- Trang Chủ
- Luật học
- Thúc đẩy và bảo vệ quyền chăm sóc sức khỏe cho người bị nhiễm chất độc da cam/dioxin
Xem mẫu
- HOÏC VIEÄN TÖ PHAÙP
THÚC ĐẨY VÀ BẢO VỆ QUYỀN CHĂM SÓC SỨC KHỎE CHO
NGƯỜI BỊ NHIỄM CHẤT ĐỘC DA CAM/DIOXIN
Nguyễn Ngọc Lan1
Tóm tắt: Người bị nhiễm chất độc da cam/dioxin có đời sống vật chất, tinh thần khó khăn, nhất là
những gia đình có nhiều thế hệ bị nhiễm độc, bị bệnh nặng, bệnh thường xuyên tái phát, sinh con dị
dạng, dị tật, thiểu năng trí tuệ. Những đối tượng này cần thiết phải được chăm sóc sức khỏe. Thúc đẩy
và bảo vệ quyền chăm sóc sức khỏe cho họ là việc làm cần thiết. Tuy nhiên, trong công tác bảo vệ quyền
chăm sóc sức khỏe của người bị nhiễm chất độc da cam đặt ra yêu cầu phải cần hoàn thiện các quy định
pháp luật góp phần thúc đẩy và bảo vệ quyền cho nạn nhân chất độc da cam/dioxin nói chung và quyền
được chăm sóc sức khỏe cho họ nói riêng.
Từ khóa: Người bị nhiễm chất độc da cam/dioxin, thúc đẩy và bảo vệ, quyền chăm sóc sức khỏe.
Nhận bài: 21/9/2020; Hoàn thành biên tập: 25/9/2020; Duyệt đăng:23/10/2020.
Abstract: Agent Orange/Dioxin victims suffer from many hardships in their mental and physical life.
The situation is particularly difficult for families with multiple generations affected by the toxic
herbicides, whose members have serious, recurrent illness, and give birth to children with many kinds
of defects including deformities, mental retardation. These people are in need of adequate health care.
Promoting and protecting their right to health is a must and should be addressed early. This requyres the
Government to amend existing law so as to ensure that the rights of Agent Orange/Dioxin victims in
general, and their right to health in particular, are well protected and exercised.
Keywords: Victims of Agent Orange/Dioxin, promote and protect, right to health.
Date of receipt: 21/9/2020; Date of revision: 25/9/2020; Date of Approval:23/10/2020.
Người bị nhiễm chất độc da cam/dioxin theo hết người bị nhiễm chất độc da cam/dioxin đều có
nghĩa chung nhất là những người bị phơi nhiễm đời sống vật chất, tinh thần khó khăn, nhất là những
chất độc da cam do quân đội Mỹ sử dụng trong gia đình có nhiều thế hệ nạn nhân, nạn nhân bị bệnh
chiến tranh ở Việt Nam, bị suy giảm khả năng lao nặng, bệnh thường xuyên tái phát, sinh con dị dạng,
động, vô sinh, sinh con dị dạng, dị tật và thế hệ con, dị tật, thiểu năng trí tuệ. Chỉ thị số 43-CT/TW ngày
cháu, chắt của họ chịu hậu quả của sự phơi nhiễm 14/5/2015 Bộ Chính trị về giải quyết hậu quả chất
đó, bị bệnh, suy giảm khả năng lao động, dị dạng, độc hóa học do Mỹ sử dụng trong chiến tranh ở
dị tật...2 Việc xác định người bị nhiễm chất độc da Việt Nam là vấn đề đặt ra lâu dài và cấp bách.
cam/dioxin dựa vào 2 tiêu chí đó là nguyên nhân Trong đó việc đầu tư kinh phí để hỗ trợ, chăm sóc,
làm phát sinh bệnh tật và hậu quả gây ra các bệnh chữa trị cho người bị nhiễm chất độc da cam/dioxin
tật thuộc danh mục được nhà nước quy định. Các là việc làm cần thiết và quan trọng. Việc làm này
kết quả nghiên cứu ở Việt Nam và thế giới cho thấy góp phần thúc đẩy và đảm bảo quyền con người nói
chất độc da cam/dioxin gây tổn thương đa dạng và chung, quyền được chăm sóc sức khỏe nói riêng
phức tạp trên tất cả các bộ máy sinh lí của cơ thể, cho người bị nhiễm chất độc da cam/dioxin.
gây liệt hoàn toàn hay một phần cơ thể, nạn nhân có 1. Thực trạng các quy định pháp luật Việt
thể bị mù, câm, điếc, thiểu năng trí tuệ, tâm thần, Nam về quyền thúc đẩy và bảo vệ chăm sóc sức
ung thư, dị dạng, dị tật bẩm sinh3. Đặc biệt chất độc khỏe cho người bị nhiễm chất độc da cam/dioxin
da cam có thể di truyền qua nhiều thế hệ và ở Việt Ở nước ta người bị nhiễm chất độc da
Nam, di chứng da cam đã truyền sang thế hệ thứ 4. cam/dioxin là bộ phận không thể tách rời trong xã
Theo con số thống kê hiện cả nước có 150.000 nạn hội. Cũng như những người bình thường khác người
nhân thuộc thế hệ thứ 2; 35.000 nạn nhân thuộc thế bị nhiễm chất độc da cam/dioxin có quyền được bảo
hệ thứ 3; 2.000 nạn nhân thuộc thế hệ thứ 44. Hầu vệ, chăm sóc sức khỏe về mặt thể chất cũng như tinh
1
Thạc sỹ, giảng viên Trường Đại học Thủ đô Hà Nội.
2
Nguyễn Thế Lực, Tình hình thực hiện chính sách đối với nạn nhân chất độc da cam/dioxin ở Việt Nam – các vướng
mắc và kiến nghị bổ sung, hoàn thiện, trong Kỉ yếu Hội thảo “Một số kết quả ngiên cứu mới về hậu quả chất da
cam/dioxin, Hà Nội, 2014.
3
Bộ Y tế, Quyết định số 09/2008/QĐ-BYT ngày 20/2/2008 ban hành danh mục 17 bệnh tật dị dạng, dị tật có liên
quan đến phơi nhiễm chất độc hóa học/dioxin, 2008.
