1. Trang Chủ
  2. Môi trường
  3. Bảo vệ môi trường ở địa phương: Phần 2

Bảo vệ môi trường ở địa phương: Phần 2

Phần 2 cuốn sách cung cấp cho người đọc các kiến thức về biến đổi khí hậu, sức khỏe môi trường, đạo đức môi trường, phát triển bền vững, bảo vệ môi trường, vai trò và trách nhiệm của một số tổ chức và tầng lớp xã hội đối với công tác bảo vệ môi trường. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết. PhÇn IV BIÕN §æI KHÝ HËU 50. BiÕn ®æi khÝ hËu lµ g×? BiÕn ®æi khÝ hËu Tr¸i ®Êt lµ sù thay ®æi cña hÖ thèng khÝ hËu gåm khÝ quyÓn, thñy quyÓn, sinh quyÓn, th¹ch quyÓn hiÖn t¹i vµ trong t­¬ng lai bëi c¸c

Thể loại Tài liệu miễn phí Môi trường

Số trang 192

Ngày tạo 4/7/2023 7:42:11 PM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước 1.88 M

Tên tệp

Tải Bảo vệ môi trường ở địa phương: Phần 2 (.pdf)

Xem mẫu

  1. PhÇn IV BIÕN §æI KHÝ HËU 50. BiÕn ®æi khÝ hËu lµ g×? BiÕn ®æi khÝ hËu Tr¸i ®Êt lµ sù thay ®æi cña hÖ thèng khÝ hËu gåm khÝ quyÓn, thñy quyÓn, sinh quyÓn, th¹ch quyÓn hiÖn t¹i vµ trong t­¬ng lai bëi c¸c nguyªn nh©n tù nhiªn vµ nh©n t¹o. Nguyªn nh©n chÝnh lµm biÕn ®æi khÝ hËu Tr¸i ®Êt lµ do sù gia t¨ng c¸c ho¹t ®éng t¹o ra c¸c chÊt th¶i khÝ nhµ kÝnh, c¸c ho¹t ®éng khai th¸c qu¸ møc c¸c bÓ hÊp thô vµ bÓ chøa khÝ nhµ kÝnh nh­ sinh khèi, rõng, c¸c hÖ sinh th¸i biÓn, ven bê vµ ®Êt liÒn kh¸c. C¸c biÓu hiÖn cña sù biÕn ®æi khÝ hËu tr¸i ®Êt gåm: - Sù nãng lªn cña khÝ quyÓn vµ Tr¸i ®Êt nãi chung. - Sù thay ®æi thµnh phÇn vµ chÊt l­îng khÝ quyÓn cã h¹i cho m«i tr­êng sèng cña con ng­êi vµ c¸c sinh vËt trªn Tr¸i ®Êt. - Sù d©ng cao mùc n­íc biÓn do tan b¨ng dÉn tíi sù ngËp óng cña c¸c vïng ®Êt thÊp, c¸c ®¶o nhá trªn biÓn. 89
  2. - Sù di chuyÓn cña c¸c ®íi khÝ hËu tån t¹i hµng ngh×n n¨m trªn c¸c vïng kh¸c nhau cña Tr¸i ®Êt dÉn tíi nguy c¬ ®e däa sù sèng cña c¸c loµi sinh vËt, c¸c hÖ sinh th¸i vµ ho¹t ®éng cña con ng­êi. - Sù thay ®æi c­êng ®é ho¹t ®éng cña qu¸ tr×nh hoµn l­u khÝ quyÓn, chu tr×nh tuÇn hoµn n­íc trong tù nhiªn vµ c¸c chu tr×nh sinh ®Þa hãa kh¸c. - Sù thay ®æi n¨ng suÊt sinh häc cña c¸c hÖ sinh th¸i, chÊt l­îng vµ thµnh phÇn cña thñy quyÓn, sinh quyÓn, c¸c ®Þa quyÓn. T¹i Héi nghÞ cña Liªn hîp quèc vÒ M«i tr­êng vµ Ph¸t triÓn ë Rio de Janeiro (Braxin) vµo ngµy 9-5-1992, 155 l·nh ®¹o Nhµ n­íc, ChÝnh phñ ®· ký C«ng ­íc khung cña Liªn hîp quèc vÒ BiÕn ®æi khÝ hËu (UNFCCC). Môc tiªu cuèi cïng cña UNFCCC lµ æn ®Þnh nång ®é khÝ nhµ kÝnh trong khÝ quyÓn ë møc cã thÓ ng¨n ngõa ®­îc sù can thiÖp nguy hiÓm cña con ng­êi ®èi víi hÖ thèng khÝ hËu. Møc ph¶i ®¹t n»m trong mét khung thêi gian ®ñ ®Ó c¸c hÖ sinh th¸i thÝch nghi mét c¸ch tù nhiªn víi sù thay ®æi khÝ hËu, b¶o ®¶m viÖc s¶n xuÊt l­¬ng thùc kh«ng bÞ ®e däa vµ t¹o kh¶ n¨ng cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ tiÕn triÓn mét c¸ch bÒn v÷ng. 51. Nguyªn nh©n g©y biÕn ®æi khÝ hËu hiÖn nay lµ g×? BiÕn ®æi khÝ hËu cã thÓ do hai nguyªn nh©n: do nh÷ng qu¸ tr×nh tù nhiªn vµ do t¸c ®éng cña con ng­êi. 90
