1. Trang Chủ
  2. An ninh - Bảo mật
  3. Giáo trình Thực hành tích hợp và an toàn hệ thống: Phần 1 - ĐH Sư phạm kỹ thuật Nam Định

Giáo trình Thực hành tích hợp và an toàn hệ thống: Phần 1 - ĐH Sư phạm kỹ thuật Nam Định

Giáo trình Thực hành tích hợp và an toàn hệ thống: Phần 1 cung cấp cho người học những kiến thức như: Phân tích các thành phần của một hệ thống máy tính; Ghép nối các thành phần của máy tính; Thao tác với chương trình BIOS và ổ đĩa; Cài đặt MS Windows và một số phần mềm ứng dụng; Bảo vệ an toàn thông tin;... MỤC LỤC Bài thực hành số 1: Phân tích các thành phần của một hệ thống máy tính................. 9 1.1. Mục tiêu ..............................................................................

Thể loại Tài liệu miễn phí An ninh - Bảo mật

Số trang 144

Ngày tạo 10/2/2021 12:22:36 PM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước 3.71 M

Tên tệp

Tải Giáo trình Thực hành tích hợp và an toàn hệ thống:... (.pdf)

Xem mẫu

  1. MỤC LỤC Bài thực hành số 1: Phân tích các thành phần của một hệ thống máy tính................. 9 1.1. Mục tiêu ......................................................................................................... 9 1.2. Chuẩn bị ......................................................................................................... 9 1.3. Nội dung thực hành ......................................................................................... 9 1.3.1. Chức năng, thông số kỹ thuật của các thành phần ....................................... 9 1. MainBoard .......................................................................................................9 2. CPU (Central Processing Unit) .....................................................................10 3. RAM (Random Acess Memory) ...................................................................11 4. Ổ đĩa cứng (HDD), ổ đĩa quang (CD ROM) .................................................12 5. Case (thùng máy) ..........................................................................................14 6. Power Supply (bộ nguồn)..............................................................................14 7. Keyboard (bàn phím), Mouse (chuột) ...........................................................15 1.3.2. Các chuẩn ghép nối ................................................................................. 15 1.3.3. Bài tập thực hành .................................................................................... 18 1. Bài tập mẫu....................................................................................................18 2. Bài tập luyện tập ............................................................................................19 Bài thực hành số 2: Ghép nối các thành phần của máy tính ....................................... 22 2.1. Mục tiêu ....................................................................................................... 22 2.2. Chuẩn bị ....................................................................................................... 22 2.3. Nội dung thực hành ....................................................................................... 22 2.3.1. Quy trình ghép nối .................................................................................. 22 2.3.2. Thực hiện ghép nối ................................................................................. 22 1. Chuẩn bị ........................................................................................................22 2. Lắp ráp...........................................................................................................23 3. Đấu nối các thiết bị ngoại vi .........................................................................28 4. Khởi động và kiểm tra ...................................................................................28 5. Bảo trì phần cứng ..........................................................................................28 2.3.3. Kiểm tra ghép nối ................................................................................... 28 1. Bằng dụng cụ (Card test main)......................................................................28 2. Bằng chương trình POST (Power On Seft Test) ...........................................30 2.3.4. Các lỗi thường gặp .................................................................................. 32 1. Mô tả mã lỗi POST của Bios AMI ................................................................32 2. Bios Phoenix .................................................................................................33 2.3.5. Bài tập thực hành .................................................................................... 34 Bài thực hành số 3: Thao tác với chương trình BIOS và ổ đĩa ................................... 37 3.1. Mục tiêu ....................................................................................................... 37 3.2. Chuẩn bị ....................................................................................................... 37 3.3. Nội dung thực hành ....................................................................................... 37 3.3.1. Thao tác với BIOS .................................................................................. 37 1. Chức năng của chương trình BIOS ...............................................................37 2. Cách vào ra BIOS ..........................................................................................37 1. Cấu hình BIOS ..............................................................................................39 3.3.2. Các thao tác với ổ đĩa .............................................................................. 43 1. Tạo đĩa khởi động..........................................................................................43 6. Phân hoạch đĩa bằng lệnh Fdisk ....................................................................43 1
  2. 7. Định dạng các phân hoạch bằng Format .......................................................47 8. Sử dụng chương trình PQMagic ...................................................................48 9. Sử dụng Scandisk để chuẩn đoán và sửa chữa lỗi đĩa ...................................51 10. Sử dụng chương trình Ghost ......................................................................53 3.3.3. Bài tập thực hành tập ............................................................................... 60 Bài thực hành số 4: Cài đặt MS Windows và một số phần mềm ứng dụng............... 62 1.1. Mục tiêu ....................................................................................................... 62 1.2. Chuẩn bị ....................................................................................................... 62 1.3. Nội dung thực hành ....................................................................................... 62 1.3.1. Cài đặt MS Windows .............................................................................. 