Vai trò của án lệ và kinh nghiệm áp dụng án lệ ở các nước trên thế giới

®Æng thÞ th¬m, nguyÔn ®×nh phong VAI TRß CñA ¸N LÖ Vµ KINH NGHIÖM ¸P DôNG ¸N LÖ ë C¸C N¦íC TR£N THÕ GIíI §Æng thÞ th¬m * nguyÔn ®×nh phong** Tãm t¾t: Bµi viÕt ®· nghiªn cøu kh¸i qu¸t chung vÒ ¸n lÖ, còng nh­ vai trß cña ¸n lÖ vµ kinh nghiÖm ¸p dông ¸n lÖ cña mét sè quèc gia trªn thÕ giíi, qua ®ã cho nªu lªn sù cÇn thiÕt trong viÖc tham kh¶o vµ ¸p dông ¸n lÖ vµo hÖ thèng ph¸p luËt cña ViÖt Nam hiÖn nay. Tõ khãa: ¸n lÖ; ph¸p luËt; hÖ thèng th«ng luËt; hÖ thèng d©n luËt. Ngµy nhËn bµi: 25/8/2013; Ngµy duyÖt ®¨ng bµi: 30/9/2013 HiÖn nay, cïng víi sù ph¸t triÓn vµ toµn cÇu hãa cña kinh tÕ, c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ®ang cã sù giao l­u m¹nh mÏ trªn ¸n lÖ vµ kinh nghiÖm ¸p dông ¸n lÖ cña mét sè quèc gia trªn thÕ giíi, qua ®ã phÇn nµo cho thÊy sù cÇn thiÕt ¸p dông ¸n lÖ c¸c khÝa c¹nh v¨n ho¸, x· héi, ph¸p luËt. Víi sù giao l­u m¹nh mÏ nh­ vËy, ph¸p vµo hÖ thèng ph¸p luËt cña ViÖt Nam hiÖn nay. luËt cña c¸c quèc gia víi hÖ thèng kh¸c 1. Kh¸i qu¸t chung vÒ ¸n lÖ nhau (Civil Law(1) vµ Commom Law(2)) 1.1. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña ¸n lÖ còng cã nh÷ng ¶nh h­ëng vµ tiÕp thu nhÊt ®Þnh tõ c¸c nÒn ph¸p luËt cña c¸c quèc gia kh¸c. Mçi quèc gia sÏ thÊy ®­îc ­u nh­îc ®iÓm trong hÖ thèng ph¸p luËt cña m×nh, tõ ®ã tiÕp thu c¸c tinh hoa tõ ph¸p luËt cña c¸c quèc gia kh¸c. C¸c n­íc theo hÖ thèng d©n luËt ®ang dÇn nhËn thÊy ®­îc vai trß quan träng cña ¸n lÖ trong hÖ thèng ph¸p luËt. ViÖc ghi nhËn ¸n lÖ nh­ mét nguån bæ trî, gióp gi¶i thÝch ph¸p luËt, lÊp lç hæng ph¸p lý còng nh­ t¹o ra ®­êng lèi xÐt xö thèng nhÊt ®ang lµ xu h­íng mµ mét sè c¸c n­íc theo hÖ thèng d©n luËt h­íng ®Õn, tiªu biÓu lµ Ph¸p, §øc... mµ gÇn ®©y nhÊt lµ Trung Quèc, quèc gia cã sù t­¬ng ®ång vÒ hÖ thèng chÝnh trÞ còng nh­ chÝnh thÓ víi ViÖt Nam. Trong bµi viÕt nµy chóng t«i sÏ kh¸i qu¸t chung vÒ ¸n lÖ, còng nh­ vai trß cña Tõ ý t­ëng vÒ ¸n lÖ cã thÓ ®­îc t×m thÊy trong quan ®iÓm cña Aristotle - mét nhµ triÕt häc lçi l¹c thêi Hy L¹p cæ ®¹i, khi «ng ®­a ra nguyªn t¾c r»ng c¸c vô viÖc gièng nhau th× cÇn ph¶i ®­îc xÐt xö nh­ nhau. Tuy nhiªn, häc thuyÕt vÒ ¸n lÖ t¹i c¸c n­íc theo hÖ thèng ph¸p luËt kh¸c nhau l¹i ®­îc ghi nhËn hoµn toµn kh¸c nhau.