  3. - Sù tù dao ®éng cña hÖ thèng khÝ quyÓn-biÓn- b¨ng ë cùc; c¸c yÕu tè vò trô vµ thiªn v¨n nh­ sù biÕn ®æi cña c­êng ®é ph¸t x¹ cña bøc x¹ MÆt trêi, sù biÕn ®æi ®é nghiªng cña mÆt hoµng ®¹o vµ cña ®é lÖch t©m cña quü ®¹o Tr¸i ®Êt, sù chuyÓn dÞch cña trôc Tr¸i ®Êt còng nh­ sù biÕn ®æi trong thµnh phÇn vµ sol khÝ cña khÝ quyÓn do ®éng ®Êt vµ ho¹t ®éng cña nói löa, v.v. lµm biÕn ®æi khÝ hËu. - Ho¹t ®éng cña con ng­êi ®· vµ ®ang lµm biÓn ®æi khÝ hËu toµn cÇu. Mçi n¨m con ng­êi th¶i vµo khÝ quyÓn 22 tû tÊn CO2 do ®èt nhiªn liÖu hãa th¹ch, viÖc ®èt, ph¸ rõng vµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®ãng gãp kho¶ng 2 ®Õn 9 tû tÊn. Tiªu thô n¨ng l­îng do ®èt c¸c nhiªn liÖu hãa th¹ch ®ãng gãp kho¶ng mét nöa (46%) vµo sù nãng lªn toµn cÇu. Ph¸ rõng nhiÖt ®íi ®ãng gãp kho¶ng 18% vµ ho¹t ®éng n«ng nghiÖp t¹o ra kho¶ng 9% tæng sè c¸c khÝ th¶i g©y ra l­îng bøc x¹ c­ìng bøc lµm nãng lªn toµn cÇu. S¶n phÈm hãa häc (CFC, Halon…) 24% vµ c¸c nguån kh¸c nh­ r¸c ch«n d­íi ®Êt, nhµ m¸y xi m¨ng... 3%. Nguyªn nh©n chñ yÕu cña sù biÕn ®æi ®ã lµ sù gia t¨ng nång ®é c¸c khÝ nhµ kÝnh trong khÝ quyÓn dÉn ®Õn t¨ng hiÖu øng nhµ kÝnh. ViÖc ph¸ rõng, ®èt n­¬ng rÉy, khÝ th¶i c«ng nghiÖp (l­u huúnh «xit, nit¬ «xit, cacbon «xit, v.v.), viÖc dïng qu¸ nhiÒu c¸c chÊt clorua vµ Cacbon Florua (CFC) trong c«ng nghiÖp ®«ng l¹nh ®· lµm máng vµ thñng tÇng ¤z«n, ®Æc biÖt lµ khÝ §i«xit cacbon (CO2) ®­îc t¹o thµnh 91
  4. do sö dông n¨ng l­îng tõ nhiªn liÖu hãa th¹ch (nh­ dÇu má, than ®¸, khÝ tù nhiªn...). 52. Xu thÕ biÕn ®æi khÝ hËu trªn thÕ giíi trong thÕ kû XXI sÏ diÔn ra nh­ thÕ nµo? Theo b¸o c¸o ®¸nh gi¸ lÇn thø t­ cña Ban Liªn ChÝnh phñ vÒ biÕn ®æi khÝ hËu, ®Õn cuèi thÕ kû XXI, hµm l­îng khÝ CO2 trong khÝ quyÓn sÏ ®¹t 540-970 ppm theo c¸c kÞch b¶n kh¸c nhau vÒ ph¸t th¶i khÝ nhµ kÝnh, nghÜa lµ t¨ng Ýt nhÊt gÊp ®«i so víi thêi kú tiÒn c«ng nghiÖp, vµ nh­ vËy, nhiÖt ®é trung b×nh toµn cÇu sÏ t¨ng lªn t­¬ng øng lµ 2,0 - 4,50C, mùc n­íc biÓn trung b×nh sÏ t¨ng lªn tõ 0,18 - 0,59 m so víi cuèi thÕ kû XX. 6 5 A1FI A1B A1T Sự thay đổi của nhiệt độ (0C) 4 A2 Kịch bản B1 A1FI 3 2 1 0 2000 2020 2040 2060 2080 2010 H×nh 5: C¸c kÞch b¶n vÒ biÕn ®æi khÝ hËu thÕ kû XXI 92
  5. 53. Xu thÕ biÕn ®æi khÝ hËu cña ViÖt Nam trong thÕ kû XXI nh­ thÕ nµo? Theo c¸c kÞch b¶n biÕn ®æi khÝ hËu, ë ViÖt Nam, nhiÖt ®é trung b×nh n¨m sÏ t¨ng thªm 20C vµo n¨m 2050 vµ 2,50C vµo n¨m 2070 so víi trung b×nh thêi kú 1961-1990. Dù tÝnh ®Õn n¨m 2100, nhiÖt ®é sÏ t¨ng kho¶ng 30C. NhiÖt ®é trung b×nh sÏ lµm t¨ng sè ®ît n¾ng nãng vµ sè ngµy n¾ng nãng hµng n¨m. Mùc n­íc biÓn trung b×nh cã thÓ t¨ng 35 cm vµo n¨m 2050, 50 cm vµo n¨m 2070 vµ dù tÝnh ®Õn n¨m 2100, cã thÓ t¨ng 1 m. L­îng m­a mïa m­a ë phÇn lín c¸c vïng, nhÊt lµ Trung bé t¨ng 5-10% vµo c¸c mèc thêi gian nãi trªn, nh­ng l­îng m­a mïa kh« ë nhiÒu vïng cã thÓ gi¶m 0-5%, v× thÕ t×nh h×nh lò lôt trong mïa m­a vµ h¹n h¸n trong mïa kh« ë mét sè vïng cã thÓ nghiªm träng h¬n, nhÊt lµ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cã xuÊt hiÖn El Nino vµ La Nina. Sù nãng lªn toµn cÇu vµ tan b¨ng ë c¸c vïng cùc vµ trªn nói cao t¸c ®éng ®Õn hoµn l­u khÝ quyÓn vµ hoµn l­u biÓn. VÒ c¬ b¶n, giã mïa nhiÖt ®íi sÏ yÕu ®i do hoµn l­u kinh h­íng suy gi¶m v× chªnh lÖch nhiÖt ®é gi÷a vÜ ®é cao vµ vÜ ®é thÊp gi¶m ®i. §iÒu ®ã dÉn ®Õn ph©n bè l¹i nhiÖt ®é vµ l­îng m­a, còng nh­ thêi tiÕt c¸c mïa ë n­íc ta. 93
