Xem mẫu
- Giải thưởng Sinh viên Nghiên cứu khoa học Euréka lần thứ XIX năm 2017 Kỷ yếu khoa học
THIẾT KẾ ĐÔ THỊ KHU DÂN CƯ VEN RẠCH BÀ LỚN, QUẬN 8, THÀNH PHỐ HỒ
CHÍ MINH
Đỗ Nguyễn Trường Hải*
Trường Đại học Kiến trúc thành phố Hồ Chí Minh
*Tác giả liên lạc: truonghai1994@gmail.com
TÓM TẮT
Năm 2018, trọng tâm của dự án chỉnh trang đô thị của TP. Hồ Chí Minh là tiến hành di dời
hơn 20000 căn nhà ven và trên kênh rạch thuộc địa phận quận 8; các đồ án, dự án chỉnh
trang cải tạo và quy hoạch ven kênh quận 8 còn cứng nhắt, xa rời thực tế, chưa phát huy tốt
các mặt giá trị của kênh rạch đối với đời sống người dân nói riêng và khu vực nói chung. Vì
vậy, việc nghiên cứu lại hiện trạng làm rõ các vấn đề khu vực, chỉ rõ các lợi thế và đề xuất
giải pháp mới hiệu quả, bền vững, là hết sức quan trọng và cấp thiết. Đồ án nghiên cứu các
vấn đề xoay quanh việc phát triển mới khu dân cư ven rạch Bà Lớn quận 8 TP. Hồ Chí Minh
nhằm giải quyết vấn đề bằng các giải pháp thân thiện môi trường, thích ứng biến đổi khí hẩu
với mục tiêu đạt được sự phát triển bền vững cho khu vực. Các ý giái pháp đề xuất có thể
cung cấp ý tưởng để xây dựng hộ hình cải tạo cho các khu dân cư ven và trên kênh rạch
không chỉ của khu vực mà còn của chung dự án Chỉnh trang đô thị của TP Hồ Chí Minh.
URBAN DESIGN: REDENTIAL AREA BESIDE BA LON CANAL,
DISTRICT 8, HO CHI MINH CITY
Do Nguyen Truong Hai*
University of Architecture of Ho Chi Minh City
*Corresponding author: truonghai1994@gmail.com
ABSTRACT
In 2018, the main point of Ho Chi Minh City Urban Embellishment project is moving over
20000 canal encroaching houses located in District 8; The present embellishment,
regeneration projects and planning of District 8 waterfront space are rigid, unrealistically
and not able to promote many advantages of the canal in residents lives and in general
development. Hence, the analyzing that clarifies area's existing problems, advantages and
propose a new effective, suitable solution, plays an extremely necessary role in area
regeneration. This project is to analyze main problems related to the new development of the
residential area among Ba Lon canal in District 8, Ho Chi Minh City; then propose some
appropriated solutions which are environmentally friendly, adapted to climate change and
also can help in the sustainable development of this area. The proposed solutions may
provide many ideas to build a reformed model for not only the residential area among Ba Lon
canal, but also other areas in the urban refurbishment project of Ho Chi Minh City.
TỔNG QUAN tuyến kênh ô nhiễm nặng. Thành phố phấn
Ngày 28/11/2016, Hội Kiến trúc sư TP HCM đấu đến năm 2020, cơ bản hoàn tất công tác
tổ chức hội thảo “Nhà ở trên kênh rạch: Thực di dời toàn bộ số căn nhà này, tổ chức lại
trạng và giải pháp” theo đó từ năm 1993 đến cuộc sống dân cư tốt hơn, gắn với chỉnh
nay, TPHCM đã di dời và tổ chức lại cuộc trang đô thị dọc hai bên bờ kênh, rạch.Quan
sống cho khoảng 36.000 hộ gia đình sinh điểm của hội thảo cũng chỉ định hướng chỉnh
sống trên và ven kênh rạch, tập trung vào 5 trang, cần đảm bảo không gian cách ly không
