¨n cán in ªm
tr¶n nhi·u b£n l ng, nhi·u h» sinh th¡i khu vüc. L¢nh thê chàu £nh h÷ðng n°ng n· cõa ch§t di»t
cä tr÷îc h¸t ph£i kº ¸n huy»n Gio Linh. ¥y l khu vüc m cho ¸n hi»n nay v¨n cán di»n t½ch
lîn §t trèng, tr£ng cä c¥y böi, røng thù sinh ngh±o h¼nh th nh sau chi¸n tranh.
V¼ l³ â, vi»c nghi¶n cùu °c iºm cì b£n c¡c h» sinh th¡i bà bi¸n êi nh¥n sinh huy»n Gio
Linh t¿nh Qu£ng Trà l h¸t sùc c¦n thi¸t. i·u n y khæng nhúng câ þ ngh¾a thüc ti¹n gióp cho
vi»c ành h÷îng sû döng hñp lþ t i nguy¶n v l¢nh thê cõa Qu£ng Trà, m cán gâp ph¦n l m s¡ng
tä cì ch¸ t¡c ëng v bi¸n êi cõa c¡c h» sinh th¡i h¼nh th nh sau nhúng t¡c ëng m¤nh m³ cõa
chi¸n tranh hâa håc v nhúng t¡c ëng ti¶u cüc tø ph½a con ng÷íi.
2 Nëi dung nghi¶n cùu
2.1 °c iºm mët sè y¸u tè tü nhi¶n trong c¡c h» sinh th¡i nh¥n sinh
°c tr÷ng khu vüc huy»n Gio Linh t¿nh Qu£ng Trà
Huy»n Gio Linh câ di»n t½ch 47.300ha, chi¸m 9,97% têng di»n t½ch to n t¿nh. L huy»n câ
di»n t½ch khæng lîn so vîi mët sè huy»n kh¡c, nh÷ng câ và tr½ trång, l trung t¥m trong sü giao
k¸t giúa c¡c vòng, c¡c huy»n trong t¿nh. Hìn núa, ¥y cán l nìi chàu £nh h÷ðng n°ng n· nh§t
cõa chi¸n tranh. Câ thº nâi h¦u h¸t di»n t½ch huy»n Gio Linh ¢ bà ch§t di»t cä, bom ¤n t n ph¡
trong chi¸n tranh chèng Mÿ.
V· àa h¼nh: Công gièng nh÷ °c tr÷ng cõa nhi·u khu vüc kh¡c cõa mi·n Trung, àa h¼nh cõa
Gio Linh câ d¤ng dèc nghi¶ng tø T¥y sang æng, t¤o n¶n mët m¡i nghi¶ng cõa æng Tr÷íng Sìn,
trong â àa h¼nh gá çi v nói th§p ph¥n bè phê bi¸n ð ph½a t¥y; çng b¬ng, gá c¡t ph½a æng
cõa huy»n.
V· kh½ hªu: Gio Linh l vòng câ ch¸ ë kh½ hªu nhi»t îi khæng thüc sü iºn h¼nh: khæ nâng
v· mòa h¤, ©m ÷ît v· mòa æng. Qu£ng Trà câ n·n nhi»t cao. Têng l÷ñng nhi»t ho¤t ëng n«m
o o
¤t 9.000 C (ð mi·n nói ph½a t¥y công ¤t >8.000 C). Nhi»t ë trung b¼nh n«m kho£ng 23-25
o
C, th¡ng cao nh§t l th¡ng V, VI, VII, th§p nh§t l th¡ng XII, I. Kh½ hªu cõa Gio Linh câ 2 mòa
1
- kh¡ rã r»t: mòa l¤nh tø cuèi th¡ng X ¸n th¡ng III n«m sau; mòa nâng k²o d i tø th¡ng IV ¸n
th¡ng X nh÷ng câ sü l»ch pha giúa çng b¬ng v mi·n nói. Khu vüc nghi¶n cùu câ thíi gian v
c÷íng ë ho¤t ëng m¤nh nh§t cõa giâ T¥y khæ nâng (40-50 ng y/n«m).