  6. 54. Sù biÕn ®æi khÝ hËu cã t¸c ®éng nh­ thÕ nµo ®Õn c¸c hÖ sinh th¸i tù nhiªn vµ ®a d¹ng sinh häc? Do sù nãng lªn toµn cÇu, ranh giíi nhiÖt cña c¸c hÖ sinh th¸i lôc ®Þa vµ n­íc ngät sÏ dÞch chuyÓn vÒ phÝa cùc, ®ång thêi còng dÞch chuyÓn lªn cao h¬n. Khi ®ã, c¸c loµi thùc vµ ®éng vËt nhiÖt ®íi cã thÓ ph¸t triÓn ë c¸c vÜ ®é cao h¬n hoÆc trªn nh÷ng vïng nói vµ cao nguyªn cao h¬n tr­íc. Ng­îc l¹i, c¸c loµi ­a l¹nh bÞ thu hÑp l¹i hoÆc ph¶i di c­ ®i n¬i kh¸c. Mét sè loµi thÝch øng tèt h¬n víi sù biÕn ®æi khÝ hËu trong khi mét sè kh¸c kh«ng thÝch øng næi sÏ bÞ suy tho¸i dÇn. C¸c nhµ khoa häc cho biÕt, cho ®Õn nay trªn Tr¸i ®Êt cã kho¶ng 270.000 loµi thùc vËt bËc cao, 70.000 loµi th©n mÒm (nhuyÔn thÓ), 30.000 loµi t«m, cua (gi¸p x¸c), trªn 1.000.000 loµi c«n trïng, 22.000 loµi c¸, 4.300 loµi Õch nh¸i (l­ìng c­), 6.000 loµi bß s¸t, 9.600 loµi chim, 5.060 loµi ®éng vËt cã vó. Sè loµi virót, vi khuÈn, vi khuÈn lam, nÊm men, nÊm sîi, nÊm bËc cao còng xuÊt hiÖn nhiÒu, song chóng ta còng ch­a cã nh÷ng con sè thèng kª ®¸ng tin cËy. BiÕn ®æi khÝ hËu víi nh÷ng ®iÒu kiÖn khÝ hËu kh¾c nghiÖt h¬n nh­ h¹n h¸n, ch¸y rõng, lò lôt... sÏ lµm cho c¸c loµi bÞ gi¶m nhiÒu h¬n n÷a. 55. Sù biÕn ®æi khÝ hËu cã t¸c ®éng nh­ thÕ nµo ®Õn søc kháe céng ®ång? Qua c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy t¸c ®éng 94
  7. cña biÕn ®æi khÝ hËu ®Õn søc kháe céng ®ång diÔn ra rÊt ®a d¹ng vµ phøc t¹p. KhÝ hËu nãng Èm, c­êng ®é bøc x¹ mÆt trêi lín, biÕn ®éng thêi tiÕt m¹nh mÏ... lµ nguyªn nh©n g©y bÖnh trùc tiÕp cho con ng­êi: - NhiÖt ®é cao qu¸ møc sÏ lµm nhiÒu ng­êi chÕt, nhÊt lµ nh÷ng ng­êi bÞ bÖnh tim m¹ch, ng­êi giµ yÕu vµ trÎ nhá. C¶m nãng, say n¾ng lµ hiÖn t­îng th­êng xuÊt hiÖn trong mïa hÌ, ®Æc biÖt lµ trong lao ®éng nÆng, ho¹t ®éng thÓ thao, lao ®éng ë nh÷ng n¬i kh«ng ®­îc th«ng giã tèt nh­ hÇm lß, c¸c x­ëng ®óc, luyÖn kim lo¹i. - Nh÷ng hiÖn t­îng cùc ®oan cña khÝ hËu (b·o, lò lôt, lò quÐt, lò bïn ®¸, h¹n h¸n...) trùc tiÕp g©y chÕt ng­êi, g©y ra c¸c dÞch bÖnh sau lò lôt, vµ mïa mµng bÞ thÊt thu do thiªn tai sÏ t¨ng tû lÖ suy dinh d­ìng - lµm gi¶m kh¶ n¨ng kh¸ng bÖnh. - Theo Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi (WHO), viÖc suy gi¶m tÇng ¤z«n ë tÇng b×nh l­u sÏ lµm t¨ng bøc x¹ tö ngo¹i ë b­íc sãng 290-325 nm g©y ¶nh h­ëng tíi søc kháe, lµm t¨ng ung th­ da ë c¶ 2 thÓ: kh«ng h¾c tè (non-melanoma skin cancer) vµ h¾c tè ¸c tÝnh (malignant melanoma); t¨ng c¸c bÖnh vÒ m¾t nh­ ®ôc thñy tinh thÓ vµ cã thÓ lµm thay ®æi ph¶n øng miÔn dÞch. Víi møc t¨ng 1% lç hæng tÇng ¤z«n sÏ dÉn tíi t¨ng kho¶ng 3% lo¹i bÖnh kh«ng h¾c tè. Nh­ vËy, bÖnh kh«ng h¾c tè cã thÓ t¨ng lªn 6%-35% vµo sau n¨m 2060, chñ yÕu ë Nam b¸n cÇu. 95
  8. Còng theo WHO (1990) cã 11 bÖnh truyÒn nhiÔm quan träng chÞu ¶nh h­ëng cña biÕn ®æi khÝ hËu toµn cÇu. §øng ®Çu lµ bÖnh sèt rÐt, tiÕp ®Õn lµ bÖnh “giun chØ b¹ch huyÕt” (Lympatic, filariasis)... Nhãm 3 bÖnh cuèi cïng lµ sèt xuÊt huyÕt, viªm n·o NhËt B¶n, c¸c bÖnh vi rót h×nh c©y thÞnh hµnh ë c¸c vïng nhiÖt ®íi Èm §«ng Nam ¸. Dù b¸o r»ng biÕn ®æi khÝ hËu sÏ lµm kho¶ng 150.000 ng­êi chÕt vµ 5 triÖu ng­êi bÞ èm mçi n¨m. ë ViÖt Nam, trong thêi gian qua còng xuÊt hiÖn mét sè bÖnh