(*) Do häc thuyÕt vÒ ¸n lÖ d­íi gãc ®é cña hai hÖ thèng ph¸p luËt cã ®iÓm kh¸c nhau nªn mçi hÖ thèng sÏ ®­a ra nh÷ng ®Þnh nghÜa theo c¸ch riªng. T¹i Anh, ¸n lÖ ®­îc ®Þnh nghÜa lµ: “b¶n (*) ThS, Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao. (**) Sinh viªn §¹i häc LuËt Hµ Néi. (1) C¸c n­íc theo hÖ thèng th«ng luËt, ¸n lÖ ®­îc thõa nhËn nh­ lµ mét nguån chÝnh thøc, cã vai trß quan träng trong hÖ thèng ph¸p luËt. (2) C¸c n­íc theo hÖ thèng d©n luËt, ¸n lÖ chØ ®­îc coi lµ nguån thø cÊp hoÆc kh«ng ®­îc thõa nhËn chÝnh thøc. Sè 5-2013 Nh©n lùc khoa häc x· héi 15 vai trß cña ¸n lÖ vµ kinh nghiÖm ¸p dông ¸n lÖ... ¸n hoÆc quyÕt ®Þnh ®­îc nªu ra ®Ó chøng minh cho mét quyÕt ®Þnh trong mét vô viÖc gÇn t­¬ng tù sau ®ã”. T¹i Mü, ¸n lÖ ®­îc ®Þnh nghÜa lµ: “mét quyÕt ®Þnh xÐt xö mµ ë ®ã t¹o ra mét quy t¾c víi vai trß lµ ®iÓm nh÷ng vô ¸n kh¸c míi cã gi¸ trÞ n©ng lªn trë thµnh ¸n lÖ. Tuy nhiªn, tÝnh tiÒn lÖ nµy kh¸c nhau ë tõng n­íc. T¹i c¸c n­íc theo hÖ thèng Civil Law, tÝnh tiÒn lÖ nµy lµ kh«ng b¾t buéc. ThÈm ph¸n cã thÓ chØ quy chiÕu ®Ó quyÕt ®Þnh nh÷ng vô ¸n sau tham kh¶o ph­¬ng ph¸p còng nh­ lËp nµy cã cïng t×nh tiÕt hoÆc vÊn ®Ò ph¸p lý”(3) T¹i ViÖt Nam còng cã nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ viÖc ®Þnh nghÜa ¸n lÖ. Trong sè ®ã, t¸c gi¶ NguyÔn ThÞ Håi kh¼ng ®Þnh ¸n lÖ lµ quyÕt ®Þnh hoÆc lËp luËn, nguyªn t¾c hoÆc sù gi¶i thÝch ph¸p luËt do Toµ ¸n ®­a ra khi gi¶i quyÕt mét vô viÖc cô thÓ, ®­îc Nhµ n­íc thõa nhËn lµm mÉu hoÆc lµm c¬ së ®Ó Toµ ¸n dùa vµo ®ã ®­a ra quyÕt ®Þnh hoÆc lËp luËn ®Ó gi¶i quyÕt vô viÖc kh¸c x¶y ra vÒ sau cã néi dung hoÆc t×nh tiÕt t­¬ng tù(4). Theo t¸c gi¶ NguyÔn V¨n Nam, ¸n lÖ ®­îc hiÓu: “lµ b¶n ¸n hoÆc quyÕt ®Þnh cña Tßa ¸n, nã t¹o lËp quy t¾c hoÆc c¨n cø luËn cña b¶n ¸n tr­íc mµ th«i. Tuy nhiªn, t¹i c¸c n­íc theo hÖ thèng Commom Law, viÖc tu©n thñ nguyªn t¾c nµy gÇn nh­ lµ triÖt ®Ó. Thø ba, b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cã gi¸ trÞ ¸n lÖ ph¶i lµ c¬ së cho Tßa ¸n cÊp d­íi vËn dông khi xÐt xö mét vô ¸n t­¬ng tù. C¬ së nµy cã thÓ mang tÝnh chÊt b¾t buéc hoÆc mang tÝnh chÊt tham kh¶o. TÝnh t­¬ng tù ë ®©y ®­îc hiÓu lµ t­¬ng tù nhau vÒ t×nh tiÕt, sù kiÖn c¬ b¶n vµ t­¬ng tù vÒ vÊn ®Ò ph¸p lý. Dùa vµo nh÷ng ý ®Æc ®iÓm tiªu biÓu ®ã, ta cã thÓ ®­a ra ®Þnh nghÜa ¸n lÖ:(3) ¸n lÖ lµ b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cña Toµ ¸n, ph¸p lý ®¸ng tin cËy cho viÖc quyÕt ®Þnh trong ®ã chøa ®ùng c¸c lËp luËn, gi¶i c¸c vô viÖc t­¬ng tù trong t­¬ng lai”(5). Cã thÓ thÊy, dï theo ®Þnh nghÜa nµo, th× ¸n lÖ còng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau: Thø nhÊt, ¸n lÖ tr­íc hÕt ph¶i lµ b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cña Tßa ¸n. B¶n ¸n vµ quyÕt ®Þnh nµy ph¶i chøa ®ùng c¸ch thøc chung, quan ®iÓm chung ®­îc Tßa ¸n ¸p thÝch vµ ph­¬ng h­íng ¸p dông ph¸p luËt, ®­îc c¸c Toµ ¸n xem nh­ quy t¾c vµ vËn dông ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n sau nµy cã néi dung t­¬ng tù. 1.2. Sù h×nh thµnh cña ¸n lÖ Vµo nh÷ng n¨m 1066, khi Willian - mét ng­êi Ph¸p gèc Norman - lªn ng«i vua dông trong viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ph¸p n­íc Anh víi tªn gäi lµ William I. Do luËt trong b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ®ã. kh«ng ph¶i lµ ng­êi Anh vµ William Thø hai, ¸n lÖ ®Ò cËp ®Õn sù lÆp ®i lÆp l¹i cña mét gi¶i ph¸p ®­îc Tßa ¸n ¸p dông cho nhiÒu vô ¸n t¹o ra c¸i gäi lµ tiÒn lÖ. ChÝnh do ®Æc ®iÓm nµy mµ kh«ng ph¶i mäi b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cña Tßa ¸n ®Òu cã gi¸ trÞ ¸n lÖ; mµ chØ nh÷ng b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh chøa ®ùng nh÷ng vÊn ®Ò vÒ gi¶i thÝch vµ ¸p dông ph¸p luËt ®Ó tõ ®ã cã thÓ rót ra nguyªn t¾c chung ¸p dông cho kh«ng muèn ng­êi d©n b¶n ®Þa xem m×nh (3) Bryan A, Garner (2004), Black’s Law Dictionary Nineth Edition, West Group. (4) TS. NguyÔn ThÞ Håi (2008), “C¸c lo¹i nguån cña ph¸p luËt ViÖt Nam hiÖn nay”, T¹p chÝ Nghiªn cøu lËp