Tài liệu miễn phí Triết học

Download Tài liệu học tập miễn phí Triết học

Vài nét sơ lược về sự Phát triển của Triết học Trung Hoa - Phần 4

Chu Hi – Ông là học trò bốn đời của Y Xuyên, sinh sau Y Xuyên khoảng một thế kỷ, học rất rộng, được hậu Nho sắp ngang hàng với Mạnh Tử, trước tác nhiều, chú thích kinh Thi, kinh Dịch, và bộ Tứ thư (lối chú thích của ông tới đời Thanh vẫn được coi là chính thức, đúng hơn cả), lại soạn bộ Cận tư lục, Văn tập, Ngữ lục… Ông đem thuyết về Thái cực của Chu Đôn Di, thuyết về Dịch của Thiệu Ung, thuyết về khí của Trương Tái, và những thuyết về lý, khí,...

8/29/2018 7:42:03 PM +00:00

Vài nét sơ lược về sự Phát triển của Triết học Trung Hoa - Phần 5

Từ đời đầu vãn Đường (823-907), Trung Hoa bị nạn hoạn quan và loạn lạc liên miên, tình cảnh dân chúng rất cực khổ. Nhà Hậu Lương chiếm ngôi nhà Đường, mở màn cho thời Ngũ Đại (Hậu Lương, Hậu Đường, Hậu Tấn, Hậu Hán, Hậu Chu), thời mà các anh hùng chiếm cứ mỗi người một nơi, tranh giành nhau thế lực. Cũng may thời đó chỉ kéo dài khoảng 50 chục năm, rồi Tống Thái Tổ thống nhất được đất đai. Trung Hoa lúc này sức đã yếu, rán giữ độc lập được ba thế kỷ (960-1279), nhưng...

8/29/2018 7:42:03 PM +00:00

Vài nét sơ lược về sự Phát triển của Triết học Trung Hoa - Phần 6

Tần Thuỷ Hoàng diệt lục quốc rồi, bỏ hết chế độ cũ, tập trung quyền hành, lập chế độ quân chủ chuyên chế[1], dùng hình pháp mà trị thiên hạ, và nghe lời tâu này của Lý Tư mà thống nhất tư tưởng: “Tôi (Lý Tư) xin phát lệnh rằng: Sử quan thấy sách gì không phải là sách của nhà Tần thì đốt hết cả. Sách gì không phải là quan bác sĩ được phép giữ mà trong thiên hạ chứa giấu như Thi, Thư, cùng Bách gia ngữ, phải đem đến quan Thuỷ uý đốt hết. Ai...

8/29/2018 7:42:03 PM +00:00

Vài nét sơ lược về sự Phát triển của Triết học Trung Hoa - Phần 7

Có lẽ vào khoảng Khổng Tử mất (năm 479 tr. tây lịch) thì Mặc Tử, triết gia cách mạng đầu tiên của Trung Quốc, ra đời. Sử không chép Mặc Tử có theo học Khổng giáo không, nhưng ông sinh ở Lỗ thì chắc chịu ảnh hưởng của Khổng. Ông làm quan ở Tống lâu năm, chắc cũng chịu ảnh hưởng của Tống nữa. Nước Tống thời đó đã có thuyết kiêm ái và phi công (phản đối chiến tranh), và hình như Tống Tương Công là người theo thuyết đó (coi Phùng Hữu Lan – Sách đã dẫn,...

8/29/2018 7:42:03 PM +00:00

Vài nét sơ lược về sự Phát triển của Triết học Trung Hoa - Phần 8

Đồng thời với Khổng Tử, có một số ẩn giả, thấy xã hội loạn ly quá, không thể cứu được nữa, sinh ra bi quan, chỉ muốn “độc thiện kỳ thân” (giữ cho riêng thân mình được trong sạch), không tham dự việc đời. Kẻ thì phê bình Khổng Tử là “biết rằng không thể làm được mà cứ làm” (Tri kỳ bất khả nhi vi vi chi[16] – Luận ngữ, Hiếu vấn); kẻ thì khuyên rằng “Ùa ùa như nước chảy một chiều, thiên hạ đều như thế cả, ai mà theo mình để sửa đổi việc loạn...

8/29/2018 7:42:03 PM +00:00

Vài nét sơ lược về sự Phát triển của Triết học Trung Hoa - Phần 9

Sở dĩ có phong trào trăm hoa đua nở đó là nhờ tinh thần tranh biện của các triết gia. Thời trước, Khổng Tử một phần vì bẩm tính dung hoà, một phần vì không gặp người ngang tài với mình, nên không tranh biện với ai cả. Lão Tử chủ trương nhường nhịn, nên chỉ trình bày học thuyết của mình, không muốn thắng người. Duy có Mặc Tử là hăng hái hơn hết, đả đảo chính sách trọng lễ, nhạc, tục để tang lâu năm và chôn cất xa xỉ của đạo Nho; do đó gây phong...