4
Hội Nạn nhân chất độc da cam/dioxin, Thảm họa da cam ở Việt Nam, Tài liệu lưu hành nội bộ, Hà Nội, 2016.
- Soá 10/2020 - Naêm thöù möôøi laêm
thần. Quyền được chăm sóc sức khỏe là quyền hiến chính trị. Trong đó các cấp ủy Đảng cần thực hiện
định thuộc về mọi người, không có bất kì sự phân chương trình chăm sóc, giúp đỡ người dân phơi
biệt về tuổi tác, giới tính, tôn giáo, sức khỏe...Khẳng nhiễm chất độc da cam vào các chương trình trợ
định điều này Điều 38 Hiến pháp năm 2013 chỉ rõ: giúp xã hội của các địa phương. Thông tư liên tịch
“Mọi người có quyền được bảo vệ, chăm sóc sức số 20/2016/TTLT-BYT-BLĐTBXH ra đời quy định
khỏe, bình đẳng trong việc sử dụng các dịch vụ y tế về việc khám giám định bệnh, tật, dị dạng, dị tật có
và có nghĩa vụ thực hiện các quy định về phòng liên quan đến phơi nhiễm với chất độc hóa học đối
bệnh, khám bệnh, chữa bệnh. Nghiêm cấm các hành với người hoạt động kháng chiến và con đẻ của họ.
vi đe dọa cuộc sống, sức khỏe của người khác và Thông tư nêu rõ người hoạt động kháng chiến, con
cộng đồng”. Cụ thể hóa quyền này nhà nước từng đẻ có quyền được giám định sức khỏe để xác định
bước xây dựng pháp luật, ban hành các chế độ chính bệnh tật liên quan đến phơi nhiễm chất độc hóa
sách nhằm thực hiện cam kết của nhà nước trước học. Các tổ chức, cá nhân có trách nhiệm thực hiện
cộng đồng quốc tế và thể hiện được truyền thống cao việc khám, giám định theo quy định của pháp luật
đẹp của nhà nước ta. và Bộ Y tế.
Để cụ thể hóa nội dung của Hiến pháp, Điều 4 Với hàng loạt các văn kiện nói trên, quyền
Luật Người khuyết tật năm 2010 quy định: “Người được chăm sóc sức khỏe cho người bị nhiễm chất
khuyết tật có quyền được chăm sóc sức khỏe, phục độc da cam/dioxin luôn được Đảng, nhà nước quan
hồi chức năng, học văn hóa, học nghề, việc làm, trợ tâm và chú trọng. Việc bảo vệ và chăm sóc sức
giúp pháp lý, tiếp cận công trình công cộng, khỏe cho đối tượng này là trách nhiệm của Nhà
phương tiện giao thông, công nghệ thông tin, dịch nước, của xã hội trong việc đảm bảo và thúc đẩy
vụ, văn hóa, thể thao, du lịch và dịch vụ khác phù quyền con người, quyền chăm sóc sức khỏe. Đây là
hợp với dạng tật và mức độ khuyết tật”. Theo Luật việc làm hết sức cần thiết và cần được thúc đẩy.
này thì người khuyết tật là người bị khiếm khuyết Qua đó góp phần hoàn thiện hành lang pháp luật
một hoặc nhiều bộ phận cơ thể hoặc bị suy giảm về quyền bảo vệ, chăm sóc sức khỏe cho người bị
chức năng được biểu hiện dưới dạng tật khiến cho nhiễm chất độc da cam/dioxin ở Việt Nam.
lao động, sinh hoạt, học tập gặp nhiều khó khăn5. Theo con số thống kê của Hội nạn nhân chất
Người bị nhiễm chất độc da cam/dioxin là người độc da cam/dioxin thì các chất độc da cam/dioxin
khuyết tật mà nguyên nhân là do hậu quả chiến làm cho 4,8 triệu người Việt Nam bị phơi nhiễm7,
tranh và ảnh hưởng của chất độc hóa học do Mỹ sử hơn 3 triệu người là nạn nhân8 với nhiều thảm
dụng trong chiến tranh ở Việt Nam. Với các đối cảnh không kể xiết. Trong đó hàng nghìn người
tượng này, Nhà nước cần có chính sách trợ giúp đã chết, hàng trăm nghìn người đang vật lộn với
trong việc chăm sóc sức khỏe, thông qua các chế những căn bệnh hiểm nghèo trên bộ máy sinh lí
định pháp luật về chăm sóc sức khỏe ban đầu tại cơ thể như gây tổn thương da, ung thư da, gan,
nơi cư trú; khám chữa bệnh; trách nhiệm của cơ sở tuyến giáp, đái tháo đường; làm tổn thương hệ hô
khám bệnh, chữa bệnh và cơ sở chỉnh hình, phục hấp, tuần hoàn, tiêu hóa, nội tiết, thần kinh; làm
hồi chức năng6. biến đổi gien, nhiễm sắc thể và gây ra dị tật bẩm
Chỉ thị số 43-CT/TW ngày 14/5/2015 của Ban sinh, tai biến sinh sản9. Đại đa số các gia đình có
Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với người bị nhiễm chất độc da cam/dioxin đều thuộc
công tác giải quyết hậu quả chất độc hóa học do hộ nghèo, trong khi mức chi phí nuôi dưỡng,
Mỹ sử dụng trong chiến tranh ở Việt Nam ra đời. khám chữa bệnh là rất lớn vượt ra ngoài khả năng
Chỉ thị nêu rõ các cấp ủy Đảng cần giải quyết hậu thanh toán của các gia đình. Do đó đây là đối
quả chất độc hóa học do Mỹ sử dụng trong chiến tượng cần thiết phải được chăm sóc, ưu đãi đặc
tranh ở Việt Nam, trong đó vấn đề sức khỏe con biệt và đó là quyền cơ bản, quan trọng trong việc
người là vấn đề cấp bách và lâu dài, là trách nhiệm thúc đẩy, bảo vệ quyền chăm sóc sức khỏe cho
của các cấp, các ngành, các tổ chức trong hệ thống người bị nhiễm chất độc da cam/dioxin.