míi ë ng­êi vµ ®éng vËt (t¶, cóm gia cÇm H5N1, bÖnh tai xanh...) nhiÒu bÖnh cã diÔn biÕn phøc t¹p vµ bÊt th­êng, g©y ra nh÷ng thiÖt h¹i ®¸ng kÓ. 56. BiÕn ®æi khÝ hËu cã t¸c ®éng nh­ thÕ nµo ®Õn n«ng nghiÖp? S¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña chóng ta hiÖn nay cßn phô thuéc rÊt nhiÒu vµo ®iÒu kiÖn thêi tiÕt. Khi nhiÖt ®é, sù biÕn ®éng dÞ th­êng cña thêi tiÕt vµ khÝ hËu t¨ng lªn sÏ ¶nh h­ëng rÊt lín tíi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, nhÊt lµ viÖc trång trät vµ ch¨n nu«i. Sù bÊt th­êng cña chu kú khÝ hËu dÉn tíi sù gia t¨ng dÞch bÖnh, dÞch h¹i, gi¶m sót n¨ng suÊt mïa mµng, g©y ra c¸c rñi ro nghiªm träng kh¸c, khã l­êng tr­íc. Sù gia t¨ng cña thiªn tai vµ c¸c hiÖn t­îng cùc ®oan cña thêi tiÕt, khÝ hËu nh­ b·o, lò lôt, h¹n h¸n, gi¸ rÐt sÏ ¶nh h­ëng trùc tiÕp vµ m¹nh mÏ tíi 96
  9. s¶n xuÊt. VÝ dô: theo sè liÖu thèng kª, ®ît rÐt h¹i kÐo dµi 33 ngµy võa qua (2007-2008), ®· cã 33.000 con tr©u bß, 34.000 ha lóa xu©n ®· cÊy, hµng chôc ngµn ha m¹ non, nhiÒu ®Çm nu«i t«m ë c¸c tØnh phÝa B¾c vµ B¾c Trung bé ®· bÞ chÕt, thiÖt h¹i lªn tíi hµng ngµn tû ®ång. 57. BiÕn ®æi khÝ hËu cã t¸c ®éng nh­ thÕ nµo ®Õn nh÷ng vïng ven biÓn? ViÖt Nam víi ®­êng bê biÓn dµi 3.260 km, h¶i phËn më réng ra ®Õn 12 h¶i lý (22 km) vµ vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ ra ®Õn 200 h¶i lý víi trªn 3.000 hßn ®¶o gÇn bê vµ hai quÇn ®¶o xa bê. Vïng ven biÓn ViÖt Nam cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng vÒ nhiÒu mÆt: ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, b¶o vÖ m«i tr­êng vµ b¶o ®¶m an ninh quèc phßng. Vïng ven biÓn võa lµ vïng cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn nh­ng ®ång thêi còng lµ vïng cã nhiÒu biÕn ®éng, th¸ch thøc, chÞu nh÷ng t¸c ®éng m¹nh cña tù nhiªn vµ ho¹t ®éng cña con ng­êi. Vïng ven biÓn lµ n¬i chÞu t¸c ®éng vµ tæn thÊt nÆng nÒ vÒ ng­êi vµ cña do thiªn tai: sãng thÇn, b·o, lò lôt. ChØ tÝnh riªng n¨m 2006, thiÖt h¹i do b·o g©y ra ë ViÖt Nam ®· lªn tíi 1,2 tû ®«la. N­íc biÓn d©ng g©y hiÖn t­îng ngËp lôt, mÊt n¬i ë vµ diÖn tÝch s¶n xuÊt (n«ng nghiÖp, thñy s¶n vµ lµm muèi), g©y nhiÔu lo¹n c¸c hÖ sinh th¸i truyÒn thèng ven biÓn. 97
  10. HiÖn t­îng x©m nhËp mÆn sÏ gia t¨ng, c¸c hÖ sinh th¸i ngËp n­íc ven biÓn nhÊt lµ rõng ngËp mÆn, m«i tr­êng sèng cña c¸c loµi thñy h¶i s¶n, bøc t­êng ch¾n sãng vµ gi¶m t¸c ®éng cña sãng, b·o, nguån sèng hµng ngµy cña céng ®ång ®Þa ph­¬ng sÏ bÞ thu hÑp nhanh chãng. N­íc biÓn d©ng vµ nhiÖt ®é t¨ng sÏ lµm ¶nh h­ëng lín tíi c¸c r¹n san h«, hÖ sinh th¸i cã tÝnh ®a d¹ng cao vµ cã ý nghÜa quan träng ®èi víi tù nhiªn vµ ®êi sèng con ng­êi, lµ l¸ ch¾n hiÖu qu¶ chèng xãi mßn bê biÓn vµ rõng ngËp mÆn. San h« vèn rÊt nh¹y c¶m víi c¸c yÕu tè sinh th¸i, nhÊt lµ nhiÖt ®é vµ chÊt l­îng n­íc. NhiÖt ®é n­íc biÓn chØ cÇn t¨ng mét vµi ®é san h« cã thÓ chÕt hµng lo¹t. HiÖn nay ®· cã kho¶ng 30 quèc gia b¸o c¸o cã nguy c¬ bÞ mÊt san h«. 58. Sù biÕn ®æi khÝ hËu cã t¸c ®éng nh­ thÕ nµo ®Õn tµi nguyªn n­íc? BiÕn ®æi khÝ hËu sÏ lµm thay ®æi sù ph©n bè tµi nguyªn n­íc, dßng ch¶y c¸c s«ng, chÊt l­îng n­íc vµ viÖc cung cÊp n­íc. Nhu cÇu n­íc sinh ho¹t cho con ng­êi, n­íc phôc vô cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, n¨ng l­îng, giao th«ng... ®Òu t¨ng. Bªn c¹nh ®ã, l­îng bèc h¬i n­íc cña c¸c thñy vùc (ao, hå, s«ng, suèi...) còng t¨ng dÉn tíi sù suy tho¸i tµi nguyªn n­íc c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng trë nªn trÇm träng h¬n. 98