V· thõy v«n: Trong khu vüc iºn h¼nh câ h» thèng sæng B¸n H£i v ph¦n th÷ñng l÷u ph½a Bc
cõa h» thèng sæng Th¤ch H¢n. Nh¼n chung, l÷u l÷ñng v ch¸ ë dáng ch£y cõa sæng phö thuëc
ch°t ch³ v o ch¸ ë m÷a. Mòa khæ sæng th÷íng ½t n÷îc, l÷u l÷ñng th§p. Mòa m÷a, l÷u l÷ñng v
tèc ë dáng ch£y t«ng ët bi¸n, thªm ch½ g¥y n¶n hi»n t÷ñng lô, löt ð c£ vòng gá çi, nói th§p v
d£i çng b¬ng ven biºn mi·n æng. B¶n canh â, ð Gio Linh cán câ mët sè hç chùa n÷îc nh÷ hç
Mai X¡, hç H Th÷ñng. . . câ gi¡ trà t÷îi ti¶u v cung c§p n÷îc sinh ho¤t trong vòng, nh§t l v o
thíi ký mòa khæ, h¤n.
V· §t ai: M°c dò di»n t½ch l¢nh thê khæng qu¡ rëng, song do sü ph¥n hâa theo ph÷ìng
æng - T¥y n¶n §t ai ð ¥y công kh¡ phong phó v· kiºu lo¤i: §t ä v ng tr¶n ¡ s²t (Fs) chi¸m
di»n t½ch lîn, ë d y t¦ng th÷íng mäng ¸n trung b¼nh, §t th÷íng bà xâi mán m¤nh ð nhúng nìi
th£m thüc vªt tü nhi¶n ¢ bà t n ph¡; h m l÷ñng mòn, ¤m, kali têng sè trung b¼nh, l¥n têng sè
th§p; §t v ng nh¤t tr¶n ¡ c¡t (Fq) câ di»n t½ch khæng lîn nh÷ng phê bi¸n ð vòng gá çi, ë
d y t¦ng mäng, bà chia ct, xâi mán m¤nh.
B¶n c¤nh â cán câ c¡c lo¤i §t ph¡t triºn tr¶n phò sa, §t c¡t ven biºn. Tuy vªy nhúng khu
vüc n y h¦u h¸t khæng câ th£m thüc vªt røng.
2.2 °c iºm v c§u tróc th£m thüc vªt trong c¡c h» sinh th¡i nh¥n
sinh °c tr÷ng
2.2.1 Trong h» sinh th¡i røng thù sinh nh¥n t¡c
N¸u so s¡nh th£m thüc vªt phöc hçi trong h» sinh th¡i røng thù sinh nh¥n t¡c vîi c¡c d¨n
li»u ¢ câ v· th£m thüc vªt nguy¶n sinh cõa khu vüc n y th¼ c§u tróc v th nh ph¦n lo i câ r§t
nhi·u thay êi. Hìn núa, c§u tróc cõa th£m thüc vªt røng nh¥n sinh ð huy»n Gio Linh th÷íng
ch÷a ¤t ë ên ành, t¦ng t¡n nhi·u nìi ch÷a rã r»t, thªm ch½ nhi·u d¥y leo xen c¥y böi.
Tuy nhi¶n, trong c¡c khoanh vi røng ¢ ph¡t triºn câ trú l÷ñng gé mùc t÷ìng èi ngh±o ho°c
trung b¼nh, th£m thüc vªt ¢ câ sü ph¥n chia t¦ng t¡n. Câ thº t¤m chia ra mët sè t¦ng:
T¦ng 1: câ ë cao kho£ng 17-20m, ÷íng k½nh th¥n c¥y dao ëng m¤nh, kho£ng 30-50cm.
T¡n c¥y kh¡ d y nh÷ng khæng li¶n töc, h¼nh th¡i câ d¤ng æ van ho°c c¦u. C¡c lo i c¥y lªp t¡n
chõ y¸u l c¡c c¡ thº trong hå Tû vi Lythraceae nh÷ B¬ng l«ng Lagerstoema caliculata, B ng lang
chµo Lagerstoema duperreana; Tarrietia javanica, hçng mang Pterospermum diversifolium
hunh
thuëc hå Træm Sterculiaceae; ªu tr÷îng Irvingia oliveri thuëc hå ªu tr÷îng Irvingiaceae. . . M°c
dò ð ë cao khæng qu¡ lîn nh÷ng xu§t hi»n nhi·u c¡ thº trong c¡c hå c¥y ¡ nhi»t îi nh÷ chi
Quercus, Castanopsis thuëc hå D´ Fagaceae; chi Cinnamomum, Litsea thuëc hå Re Lauraceae; chi
Elaeocarpus thuëc hå Cæm Elaeocarpaceae. Khu vüc s÷ín d÷îi v ch¥n çi, lo i ¡ng Schefflera
octophylla hå Araliaceae câ ÷u th¸ kh¡ rã r»t. Tø khu vüc s÷ín giúa v ¿nh çi, nói th§p ÷u th¸
l¤i thuëc v· hå D´.
