Bảo vệ và phát triển rừng gắn với sinh kế bền vững cho người dân ở Tây Nguyên

B¶O VÖ Vµ PH¸T TRIÓN RõNG G¾N VíI SINH KÕ BÒN V÷NG CHO NG¦êI D¢N ë T¢Y NGUY£N lª thu quúnh iÖt Nam ®­îc xem lµ mét trong nh÷ng n­íc thuéc vïng §«ng Nam giµu vÒ ®a d¹ng sinh häc. Do sù kh¸c biÖt lín vÒ khÝ hËu, tõ vïng gÇn xÝch ®¹o tíi gi¸p vïng cËn nhiÖt ®íi, cïng víi sù ®a d¹ng vÒ ®Þa h×nh ®· t¹o nªn tÝnh ®a d¹ng sinh häc cao ë ViÖt Nam. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng kinh tÕ - x· héi vµ c¸c søc Ðp vÒ d©n sè, chóng ta ®· khai th¸c mét c¸ch å ¹t c¸c lo¹i tµi nguyªn thiªn nhiªn: ®Êt, n­íc, biÓn, rõng, ®éng vËt, thùc vËt lµm cho c¸c lo¹i tµi nguyªn quý gi¸ nµy bÞ c¹n kiÖt mét c¸ch nhanh chãng. Cïng víi tr×nh ®é d©n trÝ thÊp, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ng­êi d©n ®ang sinh sèng ë vïng ®Öm vµ ngay trong diÖn tÝch rõng ®Æc dông, hä ®· tÊn c«ng vµo c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn vµ v­ên quèc gia ®Ó t×m kiÕm ®Êt ®ai canh t¸c, ®ång cá, chÊt ®èt, vËt liÖu x©y dùng, s¨n b¾n lµm nguån sèng chÝnh. §ã lµ mèi ®e däa thùc sù ®èi víi viÖc b¶o vÖ ®a d¹ng sinh häc ë n­íc ta. T©y Nguyªn cã diÖn tÝch rõng lín nhÊt ViÖt Nam. §©y lµ nguån lùc quan träng cho ph¸t triÓn vïng. So víi c¸c vïng kh¸c trªn c¶ n­íc, T©y Nguyªn cã ®Æc tr­ng lµ rõng tù nhiªn cßn nhiÒu, c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®ang trùc tiÕp n¾m gi÷, qu¶n lý mét tû lÖ rÊt lín diÖn tÝch rõng. Trong khi céng ®ång d©n c­, hé gia ®×nh chØ ®­îc giao rÊt Ýt diÖn tÝch rõng vµ chñ yÕu lµ rõng nghÌo, chÊt l­îng thÊp. ViÖc b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng h­íng ®Õn ®a môc ®Ých, g¾n kÕt c¸c khÝa c¹nh kinh tÕ - x· héi vµ m«i tr­êng sinh th¸i ®ång thêi g¾n víi sinh kÕ bÒn v÷ng cho ng­êi d©n - nhÊt lµ c¸c d©n téc thiÓu sè ë T©y Nguyªn - lµ cÇn thiÕt. 1. Ph¸t triÓn rõng g¾n víi sinh kÕ bÒn v÷ng 1.1 Ph¸t triÓn rõng Ph¸t triÓn lµ mét thuéc tÝnh phæ biÕn cña vËt chÊt. Mäi sù vËt vµ hiÖn t­îng cña hiÖn thùc kh«ng tån t¹i trong tr¹ng th¸i bÊt biÕn, mµ tr¶i qua mét lo¹t c¸c tr¹ng th¸i biÕn ®æi. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ bÊt kú mét sù vËt, mét hiÖn t­îng, mét hÖ thèng nµo kh«ng ®¬n gi¶n chØ cã biÕn ®æi, mµ lu«n lu«n chuyÓn sang nh÷ng tr¹ng th¸i míi, bëi v× c¸c sù vËt ®­îc quyÕt ®Þnh kh«ng chØ bëi c¸c mèi liªn hÖ bªn trong, mµ cßn bëi c¸c mèi liªn hÖ bªn ngoµi5. Víi c¸ch nh×n nhËn nµy, ph¸t triÓn cÇn ®­îc xem xÐt trªn hai mÆt: sù thay ®æi vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng, ®ång thêi còng ph¶i xÐt ®Õn nh÷ng ®ãng gãp cña nã trong ph¸t triÓn x· héi. Cã thÓ thÊy, t¨ng tr­ëng cña ngµnh l©m nghiÖp ®· t¸c ®éng thóc ®Èy sù tiÕn bé vÒ mäi mÆt x· héi, h×nh thµnh c¬ cÊu vµ c¸c m« h×nh ph¸t triÓn phï hîp víi tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn. Nh­ vËy, ph¸t triÓn rõng cã thÓ ®­îc hiÓu lµ mét qu¸ tr×nh sinh tr­ëng céng víi sù biÕn ®æi vÒ chÊt theo thêi gian hay nãi c¸ch kh¸c ph¸t triÓn rõng ph¶n ¸nh sù vËn ®éng cña rõng tõ møc®é nµylªnmøc ®é kh¸c cao h¬n. Nhµ l©m häc J.S.Maini (Bé l©m nghiÖp Canada) ®· ®­a ra ®Þnh nghÜa vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng rõng, nh­ sau: “Ph¸t triÓn bÒn v÷ng rõng lµ sù duy tr× tÝnh æn ®Þnh vµ l©u dµi c¸c kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ phôc håi còng nh­ ®a d¹ng loµi vµ sinh th¸i cña c¸c hÖ sinh th¸i rõng”. B¸o c¸o ®· nhÊn m¹nh 2 néi dung chÝnh cña ph¸t triÓn bÒn v÷ng rõng, ®ã lµ: - Duy tr× kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ phôc håi cña c¸c hÖ sinh th¸i rõng ®Ó võa ®¶m b¶o cung cÊp bÒn v÷ng c¸c nhu cÇu cña con ng­êi, võa duy tr× ®­îc ®a d¹ng loµi vµ ®a d¹ng sinh th¸i; - Qu¶n lý vµ kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng cña con ng­êi tr¸nh g©y ra c¸c ¸p lùc vµ quan t©m tíi søc chøa cña c¸c hÖ sinh th¸i rõng. Lª Thu Quúnh. CN., ViÖn §Þa lÝ Nh©n v¨n. 37 §Ó ®¹t ®­îc ®iÒu nµy, cÇn ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p “qu¶n lý rõng bÒn v÷ng” vµ “sö dông rõng bÒn v÷ng”. §©y ®­îc coi lµ c«ng cô mÒm ®Ó khuyÕn khÝch b¶o vÖ, ph¸t triÓn rõng gãp phÇn ®em l¹i lîi Ých kinh tÕ - x· héi kh«ng chØ ë cÊp ®Þa ph­¬ng, cÊp quèc gia, mµ c¶ toµn cÇu. 1.2. Sinh kÕ bÒn v÷ng N¨m 1992, trong b¸o c¸o “Sinh kÕ n«ng th«n bÒn v÷ng: C¸c quan niÖm thùc tiÔn cho thÕ kû XXI” (Sustainable Rural Livelihood: Practical concepts for the 21th century), Robert Chambers vµ Gordon Conway ®· ®­a ra ®Þnh nghÜa t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ vÒ sinh kÕ n«ng th«n bÒn v÷ng: “Sinh kÕ bao gåm nh÷ng kh¶ n¨ng, tµi s¶n (dù tr÷, tµi nguyªn, c¸c ®ßi hái vµ tiÕp cËn) cïng c¸c ho¹t ®éng cÇn thiÕt lµm ph­¬ng tiÖn kiÕm sèng cña con ng­êi. Sinh kÕ ®­îc