62 1.3.2. Cài đặt chương trình ứng dụng................................................................. 68 1. Quy triǹ h cài đă ̣t mô ̣t phầ n mề m ứng d ụng...................................................68 2. Cài đặt MS Office .........................................................................................69 3. Cài đặt bộ gõ Unikey .....................................................................................72 4. Cài đặt và sử dụng Acrobat Reader ...............................................................72 5. Gỡ bỏ các ứng du ̣ng ......................................................................................72 1.3.3. Bài tập thực hành .................................................................................... 72 Bài thực hành số 5: Bảo vệ an toàn thông tin ............................................................... 74 5.1. Mục tiêu ....................................................................................................... 74 5.2. Chuẩn bị ....................................................................................................... 74 5.3. Nội dung thực hành ....................................................................................... 74 5.3.1. Bảo vệ và sao lưu dữ liệu ........................................................................ 74 1. Đặt mật khẩu bảo vệ máy ..............................................................................74 2. Đặt các thuộc tính cho các file, thư mục .......................................................75 3. Một số các chương trình bảo vệ dữ liệu như: Winboot, Disk Manage ... .....76 4. Back up dữ liệu .............................................................................................77 5. Phục hồi dữ liệu bị xoá trong Recycle Bin ...................................................78 5.3.2. Phòng chống virus .................................................................................. 78 1. Giới thiệu và phân loại Virus ........................................................................78 2. Cơ chế lây nhiễm của các loại Virus .............................................................78 3. Các triệu chứng khi máy nhiễm Virus ..........................................................80 4. Cài đặt và sử dụng một số phần mềm diệt virus (Norton Antivirus, McAfee, BKAV, ...) .............................................................................................................81 5.3.3. Windows Registry................................................................................... 83 a. Giới thiệu về Registry ...................................................................................83 b. Một số thiết lập trong Rigistry ......................................................................84 5.3.4. Bài tập thực hành .................................................................................... 93 Bài thực hành số 6: Bài tập tổng hợp ............................................................................ 95 10.1. Mục tiêu ....................................................................................................... 95 10.2. Chuẩn bị ....................................................................................................... 95 10.3. Nội dung thực hành ....................................................................................... 95 10.3.1.Bài tập tổng hợp...................................................................................... 95 10.3.2.Kiểm tra đánh giá .................................................................................... 96 Bài thực hành số 7: Kết nối mạng LAN thông dụng .................................................... 97 7.1. Mục tiêu ....................................................................................................... 97 2
  3. 7.2. Chuẩn bị ....................................................................................................... 97 7.3. Nội dung thực hành ....................................................................................... 97 7.3.1. Các yêu cầu kết nối ................................................................................. 97 7.3.2. Lựa chọn topology .................................................................................. 98 7.3.3. Lựa chọn thiết bị, dụng cụ ..................................................................... 100 1. Cáp mạng và đầu nối RJ 45.........................................................................100 2. Card mạng - Card Net .................................................................................101 3. Bộ lặp tín hiệu (Repeater) ...........................................................................102 4. Bộ tập trung (Hub) ......................................................................................102 5. Cầu (Bridge) ................................................................................................103 6. Bộ chuyển mạch Switch ..............................................................................104 7. Bộ định tuyến (Router)................................................................................104 8. Bộ dụng cụ bấm dây và kiểm tra .................................................................104 7.3.4. Các chuẩn kết nối LAN có dây thông dụng ............................................ 105 1. Chuẩn mạng Ethernet 10BASE-5 ...............................................................105 2. Chuẩn mạng Ethernet 10BASE-2 ...............................................................106 3. Chuẩn mạng Ethernet 10BASE-T ...............................................................106 7.3.5. Thực hiện kết nối .................................................................................. 107 1. Chuẩn bị ......................................................................................................107 2. Thực hiện kết nối.........................................................................................107 7.3.6. Kiểm tra kết nối .................................................................................... 108 1. Đặt lại tên cho các máy ...............................................................................108 2. Thiết lập địa chỉ IP cho các máy .................................................................109 3. Kiểm tra kết nối ...........................................................................................109 7.3.7. Bài tập thực hành .................................................................................. 109 Bài thực hành số 8: Kết nối mạng không đây ............................................................. 111 8.1. Mục tiêu ..................................................................................................... 111 8.2. Chuẩn bị ..................................................................................................... 111 8.3. Nội dung thực hành ..................................................................................... 