ph¸p, tr.13. (5) TS. NguyÔn V¨n Nam (2012), Lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ ¸n lÖ trong hÖ thèng ph¸p luËt cña c¸c n­íc Anh, Mü, Ph¸p, §øc vµ nh÷ng kiÕn nghÞ ®èi víi ViÖt Nam, LuËn ¸n TiÕn sÜ luËt häc, Tr­êng §¹i häc LuËt Hµ Néi. 16 Nh©n lùc khoa häc x· héi Sè 5-2013 ®Æng thÞ th¬m, nguyÔn ®×nh phong lµ kÎ x©m l­îc, v× thÕ, «ng tù x­ng m×nh lµ ng­êi thõa kÕ hîp ph¸p cña c¸c ng«i ph¸p luËt t¹i mçi vïng ®ã). ViÖc ph¶i gi¶i quyÕt kiÓu nh­ vËy dÉn ®Õn kh«ng thèng vua Anglo-Saxon. §ång thêi, William nhÊt trong xÐt xö, g©y khã kh¨n cho c¸c vÞ kh«ng véi vµng ¸p ®Æt ph¸p luËt cña ng­êi Norman ®èi víi c­ d©n b¶n ®Þa, kh«ng huû bá c¸c tËp qu¸n truyÒn thèng cña Anh vµ hÖ thèng Toµ ¸n ®Þa ph­¬ng hoÆc thay ®æi chóng mét c¸ch ®ét ngét. Nhµ vua vÉn gi÷ nguyªn hÖ thèng ph¸p luËt ë Anh, ®i kÌm ThÈm ph¸n. Tuy vËy, sau mét thêi gian thùc thi nh÷ng nhiÖm vô t¹i mçi ®Þa ph­¬ng kh¸c nhau, nh÷ng vÞ ThÈm ph¸n th­êng trë l¹i Westminster ®Ó th¶o luËn, trao ®æi nh÷ng vÊn ®Ò vÒ tËp qu¸n vµ luËt ph¸p cña vïng víi nã lµ hÖ thèng Tßa ¸n ë mçi ®Þa mµ m×nh ®· ¸p dông ®Ó xÐt xö cho tõng ph­¬ng. C¸c toµ ¸n nµy vÉn tiÕp tôc ¸p dông tôc lÖ tõ tr­íc cña hä mµ ch­a cã bé vô viÖc. C¸c vÞ ThÈm ph¸n ®· lµm quen víi tÊt c¶ c¸c tËp qu¸n kh¸c nhau vµ mçi luËt nµo chung cho toµn v­¬ng quèc. khi gÆp nhau hä th­êng th¶o luËn, so Thªm vµo ®ã, víi môc ®Ých t¨ng uy tÝn s¸nh c¸c ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu cña c¸c tËp cña nhµ Vua, gãp phÇn gi¶i quyÕt thÊu qu¸n ®Þa ph­¬ng kh¸c nhau còng nh­ ®¸o c¸c ®¬n th­ khiÕu n¹i cña c¸c ®Þa ph­¬ng göi lªn, tõ thêi Vua William I, rÊt nhiÒu ThÈm ph¸n cña Tßa ¸n Hoµng gia ®· ®­îc ph¸i ®i thùc tÕ t¹i c¸c ®Þa ph­¬ng. nh÷ng kinh nghiÖm trong qu¸ tr×nh xÐt xö. Sau ®ã, hä chän läc ra nh÷ng vô viÖc hîp lý, nh÷ng ph¸n quyÕt cã tÝnh thuyÕt phôc cao cña c¸c vÞ ThÈm ph¸n ë c¸c vïng Nh÷ng vÞ ThÈm ph¸n nµy trë thµnh kh¸c nhau ®Ó lµm c¬ së cho c¸c vÞ ThÈm nh÷ng ThÈm ph¸n l­u ®éng ®i kh¾p ®Êt n­íc, ®Õn tÊt c¶ c¸c vïng thuéc quyÒn cai trÞ cña nhµ Vua, nh©n danh nhµ Vua ®Ó xÐt xö c¸c vô viÖc t¹i ®Þa ph­¬ng b»ng