1. Trang Chủ
  2. Kỹ thuật lập trình
  3. Giáo trình Lập trình cơ bản (Nghề: Lập trình máy tính) - CĐ Cơ Giới Ninh Bình

Giáo trình Lập trình cơ bản (Nghề: Lập trình máy tính) - CĐ Cơ Giới Ninh Bình

(NB) Giáo trình Lập trình cơ bản được chia thành 6 chương, cung cấp cho người học các kiến thức: Làm quen ngôn ngữ lập trình; Các thành phần trong ngôn ngữ lập trình; Các cấu trúc điều khiển; Hàm và thủ tục; Dữ liệu kiểu tập hợp, mảng và bản ghi; Dữ liệu kiểu chuỗi. Mời các bạn cùng tham khảo. BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔNG TRƯỜNG CAO ĐẲNG CƠ GIỚI NINH BÌNH GIÁO TRÌNH MÔN HỌC: MH 11_LẬP TRÌNH CĂN BẢN NGHỀ: LẬP TRÌNH MÁY TÍNH TRÌNH ĐỘ: CAO ĐẲNG NGHỀ/ TRUNG CẤP NGHỀ Ban hành kèm theo Quyế

Thể loại Tài liệu miễn phí Kỹ thuật lập trình

Số trang 118

Ngày tạo 10/1/2021 10:44:24 PM +00:00

Loại tệp DOC

Kích thước 1.01 M

Tên tệp

Tải Giáo trình Lập trình cơ bản (Nghề: Lập trình máy t... (.pdf)

Xem mẫu

  1. BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔNG TRƯỜNG CAO ĐẲNG CƠ GIỚI NINH BÌNH GIÁO TRÌNH MÔN HỌC: MH 11_LẬP TRÌNH CĂN BẢN NGHỀ: LẬP TRÌNH MÁY TÍNH TRÌNH ĐỘ: CAO ĐẲNG NGHỀ/ TRUNG CẤP NGHỀ Ban hành kèm theo Quyết định số:        /QĐ­…   ngày…….tháng….năm ......... …………   của………………………………. Ninh Bình, năm 2016 1
  2. MỤC LỤC        TRANG  LỜI GIỚI THIỆU                                                                                                                                ............................................................................................................................      4  MÔN HỌC LẬP TRÌNH CĂN BẢN                                                                                                   ...............................................................................................     5  Chương 1. THUẬT TOÁN                                                                                                                  ..............................................................................................................      6  1.Ví dụ                                                                                                                                                  ..............................................................................................................................................      6  2. Khái niệm                                                                                                                                         .....................................................................................................................................      7  3. Các đặc trưng của thuật toán:                                                                                                         .....................................................................................................      8  4. Các phương pháp biểu diễn thuật toán                                                                                           .......................................................................................     8  CHƯƠNG 2: GIỚI THIỆU NGÔN NGỮ LẬP TRÌNH C++                                                          ......................................................       11  2. Đặc điểm                                                                                                                                       ...................................................................................................................................       12  3. Cấu trúc một chương trình C++                                                                                                    ................................................................................................       12  4. Một số ví dụ mẫu                                                                                                                          ......................................................................................................................       13  5. Cài đặt chương trình                                                                                                                      ..................................................................................................................       15  6. Khởi động chương trình                                                                                                                ............................................................................................................       