111 8.3.1. Các yêu cầu kết nối ............................................................................... 111 8.3.2. Lựa chọn topology ................................................................................ 111 1. Mô hình mạng AD HOC (Independent Basic Service sets BSSs) ..............111 2. Mô hình mạng cơ sở (Basic service sets -BSSs) .........................................112 3. Mô hình mạng mở rộng ( Extended Service Set - ESSs) ............................113 8.3.3. Lựa chọn thiết bị, dụng cụ ..................................................................... 114 1. Điểm truy cập: AP (access point)................................................................114 2. Card PCI Wireless .......................................................................................116 8.3.4. Các chuẩn kết nối LAN không dây thông dụng....................................... 117 1. Chuẩn 802.11 ..............................................................................................117 2. Chuẩn 802.11b ............................................................................................117 3. Chuẩn 802.11a .............................................................................................117 4. Chuẩn 802.11g ............................................................................................118 5. Chuẩn 802.11n ............................................................................................118 6. Các chuẩn khác............................................................................................119 8.3.5. Thực hiện kết nối .................................................................................. 119 8.3.6. Kiểm tra kết nối .................................................................................... 122 3
  4. 8.3.7. Bài tập thực hành .................................................................................. 122 Bài thực hành số 9: Cấu hình và cài đặt hệ điều hành mạng .................................... 123 9.1. Mục tiêu ..................................................................................................... 123 9.2. Chuẩn bị ..................................................................................................... 123 9.3. Nội dung thực hành ..................................................................................... 123 9.3.1. Chuẩn bị cho việc cài đặt....................................................................... 123 1. Yêu cầu phần cứng ......................................................................................123 2. Phân chia ổ đĩa ............................................................................................123 3. Hệ thống tổ chức file ...................................................................................123 9.3.2. Cài đặt Windows Server ........................................................................ 124 1. Giai đoạn Text-Based Setup........................................................................124 2. Giai đoạn Graphical-Based Setup ...............................................................127 9.3.3. Cài đặt tự động ..................................................................................... 130 1. Tự động hóa dùng tham biến dòng lệnh......................................................130 2. Sử dụng Setup Manager để tạo ra tập tin trả lời..........................................131 9.3.4. Cài đặt từ xa bằng Remote Installation Servieces .................................... 137 1. Điều kiện thực hiện .....................................................................................137 2. Thực hiện.....................................................................................................138 9.3.5. Bài tập thực hành .................................................................................. 144 Bài thực hành số 10: Cài đặt và cấu hình AD (Active Directory) ............................. 145 10.1. Mục tiêu ..................................................................................................... 145 10.2. Chuẩn bị ..................................................................................................... 145 10.3. Nội dung thực hành ..................................................................................... 145 10.3.1.Hoạch định AD ..................................................................................... 145 1. Mô hình miền ..............................................................................................145 2. Miền (Domain) ............................................................................................145 3. Đơn vị tổ chức (Organizational Unit) .........................................................147 4. Các mạng (sites) ..........................................................................................147 5. Cây của các miền (trees) .............................................................................147 6. Rừng của các miền (forests) ........................................................................148 10.3.2.Cài đặt AD ........................................................................................... 148 10.3.3.Đồng bộ hoá AD ................................................................................... 154 1. Replication dữ liệu trong Active Directory .................................................154 2. Triển khai Additions Domain Controller mới vào hệ thống có sẵn ............154 3. Cài đặt Additions Domain Controller vào một domain đã có sẵn ..............157 10.3.4. Bảo trì AD ........................................................................................... 162 10.3.5. Bài tập thực hành ................................................................................. 168 Bài thực hành số 11: Cài đặt và cấu hình DHCP, WINS, DNS ................................ 171 11.1 Mục tiêu ..................................................................................................... 171 11.2 Chuẩn bị ..................................................................................................... 171 11.3 Nội dung thực hành ..................................................................................... 171 11.3.1.DHCP................................................................................................... 171 1. Cài đặt DHCP Server ..................................................................................171 2. Đặt cấu hình DHCP .....................................................................................172 3. Cấu hình các tùy chọn DHCP .....................................................................176 4