T¦ng 2: câ ë cao 6 12m, t¡n th÷íng ch÷a ên ành, nhi·u nìi biºu hi»n sü gi¡n o¤n
trong c§u tróc cõa røng. Nhúng lo i th÷íng bt g°p trong c§u tróc cõa t¦ng n y l nhúng c¡ thº
cõa chi Nephelium cõa hå Bç hán Sapindaceae; Cçng Calophyllum sp., Bùa Garcinia sp. thuëc hå
M«ng Cöt Clusiaceae; nhåc Polyalthia cerasoides thuëc hå Na Annonaceae; rau Rât Acronychia
sp. thuëc hå Rutaceae. Ð ¥y cán câ mët sè c¡ thº cõa hå cä Roi ngüa Verbenaceae, hå Lëc vøng
Lecythidaceae. Công trong t¦ng cán câ nhi·u c¡ thº thuëc hå Cau Arecaceae vîi iºn h¼nh l lo i
Cå Livistona saribus. T¤i mët sè iºm quan s¡t th§y cå måc th nh nhâm kh¡ thu¦n vîi ë cao
khâm tø 4 7m v câ thº ph¥n bè tø khu vüc s÷ín d÷îi l¶n g¦n ¿nh çi.
T¦ng 3: l t¦ng d÷îi t¡n vîi th nh ph¦n lo i kh¡ a d¤ng gçm c¡c c¥y gé, c¥y böi câ ë
cao 2-5m. T¤i nhúng khu vüc kh£o s¡t cho th§y, tê th nh lo i chõ y¸u l ä cång Gonocarium
subrostratum Streblus, Ficus cõa hå Moraceae; ch¼a væi nh i
hå Icacinaceae, c¡c c¡ thº thuëc chi
Tabernaemontana jasminiflora thuëc hå Apocynaceae; Cçng Calophyllum sp. thuëc hå Clusiaceae;
c¡c c¡ thº cõa chi Lasianthus, Psychotria, Ixora cõa hå Rubiaceae; chi Phyllanthus, Breynia,
Antidesma cõa hå Euphorbiaceae; c¡c lo i Caryota mitis, Licuala sp. trong hå Arecaceae. . .
2
- 2.2.2 Trong h» sinh th¡i tr£ng cä, c¥y böi
Cho tîi thíi iºm hi»n t¤i, di»n t½ch tr£ng cä v tr£ng cä + c¥y böi (sau ¥y gåi chung l
tr£ng cä c¥y böi) v¨n chi¸m t trång lîn cõa khu vüc nghi¶n cùu. Khæng nhúng th¸ chóng cán câ
t½nh phê bi¸n v ph¥n bè c£ ð khu vüc th§p 50-100m ¸n ë cao 300-400m. Nh¼n chung, tr£ng cä
c¥y böi câ c§u tróc khæng phùc t¤p nh÷ng l¤i câ sü kh¡c bi»t v· tê th nh ph¦n lo i giúa c¡c sinh
c£nh. Tuy vªy, qua kh£o s¡t mët sè khu vüc iºn h¼nh ð vòng çi thuëc x¢ Linh Th÷ñng, huy»n
Gio Linh, th nh ph¦n lo i phê bi¸n gçm:
Cä: cä TranhImperata cilindrica, lau Saccharum arundinaceum, cä Ch½t Thysanolaena max-
ima, cä uæi voiPennisetum purpureum thuëc hå Poaceae;
C¥y böi: Mua Melastoma sp. thuëc hå Melastomataceae; Sim Rhodomyrtus tomentosa, êi
Psidium guyava thuëc hå Myrtaceae; cä L o Eupatorium odoratum thuëc hå Asteraceae; Bç cu
v³ Breynia fruticosa, cä Súa Euphorbia pilulifera, Me røng Phyllanthus emblica, Ph±n en P.
reticulatus thuëc hå Euphorbiaceae; G«ng Ramdia sp thuëc hå Rubiaceae; Th nh ng¤nh Cratoxylon
formosum thuëc hå Hypericaceae; Hu ay Trema angustifolia thuëc hå Ulmaceae.