  11. BiÕn ®æi khÝ hËu lµm thay ®æi l­îng m­a vµ ph©n bè m­a ë c¸c vïng. Nh÷ng thay ®æi vÒ m­a dÉn tíi nh÷ng thay ®æi vÒ dßng ch¶y c¸c s«ng, tÇn suÊt vµ c­êng ®é c¸c trËn lò, tÇn suÊt vµ ®Æc ®iÓm cña h¹n h¸n, l­îng n­íc trong ®Êt vµ cung cÊp n­íc cho s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t. 59. BiÕn ®æi khÝ hËu cã t¸c ®éng nh­ thÕ nµo tíi an ninh m«i tr­êng, an ninh quèc gia? BiÕn ®æi khÝ hËu cã thÓ ¶nh h­ëng tíi an ninh m«i tr­êng nãi riªng, an ninh quèc gia nãi chung, tËp trung ë nh÷ng vÊn ®Ò sau: - Sö dông chung nguån n­íc: ViÖt Nam cã kho¶ng 2/3 tæng l­îng n­íc tõ bªn ngoµi l·nh thæ ch¶y vµo. ViÖc sö dông n­íc phÝa th­îng nguån, x©y dùng c¸c c«ng tr×nh thñy lîi, thñy ®iÖn cña c¸c quèc gia trªn th­îng nguån c¸c s«ng lín (s«ng Hång, s«ng Cöu Long) sÏ lµ mét khã kh¨n lín cho chóng ta trong sö dông nguån n­íc vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. BiÕn ®æi khÝ hËu sÏ lµm suy tho¸i tµi nguyªn n­íc, trong khi ®ã nhu cÇu dïng n­íc cña c¸c quèc gia ®Òu t¨ng lªn, lµm t¨ng c¸c bÊt ®ång vµ xung ®ét cã thÓ cã trong sö dông chung nguån n­íc. - TÞ n¹n m«i tr­êng do mÊt n¬i ë hoÆc do bÖnh tËt vµ ®ãi nghÌo. Cã nh÷ng c¶nh b¸o cho r»ng vÊn ®Ò tÞ n¹n khÝ hËu kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ vÊn ®Ò x· héi, kinh tÕ mµ cã thÓ cßn lµ vÊn ®Ò chÝnh trÞ, chiÕn tranh (Nobber, 2007). 99
  12. - An ninh sinh th¸i do sù nhiÔu lo¹n cña nhiÒu hÖ sinh th¸i, sù x©m lÊn cña c¸c sinh vËt l¹ vµ sinh vËt biÕn ®æi gen. 60. C¸c biÖn ph¸p thÝch øng nµo ®­îc khuyÕn c¸o ®èi víi biÕn ®æi khÝ hËu toµn cÇu? B¸o c¸o ®¸nh gi¸ lÇn thø hai cña Ban Liªn ChÝnh phñ vÒ biÕn ®æi khÝ hËu (IPCC) ®· ®Ò cËp vµ miªu t¶ 228 ph­¬ng ph¸p thÝch øng kh¸c nhau. C¸ch ph©n lo¹i phæ biÕn lµ chia c¸c ph­¬ng ph¸p thÝch øng ra lµm 8 nhãm: Nhãm 1: ChÊp nhËn tæn thÊt. BiÖn ph¸p chÊp nhËn tæn thÊt ®­îc thùc hiÖn khi bªn chÞu t¸c ®éng kh«ng cã kh¶ n¨ng chèng chäi l¹i b»ng bÊt cø c¸ch nµo. VÝ dô: nh÷ng céng ®ång rÊt nghÌo khã, hay ë n¬i mµ gi¸ ph¶i tr¶ cho c¸c ho¹t ®éng thÝch øng lµ cao so víi sù rñi ro hay c¸c thiÖt h¹i do biÕn ®æi khÝ hËu g©y ra. Nhãm 2: Chia sÎ tæn thÊt. C¸ch thÝch øng nµy th­êng x¶y ra trong mét céng ®ång truyÒn thèng vµ trong x· héi c«ng nghÖ cao, phøc t¹p. Trong x· héi truyÒn thèng, nhiÒu c¬ chÕ tån t¹i ®Ó chia sÎ nh÷ng tæn thÊt, nh­ lµ gi÷a c¸c hé gia ®×nh, hä hµng, lµng m¹c hay lµ c¸c céng ®ång nhá t­¬ng tù. C¸c céng ®ång lín ph¸t triÓn cao chia sÎ nh÷ng tæn thÊt th«ng qua cøu trî céng ®ång, phôc håi vµ t¸i thiÕt b»ng c¸c quü c«ng céng. Chia sÎ tæn thÊt còng cã thÓ ®­îc thùc hiÖn th«ng qua b¶o hiÓm. 100