  5. 4. Cấu hình dành riêng địa chỉ IP ....................................................................177 5. Giám sát hoạt động DHCP ..........................................................................178 11.3.2. WINS .................................................................................................. 179 1. NetBIOS Name ...........................................................................................179 2. Cơ chế phân giải tên ....................................................................................179 3. WINS ...........................................................................................................179 4. Cài đặt WINS ..............................................................................................180 5. Cấu hình WINS ...........................................................................................180 11.3.3. DNS .................................................................................................... 182 1. DNS namespace ..........................................................................................182 2. Zone trong DNS ..........................................................................................183 3. Cách hoạt động của DNS ............................................................................184 4. Cài đặt DNS ................................................................................................184 5. Cấu hình DNS .............................................................................................185 6. DNS Server properties ................................................................................190 7. Lưu và khôi phục thông tin DNS ................................................................191 11.3.4. Bài tập thực hành ................................................................................. 191 Bài thực hành số 12: Quản lý tài khoản ...................................................................... 195 12.1. Mục tiêu ..................................................................................................... 195 12.2. Chuẩn bị ..................................................................................................... 195 12.3. Nội dung thực hành ..................................................................................... 195 12.3.1. Hoạch định tài khoản người sử dụng, tài khoản nhóm ............................ 195 12.3.2. Tạo và quản lý tài khoản người sử dụng ................................................ 198 1. Tài khoản người dùng tạo sẵn .....................................................................198 2. Tài khoản nhóm Domain Local tạo sẵn ......................................................199 3. Tài khoản nhóm Global tạo sẵn ..................................................................200 4. Các nhóm tạo sẵn đặc biệt ...........................................................................200 5. Quản lý tài khoản người dùng và nhóm cục bộ ..........................................201 6. Các thao tác cơ bản trên tài khoản người dùng cục bộ ...............................203 7. Quản lý tài khoản người dùng và nhóm trên Active Directory...................205 8. Tạo mới tài khoản nhóm .............................................................................213 12.3.3. Chính sách hệ thống ............................................................................. 214 1. Chính sách mật khẩu ...................................................................................215 2. Chính sách khóa tài khoản ..........................................................................215 3. Chính sách cục bộ .......................................................................................215 12.3.4. Chính sách nhóm ................................................................................. 217 1. Chức năng của Group Policy ......................................................................217 2. Triển khai chính sách nhóm trên miền ........................................................217 12.3.5. Bài tập thực hành ................................................................................. 219 12.3.6. Bài tập tổng hợp................................................................................... 223 12.3.7. Kiểm tra đánh giá ................................................................................. 227 Bài thực hành số 13: Quản lý phương tiện lưu trữ .................................................... 228 13.1. Mục tiêu ..................................................................................................... 228 13.2. Chuẩn bị ..................................................................................................... 228 13.3. Nội dung thực hành ..................................................................................... 228 13.3.1. Công cụ quản lý đĩa (Disk Management) .............................................. 228 5
  6. 1. Xem thuộc tính của đĩa ...............................................................................228 2. Bổ sung thêm một ổ đĩa mới .......................................................................231 3. Tạo partition/volume mới............................................................................231 4. Thay đổi ký tự ổ đĩa hoặc đường dẫn ..........................................................234 5. Xoá partition/volume ..................................................................................234 6. Cấu hình Dynamic Storage .........................................................................235 7. Quản lý việc nén dữ liệu .............................................................................238 8. Thiết lập hạn ngạch đĩa ...............................................................................239 9. Mã hóa dữ liệu bằng EFS ............................................................................242 13.3.2. Bảo trì đĩa ............................................................................................ 243 13.3.3. Sao lưu và phục hồi dữ liệu .................................................................. 243 1. Những cơ bản của việc sao lưu (Fundamentals of backup) ........................243 2. Phục hồi dữ liệu...........................................................................................246 13.3.4.Bài tập thực hành .................................................................................. 248 Bài thực hành số 14: Tạo và quản lý hệ thống thư mục dùng chung ....................... 250 14.1. Mục tiêu ..................................................................................................... 250 14.2. Chuẩn bị ..................................................................................................... 250 14.3. Nội dung thực hành ..................................................................................... 250 14.3.1 Tạo các thư mục dùng chung ................................................................. 250 1. Chia sẻ thư mục dùng chung .......................................................................250 2. Cấu hình Share Permissions ........................................................................251 14.3.2 Quản lý các thư mục dùng chung ........................................................... 