Xem mẫu
- I. Më ®Çu
1.1. Lý do nghiªn cøu ®Ò tμi
ViÖt Nam lμ n−íc n«ng nghiÖp, d©n sè sèng chñ yÕu ë n«ng th«n chiÕm
kho¶ng 70%. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp manh món, nhá lÎ gÆp nhiÒu rñi ro nªn
®êi sèng ng−êi d©n cßn khã kh¨n, tû lÖ ®ãi nghÌo cßn cao kho¶ng 90%.
Gi¶i quyÕt ®ãi nghÌo lμ chiÕn l−îc hμng ®Çu ®−îc Nhμ n−íc ®Æc biÖt
quan t©m vμ ®−a ra nhiÒu chÝnh s¸ch ®Çu t− cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng
th«n. V× vËy trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ChÝnh phñ ®· giμnh l−îng lín vèn tμi
chÝnh ®Ó ®Çu t− ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n, cung cÊp c¸c dÞch vô tμi
chÝnh cho ng−êi nghÌo.
Ngoμi biÖn ph¸p truyÒn thèng lμ sö dông chÝnh s¸ch tμi chÝnh tÝn dông
l·i suÊt thÊp cung cÊp vèn cho ng−êi nghÌo, gióp ng−êi nghÌo cã vèn ®Ó s¶n
xuÊt kinh doanh th× Nhμ n−íc ®· vμ ®ang thùc hiÖn chÝnh s¸ch TCVM cho
X§GN.
VËy c¬ së ®Ó ®−a ra c¸c chÝnh s¸ch ®ã lμ g×? Thùc tÕ thùc hiÖn ë ViÖt
Nam ra sao? §Ó tr¶ lêi c©u hái nμy chóng t«i tiÕn hμnh thu thËp tμi liÖu nh»m
hÖ thèng ho¸ vμ lμm râ l¹i nh÷ng vÊn ®Ò trªn.
1.2. Môc tiªu nghiªn cøu
- Lμm râ vÊn ®Ò nghÌo ®ãi, ®Æc ®iÓm tμi chÝnh cña ng−êi nghÌo vμ nhu cÇu
tμi chÝnh cña ng−êi nghÌo
- HÖ thèng ho¸ c¬ së lý luËn vμ thùc tiÔn ®Ó ®−a ra chÝnh s¸ch tÝn dông −u
®·i vμ chÝnh s¸ch TCVM cho X§GN.
- Thùc tiÔn thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch ®ã ë ViÖt Nam
- §Ò xuÊt ®Þnh h−íng chÝnh s¸ch ®Ó ph¸t triÓn n«ng th«n, X§GN hiÖu qu¶
vμ bÒn v÷ng.
1.3. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
1
- - Néi dung nghiªn cøu: C¬ së lý luËn vμ thùc tiÔn cña chÝnh s¸ch tÝn dông
l·i suÊt thÊp vμ TCVM vμ thùc tiÔn chÝnh s¸ch ë ViÖt Nam.
- Thu thËp th«ng tin: c¸c th«ng tin sè liÖu chñ yÕu lμ c¸c th«ng tin thø cÊp,
thu thËp tõ c¸c t¹p chÝ, c¸c trang web, c¸c nghiªn cøu khoa häc cã liªn quan ®·
®−îc c«ng bè.
- Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch: tæng hîp, ph©n tÝch th«ng tin
II. C¬ së lý luËn vμ thùc tiÔn cña chÝnh s¸ch tμi chÝnh tÝn dông
2.1. C¬ së lý luËn
2.1.1. Mét sè kh¸i niÖm
* TÝn dông:
TÝn dông lμ quan hÖ vay m−în b»ng tiÒn hoÆc hμng ho¸ trªn nguyªn t¾c
ph¶i hoμn tr¶ c¶ vèn lÉn l·i sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh gi÷a ng−êi ®i vay vμ
ng−êi cho vay.
* Tμi chÝnh vi m« (TCVM):
Theo §ç Kim Chung: “ Tμi chÝnh vi m« lμ dÞch vô tμi chÝnh vi m« nhá
cña tæ chøc tÝn dông bÒn v÷ng – chñ yÕu lμ tÝn dông vμ tiÕt kiÖm - ®−îc cung
cÊp cho nh÷ng ng−êi lμm n«ng nghiÖp, nu«i trång thuû s¶n, ngμnh nghÒ, bu«n
b¸n vμ dÞch vô víi quy m« nhá”.