  13. Nhãm 3: Lµm thay ®æi nguy c¬. ë mét møc ®é nµo ®ã ng­êi ta cã thÓ kiÓm so¸t ®­îc nh÷ng hiÓm häa tõ m«i tr­êng. §èi víi mét sè hiÖn t­îng tù nhiªn nh­ lò lôt hay h¹n h¸n, nh÷ng biÖn ph¸p thÝch hîp lµ c«ng t¸c kiÓm so¸t lò lôt (®¾p ®Ëp, lµm m­¬ng, ®ª). §èi víi biÕn ®æi khÝ hËu, cã thÓ ®iÒu chØnh thÝch hîp lµm chËm tèc ®é biÕn ®æi khÝ hËu b»ng c¸ch gi¶m ph¸t th¶i khÝ nhµ kÝnh vµ cuèi cïng lµ æn ®Þnh nång ®é khÝ nhµ kÝnh trong khÝ quyÓn. Nhãm 4: Ng¨n ngõa c¸c t¸c ®éng. Lµ mét hÖ thèng c¸c ph­¬ng ph¸p th­êng dïng ®Ó thÝch øng tõng b­íc vµ ng¨n chÆn c¸c t¸c ®éng cña biÕn ®æi vµ bÊt æn cña khÝ hËu. VÝ dô: trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp, thay ®æi trong qu¶n lý mïa vô, t¨ng t­íi tiªu, ch¨m bãn thªm, kiÓm so¸t c«n trïng vµ s©u bÖnh g©y h¹i. Nhãm 5: Thay ®æi c¸ch sö dông. Khi nh÷ng rñi ro cña biÕn ®æi khÝ hËu lµm cho kh«ng thÓ tiÕp tôc c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ hoÆc rÊt m¹o hiÓm, ng­êi ta cã thÓ thay ®æi c¸ch sö dông. VÝ dô: ng­êi n«ng d©n cã thÓ thay thÕ sang trång nh÷ng c©y chÞu h¹n tèt hoÆc c¸c gièng chÞu ®­îc ®é Èm thÊp h¬n. T­¬ng tù ®Êt trång cã thÓ trë thµnh ®ång cá hay rõng, hoÆc cã nh÷ng c¸ch sö dông kh¸c nh­ lµm khu gi¶i trÝ, lµm n¬i tró Èn cña ®éng vËt hoang d· hay c«ng viªn quèc gia. 101
  14. Nhãm 6: Thay ®æi, chuyÓn ®Þa ®iÓm. Mét sù ®èi phã m¹nh mÏ h¬n lµ thay ®æi, chuyÓn ®Þa ®iÓm cña c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. Cã thÓ tÝnh to¸n thiÖt h¬n, vÝ dô: di chuyÓn c¸c c©y trång chñ chèt vµ vïng canh t¸c ra khái khu vùc kh« h¹n ®Õn mét khu vùc m¸t mÎ thuËn lîi h¬n vµ thÝch hîp h¬n cho c¸c c©y trång trong t­¬ng lai. Nhãm 7: Nghiªn cøu. Qu¸ tr×nh thÝch øng cã thÓ ®­îc ph¸t triÓn b»ng c¸ch nghiªn cøu trong lÜnh vùc c«ng nghÖ míi vµ ph­¬ng ph¸p míi vÒ thÝch øng. Nhãm 8: Gi¸o dôc, th«ng tin vµ khuyÕn khÝch thay ®æi hµnh vi. Phæ biÕn kiÕn thøc th«ng qua c¸c chiÕn dÞch th«ng tin c«ng céng vµ gi¸o dôc, dÉn ®Õn viÖc thay ®æi hµnh vi. 61. HiÖu øng nhµ kÝnh lµ g×? KÕt qu¶ cña sù trao ®æi kh«ng c©n b»ng vÒ n¨ng l­îng gi÷a Tr¸i ®Êt víi kh«ng gian xung quanh, dÉn ®Õn sù gia t¨ng nhiÖt ®é cña khÝ quyÓn Tr¸i ®Êt. HiÖn t­îng nµy diÔn ra theo c¬ chÕ t­¬ng tù nh­ nhµ kÝnh trång c©y vµ ®­îc gäi lµ HiÖu øng nhµ kÝnh. NhiÖt ®é bÒ mÆt Tr¸i ®Êt ®­îc t¹o nªn do sù c©n b»ng gi÷a n¨ng l­îng mÆt trêi ®Õn bÒ mÆt Tr¸i ®Êt vµ n¨ng l­îng bøc x¹ cña Tr¸i ®Êt vµo kho¶ng kh«ng gian gi÷a c¸c hµnh tinh. N¨ng l­îng 102
  15. mÆt trêi chñ yÕu lµ c¸c tia sãng ng¾n dÔ dµng xuyªn qua cöa sæ khÝ quyÓn. Trong khi ®ã, bøc x¹ cña Tr¸i ®Êt víi nhiÖt ®é bÒ mÆt trung b×nh +16oC lµ sãng dµi cã n¨ng l­îng thÊp, dÔ dµng bÞ khÝ quyÓn gi÷ l¹i. C¸c t¸c nh©n g©y ra sù hÊp thô bøc x¹ sãng dµi trong khÝ quyÓn lµ khÝ CO2, bôi, h¬i n­íc, khÝ CH4, khÝ CFC v.v.. Sù gia t¨ng tiªu thô nhiªn liÖu hãa th¹ch cña loµi ng­êi ®ang lµm cho nång ®é khÝ CO2 cña khÝ quyÓn t¨ng lªn. Sù gia t¨ng khÝ CO2 vµ c¸c khÝ nhµ kÝnh kh¸c trong khÝ quyÓn tr¸i ®Êt lµm nhiÖt ®é Tr¸i ®Êt t¨ng lªn. Theo tÝnh to¸n cña c¸c nhµ khoa häc, khi nång ®é CO2 trong khÝ quyÓn t¨ng gÊp ®«i, th× nhiÖt ®é bÒ mÆt Tr¸i ®Êt t¨ng lªn kho¶ng 3oC. C¸c sè liÖu nghiªn cøu cho thÊy nhiÖt ®é Tr¸i ®Êt ®· t¨ng 0,5oC trong kho¶ng thêi gian tõ n¨m 1885 ®Õn n¨m 1940 do thay ®æi cña nång ®é CO2 trong khÝ quyÓn tõ 0,027% ®Õn 0,035%. Dù b¸o, nÕu kh«ng cã biÖn ph¸p kh¾c phôc hiÖu øng nhµ kÝnh, nhiÖt ®é Tr¸i ®Êt sÏ t¨ng lªn 1,5 - 4,5oC vµo n¨m 2050. T¸c ®éng g©y nªn hiÖu øng nhµ kÝnh cña c¸c chÊt khÝ ®­îc xÕp theo thø tù sau: CO2 => CFC => CH4 => O3 =>NO2. Sù gia t¨ng nhiÖt ®é Tr¸i ®Êt do hiÖu øng nhµ kÝnh cã t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi nhiÒu mÆt cña m«i tr­êng Tr¸i ®Êt. - NhiÖt ®é Tr¸i ®Êt t¨ng sÏ lµm tan b¨ng vµ d©ng cao mùc n­íc biÓn. Nh­ vËy, nhiÒu vïng 103
