Xem mẫu
Science & Technology Development, Vol 14, No.T5 2011
PHIÊU SINH Đ5NG V T NGO I LAI TRONG NƯ C D=N TÀU Đ N C NG
SÀI GÒN 2008 - 2009
Nguy7n Vi t Qu c, Tr n Tri"t
Trư ng Đ i h c Khoa h c T Nhiên, ĐHQG-HCM
(Bài nh n ngày 21 tháng 03 năm 2011, hoàn ch nh s a ch a ngày 23 tháng 04 năm 2012)
TÓM T T: Phiêu sinh ñ ng v t ngo i lai trong nư c d n tàu là m t nhân t quan tr ng trong s
xâm h i sinh h c môi trư ng bi n. Trong th i gian t$ tháng 9/2008 ñ n tháng 1/2009, chúng tôi ñã thu
th p ñư c 200 m7u nư c d n có ngu n g c t$ các c ng ho c các vùng bi n ngoài Vi t Nam. K t qu
phân tích thành ph n loài ghi nh n trong 200 m7u g m : 43 taxa phiêu sinh ñ ng v t, 5 nhóm #u trùng
c a tôm, cua, giun nhi u tơ và m t loài chưa th ñ nh danh. Trong s nh ng loài ñã xác ñ nh, ghi nh n
ñư c 9 loài không th#y có m t t i Vi t Nam so v i nh ng nghiên c u trư c ñây: Pseudodiaptomus
clevei, Bestiolina sp., Pseudodiaptomus sp., Harpacticus sp., Amphiascus sp., Jalysus sp., Hemicyclops
sp., Kelleria sp., Stephos sp. và 1 loài chưa th ñ nh danh.
T khoá: phiêu sinh ñ ng v t ngo i lai, nư c d n tàu, phân tích thành ph n loài, c ng Sài Gòn.
M
thoát nư c công nghi p, ư c tính thi t h i do
Đ U
Theo Carlton 1985 có kho ng 7000 loài sinh
v t bi n ñư c v n chuy n kh,p th gi i trong
nư c d n tàu m%i ngày [1]. S
loài này gây ra t i Đ c là 80 tri u Euro [2].
C ng thành ph H Chí Minh không ch! là
x m l n c#a
c ng l n c#a Vi t Nam mà còn là m t trong
nh ng loài ngo i lai này gây thi t h i l n ñ n
nh ng c ng l n c#a khu v c Đông Nam Á.
sinh thái và kinh t như: Loài s a lư c B,c M
Trong nh ng năm g n ñây s tàu vi-n dương
Mnemiopsis leidyi ñã làm c n ki t qu n th cá
c p c ng vào kho ng 5000 lư t tàu m%i năm
H,c H i vào nh ng năm 1980 và
[3]. Do v y, r#i ro t( s xâm l n c#a sinh v t
ngày nay loài này càng lan r ng sang nh ng
ngo i lai qua vi c x b& nư c d n là r t l n.
vùng bi n khác; loài tép Hemimysis anomala là
Nghiên c u này nh m kh o sát thành ph n loài
loài b n ñ a vùng bi n Caspian và H,c H i qua
phiêu sinh ñ ng v t trong nư c d n c#a tàu
ñư ng nư c d n tàu chúng tr thành loài xâm
vi-n dương ñ tìm ra nh ng loài phiêu sinh
h i Châu Âu và vùng h Michigan, Ontario và
ñ ng v t ngo i lai so v i thu[ v c c#a h th ng
sông St Lawrence do làm c n ki t qu n th
sông Sài Gòn.
phiêu sinh ñ ng v t và t o b n ñ a; loài cua
V T LI U VÀ PHƯƠNG PHÁP
Châu Á Eriocheir sinensis là loài xâm h i
Đ a ñi%m thu m,u
Trích cơm
Châu Âu và B,c M gây xói mòn b sông do
ho t ñ ng ñào b i và làm t,c ngh*n các c ng
Trang 50
M"u nư c d n tàu ñư c ti n hành thu
các
c ng thu c Thành Ph H Chí Minh, t p trung
TAÏP CHÍ PHAÙT TRIEÅN KH&CN, TAÄP 14, SOÁ T5 2011
2 khu v c: khu v c c ng dân s
g m các
ñuôi tàu (after peak tank), mũi tàu ( fore peak
c ng: Khánh H i, Tân Thu n, B n Nghé, VICT
tank).