Trong sè c¡c c¥y böi, c¥y gé xu§t hi»n ð kiºu th£m thüc vªt n y, nhúng lo i ti¶n phong chõ
y¸u l c¡c lo i trong hå Th¦u d¦u (chi Macaranga, Mallotus); hå Mua (chi Melastoma); hå C Ph¶
(chi Randia). Nh¼n chung, tr£ng cä c¥y böi câ ë che phõ li¶n töc. ë cao dao ëng tø 0,5m ¸n
2,5m, æi ché câ d¥y leo.
2.3 °c iºm y¸u tè sinh th¡i nhi»t ©m
Nhi»t ë v n÷îc l 2 y¸u tè sinh th¡i quan trång, câ þ ngh¾a èi vîi qu¡ tr¼nh sinh tr÷ðng v
ph¡t triºn cõa t§t c£ c¡c lo i sinh vªt. Câ nhi·u d¤ng tçn t¤i cõa n÷îc trong c¡c h» sinh th¡i nh÷
s÷ìng, m÷a, mò, ë ©m. . . Trong â, ë ©m l d¤ng °c tr÷ng nh§t cõa n÷îc trong c¡c h» sinh
th¡i c¤n.
2.3.1 Ch¸ ë nhi»t ©m trong h» sinh th¡i tr£ng cä c¥y böi
a) Ch¸ ë nhi»t ©m cõa khæng kh½: K¸t qu£ quan trc i·u ki»n nhi»t ð khu vüc sinh c£nh
l tr£ng cä c¥y böi tr¶n àa h¼nh çi theo c¡c mòa kh¡c nhau câ sü bi¸n êi phò hñp quy luªt:
mòa xu¥n n·n nhi»t th§p, bi¶n ë dao ëng trong ng y nhä; mòa h± n·n nhi»t cao, v r§t cao,
bi¶n ë nhi»t trong ng y lîn.
Trong c¡c ñt kh£o s¡t v o mòa h± n«m 2006 v 2007, sè li»u quan trc suèt 24/24 gií trong
nhi·u ng y li¶n töc ð khu vüc tr£ng cä c¥y böi cho th§y sü bi¸n êi câ t½nh qui luªt cõa y¸u tè
nhi»t trong ng y. Biºu ç 1 cho th§y sü bi¸n êi â trong thíi gian 3 ng y quan trc vîi ë kh¡c
bi»t giúa c¡c ng y khæng lîn (th¡ng 7 n«m 2007).
H¼nh 1. Biºu ç bi¸n tr¼nh nhi»t ë trong tr£ng cä c¥y böi (ð ë cao 50m)
Nhi»t ë ¤t gi¡ trà cüc tiºu quan trc ÷ñc ð hai mùc ë cao 50 cm v 120cm v o lóc 4 ho°c
5 gií s¡ng; ¤t cüc ¤i tø 12h ¸n 15h. iºm ¡ng l÷u þ l bi¶n ë nhi»t dao ëng m¤nh, ¤t tîi
o
16-20 C.
Nh¼n chung, n·n nhi»t khæng kh½ t«ng m¤nh khi câ ¡nh nng trüc x¤ (tø 7h) v t«ng li¶n töc
º ¤t cüc ¤i v o lóc15h còng ng y. Gi¡ trà cüc ¤i cõa c¡c mùc ë cao trong tr£ng cä câ kh¡c
nhau, song ·u phö thuëc ch°t ch³ v o mùc ë câ m¥y hay khæng câ m¥y cõa b¦u tríi.
3
- K¸t qu£ quan trc công cho th§y, vîi c§u tróc cõa tr£ng cä c¥y böi, ch¿ câ nhi»t ë ð g¦n
m°t §t ÷ñc c£i thi»n. Tø ë cao kho£ng 50cm trð l¶n ¸n ¦u ngån, nhi»t ë trong nhúng ng y
nng ½t câ sü kh¡c bi»t. Bi¸n tr¼nh nhi»t ë ð ph¦n tr¶n cõa tr£ng cä c¥y böi (50cm v 120cm) câ
sü bi¸n êi kh¡ t÷ìng çng.