8/29/2018 7:42:03 PM +00:00

Vài nét sơ lược về sự Phát triển của Triết học Trung Hoa - Phần 10

Trang Tử sinh ở nước Sở, tập đại thành những tư tưởng của Dương, Lão và Huệ Thi (một người lớn hơn ông độ mươi tuổi, cho rằng vạn vật nhất thể, trong chỗ giống nhau có chỗ khác nhau, trong chỗ khác nhau có chỗ giống nhau[33], phát minh ra thuyết đại nhất và tiểu nhất, đại nhất là cái vô cùng lớn không có gì bao nó được, tiểu nhất là cái cực nhỏ, không có gì chứa trong nó được), dựng nên một học thuyết rực rỡ gồm những điểm chính dưới đây....

8/29/2018 7:42:03 PM +00:00

Vài nét sơ lược về sự Phát triển của Triết học Trung Hoa - Phần 11

Ở trên, chúng tôi đã nói Mặc học chia làm hai phái: một phái về tôn giáo mà Tống Kiên là đại biểu – phái này không phát huy thêm được gì mới – và một phái gọi là Biệt Mặc[37] có nhiều sáng kiến về tri thức luận, mà Hồ Thích gọi là phái Khoa học. Không rõ phái Biệt Mặc này gồm những nhà nào; đại để thì những tư tưởng trong các thiên Kinh thượng, Kinh hạ, Kinh thuyết thượng, Kinh thuyết hạ, Đại thủ, Tiểu thủ (Mặc kinh) là của họ. ...

8/29/2018 7:42:03 PM +00:00

Vài nét sơ lược về sự Phát triển của Triết học Trung Hoa - Phần 12

Ngoài các triết gia kể trên, còn Thân Bất Hại, Thương Ưởng, Thận Đáo. Thân và Thương sinh trước Mạnh Tử, Thận sinh sau. Cả ba nhà thật ra không phải là triết gia mà chỉ là những chính trị gia chuyên môn, chỉ bàn về phép trị nước. Thân Bất Bại xét về thuật tức mánh khoé trị dân của ông vua; Thương Ưởng chú trọng về pháp luật, cho rằng phải công bố ra cho rõ ràng, và thi hành phải nghiêm, thì dân mới sợ mà khỏi làm loạn; Thận Đáo chú trọng về cái thế...

8/29/2018 7:42:03 PM +00:00

Vài nét sơ lược về sự Phát triển của Triết học Trung Hoa - Phần 13

Vốn là một thiên trong Lễ ký, tương truyền là của Tử Tư (cháu Khổng Tử) viết, nhưng ngày nay các học giả cho rằng nếu thực là của Tử Tư thì cũng có phần viết thêm của người sau, của môn đệ Mạnh Tử, vào thời đầu Tần hay Hán vì trong sách có câu “Kim thiên hạ xa đồng quỹ, thư đồng văn” (ngày nay xe trong thiên hạ cùng một kiểu, sách cùng một lối chữ); câu này chỉ thời Trung Quốc đã thống nhất rồi; hoặc đời Tần hoặc đời Hán. ...

8/29/2018 7:42:03 PM +00:00

Vài nét sơ lược về sự Phát triển của Triết học Trung Hoa - Phần 14

Triều Đông Hán, từ đời Linh Đế (cuối thế kỷ thư hai sau tây lịch) trở đi, Trung Quốc lại hỗn loạn, dân gian chịu trăm phần khốn khổ. Vua chúa nhu nhược, hoạn quan và ngoại thích (họ ngoại của vua) tranh nhau chính quyền, đánh nặng thuế khoá. Bọn quí tộc hà hiếp cướp bóc nông dân để làm giàu, số người đói rét nhan nhản khắp nơi, giặc giã nổi lên tứ phía. Giặc Hoàng cân (khăn vàng) mở màn cho thời Tam quốc: Tào Tháo dẹp được Hàng cân tự tôn là Nguỵ Vương, mượn tiếng...