cho lµ bÒn v÷ng khi nã ®¶m b¶o ®­îc kh¶ n¨ng thÝch øng víi nh÷ng thay ®æi hoÆc cã kh¶ n¨ng phôc håi, duy tr× vµ t¨ng c­êng c¸c nguån vèn cho thÕ hÖ hiÖn t¹i, ®ång thêi cung cÊp c¸c c¬ héi sinh kÕ bÒn v÷ng cho thÕ hÖ t­¬ng lai”. Sinh kÕ bÒn v÷ng gåm ba nh©n tè chÝnh: i) N©ng cao n¨ng lùc: gióp con ng­êi øng phã linh ho¹t víi nh÷ng thay ®æi vµ nh÷ng t¸c ®éng kh«ng b¸o tr­íc, ®ång thêi cã thÓ dÔ dµng tiÕp cËn tíi c¸c nguån lùc vµ c¬ héi kh¸c nhau. ii) Thóc ®Èy tÝnh c«ng b»ng: cã chÝnh s¸ch ­u tiªn cho ng­êi nghÌo, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ng­êi dÔ bÞ tæn th­¬ng nh­: d©n téc thiÓu sè, vïng s©u, vïng xa vµ phô n÷. iii) T¨ng c­êng tÝnh bÒn v÷ng x· héi: quan t©m vµ gi¶m ®Õn møc tèi thiÓu tÝnh dÔ bÞ tæn th­¬ng cña ng­êi nghÌo th«ng qua gi¶m c¸c chÊn ®éng vµ ¸p lùc tõ bªn ngoµi, ®ång thêi cung cÊp c¸c m¹ng l­íi an toµn cho hä. VËy, sinh kÕ bÒn v÷ng lµ tËp hîp tÊt c¶ c¸c nguån lùc vµ kh¶ n¨ng mµ con ng­êi cã ®­îc, kÕt hîp víi ph­¬ng thøc ®­îc lùa chän ®Ó kiÕm sèng còng nh­ ®Ó ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu vµ ­íc nguyÖn cña hä ë hiÖn t¹i vµ kh«ng lµm ¶nh h­ëng tíi kh¶ n¨ng kiÕm sèng cña thÕ hÖ t­¬ng lai. Trong ®ã, con ng­êi vµ tÝnh bÒn v÷ng cña c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn ®­îc ®Æt ë vÞ trÝ trung t©m cña c¸c chiÕn l­îc sinh kÕ. M« h×nh sinh kÕ bÒn v÷ng Khung sinh kÕ bÒn v÷ng, chñ yÕu lÊy con ng­êi lµm trung t©m vµ bao gåm 4 yÕu tè: bèi 38 c¶nh dÔ bÞ tæn th­¬ng, mét ng«i sao 5 c¸nh, thÓ chÕ, chÝnh s¸ch vµ c¸c chiÕn l­îc sinh kÕ. Nghiªncøu§Þa lÝnh©n v¨n, sè1(1)- Th¸ng6/2013 C¸c yÕu tè nµy cã mèi quan hÖ t­¬ng hç víi nhau ®Ó t¹o ra c¸c hiÖu qu¶ sinh kÕ bÒn v÷ng. KÕt qu¶ sinh kÕ sÏ ph¶n ¸nh h­íng lùa chän ph¸t triÓn cña tõng lÜnh vùc cô thÓ. Cã thÓ thÊy, ®©y lµ mét c«ng cô ®Ó c¸c nhµ qu¶n lý vµ nh÷ng ng­êi d©n cïng nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ nh»m t×m ra mét gi¶i ph¸p hîp lý, võa tháa m·n ®­îc yªu cÇu cña sù ph¸t triÓn víi viÖc nhÊn m¹nh sù tham gia cña ng­êi d©n, ®Æt con ng­êi lµm trung t©m cña ho¹t ®éng ph¸t triÓn vµ coi gi¶m nghÌo lµ kÕt qu¶ chÝnh, võa ®¶m b¶o an ninh m«i tr­êng. 1.3. Vai trß cña viÖc b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng g¾n víi sinh kÕ bÒn v÷ng Rõng gi÷ vµi trß quan träng trong b¶o tån tµi nguyªn vµ ®a d¹ng sinh häc, quÇn thÓ cña c¸c