Xem mẫu
Giáo trình
NHẬP MÔN QUẢN TRỊ HỆ THỐNG LINUX
Trần Huy Thắng
(tranhuythang@gmail.com)
Do điều kiện thời gian, cuốn sách còn một phần chưa được viết.
--> Rất mong bạn đọc có thể tham gia viết tiếp để hoàn thiện cuốn sách.
Tài liệu này có thể download tại: www.fita.hua.edu.vn/thangtran
Bạn có thể trích đăng lại (một phần hay toàn bộ) nội dung cuốn sách với chú thích về nơi
download cuốn sách và thông báo tìm người viết tiếp này. Nếu có ý định thương mại xin nhắn
trước với tác giả.
1/145
Lề của sách được đặt chế độ mirror margin để bạn có thể in 2 mặt.
2/145
Lời nói đầu
Cuốn “Nhập môn Quản trị Hệ thống Linux” được viết với mục đích làm giáo trình cho một lớp Linux
3 hoặc 6 tín chỉ (45 hoặc 90 giờ) học thực hành trên phần mềm máy ảo VMware Workstation. Nội
dung cuốn sách gồm 3 phần:
Phần 1 (phần phụ): Giới thiệu về luật bản quyền, phần mềm tự do/nguồn mở (FOSS), các hệ điều
hành *nix. Phần này tuy không liên quan đến các thao tác kỹ thuật và các sách về quản trị hệ thống
cũng không đề cập nhiều nhưng chúng tôi nghĩ rất nên đưa vào. Đặc biệt trong các trường đại học ở
Việt Nam, (theo sự quan sát cá nhân) vấn đề “bản quyền”, “nguồn mở” chưa được dạy một cách đúng
mực do đó chúng tôi cho rằng cơ hội tốt nhất để bổ sung phần thiếu sót này là lồng nó vào trong các
lớp/giáo trình về Linux.
(Phần này chỉ nên nói trong buổi đầu tiên giới thiệu môn học.)
Phần 2 và 3 (phần chính): Các câu lệnh quản trị Linux trên máy đơn và trong môi trường mạng. Cuốn
sách chỉ nói về các câu lệnh mà không đề cập đến các công cụ có giao diện đồ họa bởi: thứ nhất, người
mới học (vốn đang dùng Windows) nên tập làm quen với việc gõ lệnh; thứ hai, cái vỏ giao diện đồ họa
nhiều khi không khai thác hết được các lệnh mà nó gọi đến. Các câu lệnh trong sách được thực thi trên
Redhat/Fedora nhưng hoàn toàn có thể chạy bình thường trên Debian, Ubuntu, OpenSuse (trừ phần cài
đặt gói phần mềm.)
Tài liệu này được dạy trên VMware Workstation (nên cũng có một bài hướng dẫn nhỏ về mạng ảo của
phần mềm này.)
(Chúng tôi cũng cho rằng phần Shell script để tự động hóa các thao tác quản trị là phần nâng cao chỉ
dành cho những người đã quen với Linux nên không đề cập đến trong cuốn sách nhập môn này.)
Do điều kiện thời gian, chúng tôi chưa viết được phần 3 cũng như còn thiếu một số điểm ở phần
1 và phần 2 nên rất mong bạn đọc có thể tham gia viết tiếp để lắp ghép thành một cuốn sách
hoàn chỉnh.
Trần Huy Thắng (tranhuythang@gmail.com)
Bạn có thể trích đăng lại (một phần hay toàn bộ) nội dung cuốn sách với chú thích về nơi
download cuốn sách và thông báo tìm người viết tiếp này. Nếu có ý định thương mại xin nhắn
trước với tác giả.