c¸c phiªn tßa xÐt xö l­u ®éng. ë c¸c vïng ®­îc göi ®Õn ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô, c¸c vÞ ph¸n kh¸c tham kh¶o vµ ¸p dông khi xÐt xö c¸c vô ¸n cã t×nh tiÕt t­¬ng tù sau nµy. C¸ch ¸p dông t­¬ng tù nµy dÇn dÇn ®­îc coi nh­ nh÷ng tiÒn lÖ vµ ®iÒu nµy ®­a ®Õn kÕt qu¶ lµ c¸c ThÈm ph¸n Hoµng gia ngµy cµng ¸p dông th­êng xuyªn h¬n ThÈm ph¸n trong thêi gian ®Çu ®· ¸p c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt gièng nhau dông nh÷ng tËp qu¸n vµ luËt ph¸p cña vïng ®Ó xÐt xö c¸c vô ¸n mµ kh«ng hÒ ¸p ®Æt ph¸p luËt cña Hoµng gia (cã lÏ ®iÒu nµy lµ theo ý chØ cña nhµ Vua). Tuy nhiªn, trªn kh¾p ®Êt n­íc, nh÷ng ph¸n quyÕt nµy ®­îc xem lµ chuÈn mùc cho c¸c ThÈm ph¸n ¸p dông gi¶i quyÕt c¸c vô viÖc kh¸c. §ång thêi, ®Ó ®¶m b¶o cho viÖc thùc hiÖn khi gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp theo luËt lÖ c¸c ph¸n quyÕt mang tÝnh chÊt khu«n ®Þa ph­¬ng th× n¶y sinh vÊn ®Ò lµ: ë Anh cã qu¸ nhiÒu tËp qu¸n kh¸c nhau t¹i mçi vïng miÒn kh¸c nhau, vµ mçi Tßa ¸n ¸p dông mét kiÓu luËt kh¸c nhau. Cho nªn, cã tr­êng hîp cïng mét vô viÖc nh­ng ®Õn c¸c vïng kh¸c nhau th× c¸c vÞ ThÈm ph¸n ph¶i gi¶i quyÕt vô viÖc ®ã theo c¸c c¸ch mÉu ®ã, c¸c ThÈm ph¸n ®· x©y dùng nªn nguyªn t¾c “Stare decisis” - cã nghÜa lµ “tiÒn lÖ ph¶i ®­îc t«n träng”. Theo nguyªn t¾c nµy, bÊt kú ë n¬i ®©u ph¸t sinh nh÷ng vÊn ®Ò mang tÝnh chÊt ph¸p lý, khi ®­a ra ph¸n quyÕt ph¶i tu©n theo nh÷ng tr­êng hîp t­¬ng tù ®· gi¶i quyÕt tr­íc ®©y vµ kh¸c nhau (ph¶i tu©n thñ tËp qu¸n vµ nh÷ng b¶n ¸n khu«n mÉu cña Tßa ¸n Sè 5-2013 Nh©n lùc khoa häc x· héi 17 vai trß cña ¸n lÖ vµ kinh nghiÖm ¸p dông ¸n lÖ... tr­íc ®©y ®­îc gäi lµ “¸n lÖ”. VÒ sau, nguyªn t¾c nµy ®­îc c¬ quan chuyªn tr¸ch ph¸p luËt cña nhµ Vua c«ng nhËn nh­ mét nguyªn t¾c xÐt xö chung cho toµn thÓ mäi vïng l·nh thæ n­íc Anh -®ã chÝnh lµ sù ra ®êi cña tiÒn lÖ ph¸p. TiÒn lÖ ph¸p ra ®êi dÉn ®Õn Tßa ¸n Hoµng gia cã thÓ xÐt xö c¸c vô viÖc x¶y ra ë c¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c nhau theo nguyªn t¾c ph¸p mÆt lý luËn, cã nhiÒu nguån luËt tån t¹i nh­ng viÖc ¸p dông