Y¸u tè ë ©m công câ nhi·u kh¡c bi»t. So s¡nh gi¡ trà ë ©m giúa b¢i §t trèng vîi tr£ng cä
c¥y böi cho th§y sü bi¸n êi kh¡ tuy¸n t½nh. Tuy nhi¶n, thíi o¤n buêi s¡ng sîm v chi·u muën
ë ©m trong tr£ng cä kh¡ cao, m°c dò tê th nh c§u tróc tr£ng cä c¥y böi câ nhi·u c¡ thº ch¸t khæ
(biºu ç 2).
H¼nh 2. Biºu ç bi¸n tr¼nh ë ©m khæng kh½ trung b¼nh
(3 ng y th¡ng 7/2007)trong tr£ng cä c¥y böi
Sè li»u quan trc cõa nhúng ng y h± n«m 2007 cho th§y gi¡ trà ë ©m khæng câ nhi·u kh¡c
bi»t ð ë cao 50 v 120cm. Tuy vªy, bi¸n tr¼nh cõa nâ công câ sü dao ëng lîn. V o lóc s¡ng sîm,
ë ©m l¶n tîi 96% v ¤t cüc tiºu tr¶n d÷îi 50% lóc 12-13h. Ð thíi iºm 13h v 16h sü bi¸n êi
n·n ©m khæng kh½ khæng thüc sü t÷ìng çng giúa 2 lîp ë cao (50 v 120cm), nh÷ng i·u â ch¿
x£y ra câ t½nh cöc bë. Tâm l¤i, công nh÷ nhi»t ë, ë ©m khæng kh½ khu vüc tr£ng cä c¥y böi v o
thíi ký mòa h± câ sü dao ëng m¤nh nh÷ng l¤i khæng phö thuëc nhi·u v o c§u tróc v ë cao cõa
th£m thüc vªt.
b) Ch¸ ë nhi»t cõa §t: Kho£ng thíi gian quan trc trong ng y ÷ñc ti¸n h nh tø 6h ¸n
22h. i·u ki»n thíi ti¸t c¡c ng y quan trc ·u nng, câ giâ, l÷ñng m¥y khæng ¡ng kº, v¼ vªy ¡nh
s¡ng chi¸u xuèng chõ y¸u l ¡nh s¡ng trüc x¤. ë s¥u o ð 4 mùc (lîp) : mùc b· m°t §t, mùc
5cm, mùc 10cm v mùc 20cm.
K¸t qu£ cho th§y nhi»t ë §t b· m°t phö thuëc nhi·u v o n·n nhi»t ë khæng kh½. i·u â
÷ñc biºu hi»n qua bi¶n ë dao ëng nhi»t ð thíi ký quan trc mòa h±: ð b· m°t, bi¶n ë dao
o o o
ëng m¤nh (>8 C), ¸n 20cm ch¿ cán 0,7 C - 1,5 C. Pha o nhi»t di¹n ra v o kho£ng 7-8h v
17 - 19h, khi â nhi»t ë nhúng lîp tr¶n t«ng m¤nh v cao hìn lîp d÷îi (buêi s¡ng) ho°c gi£m
m¤nh v th§p hìn lîp d÷îi (buêi chi·u tèi). Nh÷ vªy, trong khu vüc tr£ng cä c¥y böi, nhi»t ë §t
câ t½nh bi¸n êi phò hñp quy luªt: c ng xuèng s¥u n·n nhi»t c ng ên ành, th§p v· ban ng y, cao
v· ban ¶m (so c¡c lîp vîi nhau). Tuy vªy, º kh¯ng ành ÷ñc mùc ë c£i thi»n cõa tr£ng cä c¥y
böi èi vîi nhi»t ë §t, c¦n so s¡nh vîi nhi»t ë §t d÷îi th£m thüc vªt røng thù sinh.
H¼nh 3. Biºu ç sü thay êi nhi»t ë §t khu vüc tr£ng cä c¥y böi
(ng y 20/7/2007)
4
- 2.3.2 Ch¸ ë nhi»t ©m trong h» sinh th¡i røng thù sinh
a) Ch¸ ë nhi»t ©m cõa khæng kh½:
Sè li»u quan trc t¤i sinh c£nh røng thù sinh ÷ñc ti¸n h nh v o c¡c mòa kh¡c nhau cõa n«m
2006 v n«m 2007. T½nh t÷ìng çng biºu hi»n kh¡ rã r»t theo mòa trong c¡c n«m quan trc. V¼
vªy, º ti»n xem x²t, chóng tæi l§y gi¡ trà trung b¼nh ¤i di»n cho thíi gian quan trc v o mòa h±
n«m 2007. Bi¸n tr¼nh cõa nhi»t ë trung b¼nh ng y th¡ng 7/2007 trong røng thù sinh thº hi»n ð
h¼nh 4.