15  7. Soạn thảo chương trình                                                                                                                 .............................................................................................................       15  8. Thoát khỏi chương trình                                                                                                                ............................................................................................................       16  CHƯƠNG 3: CÁC THÀNH PHẦN VÀ CÁC KIỂU DỮ LIỆU CƠ BẢN                                     .................................       17  1. Các thành phần                                                                                                                               ...........................................................................................................................       17  2. Các kiểu dữ liệu căn bản                                                                                                              ..........................................................................................................       22  3. Hằng                                                                                                                                               ...........................................................................................................................................       25  4. Các phép toán của C++                                                                                                                  ..............................................................................................................       29  5. Xuất nhập dữ liệu                                                                                                                         .....................................................................................................................       35  CHƯƠNG 4: CÁC CẤU TRÚC ĐIỀU KHIỂN                                                                               ...........................................................................      41  1. Lệnh đơn và lệnh phức                                                                                                                 .............................................................................................................       41  2. Cấu trúc điều kiện if…else                                                                                                           .......................................................................................................       41  3. Cấu trúc lựa chọn switch … case                                                                                                  ..............................................................................................       43  4. Các cấu trúc lặp                                                                                                                             .........................................................................................................................       45  5. Câu lệnh break, continue, goto và hàm exit                                                                                   ...............................................................................      56  CHƯƠNG 5: HÀM                                                                                                                           .......................................................................................................................       59  1. Khái niệm                                                                                                                                       ...................................................................................................................................       59  2. Khai báo hàm                                                                                                                                  ..............................................................................................................................       