(Viet Nam International Container Terminal),
Thu m u qua n p h m c a khoang ch a
Lotus và khu v c c ng quân s Cát Lái.
nư c d n
Phương pháp thu m,u
$ nh ng tàu mà khoang ch a nư c d n tàu
M"u nư c d n tàu ñư c thu v i th tích 20
không có sounding pipe ho c n,p h m c#a
lít, sau ñó ñư c l c qua lư i thu phiêu sinh
khoang nư c d n ñang m thì có th ti n hành
ñ ng v t có m,t lư i 80µm, cho vào l và c
thu m"u. Dùng xô nh a 20 lít có g,n v t n ng
ñ nh trong formol 5%. Tuỳ theo ñi u ki n c#a
th ch m ñáy và kéo lên t( t(.
tàu mà k thu t thu m"u có khác nhau:
Thu m u b ng bơm máy c a tàu
Thu m u b ng bơm tay
$ nh ng tàu không có Sounding pipe và
$ tàu không m ñư c n,p h m khoang ch a
không m
ñư c Main hold, ho c nh ng tàu
nư c d n ( main hold) và kho ng cách gi a v
hi n ñ i mà s qu n lý nư c d n tàu ñư c th c
trí thu m"u v i khoang nư c d n t( 14 – 17m,
hi n b ng máy tính, vi c thu m"u ph i ti n
nư c d n ñư c thu b ng cách s d ng bơm tay
hành d a vào bơm máy c#a tàu.
qua các ng sounding pipe. Đây là nh ng ng
Phương pháp phân tích phiêu sinh ñ(ng v-t
thông t ng c#a khoang ch a nư c d n, có
M"u phiêu sinh ñ ng v t ñư c ñ nh danh và
ñư ng kính trung bình 3cm. Các ng này ñư c
ñ m s lư ng loài có ñư c trong 20l nư c d n
các th#y th# trên tàu dùng ñ theo dõi m c
t i Phòng Đ ng V t Phù Du - Vi n H i Dương
nư c d n tàu
các khoang nư c d n. \ng bơm
H c Nha Trang. M"u ñư c l c l i b ng lư i l c
ñư c th theo ng sounding pipe ñ n khi ch m
m,t lư i 25µ ñ lo i b& formaldehyde sau ñó
ñáy c#a khoang nư c d n tàu, sau ñó di chuy n
phiêu sinh ñ ng v t và ch t l,ng t t( lư i l c
t( t( lên phía trên khi bơm.Vi c th
ñư c chuy n sang phòng ñ m, s
ng bơm
d ng kính
ch m ñáy và di chuy n lên phía trên giúp thu
lúp Olympus có g,n h th ng camera Olympus
ñư c nh ng sinh v t s ng và l,ng t c trong
DP12 ñ quan sát, ñ i v i m"u phiêu sinh ñ ng
ph n ñáy và trong nư c.
v t mu n ghi hình nh c#a chân s 5 thì c n c
Thu m u b ng máy bơm máy
ñ nh m"u và s d ng kính hi n vi Leica DMLB
$ tàu không m ñư c n,p h m khoang ch a
nư c d n và kho ng cách gi a v trí thu m"u
có h th ng camera Olympus DP71.
Phiêu sinh ñ ng v t ngo i lai ñư c xác ñ nh
v i khoang nư c t( 12- 14m, nư c d n ñư c
b ng cách so sánh k t qu
thu b ng cách s d ng bơm máy qua các ng
phiêu sinh ñ ng v t trong nư c d n tàu v i các
sounding pipe,
ng bơm cũng ñư c kéo lên
tài li u phân lo i h c, s li u và cơ s d li u:
xu ng nhi u l n. Thu m"u b ng bơm máy ch#
Đ nh lo i ñ ng v t không xương s ng nư c
y u ñư c ti n hành
ng t B,c Vi t Nam [4], Đ ng v t chí Vi t Nam
khoang heeling, phía sau
thành ph n loài
T p 5: Giáp xác nư c ng t [5], Phân l p chân
Trang 51
Science & Technology Development, Vol 14, No.T5 2011
mái chèo – Copepoda bi n [6], The planktons
theo Catalogue of Life: 2007 Annual Checklist,
of Sounth Viet Nam: Freshwater and marine
Species 2000 & ITIS Catalogue of Life
planktons [7], S li u quan tr,c trên sông Cát
Hierarchy, Edition 1 (2007).