tuyến kênh rạch chính là Tàu Hũ - Bến Nghé, cho ô nhiễm thoát ra kênh rạch, tổ chức giao
kênh Đôi - Tẻ, Tân Hóa - Lò Gốm, Nhiêu thông thủy công cộng dọc ven kênh, phát
Lộc - Thị Nghè và Tham Lương - Bến Cát - triển khu vực tiềm năng như phố dịch vụ
rạch Nước Lên. Tuy nhiên, theo thống kê của thương mại hoặc phố đi bộ ven kênh rạch
Sở Xây dựng, hiện TPHCM vẫn còn hơn cũng như bảo tồn không gian quy hoạch kiến
20.000 căn nhà lụp xụp trên và ven những trúc mang đặc trưng sông nước. Khu vực
492
- Giải thưởng Sinh viên Nghiên cứu khoa học Euréka lần thứ XIX năm 2017 Kỷ yếu khoa học
trọng tâm hướng tới trong giai đoạn tới là bên bờ kênh, rạch Trong đó, tập trung nhiều
khu vực đôi bờ kênh Tẻ thuộc quận 8, ý kiến ở địa bàn quận 8 (khoảng 9.806 căn), quận
hội thảo cũng cho rằng việc chừa hành lang Bình Thạnh (3.400 căn), quận 4 (1.629 căn),
giao thông - cây xanh ven kênh Đôi đường quận 7 (1.479 căn), quận 6 (986 căn) và một
Phạm Thế Hiển (và một số nơi khác) là khá số quận khác như 5, 12, Phú Nhuận, Gò vấp,
đơn điệu. Bởi chỉ có mảng cây xanh xuyên Bình Tân, Tân Phú. Ngoài ra, các dự án
suốt kênh. Không những vậy phương án này chỉnh trang đô thị trên và ven kênh, rạch cần
còn phi kinh tế do việc đầu tư quá lớn mà nguồn vốn đầu tư lớn, thời gian thực hiện lâu
không mang lại hiệu quả xã hội đáng kể. nên không có nhiều nhà đầu tư đủ khả năng
Theo Phòng Phát triển đô thị thuộc Sở Xây đáp ứng về năng lực, kinh nghiệm triển khai
dựng TP.HCM chương trình chỉnh trang và thực hiện. Về quỹ nhà ở tái định cư, với quy
phát triển đô thị của thành phố đề ra, từ nay mô di dời và tái định cư khoảng 20.000 hộ
đến năm 2020, TP.HCM cơ bản hoàn tất dân, quỹ nhà ở phục vụ công tác tái định cư
công tác di dời toàn bộ 20.000 căn nhà trên cho các trường hợp bị ảnh hưởng của thành
và ven kênh, rạch, tổ chức lại cuộc sống dân phố hiện nay là không đủ.
cư tốt hơn, gắn với chỉnh trang đô thị dọc hai
Hình 1. Bối cảnh hiện trạng
Khu vực nghiên cứu nằm ở giao lưu của kênh pháp”- Hội Kiến trúc sư TP HCM đã đề cập,
Tẻ và rạch Bà Lớn, thuộc quận 8 TP. Hồ Chí bên cạnh đó vấn đề về phát triển thích ứng
Minh với quy mô 43.26 ha, theo định hướng biến đổi khí hậu đảm bảo phát triển bền vững
quy hoạch khu vực sẽ trở thành khu dân cư khu vực cùng với việc kiến tạo không gian
cải tạo chỉnh trang, trong đó nhà ven và trên bờ kênh cũng là các vấn đề quan trọng, cấp
trên kênh Đôi và rạch bà Lớn sẽ bị giải tỏa di thiết trong đề xuất phương án thiết kế cho
dời chuyển đổi chức năng thành cây xanh. Vì khu vực.
thế, các thách thức của khu vực đang gặp Đồ án triển khai thiết kế đô thị trên cơ sở
phải tương tự như các vấn đề của Hội thảo định hướng quy hoạch chi tiết xây dựng đô
“Nhà ở trên kênh rạch: Thực trạng và giải thị phường 6, quận 8 TP Hồ Chí Minh và
493
- Giải thưởng Sinh viên Nghiên cứu khoa học Euréka lần thứ XIX năm 2017 Kỷ yếu khoa học
định hướng quy hoạch chi tiết xây dựng đô vấn đề bất cập trong phát triển không gian
phường 7, quận 8 TP Hồ Chí Minh phụ hợp cho khu vực trên cơ sở các nghiên cứu khoa
với định hướng phát triển chung của Quy học, mô hình phát triển trên thế giới đã áp
hoạch chung xây dựng đô thị quận 8 TP Hồ dụng thành công.