Mục lục sơ lược
Bài 1. Khái niệm FOSS và *nix _______________________________________________________ 9
Bài 2. Bổ túc kiến thức về HDD. Cài đặt Linux, FreeBSD (chưa xong). _____________________ 29
Bài 3. Làm quen với Linux command _________________________________________________ 31
Bài 4. Devices - Filesystems – Mounting_______________________________________________ 52
Bài 5. Install softwares _____________________________________________________________ 65
Bài 6. Quản trị user. File permission _________________________________________________ 72
Bài 7. Advanced partitioning: RAID & LVM ___________________________________________ 87
Bài 8. Quản lý process, daemon______________________________________________________ 99
Bài 9. Quá trình khởi động (grub, kernel, init) và tắt máy của Linux _______________________ 113
Bài 10. Tạo mạng ảo bằng VMware Workstation _______________________________________ 126
Bài 11. Bổ túc kiến thức về TCP/IP__________________________________________________ 136
Bài 12. Configure card mạng (chưa xong) ____________________________________________ 142
Tài liệu tham khảo _______________________________________________________________ 145
3/145
Mục lục
Bài 1. Khái niệm FOSS và *nix ............................................................................................................. 9
I. FOSS............................................................................................................................................................. 10
1. Sở hữu trí tuệ ............................................................................................................................................................ 10
Sở hữu trí tuệ (intelectual property)......................................................................................................................... 10
Sở hữu công (public domain) .................................................................................................................................. 10
Đối ngược với sở hữu trí tuệ là sở hữu công ....................................................................................................... 10
Khi sở hữu trí tuệ trở thành sở hữu công ............................................................................................................ 11
Copyright (bản quyền) © ......................................................................................................................................... 11
Thương hiệu (trademark) ......................................................................................................................................... 12
2. Phân loại phần mềm theo quyền của người sử dụng ................................................................................................ 13
EULA và các quyền của người sử dụng .................................................................................................................. 13
Proprietary softwares hay FOSS .............................................................................................................................. 13
Disclaimer of warranty (chối bỏ bảo đảm) .............................................................................................................. 14
3. Free/Open source softwares (FOSS) ........................................................................................................................ 14
a. Định nghĩa Free/Open source softwares .............................................................................................................. 14
Free software ...................................................................................................................................................... 14
Open source software.......................................................................................................................................... 15
Free softwares vs Open source ........................................................................................................................... 17
b. FOSS và chuyện “miễn phí” ................................................................................................................................ 17
FOSS thì miễn phí ? ............................................................................................................................................ 17
FOSS thương mại ? ............................................................................................................................................. 18
c. Các mẫu giấy phép FOSS .................................................................................................................................... 19
4. Các giấy phép FOSS kiểu public domain: BSD, MIT, Apache ................................................................................ 20
BSD (copycenter) .................................................................................................................................................... 20
MIT licence ............................................................................................................................................................. 21
Apache ..................................................................................................................................................................... 22
5. Các giấy phép FOSS kiểu weak copyleft: LGPL và Perl (chưa viết) ....................................................................... 22
6. Giấy phép (strong) copyleft: GPL (chưa xong) ........................................................................................................ 22
Ý tưởng của giấy phép GPL: ................................................................................................................................... 22
Ý nghĩa của giấy phép GPL:.................................................................................................................................... 23
Áp dụng các điều khoản của GPL ........................................................................................................................... 23
7. Mô hình phát triển phần mềm FOSS (chưa viết) ...................................................................................................... 23
8. Mô hình kinh doanh phần mềm FOSS (chưa viết) ................................................................................................... 23
9. Những quan niệm sai lầm thường thấy về FOSS (chưa viết) ................................................................................... 23
II. *nix .............................................................................................................................................................. 23
1. Giới thiệu UNIX, BSD ............................................................................................................................................. 23
UNIX ....................................................................................................................................................................... 24
BSD ......................................................................................................................................................................... 24
2. UNIX và UNIX-like (*nix) ...................................................................................................................................... 25
3. Chuẩn POSIX (SUS) ................................................................................................................................................ 25
4. Nhân Linux và Dự án GNU...................................................................................................................................... 26
5. Linux distribution ..................................................................................................................................................... 26
Bài 2. Bổ túc kiến thức về HDD. Cài đặt Linux, FreeBSD (chưa xong). .......................................... 29
1. Hiểu về HDD ............................................................................................................................................... 29
1.a. Cấu trúc vật lý của HDD ....................................................................................................................................... 29
1.b. Cấu trúc logic của HDD ........................................................................................................................................ 30
1.c. Quá trình khởi động OS của máy tính ................................................................................................................... 30
2. Công cụ máy ảo để học thực hành Linux. Một số chú ý về Vmware Workstation. .............................. 30
3. Các cách để có được một bản Linux distro và trường hợp của Redhat. ............................................... 30
4. Cài đặt Linux, FreeBSD ............................................................................................................................. 30
4.a. Cài đặt Linux ......................................................................................................................................................... 30
4.b. Cài đặt FreeBSD .................................................................................................................................................... 30
4.c. Tự động hóa quá trình cài đặt ................................................................................................................................ 30
5. Vấn đề multi OS .......................................................................................................................................... 30
Bài 3. Làm quen với Linux command .................................................................................................. 31