  16. s¶n xuÊt l­¬ng thùc trï phó, c¸c khu ®«ng d©n c­, c¸c ®ång b»ng lín ven biÓn, nhiÒu ®¶o thÊp sÏ bÞ ch×m d­íi n­íc biÓn. - Sù nãng lªn cña Tr¸i ®Êt lµm thay ®æi ®iÒu kiÖn sèng b×nh th­êng cña c¸c sinh vËt trªn Tr¸i ®Êt. Mét sè loµi sinh vËt thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn míi sÏ thuËn lîi ph¸t triÓn. Trong khi ®ã nhiÒu loµi bÞ thu hÑp vÒ diÖn tÝch hoÆc bÞ tiªu diÖt. - KhÝ hËu Tr¸i ®Êt sÏ bÞ biÕn ®æi s©u s¾c, c¸c ®íi khÝ hËu cã xu h­íng thay ®æi. Toµn bé ®iÒu kiÖn sèng cña tÊt c¶ c¸c quèc gia bÞ x¸o ®éng. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, thñy h¶i s¶n bÞ ¶nh h­ëng nghiªm träng. - NhiÒu lo¹i bÖnh tËt míi ®èi víi con ng­êi xuÊt hiÖn, c¸c lo¹i dÞch bÖnh lan trµn, søc kháe cña con ng­êi bÞ suy gi¶m. 62. El Nino lµ g×? El Nino lµ tõ ®­îc dïng ®Ó chØ hiÖn t­îng nãng lªn dÞ th­êng cña líp n­íc biÓn bÒ mÆt ë khu vùc xÝch ®¹o trung t©m vµ §«ng Th¸i B×nh D­¬ng, kÐo dµi 8-12 th¸ng, hoÆc l©u h¬n, th­êng xuÊt hiÖn 3-4 n¨m mét lÇn, song còng cã khi dµy h¬n hoÆc th­a h¬n. El Nino ban ®Çu lµ tªn cña dßng h¶i l­u ch¶y theo h­íng Nam ngoµi kh¬i bê biÓn Pªru vµ £cua®o dÉn ®Õn sù nãng lªn cña bÒ mÆt n­íc phÝa §«ng Th¸i B×nh D­¬ng xÝch ®¹o däc ngoµi kh¬i bê biÓn 104
  17. Pªru vµ £cua®o vèn th­êng lµ l¹nh. Hµng n¨m, vµo mïa Gi¸ng sinh, dßng h¶i l­u Êm ch¶y vÒ phÝa Nam däc bê biÓn £cua®o thay thÕ cho n­íc l¹nh ë ®©y vµ ng­ d©n ®Þa ph­¬ng gäi hiÖn t­îng nµy lµ El Nino (Chóa Hµi ®ång). Ngµy nay, El Nino ®­îc dïng ®Ó chØ hiÖn t­îng nãng lªn kh¸c th­êng cña n­íc biÓn víi vµnh ®ai xÝch ®¹o réng lín dµi gÇn 10.000 km, tõ bê biÓn Nam Mü ®Õn quÇn ®¶o Macsan, Marud¬ ë khu vùc gi÷a Th¸i B×nh D­¬ng El Nino th­êng g¾n víi mét qu¸ tr×nh lín cña khÝ quyÓn - ®¹i d­¬ng lµ dao ®éng Nam b¸n cÇu vµ ®­îc gäi chung lµ ENSO. HiÖn t­îng El Nino th­êng lÆp l¹i víi chu kú tõ 8 ®Õn 11 n¨m, chu kú ng¾n h¬n lµ 2 ®Õn 3 n¨m. Gi÷a c¸c thêi kú nãng lªn bÊt th­êng cña n­íc biÓn ë khu vùc trªn, ®«i khi cßn x¶y ra hiÖn t­îng ng­îc l¹i, n­íc biÓn l¹nh ®i - Anti El Nino, hay cßn gäi lµ La Nina. Khi xuÊt hiÖn, El Nino g©y ra nh÷ng thiªn tai nÆng nÒ nh­ m­a lín, b·o, lò ë vïng nµy, h¹n h¸n, ch¸y rõng ë vïng kh¸c, lµm thiÖt h¹i lín vÒ ng­êi, g©y ra nh÷ng th¶m häa vÒ kinh tÕ - x· héi vµ ®Æc biÖt lµ nh÷ng thiÖt h¹i kh«ng thÓ kh¾c phôc vÒ m«i tr­êng. Trong kho¶ng 100 n¨m trë l¹i ®©y, nh÷ng lÇn El Nino xuÊt hiÖn g©y thiÖt h¹i lín lµ c¸c n¨m 1877-1878, 1888; ®èi El Nino (La Nina) n¨m 1973-1975 vµ riªng El Nino thÕ kû vµo n¨m 105
  18. 1982-1983 g©y tæng thiÖt h¹i cho toµn thÕ giíi lµ 13 tû ®« la. Theo thèng kª cña Ng©n hµng ThÕ giíi, thiÖt h¹i do El Nino n¨m 1997-1998 g©y cho In®«nªxia, Malaixia, Xingapo vµ ®¶o Nam Th¸i B×nh D­¬ng ®· lªn tíi 20 tû ®« la. 63. B·o tõ lµ g×? H×nh 6: HiÖn t­îng b·o tõ B·o tõ hay cßn gäi lµ b·o ®Þa tõ trªn Tr¸i ®Êt do hai nguyªn nh©n chÝnh sau: Nguyªn nh©n thø nhÊt: do dßng h¹t mang ®iÖn phãng ra tõ c¸c vô bïng næ trªn MÆt trêi, hay cßn gäi lµ giã mÆt trêi t¸c ®éng lªn c¸c ®­êng c¶m øng tõ cña Tr¸i ®Êt. Nguyªn nh©n thø hai: do ®«i khi cã sù kÕt nèi tõ tr­êng cña Tr¸i ®Êt vµ tõ tr­êng cña MÆt trêi. §©y lµ mét hiÖn t­îng hiÕm khi x¶y ra trong m«i tr­êng vò trô bao la. Tuy nhiªn, mçi khi cã sù kÕt nèi tõ tr­êng nµy, c¸c h¹t ®iÖn tÝch di chuyÓn däc theo tõ tr­êng, cã thÓ ®i vµo tõ quyÓn dÔ dµng, 106