60  3. Kết quả trả về của hàm – lệnh return                                                                                          .....................................................................................      63  4. Cách truyền tham số cho hàm                                                                                                       ...................................................................................................       64  5. Đệ qui                                                                                                                                             .........................................................................................................................................       71  CHƯƠNG 6: MẢNG (ARRAY)                                                                                                       ...................................................................................................       74  1. Khái niệm                                                                                                                                       ...................................................................................................................................       75  2. Khai báo mảng                                                                                                                               ...........................................................................................................................       75  4. Dùng mảng làm tham số                                                                                                                ............................................................................................................       92  CHƯƠNG 7: CON TRỎ (POINTER)                                                                                            ........................................................................................       102  1. Khái niệm                                                                                                                                     .................................................................................................................................       102  2. Toán tử (&)                                                                                                                                   ...............................................................................................................................       102  3. Toán tử (*)                                                                                                                                    ................................................................................................................................       103  4. Khai báo biến kiểu con trỏ                                                                                                          ......................................................................................................       103  5. Các phép toán                                                                                                                               ...........................................................................................................................       103 2
  3.  6. Con trỏ hằng                                                                                                                                ............................................................................................................................       104  7. Con trỏ mảng                                                                                                                               ...........................................................................................................................       104  8. Khởi tạo con trỏ                                                                                                                           .......................................................................................................................       104  9. Con trỏ tới con trỏ                                                                                                                       ...................................................................................................................       