Lái c#a Phòng Qu n Lý Môi Trư ng,Vi n Sinh
K T QU VÀ TH O LU N
H c Nhi t Đ i 2008 [8], S li u thu[ sinh v t
Ngu!n g c m,u nư9c d0n
lưu v c sông Sài Gòn- Đ ng Nai năm 2005 c#a
Trong 200 m"u nư c d n tàu ñã thu, 78 m"u
Vi n Sinh H c Nhi t Đ i [9], Thành ph n loài
có quan sát th y s hi n di n c#a phiêu sinh
phiêu sinh ñ ng v t vùng c a sông ven bi n
ñ ng v t, trong ñó: 1 m"u ñ n t( Indonesia, 7
thành ph H Chí Minh tháng 4 và tháng 10
m"u t( Thái Lan, 5 m"u t( Singapore, 7 m"u t(
năm 2004 [10], S li u v thành ph n loài thu
Đài Loan, 21 m"u t( Trung Qu c, 6 m"u t(
t i các c ng có l y m"u nư c d n tàu, Cơ s d
Nh t B n, 13 m"u t( Bi n Đông, 2 m"u t(
li u c#a Trung Tâm Nghiên C u Môi Trư ng
Smithsonian
(Smithsonian
Malaysia, 1 m"u t( Nam Phi, 2 m"u là tr n l"n
Enviromental
m"u nư c t( các qu c gia khác nhau, 1 m"u
Research Center, SERC), Cơ s d li u c#a t
Campuchia, 1 m"u
ch c Global Biodiversity Information Facility
Myanma, 7 m"u t( bi n
khơi (không rõ ngu n g c).
70
60
S lư ng m u
50
40
30
20
10
C
am
pu
c
M hia
ya
n
K ma
hô
ng
rõ
Ph
i
Ir
an
am
N
M
al
ay
sia
In
do
ne
Th sia
ái
Si La
ng n
ap
or
e
0
Qu c gia
M u nư c d n
M u có phiêu sinh ñ ng v t
Hình 1. Ngu n g c m"u nư c d n tàu theo qu c gia
Trang 52
TAÏP CHÍ PHAÙT TRIEÅN KH&CN, TAÄP 14, SOÁ T5 2011
M"u nư c d n tàu ch# y u ñ n t( các nư c
Các loài phiêu sinh ñ ng v t này có s ña
trong khu v c g n v i Vi t Nam (Hình 1) như:
d ng v môi trư ng s ng, g m nh ng loài sinh
Trung Qu c, Singapore, Đài Loan, Thái Lan,
s ng
do v y n u có s xu t hi n c#a loài ngo i lai t(
khác nhau:
các nư c trên thì s xâm l n là r t l n vì s
Bosmina longirostris, Ceriodaphnia rigaudi,
tương ñ ng v ñi u ki n sinh thái. Trong giai
Diaphanosoma sarsi, Tropocyclops chinei, môi
ño n t( 1999 – 2008 các tàu ñ n c m c ng
trư ng nư c t( ng t - l như Pseudodiaptomus
thành ph H Chí Minh xu t phát t( 50 nư c
incisus, môi trư ng nư c l - m n
trên th gi i, bao g m t t c các châu l c tr(
sông – ven bi n
Châu Nam C c. Đi u này cho th y thành ph n
Acartia pacifica, Oithona rigida, môi trư ng
loài sinh v t trong nư c d n tàu là ña d ng v
bi n
ngu n g c sinh thái và có s tương ñ ng v
Oithona fallax, Canthocalanus pauper. Đây
ñi u ki n sinh thái so v i khu v c c ng thành
cũng là m t ch! s quan tr ng giúp cho vi c
ph H Chí Minh [3].
ki m tra tuân th# qui ñ nh trao ñ i nư c d n
Thành ph n loài
c#a tàu vi-n dương khi c p c ng.
