Xem mẫu
- Thị trường và con người
(Phần 1)
- Những khủng hoảng gần đây đều do đạo đức. Lòng tham đã tạo ra những
hành động phi đạo đức, dẫn đến khủng hoảng.
Xét lại luận điểm thị trường không hoàn hảo
Gần đây, trong giới học thuật tài chính và giới kinh doanh thực tiễn, người
ta đã nghiêm túc xem xét lại luận điểm về thị trường không hoàn hảo trong các
vấn đề định giá. Hiểu một cách nào đó, thị trường hoàn hảo là thị trường trong đó
người ta có thể bắt chước (replicate) bất kỳ một chiến lược mua bán nào, sản phẩm
nào (quyền chọn, cổ phiếu, trái phiếu, chứng khoán từ nợ dưới chuẩn...) từ những
sản phẩm cơ bản khác.
Bỏ qua các yếu tố kỹ thuật, điều này có nghĩa là gì? Nó có nghĩa người ta
có thể phòng ngừa bất kỳ loại rủi ro nào trong tương lai. Ít nhất, trong nhiều mô
hình tài chính và bảo hiểm, đây là ý tưởng căn bản về một mô hình của thị trường
hoàn hảo.
Đây là luận điểm không mới và cũng không có gì đặc biệt. Tuy nhiên, điều
đáng ngạc nhiên là những mô hình tài chính được ứng dụng, vốn tưởng chừng
cách xa các mô hình trong sách giáo khoa, cũng bằng cách này hay cách khác, vô
tình hay cố ý, dựa trên những giải pháp trong đó giả định rằng tồn tại một thế giới
- mà trong đó người ta trung lập với rủi ro (risk neutral world), một thế giới mà các
rủi ro có thể phòng ngừa được (hedgable).
Với việc giả định những điều trên, người ta chấp thuận một phần nào khái
niệm thị trường là hoàn hảo (complete market), nói nôm na, là có đủ “đồ chơi” để
phòng ngừa rủi ro.
Trong một hội thảo gần đây ở London, người ta đã tranh cãi khá nhiều về
chuyện một số mô hình tưởng chừng không giả thiết rằng thị trường là hoàn hảo,
cuối cùng lại dùng những kỹ thuật tài chính để giải quyết vấn đề mà cuối cùng kỹ
thuật đó lại thừa nhận thị trường là hoàn hảo ở một khía cạnh nào đó.
Cụ thể, các giải pháp này giả định rằng tất cả rủi ro có thể được phòng ngừa
và nếu xuất hiện một cơ hội kiếm tiền mà không có rủi ro, thì cơ hội đó sẽ nhanh
chóng mất đi (người ta thường gọi đây là giả định no arbitrage trong một thị
trường hiệu quả).
Nói cách khác, nhiều người làm tài chính đang giả định thị trường là hoàn
hảo ở một khía cạnh nào đó trong cách tác nghiệp của mình, cho dù họ không thực
sự tin thị trường là hoàn hảo.
Điều này có ý nghĩa gì? Câu trả lời là nó làm trầm trọng tình hình khủng
hoảng. Nói cách khác, thị trường không có khả năng tự sửa chữa sai lầm hay tự
bảo vệ mình khi nó phát hiện ra đã có điều gì đó không ổn diễn ra.
- Có những rủi ro không thể (hay đúng ra là chưa thể) phòng ngừa được một
cách thích hợp nhưng được giả định đã được phòng ngừa tốt. Ví dụ, rủi ro đối tác
nhận phòng ngừa rủi ro phá sản, rủi ro của những sản phẩm phái sinh từ các khoản
nợ dưới chuẩn, và rủi ro thị trường mất thanh khoản đột ngột...
Bình thường, các rủi ro này xuất hiện thì mọi chuyện sóng yên, biển lặng,
các chuyên gia về kỹ thuật tài chính (financial engineering) kiếm các khoản lương
và thưởng 5, 6 con số; những chuyên gia về chứng khoán phát sinh từ nợ dưới
chuẩn thì tha hồ kiếm hoa hồng từ việc bán các sản phẩm này.
Đến khi xuất hiện một yếu tố gây sụp đổ một phần trong hệ thống tài chính,
người ta mới giật mình nhận ra những cái gọi là phòng ngừa rủi ro hoàn toàn thất
bại, và góp phần vào việc tạo ra khủng hoảng dây chuyền.
Những ý tưởng này phần nào được Stiglitz, Taleb và nhiều học giả khác
thừa nhận hay cảnh báo từ lâu. Nhưng ngành bảo hiểm và các sản phẩm phái sinh
mới ra đời đã phớt lờ cảnh báo đó.
Thị trường không hoàn hảo và yếu tố con người: thị trường sẽ mắc sai
lầm
- Tuy nhiên, nếu các rủi ro thị trường không thể phòng ngừa được ở trên chỉ
là yếu tố làm trầm trọng khủng hoảng, chứng tỏ là thị trường không thể tự sửa
chữa sai lầm của mình, thì nó cũng không nhất định gây ra khủng hoảng.
Nếu thị trường không mắc sai lầm thì sẽ không cần phải sửa chữa. Vấn đề
là thị trường đã thực sự sai lầm. Khủng hoảng đến từ một yếu tố khác: yếu tố con
người.
Có nhiều luận điểm khác nhau để chỉ ra vì sao thị trường là sai lầm, nói
cách khác, giá sản phẩm tài chính (giá cổ phiếu, trái phiếu, giá bất động sản, giá
sản phẩm phát sinh từ nợ dưới chuẩn...) đều không đúng nữa vào thời điểm trước
khủng hoảng.
Những cơn sốt giá, và những đợt sụp đổ, là do những chủ thể tham gia thị
trường đã đẩy thị trường đến những mức giá “không đúng”. Điều này phá vỡ luận
điểm của trường phái tin rằng thị trường sẽ luôn tự điều chỉnh về mức giá cân
bằng và mức giá này “đúng”.
Con người mắc sai lầm, và do đó thị trường mắc sai lầm. Và sau đó các
định chế thị trường, các cơ chế phòng ngừa rủi ro, những thiết kế không hoàn hảo
như người ta tưởng, đã không đủ sức sửa chữa một vài sai lầm ban đầu. Kết quả,
chúng ta đối diện khủng hoảng tài chính.
nguon tai.lieu . vn