5
Khoản 1, Điều 2 Luật người khuyết tật năm 2010.
6
Điều 21,22,23,24 Luật Người khuyết tật năm 2010.
7
Người bị phơi nhiễm chất độc da cam/dioxin là người tiếp xúc và bị chất độc này xâm nhập vào trong cơ thể; có
thể bị phơi nhiễm do bị phun rải trực tiếp trong thời kì chiến tranh hoặc ở vùng có tồn lưu dioxin cao trong môi
trường do bị lan tỏa, ô nhiễm tại các điểm tập kết, lưu trữ chất độc hóa học.
8
Nạn nhân chất độc da cam là những người bị phơi nhiễm chất độc da cam/dioxin do quân đội Mỹ sử dụng trong
chiến tranh ở Việt Nam, bị bệnh tật, suy giảm khả năng lao động, hoặc vô sinh, hoặc có cháu dị dạng, dị tật và con
cháu chắt của họ chịu hậu quả sinh học của sự phơi nhiễm đó, bị suy giảm khả năng lao động, dị dạng, dị tật.
9
Hội nạn nhân chất độc da cam, Thảm cảnh da cam ở Việt Nam, Tài liệu lưu hành nội bộ, Hà Nội, 2016.
- HOÏC VIEÄN TÖ PHAÙP
Thứ nhất, về chăm sóc sức khỏe ban đầu tại vực để được chẩn đoán, khám chữa bệnh và điều trị
nơi cư trú. Điều 21 Luật Người khuyết tật quy định: chuyên biệt hơn.
“Trạm y tế cấp xã có trách nhiệm triển khai các Mặt khác, hệ thống các cơ sở chăm sóc sức
hình thức tuyên truyền, giáo dục phổ biến kiến thức khỏe chưa phong phú, đa dạng, những người bị
về chăm sóc sức khỏe, phòng ngừa, giảm thiểu khiếm khuyết cần đến các trung tâm phục hồi chức
khuyết tật; hướng dẫn họ phòng bệnh, tự chăm sóc năng, khám chữa bệnh bởi các nhà vật lý trị liệu có
sức khỏe và phục hồi chức năng; lập hồ sơ theo dõi, đào tạo, các nhà trị liệu chuyên nghiệp và các nhà
quản lý sức khỏe người khuyết tật; khám bệnh, bệnh lý học khẩu ngữ. Trong khi đó 5 tỉnh Quảng
chữa bệnh phù hợp với phạm vi chuyên môn cho Trị, Thừa Thiên Huế, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Đà
người khuyết tật”. Mục tiêu của chăm sóc sức khỏe Nẵng ở Việt Nam được coi là nơi có tỉ lệ người bị
ban đầu cho người bị nhiễm chất độc da cam/dioxin nhiễm chất độc da cam/dioxin cao thì chỉ có vẻn
giúp cho bản thân họ và gia đình giảm được chi phí vẹn 3 bệnh viện nhà nước thuộc Sở Y tế với 210
y tế, giảm tỉ lệ bệnh nặng, bảo đảm công bằng trong giường13. Hàng năm nhà nước dành 10.000 tỷ đồng
chăm sóc y tế và giảm nghèo. Triển khai tốt việc để trợ cấp hàng tháng, khám bệnh, cấp thuốc miễn
này không những giải quyết tình trạng quá tải của phí và chăm sóc sức khỏe cho nạn nhân chất da
bệnh viện mà còn cải tổ hệ thống chăm sóc y tế bởi cam14. Điều đó chứng tỏ sự quan tâm của Đảng,
con người cần thoải mái về thể chất, tinh thần chứ nhà nước trong việc khám chữa bệnh ban đầu cho
không chỉ là không có bệnh tật hoặc đau yếu10. Bởi người bị nhiễm chất độc da cam/dioxin, đảm bảo
sức khỏe luôn là thách thức đối với người bị nhiễm quyền con người cơ bản từ đó góp phần thúc đẩy,
chất độc da cam/dioxin - nhóm người dễ bị tổn bảo vệ, nâng cao trách nhiệm của các cấp, các
thương nhất trong xã hội. Việc chăm sóc sức khỏe ngành và cộng đồng xã hội.
ban đầu là hết sức cần thiết và cần được thực hiện Thứ hai, về công tác khám chữa bệnh và bảo
thường xuyên, liên tục, lâu dài. Tuy nhiên việc này hiểm y tế. Điều 22 Luật người khuyết tật quy định:
vẫn chỉ đang áp dụng tại các trạm y tế cấp xã trong “Nhà nước bảo đảm để người khuyết tật được
khi các cơ sở y tế cao hơn không có sự phân công, khám bệnh, chữa bệnh và sử dụng các dịch vụ y tế
phân quyền rõ ràng dẫn đến quá tải ở hệ thống này. phù hợp” và “ Người khuyết tật được hưởng chính
Hiện người dân chưa thật sự tin tưởng đến khám, sách bảo hiểm y tế theo quy định của pháp luật về
chữa bệnh tại đây; nhiều người khi bệnh nặng mới bảo hiểm y tế”. Người nhiễm chất độc da
đến cơ sở y tế để được điều trị chăm sóc. Tuy nhiên cam/dioxin là một dạng người khuyết tật nên họ
hệ thống cơ sở và đội ngũ cán bộ y tế cấp xã hầu được hưởng các quyền khám chữa bệnh tại các cơ
như chưa được đào tạo bài bản, chưa đáp ứng nhu sở y tế của nhà nước. Đặc biệt luật còn quy định
cầu khám chữa bệnh tại cơ sở. Bởi vậy tỉ lệ bệnh trách nhiệm của cơ sở khám chữa bệnh trong việc
nhân chuyển tuyến, vượt tuyến còn diễn ra khá phổ ưu tiên khám cho những người bị khuyết tật nặng,
biến11. Có tới 30% gia đình có trẻ em khuyết tật đặc biệt nặng, người cao tuổi, trẻ em, phụ nữ có
không tìm đến cơ sở khám bệnh để chăm sóc sức thai. Khoản 3 Điều 12 Luật bảo hiểm y tế năm
khỏe cho con mình. Thậm chí nhiều cha mẹ đưa 2018 quy định đối tượng tham gia bảo hiểm y tế
con đến thì được trả lời rằng cơ sở y tế chẳng làm trong đó bao gồm cả người bị nhiễm chất độc da
gì được12. Cần thiết phải xây dựng hệ thống quy cam/dioxin. Tại Quyết định số 1351/QĐ-BHXH,
định trong việc khám chữa bệnh, trong việc chuyển điểm c Khoản 1 Điều 2 quy định “Người bị khuyết
tuyến để đem lại hiệu quả cho các gia đình, cho các tật nặng, khuyết tật đặc biệt nặng của các đối tượng
đối tượng bị nhiễm chất độc da cam/dioxin.Từ đó người hoạt động kháng chiến bị nhiễm chất độc
họ có thể được chuyển lên cấp huyện, tỉnh hoặc khu hóa học suy giảm khả năng lao động từ 61% trở
10
Tuyên ngôn Alma-Ata năm 1978.