H¼nh 4. Biºu ç bi¸n tr¼nh nhi»t ë khæng kh½ trung b¼nh ng y
(th¡ng 7/2007) trong røng thù sinh
Biºu ç 4 cho th§y, nhi»t ë cüc ¤i ¤t lóc 13h èi vîi c£ 2 lîp khæng kh½ ð 50cm v 120cm.
o
Sü kh¡c bi»t cõa nhúng gi¡ trà nhi»t l khæng nhi·u (lóc 13h l 0,5 C). V o thíi gian s¡ng sîm
o
v sau 17h, sü kh¡c bi»t â h¦u nh÷ khæng ¡ng kº, ch¿ dao ëng trong kho£ng 0,1-0,2 C. Hìn
núa, do v o thíi gian quan trc thíi ti¸t kh¡ tèt n¶n sü dao ëng cõa nhi»t ë khæng nh£y ët
bi¸n nh÷ thíi ký quan trc cõa n«m 2006.
V o mòa xu¥n, ë ©m d÷îi t¡n røng trong ng y dao ëng trung b¼nh kho£ng 82-96%, trong
khi v o thíi ký mòa h± dao ëng m¤nh, trong kho£ng 48-96%. Nh÷ vªy, c£ nhi»t ë v ë ©m
trong sinh c£nh røng thù sinh v o mòa h± câ mùc ë dao ëng m¤nh v ÷íng bi¹u di¹n c¡c gi¡
trà theo gií o phùc t¤p hìn thíi ký mòa xu¥n.
b) Ch¸ ë nhi»t cõa §t:
Nh¼n chung, n·n nhi»t ë §t thíi ký mòa xu¥n ð 3 lîp ë s¥u ·u th§p. Gi¡ trà cao nh§t ð
o
b· m°t công khæng v÷ñt qu¡ 23,5 C. C¡c gi¡ trà quan trc ÷ñc cho th§y nhi»t ë c ng xuèng
s¥u c ng gi£m. Sau 15h, n·n nhi»t ·u câ xu h÷îng h¤ th§p. Bi¶n ë dao ëng ð lîp §t b· m°t
o o o
công khæng lîn 1,5 C, ð ë s¥u 5cm l 1 C v ë s¥u 20cm l 1 C. Nh÷ vªy v o thíi ký n y sü
kh¡c bi»t v· nhi»t ë l khæng qu¡ nhi·u giúa c¡c lîp ë s¥u, m°c dò ÷íng biºu di¹n nhi»t ë
lîp §t b· m°t khæng cán ìn gi£n nh÷ ð 2 lîp d÷îi.
Mòa h±, sè li»u quan trc cho th§y v¨n câ sü kh¡ ên ành ð t¦ng s¥u 10cm v 20cm; cán ð
t¦ng §t m°t v tîi ë s¥u 5cm, nhi»t ë bi¸n êi phò hñp vîi sü bi¸n êi cõa nhi»t ë khæng kh½.
Pha £o nhi»t giúa c¡c t¦ng d÷îi røng di¹n ra lóc 8-9h v 20h.
Biºu ç 5 cho th§y gi¡ trà trung b¼nh cõa 6 ng y quan trc h¦u nh÷ khæng câ sü kh¡c bi»t.
Sü dao ëng kh¡ m¤nh cõa nhi»t ë §t b· m°t, ¤t cüc tiºu trong kho£ng thíi gian o (lóc 6h)
o o o
l 24,7 C, ¤t cüc ¤i (lóc 14h) l 28,1 C vîi bi¶n ë ¤t tîi 3,7 C. Trong khi â nhi»t ë c ng
xuèng s¥u c ng ên ành v t«ng tø tø trong ng y. Hìn núa, bi¶n ë ð t¦ng d÷îi còng ch¿ câ 0,4
o
C. Pha £o nhi»t ë giúa c¡c t¦ng chõ y¸u l do sü t«ng gi£m kh¡ m¤nh cõa nhi»t ë t¦ng tr¶n
chù khæng ph£i do dao ëng nhi»t ð t§t c¡c c¡c lîp.