105  10. Con trỏ không kiểu                                                                                                                    ................................................................................................................      106  11. Con trỏ hàm                                                                                                                                ............................................................................................................................       107  CHƯƠNG 8: CẤU TRÚC (STRUCTURE)                                                                                    ................................................................................       109  1. Khái niệm cấu trúc                                                                                                                      ..................................................................................................................      109  2. Khai báo cấu trúc                                                                                                                         .....................................................................................................................       109  3. Truy nhập đến các thành phần của cấu trúc                                                                              ..........................................................................      112  4. Ví dụ cấu trúc                                                                                                                              ..........................................................................................................................       116 3
  4. LỜI GIỚI THIỆU Giáo Trình Lập trình căn bản C++ được biên soạn nhằm đáp ứng yêu cầu  học tập của   sinh viên bước đầu làm quen với công việc lập trình, đồng thời  giúp cho sinh viên có một tài liệu học tập, rèn luyện tốt khả năng lập trình, tạo  nền tảng vững chắc cho các môn học tiếp theo . Giáo trình không chỉ phù hợp cho người mới bắt đầu mà còn phù hợp cho   những người cần tham khảo. Nội dung của giáo trình được chia thành 6 chương: Chương 1: Làm quen ngôn ngữ lập trình Chương 2: Các thành phần trong ngôn ngữ lập trình Chương 3: Các cấu trúc điều khiển Chương 4: Hàm và thủ tục Chương 5: Dữ liệu kiểu tập hợp, mảng và bản ghi Chương 6: Dữ liệu kiểu chuỗi Khi biên soạn, chúng tôi đã tham khảo các giáo trình và tài liệu giảng dạy   môn học này của một số  trường Cao đẳng, Đại học để  giáo trình vừa đạt yêu  cầu về  nội dung vừa thích hợp với đối tượng là sinh viên của các trường Cao  đẳng Nghề. Chúng tôi hy vọng sớm nhận được những ý kiến đóng góp, phê bình của  bạn đọc về  nội dung, chất lượng và hình thức trình bày để  giáo trình này ngày  một hoàn thiện hơn. 4
  5. MÔN HỌC LẬP TRÌNH CĂN BẢN Mã môn học: MH05 Vị trí, tính chất, ý nghĩa và vai trò của môn học:  Vị trí:  Môn học được bố  trí sau khi học xong các môn cơ  sở  phương pháp tính toán, soạn thảo văn  bản, trước các môn học/ mô đun đào tạo chuyên môn nghề. Tính chất: Là môn học lý thuyết cơ sở. Mục tiêu của môn học:  Trích trong chương trình đào tạo đã được xây dựng của môn học tương  ứng và cụ  thể   hóa cho phù hợp nội dung giáo trình. - Trình bày được khái niệm về lập máy tính; - Mô tả được ngôn ngữ lập trình:  cú pháp, công dụng của các  câu lệnh; - Phân tích được chương trình: xác định nhiệm vụ chương trình; - Thực hiện được các thao tác trong môi trường phát triển phần mềm: biên tập   chương trình, sử  dụng các công cụ, điều khiển, thực đơn lệnh trợ  giúp, gỡ  rối, bẫy   lỗi,v.v.; - Viết chương trình và thực hiện chương trình trong máy tính. - Bố trí làm việc khoa học đảm bảo an toàn cho người và phương tiện học tập. Nội dung của môn học:  Trích trong chương trình đào tạo đã xây dựng của môn học tương ứng và cụ thể hóa cho   phù hợp nội dung giáo trình. 5