11
Đức Trân, Ưutiên chăm sóc sức khỏe ban đầu cho người dân, http://daidoanket.vn/suc-khoe/uu-tien-cham-soc-
suc-khoe-ban-dau-cho-nguoi-dan-tintuc427746, truy cập 16/01/2019.
12
Bản Tuyên bố và chương trình hành động, Nhóm đối thoại Việt – Mỹ về chất độc da cam/dioxin 2010-2019, Báo
cáo năm thứ hai năm 2012, Viện Aspen, https://assets.aspeninstitute.org/content/uploads/2016/06/2012-5-
30DialogueGroup2ndYearReportwithFocusonUSAIDComprehensivePlan-VN.pdf, truy cập 04/9/2019.
13
Bản Tuyên bố và chương trình hành động, Nhóm đối thoại Việt – Mỹ về chất độc da cam/dioxin 2010-2019, Báo
cáo năm thứ hai năm 2012, Viện Aspen, https://assets.aspeninstitute.org/content/uploads/2016/06/2012-5-
30DialogueGroup2ndYearReportwithFocusonUSAIDComprehensivePlan-VN.pdf, truy cập 04/9/2019.
14
Hà Phương (2018), Công tác chăm sóc, giúp đỡ nạn nhân chất độc da cam còn nhiều khó khăn,
http://radiocand.antv.gov.vn/tin-tuc/chinh-tri-xa-hoi/cong-tac-cham-soc-giup-do-nan-nhan-chat-doc-da-cam-con-
nhieu-kho-khan-31788.html, truy cập 9/8/2018.
- Soá 10/2020 - Naêm thöù möôøi laêm
lên; con đẻ từ trên 6 tuổi của người hoạt động cam/dioxin. Hàng nghìn lượt hội viên là cựu chiến
kháng chiến bị nhiễm chất độc hóa học bị dị dạng, binh, cựu thanh niên xung phong được chữa bệnh
dị tật do hậu quả của chất độc hóa học không tự tại các bệnh viện phục hồi chức năng18. Tuy nhiên
lực được trong sinh hoạt hoặc suy giảm khả năng hiện công tác này vẫn chưa được thực hiện thường
tự lực trong sinh hoạt”. Điều luật khẳng định người xuyên hoặc như có thực hiện nhưng cũng chỉ đạt tỉ
nhiễm chất độc da cam/dioxin và nhân thân của họ lệ rất thấp.
là đối tượng có quyền được hưởng bảo hiểm y tế Thứ ba, về các cở sở chỉnh hình phục hồi chức
và mức được hưởng căn cứ vào Khoản 3 Điều 22 năng và công tác phục hồi chức năng tại công đồng.
Luật bảo hiểm y tế năm 2018. Nội dung điều luật Đây là cơ sở cung cấp các dịch vụ chỉnh hình, phục
quy định người bị nhiễm chất độc da cam/dioxin hồi chức năng cho người khuyết tật, trong đó có
được hưởng 95% chi phí khám chữa bệnh khi điều người bị nhiễm chất độc da cam/dioxin. Hiện nay
trị đúng tuyến; khi khám chữa bệnh không đúng các cơ sở chỉnh hình phục hồi chức năng bao gồm
tuyến thì được hưởng 40% ở tuyến TW; 60% tại các trung tâm chỉnh hình; viện chỉnh hình; bệnh
tuyến tỉnh, 70% tại tuyến huyện15. Điều này một viện điều dưỡng, phục hồi; khoa phục hồi chức
lần nữa khẳng định sự quan tâm của Đảng, nhà năng của cơ sở khám, chữa bệnh; bộ phận phục hồi
nước trong việc khám chữa bệnh, cấp thẻ bảo hiểm chức năng của cơ sở bảo trợ xã hội và các cơ sở
y tế cho người bị nhiễm chất độc da cam/dioxin và khác. Thực hiện chỉ thị số 43-CT/TW của Ban Bí
nhân thân của họ.Thúc đẩy và bảo vệ quyền chăm thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với
sóc sức khỏe cho người bị nhiễm chất độc da công tác giải quyết hậu quả chất độc hóa học do
cam/dioxin là việc làm cần thiết và phải được sớm Mỹ sử dụng trong cuộc chiến tranh ở Việt Nam giai
thực hiện. đoạn 2017-2020 nhà nước xây dựng dự án “Tổ
Thống kê cho thấy cả nước có hơn 50% số hộ chức phục hồi chức năng tại cộng đồng cho người
gia đình có người tàn tật và nạn nhân chất độc da bị nhiễm chất độc da cam/dioxin”, dự án đã được
cam được hưởng chế độ bảo hiểm y tế hoặc khám triển khai trên hầu hết các vùng có người bị nhiễm
chữa bệnh miễn phí16. Các tỉnh có người bị nhiễm và thu hút nhiều cộng tác viên tham gia. Dự án
chất độc da cam/dioxin cũng thực hiện công tác khẳng định việc bảo vệ quyền chăm sóc sức khỏe
này một cách nghiêm túc. Con số thống kê cho cho đối tượng này là đúng hướng, cần thực hiện kịp
thấy, tỉnh Phú Thọ đã tổ chức 294 đợt khám bệnh, thời đúng lộ trình.