  19. tæng hîp lªn dßng ®iÖn vµ lµm cho tõ th«ng biÕn ®æi theo thêi gian. Trong nh÷ng dÞp nµy, MÆt trêi ph¸t ra mét l­îng chÊt cùc quang khi c¸c ®­êng søc tõ cña Tr¸i ®Êt vµ MÆt trêi ®­îc kÕt nèi mét c¸ch trùc tiÕp. B·o tõ lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña MÆt trêi. Ngoµi photon (¸nh s¸ng) MÆt trêi cßn ph¸t ra v« sè h¹t tÝch ®iÖn nh­ proton, h¹t nh©n heli (h¹t ¸) vµ ®iÖn tö. Nh÷ng h¹t ®ã t¹o thµnh giã mÆt trêi. Chóng bay ®Õn vïng l©n cËn cña Tr¸i ®Êt vµ t¸c ®éng t­¬ng hç víi tõ tr­êng Tr¸i ®Êt - tøc lµ ®Þa tõ tr­êng. Hµnh tinh cña chóng ta lµ mét nam ch©m khæng lå mµ cùc Nam vµ cùc B¾c n»m ë gÇn hai ®Þa cùc. Cµng gÇn c¸c cùc th× ®iÖn tõ tr­êng cµng m¹nh. C¸c h¹t tÝch ®iÖn bay tõ MÆt trêi, chÞu ¶nh h­ëng cña ®iÖn tõ tr­êng, ch¹y xoay quanh ®­êng søc cña nã theo h×nh xo¾n èc vµ t¹o thµnh líp bøc x¹ n»m phÝa trªn tÇng khÝ quyÓn. N¬i gÇn cùc cã c¸c ®­êng søc tiÕp cËn víi Tr¸i ®Êt, c¸c h¹t tÝch ®iÖn tiÕp xóc víi bÒ mÆt khÝ quyÓn, ion hãa líp trªn cña nã nhê ®ã mµ chóng ta ®­îc chiªm ng­ìng hiÖn t­îng ph¸t quang ë vïng cùc. Khi MÆt trêi t¨ng tÇn suÊt ho¹t ®éng th× c¸c h¹t tÝch ®iÖn t¸c dông t­¬ng hç víi ®iÖn tõ tr­êng lín h¬n b×nh th­êng, sù c©n b»ng cña ®iÖn tõ tr­êng bÞ ph¸ vì vµ c­êng ®é cña tõ tr­êng t¨ng 107
  20. lªn. HiÖn t­îng c­êng ®é cña ®iÖn tõ tr­êng ®¹t gi¸ trÞ cao vµ g©y t¸c ®éng kÐo dµi th× gäi lµ hiÖn t­îng b·o tõ. C«ng t¸c dù b¸o vµ ®o ®¹c b·o tõ dùa trªn c¬ së quan s¸t c¸c vÕt ®en cña MÆt trêi. VÕt ®en lµ hè lín h×nh phÔu trªn bÒ mÆt MÆt trêi nãng báng mµ c¸c h¹t cña plasma bay tõ ®é s©u th¼m vµ cã nhiÖt ®é cao sÏ bay qua ®ã tíi Tr¸i ®Êt. C¸c lo¹i h¹t tÝch ®iÖn mÊt kho¶ng 1 ®Õn 2 ngµy míi tíi ®­îc hµnh tinh cña chóng vµ sÏ t¸c ®éng ®Õn ®iÖn tõ tr­êng. VÕt ®en xuÊt hiÖn råi l¹i biÕn mÊt. §Æc biÖt cã nh÷ng vÕt lín tån t¹i hµng th¸ng. Nguån ph¸t ra c¸c h¹t tÝch ®iÖn cã thÓ lµ mét nhãm c¸c vÕt ®en nhá cã thêi gian tån t¹i rÊt ng¾n. V× vËy, ®èi víi lo¹i nµy, dù b¸o l©u dµi lµ kh«ng chÝnh x¸c bëi cã nh÷ng vÕt ®en mµ lóc c¸c nhµ quan s¸t ph¸t hiÖn ra l¹i cã thÓ ®· kh«ng cßn tån t¹i n÷a. Nghiªn cøu cho thÊy, b·o tõ cã t¸c ®éng lªn c¬ thÓ con ng­êi. Trong thêi gian cã b·o tõ, sè bÖnh nh©n tim m¹ch c¶m thÊy khã chÞu t¨ng gÊp r­ìi, tû lÖ tö vong t¨ng lªn, t×nh tr¹ng bÖnh nh©n t©m thÇn còng trÇm träng h¬n. B·o tõ còng cßn ¶nh h­ëng ®Õn c¶ nh÷ng ng­êi kháe m¹nh. C¸c sè liÖu theo dâi cho thÊy møc ®é nh¹y c¶m cña con ng­êi trong nh÷ng ngµy ®ã gi¶m h¼n, m¸u trong c¬ thÓ d­êng nh­ ®Æc h¬n. M¸u bÞ ng­ng ch¶y trong gi©y l¸t t¹i mét sè mao m¹ch lµm cho nhÞp tim bÞ thay ®æi. 108
nguon tai.lieu . vn
Toán học Môi trường Vật lý Sinh học Địa Lý Hoá học Nông - Lâm - Ngư Cơ khí - Chế tạo máy Tiếng Anh phổ thông Khoa học ứng dụng Nông - Lâm Kiến thức tổng hợp Giáo dục học Xã hội học