8/29/2018 7:42:03 PM +00:00

Vài nét sơ lược về sự Phát triển của Triết học Trung Hoa - Phần 15

Tới đời Đường, sự kết hợp Ấn – Hoa càng thêm chặt chẽ mà Phật giáo toàn thịnh. Luôn ba thế kỷ, dân tộc Trung Hoa được tạm yên ổn, nhờ vậy văn hóa phát huy rất mạnh. Qua thời loạn rồi, Nho giáo thích hợp với chế độ quân chủ, lại được trọng, có lẽ còn hơn đời Tây Hán nữa. Năm 637, vua Thái Tôn nhà Đường tôn Khổng Tử làm Tiên thánh, Nhan Hồi làm Tiên sư, cùng thờ với Chu Công ở nhà Thái học. Năm 739, vua Huyền Tôn xuống chiếu truy thuỵ Khổng Tử là...

8/29/2018 7:42:03 PM +00:00

Vài nét sơ lược về sự Phát triển của Triết học Trung Hoa - Phần 16

Tóm lại, trải hai ngàn rưỡi năm, triết học Trung Hoa mới đầu bồng bột phát triển trong một thời kỳ quá độ (từ phong kiến bước sang quân chủ chuyên chế), rồi tiến tới một thời kỳ quá độ khác (từ quân chủ chuyên chế sang dân chủ). Ta có thể phân biệt ba giai đoạn lớn: 1. Thời đại Tiên Tần. Nho giáo xuất hiện sớm nhất, có tính cách ôn hoà, chiết trung; rồi tới hai triết thuyết cực đoạn: một của Mặc, cực hữu vi; một của Lão, vô vi (nghĩa là phóng nhiệm, không làm gì ngược...

8/29/2018 7:42:03 PM +00:00

Vài nét sơ lược về sự Phát triển của Triết học Trung Hoa - Phần 17

Nhờ tinh thần phản động lại Phật mà Nho học phát triển liên tiếp suốt bảy thế kỷ, từ đầu Tống cho tới cuối Minh. Nói là Nho chứ sự thực là Nho pha Lão và Phật; mới đầu Lý học chịu ảnh hưởng rất đậm cũng Lão, rồi sau cùng Tâm học chịu ảnh hưởng rất đậm của Phật.

8/29/2018 7:42:03 PM +00:00

Vũ Trụ Nhân Linh - Tổng Kết

Phàm nhân là người sống xa nhân tính và tất cả công trình của triết là phải giúp cho mỗi người trở lại với nhân tính, được như thế gọi là minh triết. Minh triết như vậy trước hết là phải bàn về những vấn đề quan thiết đến người, sau là đặt rất gần con người, khi đạt hai điều kiện đó thì gọi là minh triết. Sở dĩ minh triết rất hiếm họa vì con đường tự li tính tới nhập ư thất là cả một cái đèo dốc đầy hố hang lởm chởm là các loại...

8/29/2018 7:42:03 PM +00:00

Vũ Trụ Nhân Linh - XI. Quá Trình Thời Gian Hóa

Bài Hoàng cực đã bàn về phần quy kỳ hữu cực thì đến bài này sẽ bàn về hội kỳ hữu cực để trọn câu quy giả hội. Quy giả là lên núi gặp tiên nữ minh triết, tâm hồn được thanh thoát như bay lượn trong vũ trụ, rồi có thể toan tính dựng lều ở luôn lại. Nhưng đấy là chước cám dỗ cần thắng lướt. Vì trước hết những phút bay bổng kia thường chưa phải là ngộ đạo, nhưng mới đạt tiền đường, có thể là đợt tương đương hào hai nơi quẻ Kiền: hiện...

8/29/2018 7:42:03 PM +00:00

Vũ Trụ Nhân Linh - X. Hoàng Cực

Bài Hoàng cực bàn tiếp về chữ vãn: đi vào phi thời; còn bài quá trình thời gian hóa đi vào hòa thời. Nói khác bài Hoàng cực này bàn về nội hàm, bài sau sẽ bàn về ngoại hàm. Muốn cho ngoại hàm cực rộng thì nội hàm phải cực nhỏ; một nền văn hóa cao hay thấp cũng như một triết gia lớn hay nhỏ là tuỳ thuộc độ đi vào nội tâm. Đi sâu thì vũ trụ quan sẽ bền vững, văn hóa sẽ tác động mạnh, đi nông thì vũ trụ sẽ lỏng lẻo, văn...

8/29/2018 7:42:03 PM +00:00

Vũ Trụ Nhân Linh - IX. Hồng Phạm

Hồng phạm tiếp nối việc ngũ hành để đưa an vi vào trong cụ thể, bởi cụ thể đi xa hơn ngũ hành, ở ngũ hành mới nói đến lưỡng địa (cộng tam tài với lưỡng địa thành ngũ hành). Đến Hồng phạm thì lưỡng địa đã trở thành bát quái tức là chia nhỏ lưỡng địa ra thành bát trù cho bớt mung lung. Bát trù là tám loại thể chế theo nghĩa rộng. Nhờ có bát trù lưỡng địa hết trừu tượng và trở nên cụ thể, hiện hình ra rõ rệt. Còn tam tài thì ở...