252 1. Xem các thư mục dùng chung .....................................................................252 2. Xem các phiên làm việc trên thư mục dùng chung .....................................253 3. Xem các tập tin đang mở trong các thư mục dùng chung ...........................253 14.3.3 Quyền truy cập NTFS ........................................................................... 254 1. Các quyền truy cập của NTFS ....................................................................254 2. Gán quyền truy cập NTFS trên thư mục dùng chung .................................254 3. Kế thừa và thay thế quyền của đối tượng con .............................................256 4. Thay đổi quyền khi di chuyển thư mục và tập tin .......................................257 5. Giám sát người dùng truy cập thư mục .......................................................257 6. Thay đổi người sở hữu thư mục ..................................................................257 14.3.4 DFS ...................................................................................................... 258 1. So sánh hai loại DFS ...................................................................................258 2. Cài đặt Fault-tolerant DFS ..........................................................................258 14.3.5 Bài tập thực hành .................................................................................. 261 Bài thực hành số 15: Cài đặt dịch vụ trên TCP/IP..................................................... 263 15.1 Mục tiêu ..................................................................................................... 263 15.2 Chuẩn bị ..................................................................................................... 263 15.3 Nội dung thực hành ..................................................................................... 263 15.3.1 FTP (File Transfer Protocol) .................................................................. 263 1. Cô lập người dùng truy xuất FTP Server (FTP User Isolation) ..................263 2. Chương trình FTP client..............................................................................264 3. FTP Server...................................................................................................264 4. Cài đặt dịch vụ FTP.....................................................................................264 5. Cấu hình dịch vụ FTP .................................................................................265 6
  7. 6. Tạo mới FTP site .........................................................................................266 7. Theo dõi các user login vào FTP Server .....................................................267 8. Điều khiển truy xuất đến FTP Site ..............................................................267 9. Tạo Virtual Directory ..................................................................................269 10. Tạo nhiều FTP Site ..................................................................................271 11. Cấu hình FTP User Isolate .......................................................................272 12. Theo dõi và cấu hình nhật ký cho FTP ....................................................273 13. Lưu trữ và phục hồi thông tin cấu hình ...................................................275 15.3.2 Dịch vụ WWW ..................................................................................... 276 1. Cài đặt và cấu hình IIS 6.0 ..........................................................................276 2. Cấu hình IIS 6.0 Web service .....................................................................278 3. Một số thuộc tính cơ bản .............................................................................278 4. Tạo mới một Web site .................................................................................280 5. Tạo Virtual Directory ..................................................................................282 6. Cấu hình bảo mật cho Web Site ..................................................................283 7. Cấu hình Web Service Extensions ..............................................................284 8. Cấu hình Web Hosting ................................................................................285 15.3.3 Bài tập luyện tập ................................................................................... 287 Bài thực hành số 16: Giám sát mạng Windows server .............................................. 291 16.1 Mục tiêu ..................................................................................................... 291 16.2 Chuẩn bị ..................................................................................................... 291 16.3 Nội dung thực hành ..................................................................................... 291 16.3.1 Sử dụng Task Manager.......................................................................... 291 16.3.2 Sử dụng System Monitor ....................................................................... 292 1. Counter Log.................................................................................................292 2. Trace log ......................................................................................................296 3. Alert log.......................................................................................................296 16.3.3 Sử dụng Event Viewer .......................................................................... 296 1. Application log ............................................................................................296 2. Security log .................................................................................................297 3. System Log ..................................................................................................300 4. Log Properties .............................................................................................301 16.3.4 Bài tập luyện tập ................................................................................... 302 Bài thực hành số 17: Cài đặt và quản lý RAS............................................................. 306 17.1. Mục tiêu ..................................................................................................... 306 17.2. Chuẩn bị ..................................................................................................... 306 17.3. Nội dung thực hành ..................................................................................... 306 17.3.1 Xây dựng Remote Access Server ........................................................... 306 1. Cấu hình RAS server ...................................................................................306 2. Cấu hình RAS client ....................................................................................312 17.3.2 Kết nối RAS server với Inernet .............................................................. 313 1. Cấu hình trên server ....................................................................................314 2. Cấu hình trên máy trạm ...............................................................................317 17.3.3 Kết nối VPN (Virtual Private Network) ................................................. 317 1. Cài đặt VPN Server .....................................................................................318 2. Cài đặt VPN trên Windows 2003 ................................................................319 7