tư vấn chăm sóc sức khỏe và cấp thuộc miễn phí Công tác phục hồi chức năng dựa vào cộng
cho 146.042 đối tượng, trong đó 65.618 người có đồng là chiến lược tốt để giải quyết vấn đề khuyết
công, 8.004 nạn nhân chất da cam; tổng số tiền cấp tật, nó phù hợp với tình hình kinh tế, xã hội và
phát thuốc là 13.805.300.000 đồng. Chỉ tính riêng truyền thống văn hóa đặc thù của dân tộc. Hàng
chương trình Hưởng ứng khám chữa bệnh nhân loạt các văn bản ra đời hướng dẫn xây dựng và phát
đạo và chăm sóc sức khỏe cộng đồng do trung triển phục hồi chức năng, kế hoạch chăm sóc và
ương Hội chữ thập đỏ phát động tỉnh Phú Thọ đã bảo vệ sức khỏe nhân dân và đặc biệt là Quyết định
phát động 129 đợt khám bệnh, tư vấn chăm sóc số 370/2002/QĐ-BYT về việc ban hành chuẩn
sức khỏe và cấp thuốc miễn phí cho 76.618 đối quốc gia về y tế xã trong đó người khuyết tật được
tượng chính sách, trong đó có nạn nhân chất da hướng dẫn phục hồi chức năng tại cộng đồng đạt từ
cam17. Hoặc như tỉnh Thái Bình thực hiện phương 15% trở lên đối với miền núi, 20% trở lên đối với
châm chăm sóc nạn nhân chất da cam theo hướng trung du và đồng bằng19. Bên cạnh đó Bộ Y tế ban
bền vững, thiết thực, hiệu quả hơn. Những năm hành Quyết định số 5305/QĐ-BYT và Quyết định
qua, các cấp hội thường xuyên tổ chức khám bệnh, 4762/QĐ-BYT phê duyệt dự án chăm sóc sức khỏe
tư vấn sức khỏe, cấp gần 100.000 thang thuốc và phục hồi chức năng đối với nạn nhân da cam với
miễn phí cho người bị nhiễm chất độc da tổng số tiền để thực hiện dự án này là
15
Khoản 3 Điều 22 Luật bảo hiểm y tế năm 2018.
16
Bảo Anh, Nhiều nhưng chưa hoàn chỉnh,
http://www.daibieunhandan.vn/default.aspx?tabid=81&NewsId=421717, truy cập 22/6/2019.
17
Thiêm Lam, Giải pháp nâng cao hiệu quả công tác khám bệnh nhân đạo giai đoạn 2019-2022,
https://chuthapdophutho.org.vn/Hoat-dong-Hoi/giai-phap-nang-cao-hieu-qua-cong-tac-kham-benh-nhan-dao-giai-
doan-2019-2022-1196.html, truy cập 21/2/2019.
18
Sơ kết phong trào thi đua “Vì nạn nhân chất da cam”, http://dientudacam.vn/xay-dung-hoi/hoi-nan-nhan-chat-doc-
da-cam-dioxin-tinh-thai-binh-so-ket-phong-trao-thi-dua-vi-nan-nhan-chat-doc-da-cam-699.html, truy cập
10/8/2019.
19
Quyết định số 370/2002/QĐ-BYT về việc ban hành chuẩn quốc gia về y tế xã.
- HOÏC VIEÄN TÖ PHAÙP
76.160.000.000 đồng20 trên 11 tỉnh, thành phố như thành quỹ thì có hạn trong khi số lượng bị nhiễm
Lào Cai, Thái Nguyên, Quảng Ninh, Hải Phòng, ngày một gia tăng do đối tượng mở rộng ở cả thế hệ
Thanh Hóa, Nghệ An, Quảng Nam, Bình Định, thứ ba, thứ tư là thân nhân của những người bị phơi
Đồng Tháp, Bến Tre, Hà Tĩnh. Thực tiễn đã tiến nhiễm với chất độc hóa học.
hành tập huấn, nâng cao năng lực về phục hồi chức Tính đến năm 2018 quỹ nạn nhân chất độc da
năng cho 1.500 lượt nạn nhân; sàng lọc và phát cam đã vận động được 1.935 tỷ23. Số tiền này dùng
hiện nhu cầu phục hồi chức năng cho gần 15.000 để xây dựng các trung tâm chăm sóc, nuôi dưỡng
nạn nhân và người khuyết tật; phẫu thuật 25/675 nạn nhân da cam; hỗ trợ xây nhà ở, tìm việc làm,
trường hợp được chỉ định; xuất bản 1.000 cuốn khám chữa bệnh và tặng quà các nạn nhân. Có thể
sách chuyên môn hướng dẫn phục hồi chức năng. nói việc xây dựng quỹ cho nạn nhân da cam đã giúp
Hiện có 70% - 80% các trường hợp nhẹ đã được cho đối tượng được khám chữa bệnh nhiều hơn, chất
phục hồi và hòa nhập xã hội, 10 – 25% các trường lượng dịch vụ tốt hơn, từ đó nạn nhân da cam/dioxin
hợp được chuyển lên tuyến tỉnh, trung ương21. Bên được động viên, an ủi về cả vật chất lẫn tinh thần.
cạnh đó nhiều hình thức phục hồi chưa có sự thống Điều đó khẳng định quyền chăm sóc sức khỏe của
nhất chung về mô hình, các bước thực hiện và chưa đối tượng luôn được đề cao và quan tâm thích đáng.