loµi ®éng thùc vËt quý hiÕm, c¸c loµi ®ang bÞ ®e do¹, c¸c loµi ®Æc h÷u cña c¸c vïng ®Þa sinh th¸i kh¸c nhau trong c¶ n­íc. §ång thêi, chóng còng cã mét gi¸ trÞ v« cïng to lín ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, duy tr× gi¸ trÞ sinh th¸i vµ hç trî m«i tr­êng sèng cña c¸c céng ®ång. Gi¸ trÞ cña rõng vµ c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn cã thÓ ph©n chia thµnh c¸c lo¹i: gi¸ trÞ kinh tÕ, gi¸ trÞ v¨n hãa x· héi, gi¸ trÞ khoa häc vµ gi¸ trÞ m«i tr­êng. a. Gi¸ trÞ kinh tÕ Sinh vËt, c¶nh quan rõng vµ c¸c khu b¶o tån nhiªn nhiªn cã nhiÒu tÝnh chÊt ®Æc dông, cung cÊp nhiÒu lo¹i hµng hãa dÞch vô gãp phÇn quan träng cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc. Gi¸ trÞ kinh tÕ cña rõng vµ c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn lµ toµn bé c¸c khèi lîi Ých cã thÓ mang l¹i cho c¸c ®èi t­îng sö dông kh¸c nhau sinh sèng ë thÕ hÖ hiÖn t¹i hay t­¬ng lai. Gi¸ trÞ kinh tÕ cña rõng lµ c¸c gi¸ trÞ g¾n liÒn víi viÖc sö dông trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp nh÷ng s¶n phÈm vµ dÞch vô cña rõng vµ khu b¶o tån thiªn nhiªn, nh­ tham quan, du lÞch, thu h¸i s¶n phÈm tù nhiªn, b¶o tån gen, häc tËp nghiªn cøu khoa häc. MÆt kh¸c, rõng lµ nguån d­îc liÖu v« gi¸. Tõ ngµn x­a, con ng­êi ®· khai th¸c c¸c s¶n phÈm cña rõng ®Ó lµm thuèc ch÷a bÖnh, båi bæ søc kháe. Ngµy nay, nhiÒu quèc gia ®· ph¸t triÓn ngµnh khoa häc “d­îc liÖu rõng” Nghiªncøu§Þa lÝ nh©n v¨n, sè1(1)- Th¸ng6/2013 nh»m khai th¸c cã hiÖu qu¶ h¬n n÷a nguån d­îc liÖu v« cïng phong phó cña rõng. b. Gi¸ trÞ v¨n hãa - x· héi X· héi loµi ng­êi tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong mèi quan hÖ rÊt chÆt chÏ víi tù nhiªn - ®­îc thÓ hiÖn qua nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa cña c¸c d©n téc, c¸c céng ®ång. V¨n hãa øng xö víi m«i tr­êng tù nhiªn thÓ hiÖn hµnh vi cña con ng­êi ®èi víi m«i tr­êng võa mang tÝnh b¾t buéc vµ võa mang tÝnh tù gi¸c. Nã mang tÝnh b¾t buéc v× ®ã lµ chuÈn mùc vµ quy t¾c x· héi. Nã mang tÝnh tù gi¸c v× ë ®©y khi c¸ nh©n vµ céng ®ång thùc hiÖn c¸c quy t¾c vµ chuÈn mùc ®èi víi m«i tr­êng do bÞ th«i thóc cña l­¬ng t©m, do tù ý thøc ®­îc tr¸ch nhiÖm vµ nghÜa vô cña m×nh ®èi víi m«i tr­êng. Hä nhËn thøc ®­îc sù cÇn thiÕt ph¶i b¶o vÖ m«i tr­êng v× cuéc sèng cña m×nh, cña céng ®ång vµ x· héi. HÖ sinh