8/29/2018 7:42:03 PM +00:00

Vũ Trụ Nhân Linh - VII. Ngũ Hành

Ngũ hành tiếp nối việc của tam tài, cả hai có họ máu hàng dọc: họ tác động nên một đàng là tài một đàng là hành. Nên hành sửa soạn cho tài đi vào gian thời bé nhỏ. Nếu tam tài là nền tảng triết lý an vi, tất nhiên cũng cần bước sửa soạn để đua an vi vào trong hiện thực. Tất cả tinh tuý ngũ hành được đúc kết vào mấy câu sau của Kinh Dịch. Tri chu hồ vạn vật nhi đạo tế thiên hạ, cố bất quá. Bàng hành nhi bất lưu. Lạc...

8/29/2018 7:42:03 PM +00:00

Vũ Trụ Nhân Linh - VI. Tam Tài

Tam tài là nền móng triết lý Viễn Đông, hiểu được triết lý tam tài là nắm được then chốt của nhiều vấn đề triết lý khác. Muốn hiểu giá trị tam tài, chúng ta hãy đối chiếu với những triết lý thiếu tam tài, như nền triết học lý niệm chẳng hạn. Ai đã đi vào triết học sâu sâu đều nhận ra vấn đề then chốt triết lý là làm thế nào để trả lại cho con người chủ nhân tính của nó. Chủ nhân tính này đã bị tha hóa bởi sự vật, hay đúng hơn...

8/29/2018 7:42:03 PM +00:00

Vũ Trụ Nhân Linh - IV. Sống

Thái độ sống của mọi người được quyết định do trình độ ý thức cao thấy được sự giao hội với toàn thể vũ trụ. Toàn thể đó chia ra được ba đợt là Thiên, Địa, Nhân. Thiên chỉ thị bình diện vũ trụ có tính cách phổ biến, vượt không gian, nên được quan niệm như cái gì trống rỗng, thái hư nhưng lại chứa vô cùng những khả thể chưa hề xuất hiện chưa hề mặc lốt hình nên được quan niệm là sẽ đến, vì thế thiên đi với tương lai. Địa là nói đến bình...

8/29/2018 7:42:03 PM +00:00

Vũ Trụ Nhân Linh - III. Cơ Cấu Thời Gian Với Sự Vật

Quan niệm tĩnh chỉ về sự vật Với thời gian hàng ngang thì quan niệm sự vật phải là im lìm, vì nếu có biến dịch là do thời gian tạo ra. Vậy nếu thời gian được quan niệm như thực thể độc lập đứng bên ngoài sự vật, thì sự vật tất nhiên phải bất động (inerte) và đó là quan niệm của triết lý yếu tính Platon, hay bản thể Aristote, hoặc quan niệm về sự vật như một đối tượng của phái duy tâm Descartes đến Hegel. Bachelard viết: Descartes a beau s en défendre, si...

8/29/2018 7:42:03 PM +00:00

Vũ Trụ Nhân Linh - II. Hòa Thời Trước Khoa Lượng Tử Và Quy Nhất Thuyết - Phần 4

Vị trí hòa thời trước các khoa học hiện đại. Trong đồ biểu sau những nét liền chỉ ảnh hưởng không gian, nét đứt chỉ ý niệm thời gian, nét ngang to chỉ đà tăng trưởng về ý niệm thời gian (mất trang 67, 68) Quy nhất thuyết là tương đối thuyết nối dài do chính Einstein đặt nền móng và được các khoa học gia khác nối tiếp để giải quyết vấn nạn đặt ra cho tương đối thuyết do khoa lượng tử. ...

8/29/2018 7:42:03 PM +00:00

Vũ Trụ Nhân Linh - II. Hòa Thời Trước Khoa Lượng Tử Và Quy Nhất Thuyết - Phần 3

Thời qua thể chế nguyên lịch. Đây là nét đặc sắc nhất của triết lý nhân sinh, một thứ triết lý được thiết lập ra để mà sống: để sống sao cho ra cái sống Người, nên những ý tưởng căn bản được thể nhập vào các thể chế xã hội cốt cho những tư tưởng đâm rễ sâu vào cõi người ta để truyền thông nguồn sinh lực và hướng dẫn mỗi hành vi cử chỉ và đó là nét đặc trưng của nền minh triết Viễn Đông bao gồm cả nội thánh lẫn ngoại vương. Nội thánh...