có một hệ thống kiểm tra, theo dõi, báo cáo, giám 2. Pháp luật quốc tế
sát, đánh giá được công tác này một cách thống Quyền được chăm sóc sức khỏe là quyền cơ
nhất trên phạm vi cả nước. Việc quy định công tác bản của con người, trong đó có nhóm người khuyết
phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng đã được tật. Người bị nhiễm chất độc da cam/dioxin thuộc
quan tâm tuy nhiên lại chưa thấy có bất kì quy định nhóm người khuyết tật, dễ bị tổn thương nên cần
nào về việc thành lập, phát triển đội ngũ giảng viên được chăm sóc sức khỏe đặc biệt. Quyền chăm sóc
về phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng hay sức khỏe nằm trong nội hàm quyền được có mức
chương trình phát triển vẫn chưa được rộng khắp sống thích đáng được ghi nhận tại Điều 25 Tuyên
và đạt đến tầm quốc gia. ngôn Quốc tế Nhân quyền (UDHR 1948), theo đó
Thứ tư, về cơ chế nguồn quỹ để thực hiện chăm “Mọi người có quyền được hưởng một mức sống
sóc sức khỏe nạn nhân chất da cam. Quỹ được hình thích đáng đủ để đảm bảo sức khỏe và phúc lợi của
thành theo Quyết định số 1365/2009/QĐ-BNV, để bản thân và gia đình, về các khía cạnh ăn, mặc, ở,
thực hiện công tác chăm sóc sức khỏe cho người bị chăm sóc y tế và các dịch vụ xã hội cần thiết”.
nhiễm chất độc da cam/dioxin và được coi là cần Quyền được chăm sóc sức khỏe được tiếp tục
thiết phải duy trì. Quỹ được duy trì bởi sự đóng góp khẳng định tại Điều 12 Công ước quốc tế về các
tự nguyện, sự tài trợ của tổ chức, cá nhân trong quyền kinh tế, xã hội và văn hóa năm 1966
nước và nước ngoài; các nguồn hỗ trợ từ ngân sách (ICSCR), cụ thể: “Các quốc gia thành viên thừa
nhà nước và các khoản thu hợp pháp khác22. Thông nhận quyền của mọi người được hưởng một tiêu
tư số 40/2012/BTC ra đời quy định cách thức quản chuẩn sức khỏe về thể chất và tinh thần ở mức sống
lí và sử dụng nguồn quỹ trong việc thực hiện dự án cao nhất có thể được” và các quốc gia thành viên
giúp đỡ nạn nhân da cam tuyên truyền các biện Công ước cần “tạo các điều kiện để đảm bảo mọi
pháp phòng ngừa dị tật bẩm sinh liên quan đến chất dịch vụ và sự chăm sóc y tế khi đau yếu”.
da cam; đào tạo cho nhân viên y tế, cán bộ và tình Theo tinh thần Điều 12 và Điều 25 cho thấy
nguyện viên chữ thập đỏ; chăm sóc sức khỏe tại mọi người đều có quyền được hưởng một tiêu
nhà cho nạn nhân chất da cam không có khả năng chuẩn về sức khỏe và tinh thần ở mức cao nhất có
tự phục vụ; phẫu thuật chỉnh hình, phục hồi chức thể và các quốc gia có trách nhiệm thực thi các biện
năng cho nạn nhân da cam. Có thể nói việc thành pháp để đảm bảo quyền này cho con người. Chăm
lập quỹ nhằm trợ giúp về tài chính, kĩ thuật để thực sóc sức khỏe là quyền con người cơ bản và mọi
hiện các hoạt động chăm sóc sức khỏe cho đối người không được có bất kì sự phân biệt đối xử
tượng này là hoàn toàn chính đáng và cần phải nào. Người bị nhiễm chất độc da cam/dioxin cũng
được duy trì thường xuyên. Tuy nhiên nguồn hình là con người nên hoàn toàn có quyền được hưởng
20
Thái Yến, Chăm sóc sức khỏe đối với nạn nhân hóa học/dioxin giai đoạn 2018-2021,
http://www.daibieunhandan.vn/default.aspx?tabid=74&NewsId=410091, truy cập 29/8/2018.
21
Tạp chí Điện tử Đảng cộng sản (2012), Phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng cho nạn nhân chất độc da
cam/dioxin,http://dangcongsan.vn/xa-hoi/phuc-hoi-chuc-nang-dua-vao-cong-dong-cho-nan-nhan-chat-doc-da-cam-
dioxin-160842.html.
22
Điều 10 Luật Người khuyết tật năm 2010.
23
Phạm Ngọc Hà, Vận động ủng hộ quỹ nạn nhân chất độc da cam, https://www.qdnd.vn/xa-hoi/cac-van-de/van-
dong-ung-ho-quy-nan-nhan-chat-doc-da-cam-556138, truy cập 3/12/2018.
- Soá 10/2020 - Naêm thöù möôøi laêm
một “tiêu chuẩn sức khỏe cao nhất” như những độc, các loại bệnh tật làm cho công tác khám chữa
người bình thường khác. Tuy nhiên những tiêu bệnh dễ dàng, thuận lợi hơn rất nhiều. Gần đây do
chuẩn này khi xem xét cần tính đến những tiền đề đối tượng nhiễm độc mở rộng nên việc xác định
sinh học và kinh tế - xã hội của từng cá nhân cũng đúng tỉ lệ nhiễm độc là cơ sở khoa học trong việc
như nguồn nhân lực sẵn có của các quốc gia thành điều trị bệnh tật, phân hóa bệnh tật từ đó có phương
viên24. án chăm sóc sức khỏe theo đúng lộ trình, quy trình
Hướng tới thúc đẩy, bảo vệ quyền con người, khám chữa bệnh. Việc xác định đúng các tiêu chuẩn
Công ước về quyền của người khuyết tật năm 2007 góp phần bảo đảm quyền được bảo vệ chăm sóc sức
ra đời thừa nhận tầm quan trọng của việc tiếp cận khỏe cho nhóm đối tượng này, trên cơ sở đó việc
với các môi trường trong đó có môi trường y tế nhằm quản lý công tác khám chữa bệnh, phục hồi chức
giúp cho người khuyết tật được hưởng đầy đủ các năng luôn đạt hiệu quả tốt nhất, từ đó mọi tầng lớp
quyền của con người. Điều 25 Công ước một lần nữa nhân dân có nhận thức nhận đúng và có trách nhiệm
khẳng định: “Các quốc gia thành viên công nhận đúng trong việc chăm sóc, khám chữa bệnh cho
rằng người khuyết tật có quyền hưởng tiêu chuẩn y nhóm đối tượng này.