nhi u lo i môi trư ng nư c có ñ m n
khơi
môi trư ng nư c ng t như loài
như
vùng c a
như Acartiella sinensis,
Pseudodiaptomus
clevei,
Trong 200 m"u nư c d n tàu ñư c phân tích
Phiêu sinh ñ ng v t trong nư c d n có s ña
thì 78 m"u có thành ph n phiêu sinh ñ ng v t
d ng v hình th c s ng: loài Amphiascus sp.,
ñư c ñ nh danh
Harpacticus
các m c ñ phân lo i khác
sp.,
Jalysus
sp.
thu c
b
nhau. Ngoài ra m t s m"u khác cũng có phiêu
Harpacticoida thư ng phân b
sinh ñ ng v t hi n di n, do các m"u này ñang
Psedodiaptomus
trong tình tr ng phân h#y, nên không th nh n
clevei, Acartiella sinensis s ng trôi n i theo
d ng ñư c.
ch
Trong 78 m"u nư c d n tàu có 43 taxa phiêu
ñ
incisus,
thu[ tri u,
n n ñáy, loài
Peusodiaptomus
loài Kelleria sp.,
Hemicyclops sp. có ñ i s ng ký sinh.
sinh ñ ng v t và nhi u nhóm u trùng khác
Phiêu sinh ñ ng v t trong nư c d n có r t ít
nhau (B ng 1, B ng 2), cho th y nư c d n tàu
loài phiêu sinh ñ ng v t n i t m th i
thu ñư c có s ña d ng v thành ph n loài.
(Meroplankton), có th do m"u nư c d n ñã
ñư c gi trong khoang nhi u ngày.
B+ng 1. Thành ph n loài c#a phiêu sinh ñ ng v t trong m"u nư c d n tàu
B(
H
Acartidae
Calanoida
Calanidae
Centrophagidae
Paracalanidae
Taxa
Acartiella sinensis Shen & Lee *
Acartia pacifica Steuer *
Canthocalanus pauper Giesbrecht *
Centrophages furcatus Dana *
Sinocalanus sinensis Poppe *
Acrocalanus sp. *
Trang 53
Science & Technology Development, Vol 14, No.T5 2011
Bestiolina sp. **
Calocalanus pavo Dana *
Paracalanus crassirostric Dahl *
Paracalanus aculeatus Giesbrecht *
Paracalanus parvus Claus *
Paracalanus gracilis Cheng & Zang *
Pseudodiaptomus sp. **
Pseudodiaptomus clevei Scott **
Pseudodiaptomidae
Pseudodiaptomus japonicus Kikuchi K. *
Pseudodiaptomus incisus Shen & Lee *
Pseudodiaptomus annandalei Sewell *
Pseudodiaptomus inopinus var. gordioides Brehm *
Stephidae
Stephos sp. **
Tortanidae
Tortanus sp. *
Corycaeidae
Corycaues sp. *
Mesocyclops leukarti Claus *
Cyclopidae
Microcyclops varicans Sars *
Tropocyclops chinei Dang *
Cyclopoida
Oithonidae
Oithona fallax Farran *
Oithona rigida Giesbrecht *
Oithona attenuata Farran *
Oncaea conifera Giesbrecht *
Oncaeidae
Oncaea mediterranea Claus *
Oncaea venusta Philippi *
Harpacticoida
Clytemnestridae
Clytemnestra scutellata Dana *
Diosaccidae
Amphiascus sp. **
Harpacticidae
Harpacticus sp. **
Macrosetellidae
Microsetella norvegica Boeck *
Tachidiidae
Euterpina acutifrons Dana *
Thalestridae
Jalysus sp. **
Clausidiidae
Hemicyclops sp. **
Kelleriidae
Kelleria sp. **
Bosminidae
Bosmina longirostris O.F.Muller *
Daphnidae
Ceriodaphnia rigaudi Richard *
Sididae
Diaphanosoma sarsi Richard *
Amphipoda
Isaeidae
Photis sp. *
Decapoda
Paleamoinidae
Macrobrachium sp. *
Poecilostomatoida
Cladocera
*: Loài có phân b t i Vi t Nam.