trong thùc tÕ cã kh¶ thi hay kh«ng l¹i tïy thuéc vµo c¸c yÕu tè chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n hãa, x· héi... Mét trong nh÷ng nguån luËt cã vai trß quan träng nhÊt trong hÖ thèng c¸c n­íc th«ng luËt lµ ¸n lÖ. ¸n lÖ ®­îc coi lµ c¸ch thøc kÞp thêi vµ linh ho¹t nhÊt ®Ó kh¾c phôc c¸c lç hæng cña hÖ thèng ph¸p luËt. ViÖc luËt chung, tõ ®ã quyÕt ®Þnh cña c¸c Toµ thõa nhËn ¸n lÖ, thõa nhËn c¸c ph¸n ¸n Hoµng gia dÇn dÇn trë thµnh luËt quyÕt cña thÈm ph¸n, coi ®ã nh­ mét c¨n chung cho c¶ v­¬ng quèc. Tõ thêi ®iÓm nµy, hÖ thèng ph¸p luËt cña n­íc Anh vÒ c¬ b¶n ®­îc thèng nhÊt. 2. Vai trß cña ¸n lÖ C¸c quèc gia theo th«ng luËt sö dông ¸n lÖ nh­ mét trong nh÷ng nguån chñ yÕu ®Ó ®­a ra c¸c ph¸n quyÕt trong qu¸ tr×nh xÐt xö. ViÖc sö dông ¸n lÖ, trªn thùc tÕ, tá ra kh¸ v­ît tréi so víi sö dông v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt hay tËp qu¸n. Trªn ph­¬ng diÖn lý luËn, chóng t«i xin ®­a ra mét sè vai trß cña ¸n lÖ: 2.1. Vai trß cña ¸n lÖ trong viÖc lÊp lç hæng ph¸p lý Theo lý luËn cña chñ nghÜa Mac - Lªnin th× ph¸p luËt lµ yÕu tè thuéc kiÕn tróc th­îng tÇng, nã chÞu ¶nh h­ëng s©u s¾c bëi kinh tÕ thuéc c¬ së h¹ tÇng. Môc ®Ých cø ®Ó xÐt xö c¸c vô viÖc cã c¸c t×nh tiÕt t­¬ng tù ®· gióp cho viÖc ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi míi ®­îc nhanh chãng vµ s¸t víi thùc tÕ h¬n. C¸c quan hÖ kh«ng ®­îc ph¸p luËt ®iÒu chØnh giê ®©y ®· ®­îc c¸c thÈm ph¸n ®iÒu chØnh, dùa trªn c¸c nguyªn t¾c ph¸p luËt chung, tËp qu¸n vµ kinh nghiÖm b¶n th©n cña hä. ¸n lÖ gãp phÇn rÊt lín vµo viÖc bæ sung c¸c lç hæng cña ph¸p luËt, c¸c tr­êng hîp mµ nhµ lµm luËt thµnh v¨n ch­a thÓ dù liÖu ®­îc, gãp phÇn ®em ®Õn sù hoµn thiÖn cho c¶ hÖ thèng ph¸p luËt. Trªn thùc tÕ, sù kÝn kÏ cña hÖ thèng ph¸p luËt ë c¸c n­íc theo truyÒn thèng Civil Law phô thuéc hoµn toµn vµo c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vµ c«ng d©n cã thÓ “l¸ch” qua c¸c lç hæng mµ kh«ng cã chÕ tµi cña ph¸p luËt lµ ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ nµo trõng ph¹t ®­îc. ë c¸c n­íc theo x· héi. Trong khi c¸c