  6. CHƯƠNG 1  THUẬT TOÁN Mã chương: MH05_CH01 Mục tiêu: ­ Trình bày được các khái niệm về lập trình; ­ Trình bày các phương pháp biểu diễn thuật toán; ­ Trình bày được thuật toán cho một vấn đề cụ thể      ­  Thực hiện các thao tác an toàn với máy tính. Nội dung chính: Chương 1. THUẬT TOÁN 1. Ví dụ Có   rất   nhiều   thuật   toán   trong   tin   học,   chẳng   hạn,   cho   một   dãy   các   số  nguyên, tìm số  lớn nhất; cho một tập hợp, liệt kê các tập con của nó; cho tập   hợp các số nguyên, xếp chúng theo thứ tự tăng dần; cho một mạng, tìm đường đi  ngắn nhất giữa hai đỉnh của nó. Khi được giao cho một bài toán như vậy thì việc   đầu tiên phải làm là xây dựng một mô hình dịch bài toán đó thành ngữ cảnh toán  học. Các cấu trúc rời rạc được dùng trong các mô hình này là tập hợp, dãy, hàm,   hoán vị, quan hệ, cùng với các cấu trúc khác như đồ thị, cây, mạng. Lập được một mô hình toán học thích hợp chỉ  là một phần của quá trình   giảA. Để  hoàn tất quá trình giải, còn cần phải có một phương pháp dùng mô  hình để giải bài toán tổng quát. Nói một cách lý tưởng, cái được đòi hỏi là một   thủ  tục, đó là dãy các bước dẫn tới đáp số  mong muốn. Một dãy các bước như  vậy, được gọi là một thuật toán. Khi thiết kế  và cài đặt một phần mềm tin học cho một vấn đề  nào đó, ta  cần phải đưa ra phương pháp giải quyết mà thực chất đó là thuật toán giải  quyết vấn đề  này. Rõ ràng rằng, nếu không tìm được một phương pháp giải  quyết thì không thể  lập trình được. Chính vì thế, thuật toán là khái niệm nền  tảng của hầu hết các lĩnh vực của tin học. 6
  7. 2. Khái niệm Thuật toán là một bảng liệt kê các chỉ dẫn (hay quy tắc) cần thực hiện theo  từng bước xác định nhằm giải một bài toán đã cho. Thuật ngữ “Algorithm” (thuật toán) là xuất phát từ tên nhà toán học Ả Rập  Al­KhowarizmA. Ban đầu, từ  algorism được dùng để  chỉ  các quy tắc thực hiện  các   phép   tính   số   học   trên   các   số   thập   phân.   Sau   đó,   algorism   chuyển   thành  algorithm vào thế  kỷ  19. Với sự  quan tâm ngày càng tăng đối với các máy tính,   khái niệm thuật toán đã được cho một ý nghĩa chung hơn, bao hàm cả  các thủ  tục xác định để giải các bài toán, chứ không phải chỉ là thủ tục để thực hiện các   phép tính số học. Có nhiều cách trình bày thuật toán: dùng ngôn ngữ  tự  nhiên, ngôn ngữ  lưu  đồ (sơ đồ khối), ngôn ngữ lập trình. Tuy nhiên, một khi dùng ngôn ngữ lập trình  thì chỉ những lệnh được phép trong ngôn ngữ đó mới có thể  dùng được và điều  này thường làm cho sự  mô tả  các thuật toán trở  nên rối rắm và khó hiểu. Hơn  nữa, vì nhiều ngôn ngữ  lập trình đều được dùng rộng rãi, nên chọn một ngôn   ngữ  đặc biệt nào đó là điều người ta không muốn. Vì vậy  ở  đây các thuật toán   ngoài việc được trình bày bằng ngôn ngữ tự nhiên cùng với những ký hiệu toán   học quen thuộc còn dùng một dạng giả  mã để  mô tả  thuật toán. Giả  mã tạo ra  bước trung gian giữa sự  mô tả  một thuật toán bằng ngôn ngữ  thông thường và   sự  thực hiện thuật toán đó trong ngôn ngữ  lập trình. Các bước của thuật toán   được chỉ rõ bằng cách dùng các lệnh giống như trong các ngôn ngữ lập trình. Thí dụ 1: Mô tả thuật toán tìm phần tử lớn nhất trong một dãy hữu hạn các số  nguyên. a) Dùng ngôn ngữ tự nhiên để mô tả các bước cần phải thực hiện: 1. Đặt giá trị cực đại tạm thời bằng số nguyên đầu tiên trong dãy. (Cực đại tạm  thời sẽ là số nguyên lớn nhất đã được kiểm tra ở một giai đoạn nào đó của thủ  tục.) 2. So sánh số nguyên tiếp sau với giá trị cực đại tạm thời, nếu nó lớn hơn giá trị  cực đại tạm thời thì đặt cực đại tạm thời bằng số nguyên đó. 3. Lặp lại bước trước nếu còn các số nguyên trong dãy. 4. Dừng khi không còn số nguyên nào nữa trong dãy. Cực đại tạm thời ở điểm  này chính là số nguyên lớn nhất của dãy. b) Dùng đoạn giả mã: procedure max (a1, a2, ..., an: integers) 7
  8. max:= a1 for i:= 2 to n if max 
  9. thuật giải, nghĩa là tự nó đã điễn tả thuật giải cần tiến hành, đó cũng là ưu điểm   của Pascal. Ngoài ra cài đặt thuật toán còn được diễn đạt thành mã giả  hay còn   gọi là tự Pascal. Như vậy, còn C và C++ có những ưu điểm gì trong quá trình cài   đặt thuật giải, chúng ta sẽ được nghiên cứu trong qúa trình học. Ví dụ: Thuật toán tìm kiếm tuyến tính: Tìm kiếm tuyến tính hay tìm kiếm  tuần tự là bắt đầu bằng việc so sánh x với a1; khi x=a1, nghiệm là vị trí a1, tức là  1; khi x a1, so sánh x với a2. Nếu x=a2, nghiệm là vị trí của a2, tức là 2. Khi x a2,  so sánh x với a3. Tiếp tục quá trình này bằng cách tuần tự  so sánh x với mỗi số  hạng của bảng liệt kê cho tới khi tìm được số hạng bằng x, khi đó nghiệm là vị  trí của số  hạng đó. Nếu toàn bảng liệt kê đã được kiểm tra mà không xác định   được vị trí của x, thì nghiệm là 0. Giả mã đối với thuật toán tìm kiếm tuyến tính   được cho dưới đây: procedure tìm kiếm tuyến tính (x: integer, a1,a2,...,an: integers phân biệt) i := 1 while (i   n and x   ai) i := i + 1 if  i   n then location := i else location := 0 {location là chỉ số dưới của số hạng bằng x hoặc là 0 nếu không tìm được x}  4.3. Bằng lưu đồ Các hình cơ bản để xây dựng lưu đồ thuật giải là:          A          A           A      Thực hiện công việc A       Gọi chương trình A                   Vào/ra dữ liệu                                                BEGIN Sai     B END Đúng Một phép thử B. tuỳ thuộc vào                Bắt đầu hay kết thúc 1 thuật giải 9