  8. 3. Cấu hình VPN Server ..................................................................................323 4. Tạo User trên Windows cho phép sử dụng VPN ........................................328 5. VPN Client trên Windows XP ....................................................................329 6. Quản lý kết nối VPN trên Server ................................................................334 17.3.4 Bài tập luyện tập ................................................................................... 335 Bài thực hành số 18: Bài tập tổng hợp ........................................................................ 337 18.1. Mục tiêu ..................................................................................................... 337 18.2. Chuẩn bị ..................................................................................................... 337 18.3. Nội dung thực hành ..................................................................................... 337 18.3.1. Bài thực hành tổng hợp ........................................................................ 337 18.3.2. Kiểm tra đánh giá ................................................................................. 341 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................................. 342 8
  9. Bài thực hành số 1: Phân tích các thành phần của một hệ thống máy tính 1.1. Mục tiêu Sinh viên có khả năng - Nhận biết các thành phần của một hệ thống máy tính - Đọc các thông số kỹ thuật của phần cứng máy tính từ đó lựa chọn các linh kiện phù hợp với mục đích sử dụng và khả năng tài chính 1.2. Chuẩn bị - Các linh kiện máy tính (MainBoard, CPU, RAM, HDD, FDD, CD ROM, Case, Power Supply, KeyBoard, Mouse … ) 1.3. Nội dung thực hành 1.3.1. Chức năng, thông số kỹ thuật của các thành phần 1. MainBoard MainBoard (bo mạch chủ): là bản mạch in chính trong thiết bị điện tử. Nó chứa các socket (đế cắm) và slot (khe cắm) để cắm các linh kiện điện tử và bo mạch mở rộng khác. Trong hệ thống máy tính cá nhân MainBoard chứa bộ vi xử lý, chipset, các khe cắm PCI, khe cắm AGP, khe cắm bộ nhớ và các mạch điều khiển bàn phím, chuột, các ổ đĩa và máy in. Nó cũng có thể được tích hợp sẵn các mạch điều khiển gắn liền cho modem, âm thanh, đồ họa và mạng. Vì vậy chọn lựa được một bo mạch chủ chất lượng tốt phù hợp đem lại hiệu quả cao, đáp ứng được yêu cầu nâng cấp sau này. Hình 1.1 MainBoard (bo mạch chủ) Các thông số kỹ thuật cơ bản trên MainBoard - Hãng sản xuất (Intel, AMD, …) - Mã của dòng sản phẩm MainBoard (945P-G, P55, H55, H57, Q57, X58 …) - Chipset: Chipset trong bo mạch chủ giữ chức năng rất quan trọng Chipset đưa dữ liệu từ đĩa cứng qua bộ nhớ rồi tới CPU và đảm bảo các thiết bị ngoại vi và các card mở rộng đều có thể thể giao tiếp được với CPU và các thiết bị khác. Các nhà sản xuất 9
  10. MainBoard còn đưa thêm các tính năng khác vào chipset như điều khiển RAID, cổng FireWire vào mỗi dòng MainBoard khác nhau. Chipset không chỉ giới hạn kiểu, tốc độ của CPU mà bo mạch chủ có thể "tải” được, loại bộ nhớ có thể lắp đặt mà còn thêm vào các chức năng khác như tích hợp đồ họa, âm thanh, cổng USB 2.0. Chính vì vậy chipset là yếu tố quan trọng trên bo mạch chủ (ví dụ Chipset 865, 945 …). - Socket: Socket chính là số chân cắm của CPU trên MainBoard, khi chọn loại soket của CPU phải phù hợp với loại mà MainBoard hỗ trợ. (INTEL có thể là 478 hay 775, AMD có thể là 754, 939, hay AM2) - Front Side Bus (FSB): Thông số này nói lên tốc độ trao đổi liên lạc điều khiển của chipset trên MainBoard với CPU 2. CPU (Central Processing Unit) CPU là bộ xử lí trung tâm (vi xử lí) điều khiển mọi hoạt động của máy. CPU được cắm vào một đế cắm gọi là Socket hay Slot. Loại CPU cùng kiến trúc Bus qu yế t đinh ̣ hoàn toàn mô ̣t MainBoard. Các CPU khác nhau cần được cắm trên các MainBoard khác nhau. Vì vậy cần quan tâm đến việc chọn CPU trước khi chọn MainBoard. Hình 1.2 CPU - Central Processing Unit (vi xử lý) Tùy vào nhu cầ u và mu ̣c đić h sử du ̣ng chọn CPU phù hơ ̣p sau đó mới cho ̣n MainBoard sao cho không quá thừa tin ́ h năng nhưng vẫn đảm bảo cho viê ̣c nâng cấ p trong tương lai gầ n. Các thông số kỹ thuật cơ bản trên CPU Tên hãng sản xuất, xung đồng hồ, Cache, Data width, số nhân, tốc độ bus, loại đế cắm - Celeron D, Pentium 4, Pentium D, Core 2 Duo (hay Athlon): là tên của loại CPU. Đây là loại CPU của hãng Intel (hay AMD). - X.Y GHZ (ví dụ 3.2 GHZ): chỉ tốc độ xung đồng hồ của CPU. Con số này là một trong những thước đo sức mạnh của CPU - Cache 1MB, 2MB, 4MB, …: chỉ bộ nhớ đệm của CPU. Đây là vùng chứa thông tin trước khi đưa vào cho CPU thao tác 10
  11. - Data Width: là chiều rộng của ALU (Arithmetic Logic Unit – Bộ xử lí số học và logic). Một ALU 8 bit có thể cộng/trừ/nhân/… 2 số 8 bit, trong khi một ALU 32 bit có thể tính toán các số 32 bit. Một ALU 8 bit sẽ phải thực hiện 4 chỉ lệnh để cộng hai số 32 bit, trong khi một ALU 32 bit có thể làm việc này chỉ với một chỉ lệnh duy nhất. CPU 64-bit là các CPU có các ALU 64-bit, các thanh ghi 64-bit, các bus 64-bit và… nó có thể quản lý được không gian bộ nhớ hàng nghìn triệu Gigabyte (2^64bytes). Còn các CPU 32bit chỉ có thể quản lí được tới 4GB(2^32) bộ nhớ. - Dual Core: các chip Intel Pentum D, hay Athlon X2 thường có thêm phần Dual Core trong thông số kĩ thuật điều này nói lên đây là CPU 2 nhân. Công nghệ chế tạo của CPU này là đưa 2 nhân của CPU vào cùng một CPU. - Bus 533, Bus 800 …: chỉ tốc độ của đường giao tiếp giữa CPU và MainBoard tính theo đơn vị MHz. - Socket (SK) 478, 775 hay Socket 754, 939, AM2: chỉ loại đế cắm của CPU. Đây là đặc tính để xét sự tương thích giữa CPU và MainBoard - Box hay Tray: hàng Box là hàng nguyên hộp, nguyên tem và đầy đủ các phụ kiện đi kèm nếu có được kiểm tra kĩ trước khi đem bán ra thị trường, còn hàng Tray thì không. 3. RAM (Random Acess Memory) RAM là bộ nhớ truy xuất ngẫu nhiên, bộ nhớ RAM lưu các chương trình phục vụ trực tiếp cho quá trình xử lý của CPU, bộ nhớ RAM chỉ lưu trữ dữ liệu tạm thời và dữ liệu sẽ bị xoá khi mất điện. Hình 1.3 RAM - Ramdom Access Memory (bộ nhớ trong) Các thông số kỹ thuật cơ bản trên RAM Thông số kỹ thuật (Hãng sản xuất, loại RAM, Dung lượng, tốc độ bus …) - Hãng sản xuất (Adata, Apacer, Corsair, KingBox, Kingmax, Kingston, Transcend, V - Data ) - Có hai loại bộ nhớ RAM thông dụng là DDR và DDR2 (DDR SDRAM - Double Data Rate Synchronous Dynamic RAM), DDR2 là công nghệ tiên tiến hơn DDR, DDR2 RAM có băng thông lớn hơn DDR RAM 11