th¸i rõng gióp con ng­êi ®­îc nghØ ng¬i, th­ gi·n, ®­îc h­ëng kh«ng khÝ trong lµnh vµ kh«ng gian yªn tÜnh gÇn gòi víi tù nhiªn. Rõng cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt mét l­îng lín «xy th«ng qua qu¸ tr×nh quang hîp. ¤xy cña rõng kh¸c víi «xy nhËn ®­îc tõ c¸c nguån kh¸c. Nã t¨ng l­îng phytonxit vµ ion chèng « nhiÔm rÊt cã lîi cho c¬ thÓ con ng­êi. Phytonxit lµ c¸c chÊt diÖt vi khuÈn, ®éng vËt nguyªn sinh, nÊm s¶n sinh ra tõ thùc vËt. Rõng ®· t¹o ra vi khÝ hËu ®Æc biÖt, kh¸c h¼n víi khÝ hËu thµnh phè: nhiÖt ®é bøc x¹ thÊp h¬n 2 lÇn, nhiÖt ®é kh«ng khÝ trong mïa nãng thÊp h¬n 5-12oC, ®é Èm t­¬ng ®èi t¨ng lªn cã lóc 15-20%. V× vËy, nhu cÇu ®­îc nghØ ng¬i, gi¶i trÝ trong ®iÒu kiÖn m«i tr­êng thiªn nhiªn thuËn lîi vµ tèt ®Ñp lµ nhu cÇu tù nhiªn vµ v¨n hãa kh«ng thÓ thiÕu ®­îc vµ hÕt søc cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ vµ n©ng cao søc kháe cña ng­êi d©n. Bªn c¹nh ®ã, rõng gióp ng­êi d©n æn ®Þnh n¬i sèng, t¹o nguån thu nhËp th«ng qua khai th¸c rõng vµ c¸c s¶n phÈm tõ rõng víi c¸c ph­¬ng thøc ®éc ®¸o phï hîp víi b¶n s¾c v¨n hãa cña tõng vïng miÒn, t¹o nªn nh÷ng ®Æc tr­ng riªng h×nh thµnh nh÷ng s¶n phÈm du lÞch vµ hµng hãa gióp hä g¾n bã h¬n víi rõng vµ khu b¶o tån thiªn nhiªn. c. Gi¸ trÞ khoa häc 39 Rõng lµ n¬i l­u gi÷ nhiÒu loµi ®éng thùc vËt ®Æc h÷u vµ lµ n¬i l­u gi÷ nguån gen giµu cã vµ cã gi¸ trÞ kh«ng chØ cho c¸c hÖ sinh th¸i, n¬i ®©y còng lµ n¬i cung cÊp nguån dinh d­ìng, hç trî cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn phong phó cña c¸c quÇn thÓ sinh vËt cöa s«ng ven biÓn. §ång thêi, t¹o nÐt ®éc ®¸o vÒ sinh c¶nh tù nhiªn, chøa ®ùng gi¸ trÞ ®a d¹ng sinh häc lín. d. Gi¸ trÞ m«i tr­êng Gi¸ trÞ m«i tr­êng lµ gi¸ trÞ thu ®­îc tõ c¸c ho¹t ®éng gi¸n tiÕp sö dông c¸c dÞch vô cña rõng. C¸c dÞch vô nµy cã liªn quan tíi chøc n¨ng sinh th¸i cña rõng nh­ b¶o vÖ vïng ®Çu nguån, ®iÒu hßa tiÓu khÝ hËu, hÊp thô c¸c-bon. Vai trß cña hÖ sinh th¸i rõng trong viÖc phßng ngõa « nhiÔm kh«ng khÝ do bôi vµ chÊt th¶i c«ng nghiÖp lµ v« cïng lín. HÖ sinh th¸i rõng cã t¸c ®éng tÝch cùc tíi chÊt l­îng kh«ng khÝ th«ng qua viÖc l¾ng ®äng c¸c chÊt « nhiÔm d­íi nh÷ng t¸n l¸, gi¶m nhiÖt ®é kh«ng khÝ vµo mïa hÌ vµ bøc x¹ c¸c tia cùc tÝm, ®ång thêi gi¶m thiÓu nh÷ng t¸c h¹i cña tiÕng ån. Ngoµi ra, rõng ®­îc xem lµ mét “vÖ sÜ” chèng xãi mßn ®Êt, b¶o vÖ ®é ph× nhiªu vµ båi d­ìng tiÒm n¨ng cña ®Êt. Rõng liªn tôc t¹o chÊt h÷u c¬. §iÒu nµy thÓ hiÖn ë qui luËt phæ biÕn: rõng tèt t¹o ra ®Êt tèt, vµ ®Êt tèt nu«i l¹i rõng tèt. NÕu rõng bÞ ph¸ hñy, ®Êt bÞ xãi, qu¸ tr×nh ®Êt mÊt mïn vµ tho¸i hãa dÔ x¶y ra rÊt nhanh chãng vµ m·nh liÖt, l­îng xãi mßn ®Êt rõng chØ b»ng 10% l­îng xãi mßn cña vïng ®Êt trèng. 2. HiÖn tr¹ng rõng T©y Nguyªn T©y Nguyªn lµ khu vùc n»m trong vïng nhiÖt ®íi xavan, khÝ hËu ë ®©y ®­îc chia thµnh hai mïa - mïa m­a tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 10 vµ mïa kh« tõ th¸ng 11 ®Õn thµng 4, trong ®ã th¸ng 3 vµ th¸ng 4 lµ hai th¸ng nãng vµ kh« nhÊt. Do ¶nh h­ëng cña ®é cao nªn khi ë c¸c cao nguyªn cao 400 - 500m khÝ hËu t­¬ng ®èi m¸t vµ m­a nhiÒu. Víi ®Æc ®iÓm thæ nh­ìng ®Êt ®á bazan, T©y Nguyªn rÊt phï hîp víi nh÷ng c©y c«ng nghiÖp nh­ cµ phª, ca cao, hå tiªu, d©u t»m. C©y ®iÒu vµ c©y cao su còng ®ang ®­îc ph¸t triÓn t¹i ®©y. Cµ phª lµ c©y c«ng nghiÖp quan träng sè mét ë T©y Nguyªn vµ ®©y còng lµ vïng trång cao su lín thø hai sau §«ng Nam Bé. Trong hÖ thèng rõng ®Æc dông cña ViÖt Nam, ë T©y Nguyªn cã 5 khu v­ên quèc gia: Ch­ Mom Ray (Kon Tum), Kon Ka Kinh (Gia Lai), Yok §«n (§¾k L¾k),Ch­ Yang Sin (§¾k L¾k) vµ Bidoup Nói Bµ (L©m §ång) víi diÖn tÝch kho¶ng 340.000 ha. Vµ 6 khu b¶o tån thiªn nhiªn: Ngäc Linh (Kon Tum), Kon Ch­ R¨ng (Gia Lai), Ea S«, Nam Kar (§¾k L¾k), Nam Nung, Tµ §ïng (§¾k N«ng). §©y lµ n¬i cßn cã tÝch lòy sù phong phó vÒ ®a d¹ng sinh häc vÒ c¸c nguån gen ®éng vËt, thùc vËt quý hiÕm. Nh­ vËy, nÕu tæ chøc qu¶n lý b¶o vÖ tèt hÖ thèng nµy sÏ ®¶m b¶o cho viÖc b¶o tån c¸c loµi ®éng vËt, thùc vËt quý hiÕm, ®Æc h÷u cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. 2.1. BiÕn ®éng diÖn tÝch Tµi nguyªn rõng vµ diÖn tÝch ®Êt l©m nghiÖp ë T©y Nguyªn ®ang ®øng tr­íc nguy c¬ ngµy cµng suy gi¶m nghiªm träng do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau - n¹n ph¸ rõng, khai th¸c l©m s¶n tr¸i phÐp ch­a kiÓm so¸t ®­îc. Do sù suy gi¶m tµi nguyªn rõng nªn s¶n l­îng khai th¸c gç gi¶m kh«ng ngõng, tõ 600 - 700 ngh×n m3 vµo cuèi thËp kØ 80 - ®Çu thËp kØ 90, nay chØ cßn kho¶ng 200 - 300 ngh×n m3/n¨m. HiÖn nay, chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng c¸c tØnh T©y Nguyªn ®ang thö nghiÖm giao ®Êt, cho thuª ®Êt l©m nghiÖp cho c¸c tæ chøc, hé gia ®×nh, c¸ nh©n sö dông æn ®Þnh vµ giao rõng, kho¸n b¶o vÖ rõng cho hé gia ®×nh vµ céng ®ång trong bu«n, lµng. N¨m 2008 2010 2011 Tæng diÖn tÝch rõng (ha) 2.928.753 2.874.384 2.848.000 Rõng tù nhiªn (ha) 2.731.429 2.653.890 2.610.634 Rõng trång (ha) 197.324 220.495 237.366 §é che phñ (%) 53,6 52,6 52.1 40 Nghiªncøu§Þa lÝnh©n v¨n, sè1(1)- Th¸ng6/2013 Tæng diÖn tÝch rõng ë c¸c tØnh T©y Nguyªn hiÖn nay lµ 2.848.000ha, ®é che phñ 52,1%. Qua b¶ng sè liÖu trªn cho thÊy diÖn tÝch rõng cña T©y Nguyªn gi¶m liªn tôc. Theo Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, tõ n¨m 2005 ®Õn 2012, b×nh qu©n mçi n¨m T©y Nguyªn gi¶m h¬n 25.000 ha rõng. Trong ®ã chuyÓn rõng sang môc ®Ých sö dông kh¸c chiÕm 78% (chñ yÕu ®Ó trång cao su, x©y dùng thñy ®iÖn, thñy lîi, lµm n­¬ng rÉy, khu c«ng nghiÖp), khai th¸c rõng trång theo kÕ ho¹ch kho¶ng 4%, bÞ chÆt ph¸ tr¸i phÐp kho¶ng 6%... Cïng víi ®ã chÊt l­îng rõng còng suy gi¶m râ rÖt : rõng cã tr÷ l­îng cã diÖn tÝch thÊp (1.772.744 ha), ®¹t ®é che phñ lµ 32,4%; diÖn tÝch cßn l¹i chñ yÕu lµ rõng ch­a cã tr÷ l­îng hoÆc tr÷ l­îng thÊp. HiÖn nay ë vïng lâi c¸c khu v­ên quèc gia nµy còng ®ang bÞ tµn ph¸ nÆng nÒ. ChØ trong chÝn th¸ng ®Çu n¨m 2012, toµn vïng ®· x¶y ra gÇn 5.000 vô vi ph¹m LuËt B¶o vÖ vµ Ph¸t triÓn rõng. NhiÒu vïng rõng phßng hé ®Çu nguån bÞ tµn ph¸ nghiªm träng. Mét sè vïng ®Öm, vïng lâi c¸c khu b¶o tån, c¸c v­ên quèc gia trong vïng bÞ chÆt ph¸ vµ lÊn chiÕm lµm n­¬ng rÉy. Næi cém lµ ë c¸c ®Þa ph­¬ng Tuy §øc, §¨k Song, §¨k Ngo cña tØnh §¾k N«ng; §a Huoai cña L©m §ång; Kr«ng N¨ng, Ea Hleo, Ea Sóp cña §¾k L¾k; Kon Pl«ng, Mang Yang, Kbang cña Kon Tum.... 2.2. Qu¶n lý vµ b¶o vÖ rõng Theo b¸o c¸o cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, diÖn tÝch rõng trång míi vµ rõng t¸i sinh tù nhiªn h»ng n¨m cña T©y Nguyªn kh«ng thÓ bï ®¾p l¹i diÖn tÝch rõng bÞ mÊt h»ng n¨m. Trong c¸c n¨m tõ 1998 -2011, c¶ T©y Nguyªn chØ trång ®­îc 217.000 ha rõng - b×nh qu©n mçi n¨m trång ®­îc 14.000ha. N¨m 2012, c¶ T©y Nguyªn trång ®­îc 8.367ha, b»ng 45,6% kÕ ho¹ch n¨m. Tµi nguyªn rõng T©y Nguyªn ®ang cã chiÒu h­íng suy tho¸i vµ g©y ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn ®êi sèng nh©n d©n ë tõng ®Þa ph­¬ng. Dï phÇn lín diÖn tÝch rõng ®· ®­îc giao kho¸n cho ng­êi d©n qu¶n lÝ vµ b¶o vÖ nh­ng do møc thï lao qu¸ thÊp nªn ng­êi d©n nhËn rõng