2.3.3 So s¡nh n·n nhi»t ë giúa sinh c£nh tr£ng cä c¥y böi vîi røng thù sinh v o
thíi ký mòa h±:
T½nh quy luªt cõa ch¸ ë nhi»t - ©m trong c¡c sinh c£nh røng kh¡c nhau ¢ ½t nhi·u ÷ñc
kh¯ng ành qua nhúng k¸t qu£ nghi¶n cùu thüc nghi»m công nh÷ tø c£m nhªn mët c¡ch ành t½nh
tø ng÷íi nghi¶n cùu. C¡c nghi¶n cùu â ·u ch¿ ra r¬ng, n·n nhi»t cõa khæng kh½ d÷îi t¡n røng
5
- H¼nh 5. Biºu ç bi¸n tr¼nh nhi»t ë §t trong sinh c£nh røng thù sinh
(gi¡ trà trung b¼nh ng y trong th¡ng 7/2007)
(nâi chung cho t§t c£ c¡c kiºu røng ¢ kh²p t¡n, bao gçm c£ røng nh¥n sinh) bao gií công th§p
hìn n·n nhi»t khæng kh½ trong c¡c lo¤i tr£ng cä c¥y böi v o nhúng ng y câ ¡nh s¡ng trüc x¤ cõa
mòa h±. Sè li»u quan trc cõa chóng tæi v o thíi iºm th¡ng 6/2006 v th¡ng 7/2007 ¢ cho th§y
rã i·u â. iºm d¹ nhªn th§y l n·n nhi»t tr÷îc 6h khæng câ nhi·u kh¡c bi»t, nh÷ng tø khi xu§t
H¼nh 6. Biºu ç So s¡nh nhi»t ë khæng kh½ giúa 2 sinh c£nh
(gi¡ trà trung b¼nh nhúng ng y o trong th¡ng 7 n«m 2007)
hi»n ¡nh s¡ng m°t tríi, nhi»t ë khæng kh½ trong tr£ng cä c¥y böi t«ng nhanh v cao hìn d÷îi
t¡n røng, çng thíi ¤t gi¡ trà cüc ¤i sîm hìn (lóc 12h). Tuy nhi¶n, n·n nhi»t ë ð â công gi£m
nhanh sau khi ¤t cüc ¤i v ti»m cªn ¸n gi¡ trà trong røng lóc 16-17h. °c bi»t, sau 19h nhi»t
ë khæng kh½ ð c£ 2 lîp ë cao trong tr£ng cä câ gi¡ trà th§p hìn d÷îi t¡n røng (biºu ç 6). i·u
n y cho th§y bùc x¤ nhi»t b· m°t trong tr£ng cä c¥y böi di¹n ra m¤nh m³ ngay tø kho£ng 16-17h.
Sè li»u quan trc công cho th§y câ sü kh¡c bi»t rã r»t nhi»t ë §t giúa 2 sinh c£nh. N¸u nh÷
nhi»t ë §t b· m°t trong khu vüc tr£ng cä c¥y böi bi¸n êi rã r»t v phö thuëc ch°t ch³ v o
nguçn ¡nh s¡ng trüc x¤ th¼ nhi»t ë §t b· m°t trong røng thù sinh bi¸n êi ½t hìn nhi·u; sü t«ng
o
gi£m công di¹n ra chªm hìn vîi bi¶n ë dao ëng tèi a l 3,4 C (trong khi d÷îi tr£ng cä gi¡ trà
o
n y l 10,2 C).
3 K¸t luªn
1. Gio Linh l huy»n câ sü ph¥n hâa kh¡ m¤nh c¡c i·u ki»n tü nhi¶n. Tr£i qua thíi gian
d i chàu nhúng t¡c ëng cõa chi¸n tranh còng nhi·u t¡c ëng nh¥n sinh kh¡c nhau ¢ l m bi¸n
êi c§u tróc v chùc n«ng cõa nhi·u h» sinh th¡i tü nhi¶n, t¤o n¶n nhúng h» sinh th¡i nh¥n sinh,
trong â iºn h¼nh l h» sinh th¡i tr£ng cä c¥y böi v h» sinh th¡i røng thù sinh tr¶n §t çi v
nói th§p.
2. Th£m thüc vªt trong h» sinh th¡i røng thù sinh ang ph¡t triºn theo chi·u h÷îng t½ch cüc,
¢ t¤o n¶n c¡c t¦ng t¡n (m°c dò ch÷a ên ành). Th nh ph¦n lo i kh¡ phong phó v ang d¦n thi¸t
lªp t½nh °c tr÷ng lo i trong méi t¦ng. Ng÷ñc l¤i, th£m thüc vªt trong h» sinh th¡i tr£ng cä c¥y
böi câ sü bi¸n ëng lîn; câ sü kh¡c bi»t theo khæng gian v thíi gian (kº c£ thíi gian trong n«m).