quan hÖ x· héi l¹i truyÒn thèng ¸n lÖ, viÖc l¸ch luËt khã liªn tôc thay ®æi, chÝnh v× thÕ, sÏ cã nhiÒu quan hÖ ph¸t sinh mµ kh«ng cã luËt ®Ó ®iÒu chØnh kÞp thêi. Mçi quèc gia sÏ cã mét c¬ quan lËp ph¸p lµm nhiÖm vô ban hµnh ph¸p luËt. Tuy nhiªn, dï ­u tó ®Õn mÊy, c¸c nhµ lµm luËt còng kh«ng thÓ dù trï ®­îc hÕt c¸c t×nh huèng ph¸t sinh trong x· héi. Trong tr­êng hîp ®ã, vÊn ®Ò sö dông c¸c nguån luËt kh¸c ®­îc ®Æt ra. VÒ kh¨n h¬n nhiÒu, bëi c¸c thÈm ph¸n ®­îc quyÒn s¸ng t¹o vµ gi¶i thÝch ph¸p luËt trong qu¸ tr×nh xÐt xö. NghÜa lµ khi gÆp ph¶i mét vô ¸n mµ quy ®Þnh cña ph¸p luËt ch­a ®iÒu chØnh ®Çy ®ñ, th­êng ®­îc gäi lµ c¸c vÊn ®Ò gi¶i quyÕt lÇn ®Çu, thÈm ph¸n sÏ t×m c¸ch tr¸m lç hæng hoÆc c¸c ®iÓm bÊt hîp lý cña ph¸p luËt b»ng nh÷ng ph¸n quyÕt riªng cña m×nh. 18 Nh©n lùc khoa häc x· héi Sè 5-2013 ®Æng thÞ th¬m, nguyÔn ®×nh phong Cã thÓ lÊy vÝ dô víi hÖ thèng ph¸p luËt cña §øc. Trong bé LuËt D©n sù cña §øc kh«ng hÒ cã c¸c quy ®Þnh vÒ tr¸ch nhiÖm båi th­êng thiÖt h¹i do vi ph¹m hîp ®ång. C¸c nguyªn t¾c ®iÒu chØnh vÒ vi ph¹m hîp ®ång ®Òu ®­îc ph¸t triÓn bëi ¸n lÖ cña Tßa ¸n. 2.2. Vai trß cña ¸n lÖ trong ho¹t ®éng gi¶i thÝch ph¸p luËt Víi c¸c n­íc thuéc hÖ thèng LuËt thµnh v¨n, bëi quan niÖm ph¸p luËt lµ sù c« ®äng còng nh­ tæng qu¸t cao nhÊt nªn khi ban hµnh mét ®iÒu luËt, cÇn cã sù gi¶i thÝch ®Ó ®­îc ¸p dông vµo thùc tÕ. Tuy vËy, vÊn ®Ò gi¶i thÝch luËt kh«ng ph¶i bao giê còng ®­îc diÔn ra nhanh chãng. Cã nh÷ng ®iÒu luËt ch­a ®­îc gi¶i thÝch cô mµ trong ®ã cã ®Ò cËp ®Õn c¸c tr­êng hîp vÒ sù hîp ph¸p còng nh­ v« hiÖu cña hîp ®ång lao ®éng. Theo §iÒu 181 Bé LuËt d©n sù §øc quy ®Þnh: "mét chi nh¸nh kh«ng ®­îc cam kÕt khi kh«ng cã sù ®ång ý cña c«ng ty mÑ cña nã, c¸c hîp ®ång nh©n danh c«ng ty mÑ trõ nh÷ng giao dÞch trong ph¹m vi nghÜa vô cña chi nh¸nh". Tßa ¸n T­ ph¸p tèi cao Liªn bang §øc th«ng qua ¸n lÖ ®· gi¶i thÝch §iÒu 181 víi c¸ch hiÓu lµ: c¸c chi nh¸nh kh«ng thÓ tham gia c¸c giao dÞch d©n sù khi kh«ng cã sù cho phÐp trõ tr­êng hîp c¸c giao dÞch ®ã chØ ®em l¹i lîi Ých cho c«ng ty mÑ. Tãm l¹i, ®Ó hiÓu thÊu ®¸o bé luËt §øc, viÖc xem xÐt ®Õn c¸c ¸n lÖ víi vai trß gi¶i thÝch ph¸p luËt lµ mét ®iÒu kh«ng thÓ kh«ng nh¾c tíi. thÓ, dÉn ®Õn tranh c·i trong c¸ch hiÓu. Kh«ng chØ ë c¸c n­íc theo hÖ thèng Trong tr­êng hîp nµy, sÏ rÊt khã cho c¸c Civil Law viÖc gi¶i thÝch luËt míi cÇn ThÈm ph¸n ¸p dông ph¸p luËt bëi sÏ cã thiÕt. T¹i c¸c quèc gia theo hÖ thèng nhiÒu c¸ch hiÓu kh¸c nhau. Nh­ vËy, râ rµng cÇn thiÕt cã sù h­íng dÉn gi¶i thÝch kÞp thêi ®Ó c¸c ThÈm ph¸n còng nh­ c¸c chuyªn gia luËt cã thÓ vËn dông ®iÒu luËt mét c¸ch ®óng ®¾n. T¹i c¸c quèc gia theo hÖ thèng Civil Law cã sö dông ¸n lÖ nh­ §øc, Ph¸p, vai trß gi¶i thÝch ph¸p luËt ®­îc thÓ hiÖn v« cïng râ nÐt. Ph¸p luËt §øc thùc sù rÊt khã ®Ó hiÓu sù kh¸i qu¸t chung cña lÜnh vùc LuËt Lao ®éng nÕu chØ nh×n vµo nh÷ng v¨n b¶n ph¸p luËt. C¸c nguyªn t¾c trong LuËt Lao ®éng chØ cã thÓ ®­îc nhËn thøc qua c¸c vô ¸n. VÝ dô, theo Bé LuËt d©n sù §øc, tõ §iÒu 611 ®Õn §iÒu 630 cïng víi c¸c quy ®Þnh cña HiÕn ph¸p sÏ ®­îc ¸p dông ®Ó ®iÒu chØnh quan hÖ hîp ®ång lao ®éng. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt c¸c vô viÖc liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nµy, c¸c Tßa ¸n t¹i §øc vÉn ph¶i l­u ý ®Õn sù gi¶i thÝch ¸p dông c¸c ¸n lÖ Commom Law, ph¸p luËt còng cÇn ®­îc gi¶i thÝch vµ ¸p dông mét c¸ch thèng nhÊt vµ ®óng ®¾n. Trong ®ã, viÖc gi¶i thÝch luËt cã sù ®ãng gãp kh«ng hÒ nhá cña ¸n lÖ. Cã thÓ lÊy vÝ dô vÒ mét ¸n lÖ, mµ ë ®ã Tßa ¸n ®· lµm nhiÖm vô gi¶i thÝch ph¸p luËt ®Ó b¶o vÖ c¸c quyÒn cña c«ng d©n tr­íc c¸c c¸o buéc vi ph¹m. N¨m 1984, Gregory Lee Johnson, mét ng­êi biÓu t×nh chèng chÝnh quyÒn Ronald Reagan, ®· ®èt quèc kú Mü t¹i Héi nghÞ quèc gia cña §¶ng Céng hßa vµ bÞ mét Tßa ¸n ë bang Texas kÕt ¸n vÒ téi xóc ph¹m c¸c vËt linh thiªng cña n­íc Mü. Tuy vËy, ®Õn n¨m 1989, Tßa ¸n Tèi cao Liªn bang kÕt luËn r»ng, hµnh vi ®èt cê cña Johnson lµ mét phÇn më réng cña Tu chÝnh ¸n sè 1 cña HiÕn ph¸p Mü vµ ®­îc cho lµ hîp hiÕn. Vô ¸n nµy trë thµnh ¸n lÖ vµ ®· lµm thay ®æi ®­êng lèi xÐt xö còng nh­ ph¸p luËt cña c¸c bang. Sè 5-2013 Nh©n lùc khoa häc x· héi 19 ... - tailieumienphi.vn