**: Loài chưa công b phát hi n t i Vi t Nam.
Trang 54
nguon tai.lieu . vn
PHIÊU SINH Đ5NG V T NGO I LAI TRONG NƯ C D=N TÀU Đ N C NG
SÀI GÒN 2008 - 2009
Nguy7n Vi t Qu c, Tr n Tri"t
Trư ng Đ i h c Khoa h c T Nhiên, ĐHQG-HCM
(Bài nh n ngày 21 tháng 03 năm 2011, hoàn ch nh s a ch a ngày 23 tháng 04 năm 2012)
TÓM T T: Phiêu sinh ñ ng v t ngo i lai trong nư c d n tàu là m t nhân t quan tr ng trong s
xâm h i sinh h c môi trư ng bi n. Trong th i gian t$ tháng 9/2008 ñ n tháng 1/2009, chúng tôi ñã thu
th p ñư c 200 m7u nư c d n có ngu n g c t$ các c ng ho c các vùng bi n ngoài Vi t Nam. K t qu
phân tích thành ph n loài ghi nh n trong 200 m7u g m : 43 taxa phiêu sinh ñ ng v t, 5 nhóm #u trùng
c a tôm, cua, giun nhi u tơ và m t loài chưa th ñ nh danh. Trong s nh ng loài ñã xác ñ nh, ghi nh n
ñư c 9 loài không th#y có m t t i Vi t Nam so v i nh ng nghiên c u trư c ñây: Pseudodiaptomus
clevei, Bestiolina sp., Pseudodiaptomus sp., Harpacticus sp., Amphiascus sp., Jalysus sp., Hemicyclops
sp., Kelleria sp., Stephos sp. và 1 loài chưa th ñ nh danh.
T khoá: phiêu sinh ñ ng v t ngo i lai, nư c d n tàu, phân tích thành ph n loài, c ng Sài Gòn.
M
thoát nư c công nghi p, ư c tính thi t h i do
Đ U
Theo Carlton 1985 có kho ng 7000 loài sinh
v t bi n ñư c v n chuy n kh,p th gi i trong
nư c d n tàu m%i ngày [1]. S
loài này gây ra t i Đ c là 80 tri u Euro [2].
C ng thành ph H Chí Minh không ch! là
x m l n c#a
c ng l n c#a Vi t Nam mà còn là m t trong
nh ng loài ngo i lai này gây thi t h i l n ñ n
nh ng c ng l n c#a khu v c Đông Nam Á.
sinh thái và kinh t như: Loài s a lư c B,c M
Trong nh ng năm g n ñây s tàu vi-n dương
Mnemiopsis leidyi ñã làm c n ki t qu n th cá
c p c ng vào kho ng 5000 lư t tàu m%i năm
H,c H i vào nh ng năm 1980 và
[3]. Do v y, r#i ro t( s xâm l n c#a sinh v t
ngày nay loài này càng lan r ng sang nh ng
ngo i lai qua vi c x b& nư c d n là r t l n.
vùng bi n khác; loài tép Hemimysis anomala là
Nghiên c u này nh m kh o sát thành ph n loài
loài b n ñ a vùng bi n Caspian và H,c H i qua
phiêu sinh ñ ng v t trong nư c d n c#a tàu
ñư ng nư c d n tàu chúng tr thành loài xâm
vi-n dương ñ tìm ra nh ng loài phiêu sinh
h i Châu Âu và vùng h Michigan, Ontario và
ñ ng v t ngo i lai so v i thu[ v c c#a h th ng
sông St Lawrence do làm c n ki t qu n th
sông Sài Gòn.
phiêu sinh ñ ng v t và t o b n ñ a; loài cua
V T LI U VÀ PHƯƠNG PHÁP
Châu Á Eriocheir sinensis là loài xâm h i
Đ a ñi%m thu m,u
Trích cơm
Châu Âu và B,c M gây xói mòn b sông do
ho t ñ ng ñào b i và làm t,c ngh*n các c ng
Trang 50
M"u nư c d n tàu ñư c ti n hành thu
các
c ng thu c Thành Ph H Chí Minh, t p trung
TAÏP CHÍ PHAÙT TRIEÅN KH&CN, TAÄP 14, SOÁ T5 2011
2 khu v c: khu v c c ng dân s
g m các
ñuôi tàu (after peak tank), mũi tàu ( fore peak
c ng: Khánh H i, Tân Thu n, B n Nghé, VICT
tank).