  10. trạng thái của B là Đúng hay Sai mà rẽ nhánh thích hợp. BÀI TẬP CHƯƠNG I 1. Lập một thuật toán tính tổng tất cả các số nguyên trong một bảng. 2. Lập thuật toán tính xn với x là một số thực và n là một số nguyên. 3. Mô tả  thuật toán chèn một số  nguyên x vào vị  trí thích hợp trong dãy các số  nguyên a1, a2, ..., an xếp theo thứ tự tăng dần. 4. Tìm thuật toán xác định vị  trí gặp đầu tiên của phần tử  lớn nhất trong bảng   liệt kê các số nguyên, trong đó các số này không nhất thiết phải khác nhau. 5. Tìm thuật toán xác định vị trí gặp cuối cùng của phần tử nhỏ nhất trong bảng   liệt kê các số nguyên, trong đó các số này không nhất thiết phải khác nhau. 6. Mô tả thuật toán đếm số các số 1 trong một xâu bit bằng cách kiểm tra mỗi bit  của xâu để xác định nó có là bit 1 hay không. 10
  11. CHƯƠNG 2  GIỚI THIỆU NGÔN NGỮ LẬP TRÌNH C++ Mã chương: MH05_CH02 Mục tiêu: ­ Mô tả được lịch sử hình thành và phát triển của ngôn ngữ C++. ­ Hiểu được cấu trúc của một chương trình C++. ­ Cài đặt và sử dụng được chương trình C++. ­ Soạn thảo được một chương trình C++. ­ Thực hiện các thao tác an toàn với máy tính Nội dung chính: CHƯƠNG 2: GIỚI THIỆU NGÔN NGỮ LẬP  TRÌNH C++ 1. Lịch sử hình thành • C – Dennis Ritchie (Bell Laboratories) – Là ngôn ngữ phát triển của hệ điều hành UNIX – Độc lập phần cứng => có thể viết các chương trình khả chuyển – Chuẩn hóa năm 1990 – ANSI C – Kernighan & Ritchie “The C Programming Language”, 2nd, 1988 • C++ – Là mở rộng của C – Đầu những năm 1980: Bjarne Stroustrup (phòng thí nghiệm Bell) – Cung cấp khả năng lập trình hướng đối tượng. – Ngôn ngữ lai • Lập trình cấu trúc kiểu C • Lập trình hướng đối tượng • Cả hai • Có cần biết C trước khi học C++? 11
  12. 2. Đặc điểm C++ là ngôn ngữ lập trình hướng đối tượng được mở  rộng từ ngôn ngữ  C.   Do vậy, C++ có ưu điểm là kế thừa được các điểm mạnh truyền thống của ngôn   ngữ C như uyển chuyển, tương thích với các thiết bị phần cứng. Hiện nay, C++   là một ngôn ngữ  lập trình phổ  biến, được giảng dạy tại các trường đại học   trong nước và trên thế giới và đặc biệt được sử dụng rộng rãi cho nhu cầu phát  triển của công nghiệp phần mềm hiện nay. 3. Cấu trúc một chương trình C++ Một  chương  trình  C++  có  thể  được  đặt  trong  một  hoặc  nhiều  file  văn  bản  khác nhau.  Mỗi  file  văn  bản  chứa  một  số  phần  nào  đó  của  chương  trình.  Với  những  chương trình đơn giản và ngắn thường chỉ  cần đặt chúng trên một  file. Một  chương  trình  gồm  nhiều  hàm,  mỗi  hàm  phụ  trách  một  công  việc  khác  nhau của  chương  trình.  Đặc  biệt  trong  các  hàm  này  có  một  hàm  duy  nhất  có  tên  hàm  là main().  Khi  chạy  chương  trình,  các  câu  lệnh  trong  hàm  main()  sẽ  được thực hiện đầu tiên. Trong hàm main() có thể có các câu lệnh gọi đến các  hàm  khác  khi  cần  thiết,  và các  hàm  này  khi  chạy  lại  có  thể  gọi  đến  các  hàm  khác nữa đã được viết trong chương trình  (trừ  việc  gọi  quay  lại  hàm  main()).  Sau  khi  chạy  đến  lệnh  cuối  cùng  của  hàm main() chương trình sẽ kết thúc. Cụ thể, thông thường một chương trình gồm có các nội dung sau: − Phần  khai  báo  các  tệp  nguyên  mẫu:  khai  báo  tên  các  tệp  chứa  những  thành  phần có  sẵn  (như  các  hằng  chuẩn,  kiểu chuẩn và các hàm chuẩn)  mà NSD sẽ  dùng trong chương trình. − Phần khai báo các kiểu dữ liệu, các biến, hằng ... do NSD định nghĩa và được  dùng chung trong toàn bộ chương trình. − Danh sách các hàm của chương trình (do NSD viết, bao gồm cả hàm main()). Cấu trúc chi tiết của mỗi hàm sẽ được đề cập đến trong chương 4. Dưới  đây  là  một  đoạn  chương  trình  đơn  giản  chỉ  gồm  1  hàm  chính  là  hàm  main(). Nội  dung  của  chương  trình  dùng  in  ra  màn  hình  dòng  chữ:  Chào  các  bạn, bây giờ là 2 giờ. #include  // khai báo tệp nguyên mẫu để int main() // được sử dụng toán tử in cout 
  13. } Dòng  đầu  tiên  của  chương  trình  là  khai  báo  tệp  nguyên  mẫu  iostream.h.  Đây  là khai báo bắt buộc vì trong chương trình có sử dụng phương thức chuẩn  “cout 