  12. - Dung lượng RAM được tính bằng MB và GB, thông thường RAM được thiết kế với các dung lượng 8, 16, 32, 64, 128, 256, 512 MB, 1 GB, 2 GB... Dung lượng của RAM càng lớn càng tốt cho hệ thống máy tính. Tuy nhiên không phải tất cả các hệ thống phần cứng và hệ điều hành đều hỗ trợ các loại RAM có dung lượng lớn, một số hệ thống phần cứng của máy tính cá nhân chỉ hỗ trợ đến tối đa 4 GB và một số hệ điều hành (như phiên bản 32 bit của Windows XP chỉ hỗ trợ đến 4GB) - Dual Ram: Là công nghệ bộ nhớ kênh đôi, mục đích thiế t lâ ̣p bô ̣ nhớ kênh đôi nhằ m tăng băng thông truyề n dẫn dữ liê ̣u giữa bô ̣ nhớ đế n các thành phầ n khác trong hê ̣ thố ng. - Tố c đô ̣ củ a RAM là tầ n số hoa ̣t đô ̣ng xác định bởi số lệnh tối đa có thể thực hiện tại mỗi thời điểm , tầ n số h oạt động c àng cao thì tốc độ truyền (nhâ ̣n) dữ liê ̣u của RAM càng lớn. Tuy nhiên để đánh giá RAM cũng còn một con số khác đó là băng thông hai con số này luôn đi cùng nhau. Ví dụ như Bus 667 (PC2-5300) điều này có nghĩa là thanh RAM đó có thể hoạt động với tốc độ 667MHz hay có băng thông 5300MB/s. 4. Ổ đĩa cứng (HDD), ổ đĩa quang (CD ROM) Ổ đĩa cứng - HDD (Hard Disk Drive): là thiết bị để lưu trữ thông tin. Cấu tạo bởi hai thành phần cơ bản là: những đĩa (platters) nằm bên trong được phủ bởi lớp từ tính và đầu đọc/ghi. Với những HDD hiện nay thì số lượng đĩa từ chứa bên trong từ 1 đến 5 cái và có tốc độ quay cố định từ 3600 đến 7200 vòng/phút (rpm: rounds per minute) tuỳ theo loại HDD. Thậm chí, một số đĩa cứng SCSI hay các loại ổ mới có tốc độ lên đến 10.000 đến 15.000 vòng/phút. Do tốc độ quay nhanh như thế nên HDD được bao phủ bởi một vỏ bọc bên ngoài rất kín với mục đích không cho không khí lọt vào bên trong và có thể chịu được sự va đập nhẹ. Hình 1.4 HDD - Hard Disk Drive (ổ đĩa cứng) Các thông số kỹ thuật cơ bản trên HDD Thông số kỹ thuật HDD (Hãng sản xuất, dung lượng, tốc độ vòng quay, chẩn kết nối, bộ nhớ đệm …) CD ROM (Hãng sản xuất, tốc độ đọc ghi tối đa, chuẩn kết nối …) 12
  13. - Hãng sản xuất (Sumsung, Adata, Apacer, Excelstor, Hitachi, Ismart, Maxtor, Seagate, Toshiba, Transcend, Western, Silicon Power) - Có hai loại HDD thông dụng đó là Parallel ATA (hay ATA) và Serial ATA (hay SATA). Tuy nhiên các loại ổ ATA thường chỉ để cung cấp cho những máy có MainBoard cũ còn các MainBoard mới đều hỗ trợ ổ cứng theo giao tiếp SATA, các ổ cứng SATA có tốc độ trao đổi thông tin lớn hơn nhiều so với các ổ ATA - Tốc độ 7200rpm (7200 vòng trên phút), với tốc độ này cho phép các HDD có thể được truy xuất với lưu lượng thông tin lớn. - Cache (bộ nhớ đệm): là nơi tạm lưu dữ liệu trong quá trình truy xuất, HDD có bộ nhớ đệm lớn sẽ có tốc độ truy xuất dữ liệu cao hơn. - Dung lượng HDD là khả năng lưu trữ thông tin của HDD đó, các HDD hiện nay đều có khả năng lưu trữ rất lớn, thường là từ 80GB trở lên Ổ đĩa quang (CD - ROM, CD/DVD ROM , CD/DVD R …): là thiết bị lưu trữ thông tin dưới dạng quang (ánh sáng) - CD-ROM (Compact Disc Read Only Memory) là thiết bị lưu trữ dữ liệu bằng quang học dựa trên những định dạng đã phát triển cho đĩa nhạc (audio CD). - DVD-ROM (Digital Versatile Disc hoặc Digital Video Disc) là thiết bị lưu trữ dữ liệu bằng quang học tương tự như CD-ROM nhưng nó có thể lưu trữ được một lượng dữ liệu lớn hơn nhiều lần so với đĩa CD-ROM - DVD-R và DVD+R (-,+R - Recordable) có thể ghi một lần và sau đó có chức năng như DVD-ROM, - DVD-RW, DVD+RW (-,+RW ReWrite) chứa dữ liệu có thể xóa và ghi lại nhiều lần. - DVD - và DVD + là hai chuẩn định dạng đĩa DVD có thể ghi được do hai nhóm các nhà phát triển ổ ghi đĩa DVD đưa ra. Định dạng DVD- được tổ chức diễn đàn DVD (DVD Forum, www.dvdforum.org) phê chuẩn, trong khi DVD+ được liên minh DVD+RW (DVD+RW Alliance, www.dvdrw.com) chứng thực Cấu trúc khác nhau của hai loại đĩa trên đã làm thay đổi đáng kể dung lượng lưu trữ của đĩa. Cũng chính sự khác nhau này nên các ổ đĩa CD-ROM không đọc được đĩa DVD. Tuy nhiên ổ đĩa DVD ROM ngoài khả năng đọc được các loại đĩa DVD nó cũng tương thích ngược khi đọc Audio CD, CD ROM, video CD và CD tương tác khác. Những ổ đĩa kết hợp việc đọc DVD và ghi CD được gọi là các ổ đĩa Combo. Các thông số kỹ thuật cơ bản - Hãng sản xuất (Asus, Sumsung, GL,…) - Ký tự X được ghi trên ổ đĩa CD-ROM là một con số biểu diễn đơn vị đo. Ví dụ trên ổ đĩa có ghi 52X: ký tự X là đại diện cho đơn vị đo tốc độ dữ liệu đọc được của ổ 13
  14. đĩa. 1X có giá trị là 150 Kbps (Kilobyte per second) số byte dữ liệu đọc được trên 1 giây. Vậy với một ổ đĩa 52X thì tốc độ đọc dữ liệu tối đa của ổ đĩa đó là 52 x 150 Kbps - Tốc độ ghi trên ổ đĩa DVD-ROM là 16X (X = 1.385 Mbps. Như thế 1X của DVD lớn hơn 9 lần so với 1X của CD, hay nói cách khác một ổ đĩa DVD 6X cũng có tốc độ đọc đĩa lớn hơn cả những ổ CD có tốc độ cao nhất (52X). - Các thông số ghi trên ổ đĩa CD-RW (VD: 52x32x52x) Cũng như các ổ đĩa CD- ROM, các con số được nhà sản suất ghi trên ổ đĩa CD-RW chính là tốc độ tối đa khi ổ đĩa hoạt động ở các chế độ đọc/ghi khác nhau. Số đầu tiên biểu diễn cho tốc độ đọc đĩa của ổ đĩa, số kế tiếp là tốc độ tối đa ghi được đối với các đĩa ghi lại (CD-RW) và số sau cũng chính là tốc độ cho phép ghi trên đĩa CD-R. 5. Case (thùng máy) Case (thùng máy) là giá đỡ để gắn các bộ phận khác của máy và bảo vệ các thiết bị khỏi bị tác động bởi môi trường. a) Case chưa sử dụng b) Case đang sử dụng Hình 1.5. Case máy tính 6. Power Supply (bộ nguồn) Power Supply (bộ nguồn): là thiết bị chuyển điện xoay chiều thành điện một chiều để cung cấp cho các bộ phận phần cứng với nhiều hiệu điện thế khác nhau. Bộ nguồn thường đi kèm với thùng máy. Hình 1.6 Power Supply (bộ nguồn) Các thông số kỹ thuật cơ bản của bộ nguồn Hãng sản xuất, loại nguồn, công xuất, số chân cắm 14
  15. - Hãng sản xuất (ACBEL, HUNTKEY, ORIENT) - Công xuất của nguồn (450W, 480W, 500W) - Số chân cắm (20 chân, 20+4 chân, 24 chân) 7. Keyboard (bàn phím), Mouse (chuột) Keyboard (bàn phím): là thiế t bi ̣nhâ ̣p , ngoài những chức năng cơ bản , có thể tìm thấ y n hững loa ̣i bàn phim ́ có nhiề u chức năng mở rô ̣ng để nghe nha ̣c , truy câ ̣p internet , hoă ̣c chơi game. Tùy loại bàn phím có thể cắm cổng PS /2, cổ ng USB, hoă ̣c không dây Hình 1.7 Keyboard (bàn phím) Mouse (chuô ̣t): là một thiết bị nhập . Có các loại chuột cơ dùng bi lăn để xác định vị trí, chuô ̣t quang dùng phản ứng ánh sáng (không có bi lăn ). Tùy loại chuột có thể cắm cổ ng PS/2, cổ ng USB, hoă ̣c không dây Hình 1.8 Mouse (chuột) 1.3.2. Các chuẩn ghép nối - Giao tiếp với CPU: Giúp bộ vi xử lý gắn kết với MainBoard Nhân dạng: giao tiếp với CPU có 2 dạng khe cắm (slot) và chân cắm (socket). + Dạng khe cắm là một rãnh dài nằm ở khu vực giữa MainBoard dùng cho PII, PIII đời cũ. Hiện nay hầu như người ta không sử dụng dạng khe cắm. + Dạng chân cắm (socket) là một khối hình vuông gồm nhiều chân. Hiên nay đang sử dụng socket 370, 478, 775 … tương ứng với số chân của CPU. Hình 1.9 Giao tiếp CPU (Socket) 15