8/29/2018 7:42:03 PM +00:00

Vũ Trụ Nhân Linh - II. Hòa Thời Trước Khoa Lượng Tử Và Quy Nhất Thuyết - Phần 2

Tượng hình của thời gian Sau khi định nghĩa thời không là Vũ trụ thì nói đến tượng hình trở thành dung dị hơn, vì hình đó không chi khác hơn là hai hình vuông, tròn vậy. Vuông tròn lại chính là Âm Dương đã được bước thêm một bước nữa. Nếu ở đợt âm dương là một hai thì còn quá đơn sơ nên phải tiến thêm một bước nữa thành ra ba bốn mới đủ khía cạnh để hiện hình, dù chỉ là mập mờ. Do đó sau âm dương đến tứ tượng. Tứ tượng là tiếng...

8/29/2018 7:42:03 PM +00:00

Vũ Trụ Nhân Linh - II. Hòa Thời Trước Khoa Lượng Tử Và Quy Nhất Thuyết - Phần 1

Minh chứng sự đúc kết không thời bằng Từ Bài đầu ta nói rằng thời gian và không gian trong triết học Đông phương đã đúc kết, nhưng đó mới là một câu khẳng định chưa được chứng minh và xác định nên vừa chưa hiểu đúc kết cách nào mà còn dễ bị tiếng là thấy người sang bắt quàng làm họ. Thấy sự dồn đúc không thời của Einstein ăn tiền, nên tuyên bố đại là triết Đông cũng có sự dồn đúc như thế. Do đó cần phải minh biện một cách xác thực. Hơn nữa...

8/29/2018 7:42:03 PM +00:00

Vũ Trụ Nhân Linh - I. Cơ Cấu Thời Gian - Phần 5

Ba loại cơ cấu thời gian Theo các điều nói trên ta biết cơ cấu thời gian bao gồm vấn đề từ trong căn để, nên khi tìm hiểu quan niệm của mỗi nền văn minh về thời gian là nắm được then chốt của mỗi nền văn minh đó. Để cho sự học bớt phiền tạp, chúng ta tự hạn chế vào ba nền văn minh có liên hệ với ta hơn hết là Âu Tây, Ấn Độ và Viễn Đông. Và chúng ta cũng chỉ nói tới nét chính, còn gạt ra ngoài các nét tuỳ phụ...

8/29/2018 7:42:03 PM +00:00

Vũ Trụ Nhân Linh - I. Cơ Cấu Thời Gian - Phần 1

Những âm vang của tương đối thuyết Nhân loại đang trải qua một cơn khủng hoảng tinh thần lay động đến tận gốc rễ mọi cơ cấu, đến nỗi các nhà văn quen gọi là một vũ trụ đang vỡ lở. Nếu chúng ta muốn tìm ra chỗ hiện hình rõ nhất về những xáo trộn đổ vỡ này thì phải kể đến thuyết tương đối của Einstein, bởi thuyết đó liên hệ mật thiết với quan niệm thời gian hơn hết. Trước kia người ta vẫn quan niệm không gian và thời gian là những thực thể tuyệt...

8/29/2018 7:42:03 PM +00:00

Vũ Trụ Nhân Linh - I. Cơ Cấu Thời Gian - Phần 4

Phân loại thời gian Có lẽ không gì người ta dễ đồng ý cho bằng về thời gian, đồng ý đến độ không có vấn đề. Nhưng đó là đợt thường nghiệm. Thoạt khi bước vào địa hạt Triết, nghĩa là thử suy tư về bản chất của thời gian, mới thấy khó khăn ùn ùn kéo tới và không biết có bao giờ người ta định nghĩa nổi thời gian chăng. Tuy khó khăn, nhưng triết lý vẫn phải khảo sát để cố rọi vào ít nhiều tia sáng hướng dẫn. Nếu không hiểu nổi thời gian tự...

8/29/2018 7:42:03 PM +00:00

Vũ Trụ Nhân Linh - I. Cơ Cấu Thời Gian - Phần 3

Tầm quan trọng của cơ cấu thời gian. Nói về cơ cấu thời gian là bàn đến những điều rất tế vi không thể dùng giác quan mà thấy được, trái lại phải dùng đến tâm thanh lọc mới nhìn nhận ra. Bởi chúng ta không biết được thời gian cách trực tiếp như không gian, nhưng chỉ biết qua những sự biến động của vạn vật, sự vận hành của tinh sao, sự đắp đối sáng tối, ngày đêm, tứ thời. Nhưng vật là gì, ánh sáng là gì, tứ thời là gì? Ta không biết, nên người...

8/29/2018 7:42:03 PM +00:00