Chí Minh, với một số đề xuất điểu chỉnh cho
phù hợp với giải pháp nhằm giải quyết các VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU CƠ SỞ XÂY DỰNG ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU HIỆN
• Nghiên cứu tính cấp thiết đề tài • Xác định giới hạn phạm vi đề tài TRẠNG
• Nghiên cứu bối cảnh • Xác định tầm nhìn mục tiêu của • Khảo sát, thu thập thông tin hiện
đề tài nghiên cứu trạng
• Xác định phương pháp nghiên • Phân tích đánh giá vấn đề hiện
cứu trạng
• Xác định các vấn đề cốt lõi
XÁC ĐỊNH CƠ SỞ ĐỀ XUẤT Ý TƯỞNG, ĐỀ XUẤT ĐIỀU CHỈNH
NGHIÊN CỨU GIẢI PHÁP SỬ DỤNG ĐẤT
• Xác định cơ sở pháp lý • Xây dựng ý tưởng giải pháp dựa • Điều chỉnh sử dụng đất để
• Xác định cơ sở khoa học trên các vấn đề hiện trạng và các khắc phục vấn đề hiện
• Xác định cơ sở thực tiễn cơ sở
trạng thúc đẩy phát triển
khu vực
THÀNH LẬP KHUNG HƯỚNG DẪN THIẾT KẾ ĐỊNH HƯỚNG PHÁT
HƯỚNG DẪN THIẾT KẾ HỆ THỐNG HẠ TẦNG TRIỂN KHÔNG GIAN
ĐÔ THỊ XANH CHO KHU VỰC CHUNG CHO KHU VỰC.
• Định hướng nguyên tắc • Định hướng tổ chức hệ • Xác định nguyên tắc phát
phát triển không gian công thống giao thông thoát tiển không gian cho khu
trình, không gian mở nước công trình vực
HƯỚNG DẪN TRIỂN
KHAI THIẾT KẾ ĐÔ THỊ
CHO KHU VỰC ĐẶC
THÙ
• Triển khai chi tiết cho khu
vục đặc thù
Hình 2. Phương pháng nghiên cứu và hướng giải pháp
494
- Giải thưởng Sinh viên Nghiên cứu khoa học Euréka lần thứ XIX năm 2017 Kỷ yếu khoa học
KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN các không gian vườn rau cộng đồng. Các
Với các vấn đề cốt lõi là cải tạo đời sống vườn rau vừa là nơi sinh hoạt cộng đồng vừa
người dân-tăng tính kết nối cộng đồng, phát cung cấp lượng rau sạch cho người dân, vừa
triển chung hòa với mặt nước hiện tại và là mảng xanh đô thị và giảm thiểu chi phí
tương lai, phát triển giá trị cảnh quan ven xây dựng và bảo trì công viên ven kênh rạch.
kênh rạch: một mô hình phát triển mới của Các con hẻm nhỏ được giữ lại, tách biệt với
khu vực được đề xuất dựa trên sự phát triển giao thông cơ giới trở thành nơi gặp gỡ giữa
các yếu tố của hiện trạng. hàng xóm láng giềng với nhau, là không gian
Với mục tiêu cải tạo đời sống người dân-tăng sinh hoạt của những người “sát vách với
tính kết nối cộng đồng, các quỹ chưa xây nhau” thúc đẩy phát triển “tình làng nghĩa
dựng và các quỹ đất ven các con rạch nhỏ xóm”.
nằm sâu trong khu dân cư được cải tạo thành
Hình 3. Tổng mặt bằng tổ chức không gian kiến trúc cảnh quan
Với mục tiêu phát triển chung hòa với mặt nhiều ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, vì thế
nước hiện tại và tương lai, các không gian bên cạnh kênh rạch hiện hữu, viêc phát triển
ven kênh rạch hình thành các vùng cho thực khu vực gắn liền với việc mở rộng hệ thống
vật có chức năng lọc nước phát triển, các mặt nước sẽ giữ vai trò chứa lượng nước tăng
vùng kè tự nhiên được hình thành. Các khu them do biến đổi khí hậu. Để nâng cao hiệu
vực này vừa có chức năng làm sạch nước quả hệ thống mặt nước mở rộng được liên kết
kênh rạch, giảm diện tích bê tông hóa trong với nhau để có thể dễ dàng điều tiết ứng phó
đô thị vừa có chức năng hấp thụ phần nào với những biến đổi bất thường của thủy triều
lượng nước, và giới hạn các vùng chịu ảnh cũng như các diễn biến thời tiết. Và cuối
hưởng khi mực nước dâng do biến đổi khí cùng để sử dụng hiệu quả hơn nguồn nước
hậu; ngoài ra các khu vực với cote cao độ sạch, việc tái sử dụng nước cũng được đề
tương đối thấp hỗ trợ khả năng thoát nước xuất trong từng công trình.