mµ kh«ng mÆn mµ víi nghÒ vµ dÉn ®Õn rõng ®· cã ng­êi b¶o vÖ mµ vÉn bÞ tµn ph¸. Nghiªncøu§Þa lÝ nh©n v¨n, sè1(1)- Th¸ng6/2013 Giao kho¸n rõng cho ng­êi d©n qu¶n lý b¶o vÖ rõng lµ chñ tr­¬ng ®óng ®¾n cña Nhµ n­íc, nh»m gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm, t¨ng thu nhËp cho ng­êi d©n ®ång thêi b¶o vÖ tµi nguyªn, m«i tr­êng sinh th¸i ®ang ®øng tr­íc nguy c¬ suy kiÖt. ChÝnh s¸ch giao ®Êt giao rõng, thuª rõng, kho¸n b¶o vÖ rõng vµ c¸c c¬ chÕ h­ëng lîi liªn quan cô thÓ nh­ quyÕt ®Þnh sè 304/2005/Q§-TTg cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ viÖc thÝ ®iÓm giao rõng, kho¸n b¶o vÖ rõng cho hé gia ®×nh vµ céng ®ång trong bu«n, lµng lµ ®ång bµo d©n téc thiÓu sè t¹i chç t¹i c¸c tØnh T©y Nguyªn ®· thu hót ®­îc sù tham gia cña ®ång bµo vµo viÖc trång vµ b¶o vÖ rõng. TÝnh ®Õn nay, c¸c tØnh T©y Nguyªn ®· tiÕn hµnh giao vµ kho¸n b¶o vÖ rõng víi tæng diÖn tÝch kho¶ng 120.000ha cho h¬n 7.200 hé, trong ®ã: giao 31.233 ha rõng cho 2.400 hé vµ kho¸n b¶o vÖ 85.237 ha rõng cho 4.800 hé. Tuy nhiªn, vÉn cßn nhiÒu v­íng m¾c tån t¹i trong c¬ chÕ chÝnh s¸ch nµy. Giao rõng, cho thuª rõng ch­a g¾n víi giao ®Êt cho thuª ®Êt l©m nghiÖp. NhiÒu n¬i, diÖn tÝch rõng vµ ®Êt rõng ch­a ®­îc giao, cho thuª vµ cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt theo ®óng quy ®Þnh cña ph¸p luËt. ViÖc tæ chøc c«ng t¸c kho¸n b¶o vÖ rõng cho c¸c hé gia ®×nh, c¸ nh©n ë mét sè n¬i hiÖu qu¶ cßn thÊp, ng­êi nhËn kho¸n vÉn nhËn tiÒn nh­ng kh«ng thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng b¶o vÖ rõng… Trong thêi gian ®Çu, sè tiÒn ng­êi nhËn kho¸n b¶o vÖ rõng nhËn ®­îc mçi n¨m lµ 50.000 ®ång/ha vµ b©y giê lµ 200.000 ®ång/ha. §©y lµ møc thï lao qu¸ thÊp, qu¶n lÝ mét ha rõng trong mét n¨m cã thï lao chØ b»ng mét ngµy c«ng ®i lµm ë ngoµi. Ng­êi d©n kh«ng thÓ sèng ®­îc víi nghÒ rõng, trong khi ®ã tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ rõng lµ qu¸ lín. V× vËy ®· cã nhiÒu hé gia ®×nh trong lµng xin tr¶ l¹i diÖn tÝch rõng ®· nhËn qu¶n lÝ. Kh«ng nh÷ng thï lao ng­êi b¶o vÖ rõng qu¸ thÊp, mµ møc chi tr¶ cßn rÊt bÊp bªnh khi cã khi kh«ng tïy thuéc vµo ng©n s¸ch cÊp xuèng. Ng­êi qu¶n lý, b¶o vÖ rõng nh­ng kh«ng sèng ®­îc b»ng nghÒ, kh«ng thiÕt tha víi nghÒ dÉn ®Õn hËu qu¶ lµ rõng bÞ chÆt ph¸ hoÆc suy gi¶m b»ng nhiÒu h×nh thøc. RÊt 41 ... - tailieumienphi.vn