  14. trình dịch biết cần phải "include" thư viện  iostream. Đây là một thư viện vào ra  cơ  bản trong C++ và nó phải được "include" vì nó sẽ  được dùng trong chương   trình. Đây là cách cổ điển để sử dụng thư viện iostream int main () Dòng này tương  ứng với phần bắt đầu khai báo hàm   main.  Hàm  main  là  điểm mà tất cả  các chương trình C++ bắt đầu thực hiện. Nó không phụ  thuộc   vào vị trí của hàm này (ở đầu, cuối hay ở giữa của mã nguồn) mà nội dung của  nó luôn được thực hiện đầu tiên khi chương trình bắt đầu. Thêm vào đó, do  nguyên nhân nói trên, mọi chương trình C++ đều phải tồn tại một hàm main.  Theo sau main  là một cặp ngoặc đơn bởi vì nó là một hàm. Trong C++, tất cả  các hàm mà sau đó là một cặp ngoặc đơn () thì có nghĩa là nó có thể  có hoặc   không có tham số (không bắt buộc). Nội dung của hàm main tiếp ngay sau phần   khai báo chính thức được bao trong các ngoặc nhọn ( { } ) như  trong ví dụ  của  chúng ta  cout
  15. cũng cho một kết quả chính xác như nhau.  Trong C++, các dòng lệnh được phân cách bằng dấu chấm phẩy ( ;). Việc  chia chương trình thành các dòng chỉ nhằm để cho nó dễ đọc hơn mà thôA.  5. Cài đặt chương trình Chương trình học của chúng ta sẽ lập trình trên bộ biên dịch Dev C++ 4.9.2,   đây là một chương trình do một công ty của Mỹ viết ra và đã được ứng dụng rất  rộng rãi trong công tác giảng dậy lập trình C++ ở một số  trường Đại học trong  nước và trên thế giới bởi ưu điểm của nó khác hoàn toàn với Tubor C++ có giao   diện Dos. Dev C++ có giao diện đồ  họa, dễ  sử  dụng, có dung lượng nhỏ, gần  giống với lập trình chuyên nghiệp Visual Studio 6.0 của Microsoft. Cài đặt chương trình Dev C++ 4.9.2 như sau: Bước 1: Mở thư mục có chứa Dev C++, kích đúp. Bước 2: Lựa chọn ngôn ngữ hiển thị, chọn English và ấn OK Hình 2.1. Lựa chọn ngôn ngữ hiển thị Bước 3: Hộp thoại yêu cầu chấp nhận cài đặt xuất hiện, chọn I Agree. Bước 4: Sau đó chọn Next  Install, quá trình cài đặt diễn ra.  Ấn Finish để  kết  thúc quá trình cài đặt chương trình.  Hình 2.2. Đồng ý cài đặt chương trình 6. Khởi động chương trình Cách 1: Start\All Programs\BloodShed Dev­C++\chọn Dev­C++ Cách 2: Kích hoạt biểu tượng Dev­C++ ở Desktop  7. Soạn thảo chương trình Các bước soạn thảo một chương trình trên Dev­C++ như sau: Bước 1: Sau khi chạy chương trình Dev­C++, chúng ta vào menu File\Chọn New  Source File, màn hình soạn thảo xuất hiện với tên mặc định là Untitle1. Chúng ta  cần lưu lại với tên mới, phù hợp với yêu cầu bài tập để  tiện cho việc tra cứu  15
  16. lạA. Ví dụ, bạn đang thực hiện một chương trình giải phương trình bậc hai, thì  bạn có thể lưu với tên là giai phuong trinh bac haA.cpp Bước 2: Sau khi viết xong chương trình bạn có thể. ­ Chọn Execute\Compile hoặc chọn Ctrl + F9: Biên dịch chương trình ­ Chọn Execute\Run hoặc Ctrl + F10: Chạy chương trình ­ Chọn Execute\Compile & Run hoặc ấn F9: Biên dịch và chạy chương trình. 8. Thoát khỏi chương trình Để thoát khỏi chương trình Dev­C++ bạn vào File\chọn Exit hoặc Ctrl + F4 16
  17. CHƯƠNG 3 CÁC THÀNH PHẦN VÀ CÁC KIỂU DỮ LIỆU CƠ BẢN Mã chương: MH05_CH03 Mục tiêu: ­ Biết sử dụng các kiểu dữ liệu căn bản. ­ Sử dụng được các phép toán căn bản để tính toán. ­ Sử dụng được các hàm nhập xuất dữ liệu. ­ Thực hiện các thao tác an toàn với máy tính  Nội dung chính: CHƯƠNG 3: CÁC THÀNH PHẦN VÀ CÁC KIỂU  DỮ LIỆU CƠ BẢN 1. Các thành phần Một ngôn ngữ  lập trình (NNLT) bậc cao cho phép người sử  dụng (NSD)   biểu hiện ý tưởng của mình để giải quyết một vấn đề, bài toán bằng cách diễn  đạt gần với ngôn ngữ  thông thường thay vì phải diễn đạt theo ngôn ngữ  máy   (dãy các kí hiệu 0,1). Hiển nhiên, các ý tưởng NSD muốn trình bày phải được  viết theo một cấu trúc chặt chẽ  thường được gọi là thuật toán hoặc giải thuật   và theo đúng các qui tắc của ngôn ngữ gọi là cú pháp hoặc văn phạm. Trong giáo  trình này chúng ta bàn đến một ngôn ngữ lập trình như vậy, đó là ngôn ngữ lập   trình C++ và làm thế nào để thể hiện các ý tưởng giải quyết vấn đề bằng cách  viết thành chương trình trong C++. Trước hết, trong mục này chúng ta sẽ  trình bày về  các qui định bắt buộc  đơn giản và cơ bản nhất. Thông thường các qui định này sẽ được nhớ dần trong   quá trình học ngôn ngữ, tuy nhiên để  có một vài khái niệm tương đối hệ  thống   về NNLT C++ chúng ta trình bày sơ  lược các khái niệm cơ  bản đó. Người đọc  đã từng làm quen với các NNLT khác có thể đọc lướt qua phần này. 17