1. Đăng nhập và tắt máy ................................................................................................................................ 31
2. Kernel, Shell ................................................................................................................................................ 32
4/145
3. Virtual Console và Terminal ..................................................................................................................... 33
4. Lệnh trong Linux ....................................................................................................................................... 33
a. Cách viêt lệnh........................................................................................................................................................... 33
b. Thực thi executable file............................................................................................................................................ 34
c. Dừng một lệnh.......................................................................................................................................................... 35
c. Shell script................................................................................................................................................................ 35
d. Metacharacters ......................................................................................................................................................... 35
e. Help .......................................................................................................................................................................... 36
f. History ...................................................................................................................................................................... 36
5. su .................................................................................................................................................................. 36
6. Làm việc với file và thư mục trên *nix ..................................................................................................... 36
a. Cấu trúc file và thư mục của Linux khác với của Windows..................................................................................... 36
b. Đường dẫn thư mục của Linux – kí hiệu /, thói quen TAB, thư mục . ~.................................................................. 37
Hãy cẩn thận với dấu /............................................................................................................................................. 37
Thư mục home, thư mục hiện hành, thư mục ~ . .................................................................................................. 38
Muốn nhanh thì bấm TAB hoặc TAB TAB ............................................................................................................ 38
Khi tên file, thư mục chứa kí tự đặc biệt ................................................................................................................. 39
c. Lệnh ls –l, xem thông tin về file, thư mục................................................................................................................ 39
d. Các lệnh xem, tạo mới, xóa, di chuyển, đổi tên file và thư mục .............................................................................. 40
Hiển thị nội dung file .............................................................................................................................................. 40
Tạo thư mục mới ..................................................................................................................................................... 40
Tạo file mới ............................................................................................................................................................. 40
Đổi tên/di chuyển file và thư mục ........................................................................................................................... 40
Copy file và thư mục ............................................................................................................................................... 40
Xóa file hoặc thư mục ............................................................................................................................................. 41
e. Midnight Commander (mc) ...................................................................................................................................... 41
f. Link .......................................................................................................................................................................... 41
g. Archive và Compress file ......................................................................................................................................... 41
h. Tìm kiếm file và thư mục ......................................................................................................................................... 42
7. Filesystem Hierarchy standard ................................................................................................................. 43
8. Trong *nix, mọi thứ đều là file. ................................................................................................................. 45
9. Redirection và xargs .................................................................................................................................. 46
a. Redirect stdin, stdout, stderr to file .......................................................................................................................... 46
b. Pipe và kết hợp với grep, wc, sort, less .................................................................................................................... 48
c. xargs ......................................................................................................................................................................... 49
10. VIM editor ................................................................................................................................................ 49
11. Regular expression ................................................................................................................................... 50
Bài 4. Devices - Filesystems – Mounting.............................................................................................. 52
1. Device .......................................................................................................................................................... 52
a. Peripheral device và Driver ...................................................................................................................................... 52
Peripheral device ..................................................................................................................................................... 52
Phân loại device: block, character, virtual............................................................................................................... 52
Driver ...................................................................................................................................................................... 53
b. Device file (special file) ........................................................................................................................................... 53
c. Sử dụng storage device. ........................................................................................................................................... 55
2. Filesystem .................................................................................................................................................... 55
a. Filesystem của block device ..................................................................................................................................... 55
b. Format ...................................................................................................................................................................... 55
i) fdisk – edit partition table .................................................................................................................................... 56
ii) mkfs (make filesystem)....................................................................................................................................... 56
3. Mounting ..................................................................................................................................................... 57
a. Lệnh mount .............................................................................................................................................................. 57
b. file cấu hình /etc/fstab .............................................................................................................................................. 58
c. file cấu hình /etc/mtab .............................................................................................................................................. 59
4. Hai partition đặc biệt của Linux ............................................................................................................... 60
5. dd và loop device ........................................................................................................................................ 60
a. Lệnh dd .................................................................................................................................................................... 60
b. loop device ............................................................................................................................................................... 61
5/145
nguon tai.lieu . vn
NHẬP MÔN QUẢN TRỊ HỆ THỐNG LINUX
Trần Huy Thắng
(tranhuythang@gmail.com)
Do điều kiện thời gian, cuốn sách còn một phần chưa được viết.