(Viet Nam International Container Terminal),
Thu m u qua n p h m c a khoang ch a
Lotus và khu v c c ng quân s Cát Lái.
nư c d n
Phương pháp thu m,u
$ nh ng tàu mà khoang ch a nư c d n tàu
M"u nư c d n tàu ñư c thu v i th tích 20
không có sounding pipe ho c n,p h m c#a
lít, sau ñó ñư c l c qua lư i thu phiêu sinh
khoang nư c d n ñang m thì có th ti n hành
ñ ng v t có m,t lư i 80µm, cho vào l và c
thu m"u. Dùng xô nh a 20 lít có g,n v t n ng
ñ nh trong formol 5%. Tuỳ theo ñi u ki n c#a
th ch m ñáy và kéo lên t( t(.
tàu mà k thu t thu m"u có khác nhau:
Thu m u b ng bơm máy c a tàu
Thu m u b ng bơm tay
$ nh ng tàu không có Sounding pipe và
$ tàu không m ñư c n,p h m khoang ch a
không m
ñư c Main hold, ho c nh ng tàu
nư c d n ( main hold) và kho ng cách gi a v
hi n ñ i mà s qu n lý nư c d n tàu ñư c th c
trí thu m"u v i khoang nư c d n t( 14 – 17m,
hi n b ng máy tính, vi c thu m"u ph i ti n
nư c d n ñư c thu b ng cách s d ng bơm tay
hành d a vào bơm máy c#a tàu.
qua các ng sounding pipe. Đây là nh ng ng
Phương pháp phân tích phiêu sinh ñ(ng v-t
thông t ng c#a khoang ch a nư c d n, có
M"u phiêu sinh ñ ng v t ñư c ñ nh danh và
ñư ng kính trung bình 3cm. Các ng này ñư c
ñ m s lư ng loài có ñư c trong 20l nư c d n
các th#y th# trên tàu dùng ñ theo dõi m c
t i Phòng Đ ng V t Phù Du - Vi n H i Dương
nư c d n tàu
các khoang nư c d n. \ng bơm
H c Nha Trang. M"u ñư c l c l i b ng lư i l c
ñư c th theo ng sounding pipe ñ n khi ch m
m,t lư i 25µ ñ lo i b& formaldehyde sau ñó
ñáy c#a khoang nư c d n tàu, sau ñó di chuy n
phiêu sinh ñ ng v t và ch t l,ng t t( lư i l c
t( t( lên phía trên khi bơm.Vi c th
ñư c chuy n sang phòng ñ m, s
ng bơm
d ng kính
ch m ñáy và di chuy n lên phía trên giúp thu
lúp Olympus có g,n h th ng camera Olympus
ñư c nh ng sinh v t s ng và l,ng t c trong
DP12 ñ quan sát, ñ i v i m"u phiêu sinh ñ ng
ph n ñáy và trong nư c.
v t mu n ghi hình nh c#a chân s 5 thì c n c
Thu m u b ng máy bơm máy
ñ nh m"u và s d ng kính hi n vi Leica DMLB
$ tàu không m ñư c n,p h m khoang ch a
nư c d n và kho ng cách gi a v trí thu m"u
có h th ng camera Olympus DP71.
Phiêu sinh ñ ng v t ngo i lai ñư c xác ñ nh
v i khoang nư c t( 12- 14m, nư c d n ñư c
b ng cách so sánh k t qu
thu b ng cách s d ng bơm máy qua các ng
phiêu sinh ñ ng v t trong nư c d n tàu v i các
sounding pipe,
ng bơm cũng ñư c kéo lên
tài li u phân lo i h c, s li u và cơ s d li u:
xu ng nhi u l n. Thu m"u b ng bơm máy ch#
Đ nh lo i ñ ng v t không xương s ng nư c
y u ñư c ti n hành
ng t B,c Vi t Nam [4], Đ ng v t chí Vi t Nam
khoang heeling, phía sau
thành ph n loài
T p 5: Giáp xác nư c ng t [5], Phân l p chân
Trang 51
Science & Technology Development, Vol 14, No.T5 2011
mái chèo – Copepoda bi n [6], The planktons
theo Catalogue of Life: 2007 Annual Checklist,
of Sounth Viet Nam: Freshwater and marine
Species 2000 & ITIS Catalogue of Life
planktons [7], S li u quan tr,c trên sông Cát
Hierarchy, Edition 1 (2007).