3. Nhi»t v ©m l 2 y¸u tè sinh th¡i quan trång. K¸t qõa nghi¶n cùu cho th§y n·n nhi»t - ©m
6
- trong h» sinh th¡i tr£ng cä c¥y böi r§t khc nghi»t, khæng nhúng luæn cao v· nhi»t ë, th§p v· ë
©m m bi¸n tr¼nh ng y công phùc t¤p hìn r§t nhi·u trong h» sinh th¡i røng thù sinh, nh§t l thíi
ký mòa h± câ giâ T¥y khæ nâng.
4. Ch¸ ë nhi»t cõa §t t÷ìng èi ên ành ð h» sinh th¡i røng thù sinh. Trong h» sinh th¡i
tr£ng cä c¥y böi, nhi»t ë §t b· m°t bi¸n êi m¤nh v phö thuëc ch°t ch³ v o i·u ki»n chi¸u
s¡ng. Trong c£ 2 h» sinh th¡i, c ng xuèng s¥u bi¶n ë nhi»t trong ng y c ng gi£m v ½t câ ë kh¡c
bi»t v· ë bi¸n êi ð ë s¥u >5cm.
TI LIU THAM KHO
[1] L¶ Huy B¡, L¥m Minh Tri¸t, 2000. Sinh th¡i mæi tr÷íng ùng döng, Nxb. Khoa håc - Kÿ
thuªt, H Nëi.
[2] Nguy¹n «ng Hëi, 1995. V· ph÷ìng ph¡p mæ h¼nh hâa trong nghi¶n cùu sinh th¡i ùng
döng,T¤p ch½ Kinh t¸ Sinh th¡i, (Sè 4), tr. 36-39.
[3] Nguy¹n «ng Hëi, Tr¦n V«n Thành, Vô V«n Li¶n, 2001. T¡c ëng ti¶u cüc cõa chi¸n tranh
hâa håc l¶n t i nguy¶n mæi tr÷íng tü nhi¶n huy»n Sa Th¦y - t¿nh Kon Tum, Tuyºn tªp Hëi nghà
khoa håc T i nguy¶n-Mæi tr÷íng Vi»t Nam, Nxb. Khoa håc Kÿ thuªt, H Nëi, tr.173-183.
[4] UBND huy»n Gio Linh, 2003. B¡o c¡o têng hñp quy ho¤ch sû döng §t ai huy»n Gio
Linh-t¿nh Qu£ng Trà thíi ký 2002-2010, Gio Linh Qu£ng trà.
[5] Kazakov L. K. , 2003. Ti¸p cªn àa sinh th¡i trong ph¡t triºn b·n vúng. àa lþ håc v mæi
tr÷íng. NXB Khoa håc, Xanh - P¶t²cbua (ti¸ng Nga).
[6] Arustamov E.A., Levakova I.V, Barkalova N.B., 2006. Cì sð sinh th¡i håc cõa vi»c sû döng
hñp lþ t i nguy¶n thi¶n nhi¶n. NXB Daskov - Ko, M¡txcìva (ti¸ng Nga)
ABSTRACT
Basic characters of human - being induced modified ecosystems
in Gio Linh District, Quang Tri Province
The war and later other anthropogenic impacts caused changes of ecosystems that resulted in
anthropogenic ecosytems. The anthropogenic ecosytems are shrub-savan ecosystem and secondary
forest ecosystem on the hills and low mountain regions. Vegetation of the secondary forest ecosystem
is improving in positive trend, forming different forest canopies. Species composition are relative;
vice verse, vegetation of the shrub-savan ecosystem are strongly changed. The reasearch result
indicated that temperature-humidity regime of shrub-savan ecosystem is severe. It is not only high
in the temperature but low in humidity, and more complicated in daytime amplitude than forest
ecosystem but also more complicated than on open land. Soil temperatural regime of secondary
forest ecosystem is relatively stable. In shrub-savan ecosystem, the temperature of land surface
is varied and depends strictly on sunlight. In both ecosystems, amplitude of day temperature is
reduced gradually in deeper layers, and there is much less difference of amplitude from 5 cm under-
ground.
7
nguon tai.lieu . vn