--> Rất mong bạn đọc có thể tham gia viết tiếp để hoàn thiện cuốn sách.
Tài liệu này có thể download tại: www.fita.hua.edu.vn/thangtran
Bạn có thể trích đăng lại (một phần hay toàn bộ) nội dung cuốn sách với chú thích về nơi
download cuốn sách và thông báo tìm người viết tiếp này. Nếu có ý định thương mại xin nhắn
trước với tác giả.
1/145
Lề của sách được đặt chế độ mirror margin để bạn có thể in 2 mặt.
2/145
Lời nói đầu
Cuốn “Nhập môn Quản trị Hệ thống Linux” được viết với mục đích làm giáo trình cho một lớp Linux
3 hoặc 6 tín chỉ (45 hoặc 90 giờ) học thực hành trên phần mềm máy ảo VMware Workstation. Nội
dung cuốn sách gồm 3 phần:
Phần 1 (phần phụ): Giới thiệu về luật bản quyền, phần mềm tự do/nguồn mở (FOSS), các hệ điều
hành *nix. Phần này tuy không liên quan đến các thao tác kỹ thuật và các sách về quản trị hệ thống
cũng không đề cập nhiều nhưng chúng tôi nghĩ rất nên đưa vào. Đặc biệt trong các trường đại học ở
Việt Nam, (theo sự quan sát cá nhân) vấn đề “bản quyền”, “nguồn mở” chưa được dạy một cách đúng
mực do đó chúng tôi cho rằng cơ hội tốt nhất để bổ sung phần thiếu sót này là lồng nó vào trong các
lớp/giáo trình về Linux.
(Phần này chỉ nên nói trong buổi đầu tiên giới thiệu môn học.)
Phần 2 và 3 (phần chính): Các câu lệnh quản trị Linux trên máy đơn và trong môi trường mạng. Cuốn
sách chỉ nói về các câu lệnh mà không đề cập đến các công cụ có giao diện đồ họa bởi: thứ nhất, người
mới học (vốn đang dùng Windows) nên tập làm quen với việc gõ lệnh; thứ hai, cái vỏ giao diện đồ họa
nhiều khi không khai thác hết được các lệnh mà nó gọi đến. Các câu lệnh trong sách được thực thi trên
Redhat/Fedora nhưng hoàn toàn có thể chạy bình thường trên Debian, Ubuntu, OpenSuse (trừ phần cài
đặt gói phần mềm.)
Tài liệu này được dạy trên VMware Workstation (nên cũng có một bài hướng dẫn nhỏ về mạng ảo của
phần mềm này.)
(Chúng tôi cũng cho rằng phần Shell script để tự động hóa các thao tác quản trị là phần nâng cao chỉ
dành cho những người đã quen với Linux nên không đề cập đến trong cuốn sách nhập môn này.)
Do điều kiện thời gian, chúng tôi chưa viết được phần 3 cũng như còn thiếu một số điểm ở phần
1 và phần 2 nên rất mong bạn đọc có thể tham gia viết tiếp để lắp ghép thành một cuốn sách
hoàn chỉnh.
Trần Huy Thắng (tranhuythang@gmail.com)
Bạn có thể trích đăng lại (một phần hay toàn bộ) nội dung cuốn sách với chú thích về nơi
download cuốn sách và thông báo tìm người viết tiếp này. Nếu có ý định thương mại xin nhắn
trước với tác giả.