Lái c#a Phòng Qu n Lý Môi Trư ng,Vi n Sinh
K T QU VÀ TH O LU N
H c Nhi t Đ i 2008 [8], S li u thu[ sinh v t
Ngu!n g c m,u nư9c d0n
lưu v c sông Sài Gòn- Đ ng Nai năm 2005 c#a
Trong 200 m"u nư c d n tàu ñã thu, 78 m"u
Vi n Sinh H c Nhi t Đ i [9], Thành ph n loài
có quan sát th y s hi n di n c#a phiêu sinh
phiêu sinh ñ ng v t vùng c a sông ven bi n
ñ ng v t, trong ñó: 1 m"u ñ n t( Indonesia, 7
thành ph H Chí Minh tháng 4 và tháng 10
m"u t( Thái Lan, 5 m"u t( Singapore, 7 m"u t(
năm 2004 [10], S li u v thành ph n loài thu
Đài Loan, 21 m"u t( Trung Qu c, 6 m"u t(
t i các c ng có l y m"u nư c d n tàu, Cơ s d
Nh t B n, 13 m"u t( Bi n Đông, 2 m"u t(
li u c#a Trung Tâm Nghiên C u Môi Trư ng
Smithsonian
(Smithsonian
Malaysia, 1 m"u t( Nam Phi, 2 m"u là tr n l"n
Enviromental
m"u nư c t( các qu c gia khác nhau, 1 m"u
Research Center, SERC), Cơ s d li u c#a t
Campuchia, 1 m"u
ch c Global Biodiversity Information Facility
Myanma, 7 m"u t( bi n
khơi (không rõ ngu n g c).
70
60
S lư ng m u
50
40
30
20
10
C
am
pu
c
M hia
ya
n
K ma
hô
ng
rõ
Ph
i
Ir
an
am
N
M
al
ay
sia
In
do
ne
Th sia
ái
Si La
ng n
ap
or
e
0
Qu c gia
M u nư c d n
M u có phiêu sinh ñ ng v t
Hình 1. Ngu n g c m"u nư c d n tàu theo qu c gia
Trang 52
TAÏP CHÍ PHAÙT TRIEÅN KH&CN, TAÄP 14, SOÁ T5 2011
M"u nư c d n tàu ch# y u ñ n t( các nư c
Các loài phiêu sinh ñ ng v t này có s ña
trong khu v c g n v i Vi t Nam (Hình 1) như:
d ng v môi trư ng s ng, g m nh ng loài sinh
Trung Qu c, Singapore, Đài Loan, Thái Lan,
s ng
do v y n u có s xu t hi n c#a loài ngo i lai t(
khác nhau:
các nư c trên thì s xâm l n là r t l n vì s
Bosmina longirostris, Ceriodaphnia rigaudi,
tương ñ ng v ñi u ki n sinh thái. Trong giai
Diaphanosoma sarsi, Tropocyclops chinei, môi
ño n t( 1999 – 2008 các tàu ñ n c m c ng
trư ng nư c t( ng t - l như Pseudodiaptomus
thành ph H Chí Minh xu t phát t( 50 nư c
incisus, môi trư ng nư c l - m n
trên th gi i, bao g m t t c các châu l c tr(
sông – ven bi n
Châu Nam C c. Đi u này cho th y thành ph n
Acartia pacifica, Oithona rigida, môi trư ng
loài sinh v t trong nư c d n tàu là ña d ng v
bi n
ngu n g c sinh thái và có s tương ñ ng v
Oithona fallax, Canthocalanus pauper. Đây
ñi u ki n sinh thái so v i khu v c c ng thành
cũng là m t ch! s quan tr ng giúp cho vi c
ph H Chí Minh [3].
ki m tra tuân th# qui ñ nh trao ñ i nư c d n
Thành ph n loài
c#a tàu vi-n dương khi c p c ng.