  16. - AGP Slot: Khe cắ m card màn hình AGP viế t tắ t từ Array Graphic Adapter. Dùng để cắm card đồ họa. Nhận dạng: Là khe cắm nằm giữa socket và khe PCI trên MainBoard Lưu ý: Đối với những MainBoard có card màn hình tích hợp thì có thể có hoặc không có khe AGP. Khi đó khe AGP chỉ có tác để nâng cấp card màn hình bằng card rời nếu cần thiết để thay thế card tích hợp trên MainBoard. Hình 1.10 Khe cắm AGP - RAM Slot: Dùng để cắm RAM vào MainBoard. Nhận dạng: Khe cắm RAM luôn có cần gạt ở 2 đầu Lưu ý: Tùy vào loại RAM (SDRAM, DDRAM, RDRAM) giao diện khe cắm khác nhau Hình 1.11 Khe cắm RAM - PCI - Peripheral Component Interconnect khe cắ m mở rô ̣ng : Dùng để cắm các loại card như card mạng, card âm thanh, ... Nhận dạng: khe màu trắng sử nằm ở phía rìa MainBoard Hình 1.12 Khe cắm PCI - ISA Slot: Khe cắ m mở rô ̣ng ISA - Industry Standard Architecture. Dùng để cắm các loại card mở rộng như card mạng, card âm thanh... Nhâ ̣n da ̣ng: khe màu đen dài hơn PCI nằ m trên MainBoard. Hình 1.13 Khe cắm ISA - IDE Heade (Intergrated Drive Electronics): là đầu cắm 40 chân, cố định trên MainBoard để cắm các loại ổ cứng, CD. Mỗi MainBoard thường có hai IDE trên MainBoard. IDE1: chân cắm chính, để cắm dây cáp nối với ổ cứng chính Hình 1.14 Khe cắm IDE IDE2: chân cắm phụ, để cắm dây cáp nối với ổ cứng thứ 2 hoặc các ổ CD, DVD... 16
  17. Lưu ý: Dây cắp cắm ổ cứng dùng được cho cả ổ CD, DVD vì 2 IDE hoàn toàn giống nhau. - FDD Header: Là chân cắm dây cắm ổ đĩa mềm trên MainBoard. Đầu cắm FDD thường nằm gần IDE trên MainBoard và có tiết diện nhỏ hơn IDE. Lưu ý: Khi cắm dây cắm ổ mềm: đầu bị đánh tréo cắm vào ổ, đầu không tréo cắm vào đầu FDD trên MainBoard. - ROM BIOS: Là bộ nhớ sơ cấp của máy tính. ROM chứa hệ thống lệnh nhập xuất cơ bản (BIOS - Basic Input Output System) để kiểm tra phần cứng, nạp hệ điều hành nên còn gọi là ROM BIOS. Hình 1.14 Chipset ROM BIOS - PIN CMOS: Là viên pin 3V nuôi những thiết lập riêng của người dùng như ngày giờ hệ thống, mật khẩu bảo vệ ... Hình 1.15 Pin CMOS - Jumper: Là một miếng Plastic nhỏ trong có chất dẫn điện dùng để cắm vào những mạch hở tạo thành mạch kín trên MainBoard để thực hiện một nhiệm vụ nào đó như lưu mật khẩu CMOS, là một thành phần không thể thiếu để thiết lập ổ chính, ổ phụ khi gắn hai ổ cứng, hai ổ CD, hoặc ổ cứng và ổ CD Hình 1.16. Jumper trên một dây cáp. - Power Connector: Phải xác định được các loại đầu cắm cáp nguồn trên MainBoard: Đầu lớn nhất để cáp dây cáp nguồn lớn nhất từ bộ nguồn. Đối với MainBoard dành cho Pentum IV trở lên có một đầu cáp nguồn vuông bốn dây cắm vào MainBoard. Hình 1.17 Power Connector - FAN Connector Là chân cắm ba chân có ký hiệu FAN nằm ở khu vực giữa MainBoard để cung cấp nguồn cho quạt giải nhiệt của CPU. Trong trường hợp Case của có gắn quạt giải nhiệt, nếu không tìm thấy một chân cắm quạt nào trên MainBoard thì lấy nguồn trực tiếp từ các đầu dây của bộ nguồn. Hình 1.18 FAN Connector 17
  18. - Dây nối với Case Mặt trước thùng máy thông thường chúng ta có các thiết bị sau: + Nút Power: dùng để khởi động máy + Nút Reset: để khởi động lại máy trong trường hợp cần thiết + Đèn nguồn: màu xanh báo máy đang hoạt động + Đèn ổ cứng: màu đỏ báo ổ cứng đang truy xuất Hình 1.20 Dây nối với Case dữ liệu. Các thiết bị này được nối với MainBoard thông qua các dây điên nhỏ đi kèm Case Trên MainBoard sẽ có những chân cắm với các ký hiệu để giúp gắn đúng dây cho từng thiết bị. 1.3.3. Bài tập thực hành 1. Bài tập mẫu Bài 1: Trong bảng báo giá thiết bị của một công ty tin học có ghi các thông tin của MainBoard như sau: Hãy đọc và giải thích các thông số kỹ thuật. GIGABYTE 945P-G – Socket 775; Intel 945P chipset (Core 2 Duo) – Upto P4 3.8GHZ; 2xDual DDR2 533/667/800 (Max 4GB Ram); VGA & Sound 8 channel & NIC Gigabit onboard; 1xPCI Express; 3xPCI; 4xSATA; 533/800 FSB Trả lời: Nhà sản xuất: GIGABYTE | Model: 945P-G | Loại Chipset: Intel 945P hỗ trợ chip Core 2 Duo (chip 2 nhân). Hỗ trợ tốc độ xung nhịp đồng hồ của CPU lên tới 3.8GHZ | Hỗ trợ 2 RAM kênh đôi, tốc độ Bus có thể là 533/667/800MHZ và tổng dung lượng RAM tối đa là 4GB | Tích hợp card đồ họa, card âm thanh 8 kênh và card mạng | Có 1 khe cắm PCI Express, 3 khe cắm PCI, 4 khe cắm SATA | Tốc độ BUS hỗ trợ có thể là 533 hoặc 800MHZ Bài 2: Trong bảng báo giá thiết bị của một công ty tin học có ghi các thông tin của CPU như sau: Hãy đọc và giải thích các thông số kỹ thuật. Pentium 925 – 3.0GHz – 4MB – 64Bit – Dual Core – bus 800 – SK 775 – Box Trả lời: Chip Intel Pentium seri 925 - Xung đồng hồ: 3.0GHz – Cache: 4MB – Data width: 64Bit – Là vi xử lí 2 nhân – Bus có tốc độ 800MHz – Loại đế cắm: 775 chân cắm – Hàng Box Bài 3: Trong bảng báo giá thiết bị của một công ty tin học có ghi các thông tin của RAM như sau: Hãy đọc và giải thích các thông số kỹ thuật. DDR2 512MB bus 667 (PC-5300) Kingston Trả lời: RAM dung lượng 512MB | Tốc độ bus 667MHz, băng thông 5300MB/s | Hãng sản xuất: Kingston 18
  19. Bài 4: Trong bảng báo giá thiết bị của một công ty tin học có ghi các thông tin của HDD như sau: Hãy đọc và giải thích các thông số kỹ thuật. Seagate Barracuda 160GB Serial ATA II (300MB/s); 7200rpm; 8MB Cache Trả lời: Hãng sản xuất: Seagate Barracuda | Dung lượng: 160GB | Kết nối: SATA II | Tốc độ vòng quay: 7200 vòng/phút | Bộ nhớ đệm: 8MB 2. Bài tập luyện tập Bài 1: Chọn các thiết bị trong xưởng thực hành để xây dựng một hệ thống máy tính STT Tên thiết bị 1 2 3 … Bài 2: Dựa vào bảng thiết bị giáo viên đưa cho (file báo giá thiết bị của công ty máy tính). Lựa chọn các linh kiện máy tính phù hợp để xây dựng cấu hình cho một hệ thống máy tính TT Tên thiết bị Hãng SX và thông số KT Ghi chú 1 Vi xử lí 2 Bo mạch chủ 3 Bộ nhớ trong 4 Ổ đĩa cứng 5 Card màn hình (nếu cần) 6 Bộ nguồn 7 Ổ đĩa quang 8 Case (thùng máy) 9 Màn hình 10 Bàn phím, chuột Bài 3: Cho MainBoard như hình sau. Hãy lựa chọn thiết bị và xác định vị trí để lắp thiết bị tương ứng trong bài 1 19
  20. STT Tên khe cắm thiết bị Dấu hiệu nhận biết 1 Khe cắm CPU (Socket 478) Là một khối hình vuông gồm nhiều chân, …. 2 … Bài 4: Cho bảng cấu hình máy tính như sau hãy tìm ra các lỗi không thương thích giữa các thành phần TT Tên thiết bị Hãng SX và thông số KT 1 Vi xử lí Intel CELERON- 430, 1.8GHz/ 512KB/ Bus 800/ 64bit, SOCKET 775, EDB(XD) – BOX; 2 Bo mạch chủ ASUS P7H55-M, Chip set INTEL H55 (core i3,i5,i7), DDR3*4 2200(OC)/ 1600/ 1333/ 1066MHz, VGA/D-SUB/ HDMI, Sound 8ch, Lan Gigabit, 6SATA 3Gb/s, 2PCI, PCIE16x, 12USB 2.0, SOCKET 1156 3 Bộ nhớ trong 2Gb KINGSTON, DDRAM II Bus 800 (PC2 6400) 4 Ổ đĩa cứng SAMSUNG 500Gb, 7200rpm (SATA2, 16Mb caches) 5 Card màn hình 512Mb Nvidia Geforce 8400GS/ D-sub/ DVI/ S- (nếu cần) video/ DDR2/ 64bit 6 Bộ nguồn HUNTKEY LW6450HG GREEN STAR 450W, ATX12V V2.2 của Intel/ công suất 450W/ quạt 12cm/ tiếng ồn thấp, điện năng thấp, an toàn khi quá tải, Hỗ trợ hệ điều hành Vista 20
nguon tai.lieu . vn
Tin học văn phòng Đồ họa - Thiết kế - Flash Quản trị Web Cơ sở dữ liệu Quản trị mạng Kỹ thuật lập trình Hệ điều hành Phần cứng An ninh - Bảo mật Chứng chỉ quốc tế Thủ thuật máy tính Điện - Điện tử Kinh tế học Hoá học Xã hội học Môi trường