tế cao nhất đã đạt được mà không có bất kì sự phân Hai là, ban hành các quy định về đào tạo, bồi
biệt nào trên cơ sở sự khuyết tật. Các quốc gia thành dưỡng đội ngũ cán bộ, nhân viên y tế có năng lực,
viên tiến hành mọi biện pháp để đảm bảo cho người trình độ chăm sóc, phục vụ nạn nhân chất da
khuyết tật được tiếp cận dịch vụ y tế trong đó có cam/dioxin. Hiện công tác chăm sóc sức khỏe,
phục hồi chức năng liên quan tới thể trạng”. phục hồi chức năng đang được tiến hành thường
Khẳng định quyền được chăm sóc, sức khỏe xuyên.Số lượng nạn nhân da cam ở các khu vực
cho người khuyết tật, trong các tuyên bố quốc tế đều tương đối lớn. Trong khi đội ngũ nhân viên y tế bố
đi đến khẳng định người khuyết tật có quyền được trí tương đối mỏng không đủ sức để triển khai việc
chăm sóc sức khỏe, vật lí trị liệu phù hợp, có quyền tư vấn, hướng dẫn, điều trị bệnh. Nhà nước cần
được hưởng những điều trị về y tế, tâm lí và phục thực hiện giao nhiệm vụ cho các trường hiện đang
hồi chức năng25, được đảm bảo sự chăm sóc y tế đào tạo y, bác sĩ và nhân viên y tế có trách nhiệm
hiệu quả, được đảm bảo cung cấp đầy đủ các dịch trong việc bồi dưỡng, tập huấn để đội ngũ này có
vụ phục hồi chức năng giúp họ duy trì mức sống chuyên môn sâu, có thể giúp đỡ được người bệnh
độc lập và thực hiện chức năng tối ưu. Thông qua trong việc chăm sóc, điều trị, khám chữa bệnh. Đối
các văn kiện đó, yêu cầu đặt ra là các quốc gia cần với đội ngũ nhân viên làm công tác chăm sóc cần
có các chương trình chăm sóc y tế phù hợp, đội ngũ có các quy định về chế độ phụ cấp phù hợp bởi đây
chuyên gia, cán bộ, nhân viên y tế chuyên nghiệp và là nghề đặc biệt với những con người đặc biệt nên
với những dịch vụ hỗ trợ tốt nhất góp phần thúc đẩy cần có chính sách đãi ngộ đặc biệt.
và bảo vệ sức khỏe cho người khuyết tật nói chung, Ba là, cần ban hành các quy định cụ thể nhằm
nạn nhân chất độc da cam/dioxin nói riêng. tăng cường, nâng cấp các trung tâm chăm sóc, nuôi
3. Một số giải pháp hoàn thiện quy định dưỡng nạn nhân chất độc da cam/dioxin.Hiện tình
pháp luật về quyền chăm sóc sức khỏe cho hình đất nước còn khó khăn26 nên việc cung cấp
người bị nhiễm chất độc da cam/dioxin trang thiết bị, cơ sở vật chất cho các trung tâm chăm
Quyền chăm sóc sức khỏe cho người bị nhiễm sóc sức khỏe ở các địa phương còn nhiều hạn chế.
chất độc da cam/dioxin là quyền con người cơ bản Do đó, các trang thiết bị y tế chưa đáp ứng đủ các
được khẳng định bởi các văn kiện quốc tế và quốc yêu cầu khám chữa bệnh cho nạn nhân da cam. Vậy
gia. Hoàn thiện chế độ, chính sách về quyền chăm nên cần có cơ chế đồng bộ hơn trong việc huy động,
sóc sức khỏe cho người bị nhiễm chất độc da phân phối các trang thiết bị tránh dư thừa không cần
cam/dioxin là hết sức cần thiết. Cụ thể: thiết và thiếu hụt nghiêm trọng trong các trung tâm
Một là, xây dựng các tiêu chí xác định đối tượng chăm sóc sức khỏe cho nạn nhân da cam.Mặt khác
bị nhiễm chất độc da cam/dioxin; tiêu chí xác định cần mở rộng các trung tâm phục hồi chức năng và
các loại bệnh tật do chất độc da cam/dioxin gây ra; tập luyện vật lý với đầy đủ các trang thiết bị về phục
quy trình xem xét, giám định tỉ lệ nhiễm độc của nạn hồi chức năng, tập luyện cho nạn nhân da cam.Công
nhân da cam/dioxin. Việc xác định đúng tỉ lệ nhiễm tác này cần được triển khai, nhân rộng để nạn nhân
24
Ủy ban về quyền kinh tế, xã hội, văn hóa, Bình luận chung số 14, 2002
25
Xem Tuyên bố về quyền của những người khuyết tật về tâm thần năm 1971, Tuyên bố về quyền của Người
khuyết tật năm 1975, Những quy tắc tiêu chuẩn về bình đẳng cơ hội cho người khuyết tật năm 1993.
26
Đặng Nam Điền, Một số giải pháp khoa học và tổ chức trong hoạt động y tế, chăm sóc, phục vụ nạn nhân chất
độc da cam/dioxin, tài liệu Hội thảo quốc tế về Đánh giá tác hại của chất độc da cam/dioxindo Mỹ sử dụng trong
chiến tranh ở Việt Nam, Hà Nội tháng 8/2016.