  18. 1.1. Bộ chữ cái của C++ Hầu hết các ngôn ngữ lập trình hiện nay đều sử  dụng các kí tự  tiếng Anh,  các kí hiệu thông dụng và các con số  để  thể  hiện chương trình. Các kí tự  của  những ngôn ngữ khác không được sử dụng (ví dụ các chữ cái tiếng Việt). Dưới   đây là bảng kí tự được phép dùng để tạo nên những câu lệnh của ngôn ngữ C++. ­ Các chữ cái la tinh (viết thường và viết hoa): a .. z và A .. Z. Cùng một chữ cái   nhưng viết thường phân biệt với viết hoa. Ví dụ chữ cái 'a' là khác với 'A'. ­ Dấu gạch dưới: _ ­ Các chữ số thập phân: 0, 1, . ., 9. ­ Các ký hiệu toán học: +, ­, *, /, % , &, ||, !, >, 
  19. ­ Các tên gọi sau đây là đúng (được phép): i, i1, j, tinhoc, tin_hoc, luu_luong ­ Các tên gọi sau đây là sai (không được phép): 1i, tin hoc, luu­luong­nuoc ­ Các tên gọi sau đây là khác nhau: ha_noi, Ha_noi, HA_Noi, HA_NOI, ... 1.4. Dấu chấm phẩy Dấu chấm phẩy ; được dùng để  ngăn cách các câu lệnh của C++ và không   thể thiếu được. Không nên hiểu dấu ; là kết thúc lệnh. 1.5. Lời giải thích (command) Một   chương  trình  thường  được  viết một cách  ngắn  gọn,  do vậy  thông  thường bên cạnh các câu lệnh chính thức của chương trình, NSD còn được phép   viết vào chương trình các câu ghi chú, giải thích để  làm rõ nghĩa hơn chương   trình. Một chú thích có thể ghi chú về nhiệm vụ, mục đích, cách thức của thành   phần đang được chú thích như  biến, hằng, hàm hoặc công dụng của một đoạn  lệnh ... Các chú thích sẽ  làm cho chương trình sáng sủa, dễ  đọc, dễ  hiểu và vì  vậy dễ bảo trì, sửa chữa về sau. Có 2 cách báo cho chương trình biết một đoạn chú thích: ­ Nếu chú thích là một đoạn kí tự  bất kỳ liên tiếp nhau (trong 1 dòng hoặc trên   nhiều dòng) ta đặt đoạn chú thích đó giữa cặp dấu đóng mở chú thích /* (mở) và  */ (đóng). ­ Nếu chú thích bắt đầu từ một vị trí nào đó cho đến hết dòng, thì ta đặt dấu // ở vị trí đó. Như vậy // sử dụng cho các chú thích chỉ trên 1 dòng. Như đã nhắc ở trên, vai trò của đoạn chú thích là làm cho chương trình dễ  hiểu   đối với người đọc, vì vậy đối với máy các đoạn chú thích sẽ  được bỏ  qua. Lợi   dụng đặc điểm này của chú thích đôi khi để tạm thời bỏ qua một đoạn lệnh nào  đó trong chương trình (nhưng không xoá hẳn để  khỏi phải gõ lại khi cần dùng   đến) ta có thể  đặt các dấu chú thích bao quanh đoạn lệnh này (ví dụ  khi chạy   thử chương trình, gỡ lỗi ...), khi cần sử dụng lại ta có thể bỏ các dấu chú thích. Chú ý: Cặp dấu chú thích /* ... */ không được phép viết lồng nhau, ví dụ  dòng   chú thích sau là không được phép /* Đây là đoạn chú thích /* chứa đoạn chú thích này */ như đoạn chú thích con */ cần phải sửa lại như sau: ­ hoặc chỉ giữ lại cặp dấu chú thích ngoài cùng /* Đây là đoạn chú thích chứa đoạn chú thích này như đoạn chú thích con */ ­ hoặc chia thành các đoạn chú thích liên tiếp nhau /* Đây là đoạn chú thích */ /*chứa đoạn chú thích này*/ /*như đoạn chú thích con   */ 1.6. Cấu trúc chung của một chương trình C++ 19
  20. Một chương trình C++ có thể  được đặt trong một hoặc nhiều file văn bản   khác nhau. Mỗi file văn bản chứa một số  phần nào đó của chương trình. Với  những chương trình đơn giản và ngắn thường chỉ cần đặt chúng trên một file. Một chương trình gồm nhiều hàm, mỗi hàm phụ  trách một công việc khác  nhau của chương trình. Đặc biệt trong các hàm này có một hàm duy nhất có tên   hàm là main(). Khi chạy chương trình, các câu lệnh trong hàm main() sẽ  được   thực hiện đầu tiên. Trong hàm main() có thể  có các câu lệnh gọi đến các hàm   khác khi cần thiết, và các hàm này khi chạy lại có thể gọi đến các hàm khác nữa   đã được viết trong chương trình (trừ việc gọi quay lại hàm main()). Sau khi chạy  đến lệnh cuối cùng của hàm main() chương trình sẽ kết thúc. Cụ thể, thông thường một chương trình gồm có các nội dung sau: ­ Phần khai báo các tệp nguyên mẫu: khai báo tên các tệp chứa những thành   phần có sẵn (như  các hằng chuẩn, kiểu chuẩn và các hàm chuẩn) mà NSD sẽ  dùng trong chương trình. ­ Phần khai báo các kiểu dữ liệu, các biến, hằng ... do NSD định nghĩa và được  dùng chung trong toàn bộ chương trình. ­ Danh sách các hàm của chương trình (do NSD viết, bao gồm cả hàm main()). Cấu trúc chi tiết của mỗi hàm sẽ được đề cập đến trong chương 4. Ví dụ 3.2. Dưới   đây là  một   đoạn chương trình  đơn giản  chỉ  gồm 1  hàm chính  là  hàm  main(). Nội dung của chương trình dùng in ra màn hình dòng chữ: Chào các bạn,  bây giờ là 2 giờ. #include  // khai báo tệp nguyên mẫu để int main() // được sử dụng toán tử in cout 
nguon tai.lieu . vn
Tin học văn phòng Đồ họa - Thiết kế - Flash Quản trị Web Cơ sở dữ liệu Quản trị mạng Kỹ thuật lập trình Hệ điều hành Phần cứng An ninh - Bảo mật Chứng chỉ quốc tế Thủ thuật máy tính Điện - Điện tử Kinh tế học Hoá học Xã hội học Môi trường