Mục lục sơ lược
Bài 1. Khái niệm FOSS và *nix _______________________________________________________ 9
Bài 2. Bổ túc kiến thức về HDD. Cài đặt Linux, FreeBSD (chưa xong). _____________________ 29
Bài 3. Làm quen với Linux command _________________________________________________ 31
Bài 4. Devices - Filesystems – Mounting_______________________________________________ 52
Bài 5. Install softwares _____________________________________________________________ 65
Bài 6. Quản trị user. File permission _________________________________________________ 72
Bài 7. Advanced partitioning: RAID & LVM ___________________________________________ 87
Bài 8. Quản lý process, daemon______________________________________________________ 99
Bài 9. Quá trình khởi động (grub, kernel, init) và tắt máy của Linux _______________________ 113
Bài 10. Tạo mạng ảo bằng VMware Workstation _______________________________________ 126
Bài 11. Bổ túc kiến thức về TCP/IP__________________________________________________ 136
Bài 12. Configure card mạng (chưa xong) ____________________________________________ 142
Tài liệu tham khảo _______________________________________________________________ 145
3/145
Mục lục
Bài 1. Khái niệm FOSS và *nix ............................................................................................................. 9
I. FOSS............................................................................................................................................................. 10
1. Sở hữu trí tuệ ............................................................................................................................................................ 10
Sở hữu trí tuệ (intelectual property)......................................................................................................................... 10
Sở hữu công (public domain) .................................................................................................................................. 10
Đối ngược với sở hữu trí tuệ là sở hữu công ....................................................................................................... 10
Khi sở hữu trí tuệ trở thành sở hữu công ............................................................................................................ 11
Copyright (bản quyền) © ......................................................................................................................................... 11
Thương hiệu (trademark) ......................................................................................................................................... 12
2. Phân loại phần mềm theo quyền của người sử dụng ................................................................................................ 13
EULA và các quyền của người sử dụng .................................................................................................................. 13
Proprietary softwares hay FOSS .............................................................................................................................. 13
Disclaimer of warranty (chối bỏ bảo đảm) .............................................................................................................. 14
3. Free/Open source softwares (FOSS) ........................................................................................................................ 14
a. Định nghĩa Free/Open source softwares .............................................................................................................. 14
Free software ...................................................................................................................................................... 14
Open source software.......................................................................................................................................... 15
Free softwares vs Open source ........................................................................................................................... 17
b. FOSS và chuyện “miễn phí” ................................................................................................................................ 17
FOSS thì miễn phí ? ............................................................................................................................................ 17
FOSS thương mại ? ............................................................................................................................................. 18
c. Các mẫu giấy phép FOSS .................................................................................................................................... 19
4. Các giấy phép FOSS kiểu public domain: BSD, MIT, Apache ................................................................................ 20
BSD (copycenter) .................................................................................................................................................... 20
MIT licence ............................................................................................................................................................. 21
Apache ..................................................................................................................................................................... 22
5. Các giấy phép FOSS kiểu weak copyleft: LGPL và Perl (chưa viết) ....................................................................... 22
6. Giấy phép (strong) copyleft: GPL (chưa xong) ........................................................................................................ 22
Ý tưởng của giấy phép GPL: ................................................................................................................................... 22
Ý nghĩa của giấy phép GPL:.................................................................................................................................... 23
Áp dụng các điều khoản của GPL ........................................................................................................................... 23
7. Mô hình phát triển phần mềm FOSS (chưa viết) ...................................................................................................... 23
8. Mô hình kinh doanh phần mềm FOSS (chưa viết) ................................................................................................... 23
9. Những quan niệm sai lầm thường thấy về FOSS (chưa viết) ................................................................................... 23
II. *nix .............................................................................................................................................................. 23
1. Giới thiệu UNIX, BSD ............................................................................................................................................. 23
UNIX ....................................................................................................................................................................... 24
BSD ......................................................................................................................................................................... 24
2. UNIX và UNIX-like (*nix) ...................................................................................................................................... 25
3. Chuẩn POSIX (SUS) ................................................................................................................................................ 25
4. Nhân Linux và Dự án GNU...................................................................................................................................... 26
5. Linux distribution ..................................................................................................................................................... 26
Bài 2. Bổ túc kiến thức về HDD. Cài đặt Linux, FreeBSD (chưa xong). .......................................... 29
1. Hiểu về HDD ............................................................................................................................................... 29
1.a. Cấu trúc vật lý của HDD ....................................................................................................................................... 29
1.b. Cấu trúc logic của HDD ........................................................................................................................................ 30
1.c. Quá trình khởi động OS của máy tính ................................................................................................................... 30
2. Công cụ máy ảo để học thực hành Linux. Một số chú ý về Vmware Workstation. .............................. 30
3. Các cách để có được một bản Linux distro và trường hợp của Redhat. ............................................... 30
4. Cài đặt Linux, FreeBSD ............................................................................................................................. 30
4.a. Cài đặt Linux ......................................................................................................................................................... 30
4.b. Cài đặt FreeBSD .................................................................................................................................................... 30
4.c. Tự động hóa quá trình cài đặt ................................................................................................................................ 30
5. Vấn đề multi OS .......................................................................................................................................... 30
Bài 3. Làm quen với Linux command .................................................................................................. 31