- HOÏC VIEÄN TÖ PHAÙP
da cam có nhiều cơ hội hơn để tự rèn luyện, chăm việc làm hết sức cần thiết và quan trọng. Điều đó
sóc sức khỏe bản thân. Mặt khác giảm bớt phần nào góp phần thúc đẩy và bảo vệ quyền chăm sóc sức
gánh nặng cho người thân, xã hội. khỏe cho người bị nhiễm chất độc da cam/dioxin
Bốn là, cần ban hành các văn bản hướng dẫn theo tinh thần của các văn kiện quốc tế và quốc gia.
thực thi về việc cấp thẻ bảo hiểm y tế cho người bị Tài liệu tham khảo
nhiễm chất độc da cam/dioxin và thân nhân của họ 1. Trần Thị Phương Anh, Pháp luật bảo trợ xã
trong việc khám chữa bệnh tại các cơ sở khám hội đối với nạn nhân nhiễm chất độc da cam/dioxin
chữa bệnh theo luật định, từ đó giúp họ yên tâm tại Việt Nam, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Viện Hàn
hơn trong việc điều trị, duy trì sức khỏe bản thân. Lâm khoa học xã hội Việt Nam - Học viện khoa
Hiện nay vẫn chưa có văn bản nào quy định cụ thể học xã hội, Hà Nội, 2015.
về việc xác định đối tượng được hưởng chính sách 2. Nguyễn Thị Báu, Pháp luật về quyền của
bảo hiểm y tế nên việc thực thi vẫn còn nhiều khó Người khuyết tật ở Việt Nam hiện nay, Nhà xuất
khăn trong quá trình giải quyết đối tượng được bản Tư pháp, Hà Nội, 2011.
hưởng. Cần thiết phải có quy định rõ ràng đối 3. Hội nạn nhân chất độc da cam/dioxin, Tài
tượng được cấp thẻ bảo hiểm y tế, chế độ được liệu Hội thảo khoa học quốc tế về Đánh giá tác hại
hưởng, quyền và trách nhiệm của các bên trong của chất độc da cam/dioxin do Mỹ sử dụng trong
quá trình khám, chữa bệnh từ đó góp phần lấp dần chiến tranh ở Việt Nam, Tài liệu phục vụ hội thảo,
những khoảng trống trong quá trình ban hành, thực Hà Nội, tháng 8/2016.
thi chính sách chăm sóc sức khỏe đối với nạn nhân 4. Nguyễn Thế Lực, Tình hình thực hiện chính
chất độc da cam/dioxin. sách đối với nạn nhân chất độc da cam/dioxin ở Việt
Năm là, xây dựng và mở rộng các trung tâm Nam – các vướng mắc và kiến nghị bổ sung, hoàn
xông hơi – giải độc và phục hồi chức năng cho thiện, trong Kỉ yếu Hội thảo “Một số kết quả ngiên
người bị nhiễm chất độc da cam/dioxin. Các trung cứu mới về hậu quả chất da cam/dioxin, Hà Nội, 2014.
tâm này với các phương pháp chăm sóc khỏe đặc 5. Lê Thị Hoài Thu, Giáo trình Pháp luật An
biệt giúp nạn nhân giải độc tố thông qua đường sinh xã hội, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà
tiết niệu, tiêu hóa, mồ hôi từ đó sức khỏe được Nội, Hà Nội, 2019.
tăng cường, nhiều bệnh nhân thật sự khỏi bệnh 6. Bảo Anh, Nhiều nhưng chưa hoàn chỉnh,
như da trắng, bớt đau khớp, giảm cân, giảm huyết http://www.daibieunhandan.vn/default.aspx
áp, mỡ trong máu giảm, ăn tốt, ngủ nhiều…Việc ?tabid=81&NewsId=421717,
xây dựng các trung tâm này khẳng định người bị truy cập 22/6/2019.
nhiễm chất độc da cam/dioxin luôn được quan tâm 7. Thiêm Lam, Giải pháp nâng cao hiệu quả
và tạo điều kiện tốt nhất trong việc khám chữa công tác khám bệnh nhân đạo giai đoạn 2019-
bệnh, phục hồi chức năng cơ thể. 2022, https://chuthapdophutho.org.vn/Hoat-dong
Sáu là, cần xây dựng và duy trì nguồn quỹ -Hoi/giai-phap-nang-cao-hieu-qua-cong-tac-kham-
phù hợp dựa trên nguồn ngân sách của nhà nước benh-nhan-dao-giai-doan-2019-2022-1196.html,
và dựa trên sự ủng hộ, giúp đỡ của cá nhân, tổ truy cập 21/2/2019.
chức trong và ngoài nước nhằm đảm bảo quyền 8. Đức Trân, Ưu tiên chăm sóc sức khỏe ban
được chăm sóc sức khỏe tốt nhất cho nạn nhân đầu cho người dân, http://daidoanket.vn/suc-
chất da cam/dioxin. Bên cạnh đó cần có những khoe/uu-tien-cham-soc-suc-khoe-ban-dau-cho-
giải pháp mang tính chiến lược nhằm huy động nguoi-dan-tintuc427746, truy cập 16/01/2019.
và tăng cường thêm nguồn quỹ một cách hợp lí 9. Thái Yến, Chăm sóc sức khỏe đối với nạn
góp phần giải quyết cho nhiều nạn nhân da nhân hóa học/dioxin giai đoạn 2018-2021,
cam/dioxin được khám chữa bệnh thường xuyên http://www.daibieunhandan.vn/default.aspx?tabid
hơn và với phương tiện đồng bộ, hiện đại hơn. =74&NewsId=410091, truy cập 29/8/2018.
Người bị nhiễm chất độc da cam/dioxin là đối 10. Centre for Health: Enviroment and Justice,
tượng đặc biệt và cần thiết phải được chăm sóc sức The American People’s Dioxin Report – Technical
khỏe đặc biệt.Đây là quyền cơ bản, quan trọng cần Support Document, Environment and Justice, Fall
phải được quan tâm, chú trọng.Thúc đẩy và bảo vệ Church, VA, 1999.
quyền chăm sóc sức khỏe cho người bị nhiễm chất 11. Kang, H.K., et al., Health status of Army Chemical
độc da cam/dioxin là trách nhiệm của nhà nước, tổ Corps Vietnam vetarants who sprayed defoliant in
chức, cá nhân và cộng đồng xã hội. Hoàn thiện các Vietnam.Am J Ind Med,2006.49(11):p.875-84.
chế độ, chính sách cho người bị nhiễm chất độc da 12. Mojtabai, R., National trends in mental
cam/dioxin nói chung và chế độ chính sách trong health disability, 1997-2009.Am J Public Health,
việc bảo vệ chăm sóc sức khỏe cho đối tượng là 2011.101(11):p.2156-63.
nguon tai.lieu . vn