mặt cho khu vực. Với địa thế bao quanh bởi Với mục tiêu phát triển giá trị cảnh quan ven
các con kênh rạch khu vực sẽ là vùng chịu kênh rạch, hệ thống cây xanh giữ đất được
495
- Giải thưởng Sinh viên Nghiên cứu khoa học Euréka lần thứ XIX năm 2017 Kỷ yếu khoa học
đưa vào thay thế cho kè bê tông có cai trò khu vực. Các sân hoạt động hình thành tăng
như các vùng bao hấp thụ nước giảm thiểu sức sống cho khu vực mặt nước, các bến
tác động xấu khi nước biển dâng giảm thiểu thuyền được bố trí dọc bờ kênh giúp tăng khả
chi phí đầu tư cho kè, tăng diện tích cây xanh năng từ mặt nước lên bờ và từ bờ xuống mặt
đô thị tạo cảnh quan xanh ven bờ kênh rạch. nước. Các hoạt động đa dạng diễn ra hai bờ
Cùng với các trung tập hoạt động trên bờ các kênh rạch tăng tính hấp dẫn cho khu vực đem
hoạt động đặc trưng tương đồng được hình lại hiệu quả cao hơn trong khai thác sử dụng
thành tăng giá trị hoạt động cho mặt nước. mặt nước ngoài ra còn tạo tiềm năng du lịch
Tái tạo hình ảnh trên bến dưới thuyền kết đường thủy cho khu vực trong tương lai.
hợp kiosk thương mại dọc bò kênh Đôi nơi
tiếp giáp với trung tâm thương mại mới của KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ
Hình 4. Phát triển không gian tương lai khu vực đình Bình Đông
Khu dân cư ven rạch Bà Lớn từ khu vực có trong phát triển dự án đô thị.
nhiều vấn đề bất cập, bằng chính các lợi thế Cùng với tốc độ đô thị hóa chóng mặt với
sẵn có của khu vực các giải pháp đề xuất mật độ cao, cải tạo chỉnh trang đô thị là cơ
được đề ra để giải quyết các vấn đề của khu hội để đan xen mảng xanh vào đô thị, giảm
vực. mật độ bê tông hóa, hạn chế tác động xấu từ
Cải tạo kênh rạch, chỉnh trang cho không bê tông hóa đô thị, đem lại không gian xanh,
gian ven kênh rạch, cải thiện bộ mặt cho cân bằng hệ sinh thái đô thị. Tạo thêm không
thành phố là một công tác hết sức quan trọng gian xanh trong đô thị không chỉ đóng vai trò
và cấp thiết. Việc xây dựng mô hình phát cảnh quan mà còn đóng vai trò là hệ thống hạ
triển định hướng không gian cảnh bờ sông tầng xanh cho đô thị giúp cân bằng vi khí hậu
đảm bảo phát triển bền vững hiệu quả là thiết đô thị vì thế sẽ đóng vai trò quan trọng trong
yếu trong điều kiện hiện nay. Trong bối cảnh việc phat triển siêu đô thị như thành phố Hồ
hiện tại, với khả năng kinh tế còn khó khăn Chí Minh.
so với chi phí đầu tư cho các dự án cải tạo Đưa ra tầm nhìn định hướng, phát triển thành
chỉnh trang đô thị , việc xây mô hình hiệu phố Hồ Chí Minh thoe mô hình bền vừng
quả nên đáp ứng các yếu tố: phát triển từ hiện thân thiện môi trường là các bước để đưa
trạng, giải quyết linh hoạt vấn đề,giải pháp thành phố trở thành một đô thị xanh – đô thị
bền vững. Đây là các yếu tố giúp thành công văn minh – hiện đại – nghĩa tình.
496
- Giải thưởng Sinh viên Nghiên cứu khoa học Euréka lần thứ XIX năm 2017 Kỷ yếu khoa học
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Quy hoạch chung xây dựng đô thị Quận 8, TP. Hồ Chí Minh.
Quy hoạch chi tiết xây dựng đô thị Phường 6, TP. Hồ Chí Minh.
Quy hoạch chi tiết xây dựng đô thị Phường 7, TP. Hồ Chí Minh.
Hội Kiến Trúc sư TP. Hồ Chí Minh - Hội thảo “Nhà ở trên kênh rạch: Thực trạng và giải
pháp” 2017.
KELLY SHANNON, MATTHEW NEVILLE-Water and Urban Development Paradigms:
Towards an Integration of Engineering, Design and Management Approaches 2008.
OMA WITH ROYAL HASKONINGDHV; Balmori Associates; and HR&A Advisors-Resist,
Delay, Store, Discharge: a comprehensive strategy for hoboken.
497
nguon tai.lieu . vn
