Bài giảng Đại cương ký sinh trùng: Sán ký sinh (2017)

7/30/2017

SÁN KÝ SINH

HÌNH THỂ

SÁN LÁ (TREMATODA)

HÌNH THỂ

• Dẹp, hình chiếc lá

• Cơ quan tiêu hóa: chưa hoàn chỉnh, ruột tắc, không có hậu môn

• Bộ phận bám vào ký chủ: đĩa hút (miệng, bụng)

• Tế bào tiết nằm rải rác khắp cơ thể đổ vào ống gần đuôi  lỗ

bài tiết

HÌNH THỂ

HÌNH THỂ

• Lưỡng tính

• Biểu bì láng hoặc có gai nhỏ
• 3 lớp cơ: vòng, chéo và dọc
• Không có cơ quan hô hấp, tuần hoàn
• Có hạch thần kinh, sợi thần kinh lưng và bụng

1

7/30/2017

CHU TRÌNH PHÁT TRIỂN

CHU TRÌNH PHÁT TRIỂN
Sán

Sán trưởng
thành/người

Nang trùng/cá,
giáp xác,cây

Trứng
có nắp

Ấu trùng đuôi
(2 đĩa hút)

Ấu trùng lông

Redia/ốc
(1 đĩa hút)

Bào tử
nang/ốc

Sán lá gan lớn
Fasciola hepatica
Sán lá gan nhỏ
Clonorchis sinensis
Sán lá ruột lớn
Fasciolopsis buski
Sán lá phổi
Paragonimus westermani

Ốc đặc thù

Ký chủ của
nang trùng

Ốc Limnea

Cây thủy sinh

Ốc Bithynia

Cá

Ốc Planorbis

Cây thủy sinh

Ốc Melania

Giáp xác

HÌNH THỂ
Sán lá gan lớn

Sán lá gan nhỏ

• 3 – 4 cm

• 1 – 2 cm

• Thân dày

• Trong suốt

SÁN LÁ GAN
1. Sán lá gan lớn : Fasciola hepatica
2. Sán lá gan nhỏ: Clonorchis sinensis

HÌNH THỂ

HÌNH THỂ
Sán lá gan lớn

tràng, buồng
trứng, tinh hoàn phân
nhánh

• Manh

Sán lá gan nhỏ

Sán lá gan lớn

Sán lá gan nhỏ

tràng, buồng
trứng
không
phân
nhánh
• Tinh hoàn phân nhánh
• Manh

2

7/30/2017

CHU TRÌNH PHÁT TRIỂN

HÌNH THỂ

Sán lá gan lớn
Sán lá gan lớn

Sán lá gan nhỏ

• Trứng: lớn, có nắp, vỏ

• Trứng: có phôi, nắp lồi,

1 gai nhỏ đối diện nắp

dày màu nâu

CHU TRÌNH PHÁT TRIỂN
Nang trùng mất vỏ ở ruột  Ấu trùng xuyên qua thành
ruột đến gan  Sán trưởng thành ký sinh ở ống dẫn mật

• Ký chủ: người, gia súc
• Lây truyền: ăn cây thủy

sinh/nước có nang trùng

Sán lá gan nhỏ
• Ký chủ: người, chó mèo,

lợn…
• Lây truyền: ăn cá sống

BỆNH LÝ
• Xâm nhập: sốt, rối loạn tiêu hóa; gan to, cứng, đau;

bạch cầu toan tính tăng

của ký chủ

• Toàn phát: Gan đau, sưng to, xơ; ứ mật, vàng da; rối

loạn tiêu hóa nặng; thiếu máu; phù nề, cổ trướng

CHẨN ĐOÁN – ĐIỀU TRỊ
• Tìm trứng trong phân, dịch tá tràng

• 2-dehydro

emetin (SC hoặc IM), Bithionol,

Triclabendazol

SÁN LÁ RUỘT LỚN
FASCIOLOPSIS BUSKI

3

7/30/2017

HÌNH THỂ

HÌNH THỂ

Con trưởng thành

Trứng

• Dài 3 – 7 cm (max), thân dày

• Trứng có nắp giống trứng sán lá gan lớn

• Manh tràng không phân nhánh
• Tinh hoàn và buồng trứng phân nhánh

Ruột

Buồng trứng

Dịch hoàn

CHU TRÌNH PHÁT TRIỂN

CHU TRÌNH PHÁT TRIỂN

BỆNH LÝ

CHẨN ĐOÁN – ĐIỀU TRỊ

• Khởi phát: xanh xao, mệt mỏi, suy nhược

• Tìm trứng trong phân

• Toàn phát: đau bụng vùng hạ vị, tiêu chảy phân

• Dùng Niclosamid, Praziquantel

lỏng, nhầy, rất hôi; bụng trướng, bạch cầu toan
tính tăng
• Tắc ruột, độc tố gây phù nề, tràn dịch nội tạng và

tử vong

4

7/30/2017

HÌNH THỂ
Gồm 3 phần:
• Đầu:

SÁN DÂY (CESTODA)

nhỏ,

có

bộ

phận để bám
• Cổ
• Đốt sán: có cơ quan

sinh dục đực và cái.

HÌNH THỂ

HÌNH THỂ

• Cơ quan sinh dục đực phát triển trước cái

• Cắt ngang: Cutin, cơ (vòng, dọc), tủy

• Cơ quan sinh dục đực = tinh hoàn + ống dẫn tinh +

• Không có cơ quan tiêu hóa, tuần hoàn và hô hấp
• Tế bào tiết nằm rải rác, ăn thông với 2 ống dọc đổ ra

ngoài qua lỗ bài tiết

dương vật
• Cơ quan sinh dục cái = buồng trứng + tuyến nuôi dưỡng

buồng trứng + tử cung
• Có lỗ đẻ  trứng theo phân ra ngoài

• Hệ thần kinh gồm 6 dây dọc

• Tử cung kín  đốt già chứa trứng ra ngoài

HÌNH THỂ

PHÂN LOẠI
1. Con trưởng thành ký sinh ở ruột
• Sán dây lớn: Sán dây heo/bò, sán dây cá
• Sán dây trung bình: Sán dây chó
• Sán dây nhỏ: Sán dây lùn

2. Ấu trùng ký sinh nội tạng

Tử cung kín

Lỗ đẻ

5