1. Đăng nhập và tắt máy ................................................................................................................................ 31
2. Kernel, Shell ................................................................................................................................................ 32
4/145
3. Virtual Console và Terminal ..................................................................................................................... 33
4. Lệnh trong Linux ....................................................................................................................................... 33
a. Cách viêt lệnh........................................................................................................................................................... 33
b. Thực thi executable file............................................................................................................................................ 34
c. Dừng một lệnh.......................................................................................................................................................... 35
c. Shell script................................................................................................................................................................ 35
d. Metacharacters ......................................................................................................................................................... 35
e. Help .......................................................................................................................................................................... 36
f. History ...................................................................................................................................................................... 36
5. su .................................................................................................................................................................. 36
6. Làm việc với file và thư mục trên *nix ..................................................................................................... 36
a. Cấu trúc file và thư mục của Linux khác với của Windows..................................................................................... 36
b. Đường dẫn thư mục của Linux – kí hiệu /, thói quen TAB, thư mục . ~.................................................................. 37
Hãy cẩn thận với dấu /............................................................................................................................................. 37
Thư mục home, thư mục hiện hành, thư mục ~ . .................................................................................................. 38
Muốn nhanh thì bấm TAB hoặc TAB TAB ............................................................................................................ 38
Khi tên file, thư mục chứa kí tự đặc biệt ................................................................................................................. 39
c. Lệnh ls –l, xem thông tin về file, thư mục................................................................................................................ 39
d. Các lệnh xem, tạo mới, xóa, di chuyển, đổi tên file và thư mục .............................................................................. 40
Hiển thị nội dung file .............................................................................................................................................. 40
Tạo thư mục mới ..................................................................................................................................................... 40
Tạo file mới ............................................................................................................................................................. 40
Đổi tên/di chuyển file và thư mục ........................................................................................................................... 40
Copy file và thư mục ............................................................................................................................................... 40
Xóa file hoặc thư mục ............................................................................................................................................. 41
e. Midnight Commander (mc) ...................................................................................................................................... 41
f. Link .......................................................................................................................................................................... 41
g. Archive và Compress file ......................................................................................................................................... 41
h. Tìm kiếm file và thư mục ......................................................................................................................................... 42
7. Filesystem Hierarchy standard ................................................................................................................. 43
8. Trong *nix, mọi thứ đều là file. ................................................................................................................. 45
9. Redirection và xargs .................................................................................................................................. 46
a. Redirect stdin, stdout, stderr to file .......................................................................................................................... 46
b. Pipe và kết hợp với grep, wc, sort, less .................................................................................................................... 48
c. xargs ......................................................................................................................................................................... 49
10. VIM editor ................................................................................................................................................ 49
11. Regular expression ................................................................................................................................... 50
Bài 4. Devices - Filesystems – Mounting.............................................................................................. 52
1. Device .......................................................................................................................................................... 52
a. Peripheral device và Driver ...................................................................................................................................... 52
Peripheral device ..................................................................................................................................................... 52
Phân loại device: block, character, virtual............................................................................................................... 52
Driver ...................................................................................................................................................................... 53
b. Device file (special file) ........................................................................................................................................... 53
c. Sử dụng storage device. ........................................................................................................................................... 55
2. Filesystem .................................................................................................................................................... 55
a. Filesystem của block device ..................................................................................................................................... 55
b. Format ...................................................................................................................................................................... 55
i) fdisk – edit partition table .................................................................................................................................... 56
ii) mkfs (make filesystem)....................................................................................................................................... 56
3. Mounting ..................................................................................................................................................... 57
a. Lệnh mount .............................................................................................................................................................. 57
b. file cấu hình /etc/fstab .............................................................................................................................................. 58
c. file cấu hình /etc/mtab .............................................................................................................................................. 59
4. Hai partition đặc biệt của Linux ............................................................................................................... 60
5. dd và loop device ........................................................................................................................................ 60
a. Lệnh dd .................................................................................................................................................................... 60
b. loop device ............................................................................................................................................................... 61
5/145