nhi u lo i môi trư ng nư c có ñ m n
khơi
môi trư ng nư c ng t như loài
như
vùng c a
như Acartiella sinensis,
Pseudodiaptomus
clevei,
Trong 200 m"u nư c d n tàu ñư c phân tích
Phiêu sinh ñ ng v t trong nư c d n có s ña
thì 78 m"u có thành ph n phiêu sinh ñ ng v t
d ng v hình th c s ng: loài Amphiascus sp.,
ñư c ñ nh danh
Harpacticus
các m c ñ phân lo i khác
sp.,
Jalysus
sp.
thu c
b
nhau. Ngoài ra m t s m"u khác cũng có phiêu
Harpacticoida thư ng phân b
sinh ñ ng v t hi n di n, do các m"u này ñang
Psedodiaptomus
trong tình tr ng phân h#y, nên không th nh n
clevei, Acartiella sinensis s ng trôi n i theo
d ng ñư c.
ch
Trong 78 m"u nư c d n tàu có 43 taxa phiêu
ñ
incisus,
thu[ tri u,
n n ñáy, loài
Peusodiaptomus
loài Kelleria sp.,
Hemicyclops sp. có ñ i s ng ký sinh.
sinh ñ ng v t và nhi u nhóm u trùng khác
Phiêu sinh ñ ng v t trong nư c d n có r t ít
nhau (B ng 1, B ng 2), cho th y nư c d n tàu
loài phiêu sinh ñ ng v t n i t m th i
thu ñư c có s ña d ng v thành ph n loài.
(Meroplankton), có th do m"u nư c d n ñã
ñư c gi trong khoang nhi u ngày.
B+ng 1. Thành ph n loài c#a phiêu sinh ñ ng v t trong m"u nư c d n tàu
B(
H
Acartidae
Calanoida
Calanidae
Centrophagidae
Paracalanidae
Taxa
Acartiella sinensis Shen & Lee *
Acartia pacifica Steuer *
Canthocalanus pauper Giesbrecht *
Centrophages furcatus Dana *
Sinocalanus sinensis Poppe *
Acrocalanus sp. *
Trang 53
Science & Technology Development, Vol 14, No.T5 2011
Bestiolina sp. **
Calocalanus pavo Dana *
Paracalanus crassirostric Dahl *
Paracalanus aculeatus Giesbrecht *
Paracalanus parvus Claus *
Paracalanus gracilis Cheng & Zang *
Pseudodiaptomus sp. **
Pseudodiaptomus clevei Scott **
Pseudodiaptomidae
Pseudodiaptomus japonicus Kikuchi K. *
Pseudodiaptomus incisus Shen & Lee *
Pseudodiaptomus annandalei Sewell *
Pseudodiaptomus inopinus var. gordioides Brehm *
Stephidae
Stephos sp. **
Tortanidae
Tortanus sp. *
Corycaeidae
Corycaues sp. *
Mesocyclops leukarti Claus *
Cyclopidae
Microcyclops varicans Sars *
Tropocyclops chinei Dang *
Cyclopoida
Oithonidae
Oithona fallax Farran *
Oithona rigida Giesbrecht *
Oithona attenuata Farran *
Oncaea conifera Giesbrecht *
Oncaeidae
Oncaea mediterranea Claus *
Oncaea venusta Philippi *
Harpacticoida
Clytemnestridae
Clytemnestra scutellata Dana *
Diosaccidae
Amphiascus sp. **
Harpacticidae
Harpacticus sp. **
Macrosetellidae
Microsetella norvegica Boeck *
Tachidiidae
Euterpina acutifrons Dana *
Thalestridae
Jalysus sp. **
Clausidiidae
Hemicyclops sp. **
Kelleriidae
Kelleria sp. **
Bosminidae
Bosmina longirostris O.F.Muller *
Daphnidae
Ceriodaphnia rigaudi Richard *
Sididae
Diaphanosoma sarsi Richard *
Amphipoda
Isaeidae
Photis sp. *
Decapoda
Paleamoinidae
Macrobrachium sp. *
Poecilostomatoida
Cladocera
*: Loài có phân b t i Vi t Nam.
**: Loài chưa công b phát hi n t i Vi t Nam.
Trang 54