2.1.2. §Æc ®iÓm
*§Æc ®iÓm cña chÝnh s¸ch tÝn dông l·i suÊt thÊp
TÝn dông l·i suÊt thÊp ®−îc thùc hiÖn chñ yÕu bëi NHCSXH víi ®èi t−îng
cho vay lμ ng−êi thuéc chÝnh s¸ch nh− hé nghÌo (chiÕm trªn 60% d− nî), häc
sinh, sinh viªn vμ ®Ó gi¶i quyÕt viÖc lμm cho ng−êi lao ®éng...
H×nh thøc tÝn dông nμy do Héi Phô n÷, Héi N«ng d©n, Héi Cùu chiÕn binh
vμ §oμn thanh niªn thùc hiÖn. §©y lμ c¸c tæ chøc kh«ng bÒn v÷ng vÒ tμi chÝnh
ho¹t ®éng phô thuéc vμo ng©n s¸ch nhμ n−íc vμ c¸c ch−¬ng tr×nh hç trî. Vèn
huy ®éng tõ tiÒn göi cña kh¸ch hμng cßn Ýt (n¨m 2004 nguån nμy chØ chiÕm
25%) nªn khã tù chñ vÒ tμi chÝnh.
2
- Møc vèn trªn mét lÇn vay cßn nhá (4-5 triÖu, tèi ®a lμ 7 triÖu ®ång).
L·i suÊt ¸p dông lμ l·i suÊt −u ®·i chØ b»ng 40-50% l·i suÊt thÞ tr−êng (tøc
0,5%/th¸ng). (Kim ThÞ Dung-Nghiªn cøu kinh tÕ 330. Th¸ng 11/2005).
Thñ tôc cho vay cßn kh¸ phøc t¹p nªn nhiÒu hé n«ng d©n khã tiÕp cËn víi
nguån vèn nμy ®Æc biÖt lμ nh÷ng hé n«ng d©n miÒn nói, tr×nh ®é d©n trÝ thÊp.
NhiÒu tiªu tùc ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh cho vay, l−îng vèn cho vay t¨ng nhanh
nh−ng sè vèn l¹i qu¸ Ýt so víi yªu cÇu thùc hiÖn chÝnh s¸ch nªn kh«ng ®¸p øng
®−îc nhu cÇu. Vèn cho hé nghÌo vay cßn mang tÝnh chÊt b×nh qu©n nªn sö dông
vèn kh«ng ®óng môc ®Ých, hé cã nhu cÇu thËt sù th× kh«ng ®¸p øng ®ñ vèn...dÉn
®Õn t×nh tr¹ng kh«ng hoμn tr¶ ®−îc vèn.
Nh÷ng bÊt cËp trªn ®· dÉn ®Õn cuéc khñng ho¶ng tμi chÝnh vμo cuèi nh÷ng
n¨m 80 ®ßi hái chÝnh phñ ph¶i c¶i c¸ch, thay ®æi chÝnh s¸ch tÝn dông víi khu vùc
n«ng th«n nãi chung vμ cho vay ng−êi nghÌo nãi riªng. TCVM víi môc tiªu
X§GN lμ träng t©m cña ch−¬ng tr×nh c¶i c¸ch nμy.
* §Æc ®iÓm cña tμi chÝnh vi m«
- TCVM cung cÊp dÞch vô tμi chÝnh quy m« nhá chñ yÕu lμ tÝn dông vμ tiÕt
kiÖm.
- §èi t−îng phôc vô cña TCVM lμ ng−êi nghÌo, chñ yÕu lμ nh÷ng ng−êi cã
nguån thu nhËp thÊp hay cã sinh kÕ kiÕm sèng nhÊt ®Þnh, nÕu ®−îc cung cÊp tμi
chÝnh sÏ cã thÓ v−¬n lªn.
- TCVM chñ yÕu cung cÊp dÞch vô tμi chÝnh cho ng−êi nghÌo, kh«ng cã tμi
s¶n ®¶m b¶o, tù lao ®éng ph¸t triÓn kinh tÕ gia ®×nh ( ch¨n nu«i, bu«n b¸n nhá,
s¶n xuÊt hμng thñ c«ng...) vμ thu hót ng−êi nghÌo tham gia vμo ho¹t ®éng tÝn
dông vμ tiÕt kiÖm.
- Tæ chøc cung cÊp TCVM lμ nh÷ng tæ chøc bÒn v÷ng tμi chÝnh. Sù bÒn
v÷ng nμy ®−îc thÓ hiÖn b»ng sù bï ®¾p ®−îc chi phÝ, kÓ c¶ rñi ro, t¨ng nguån thu,
kÝch thÝch tiÕt kiÖm, t¹o ra vèn cho ng−êi vay tÝn dông vμ tiÕt kiÖm.
- Ph−¬ng ph¸p TCVM ®−îc x©y dùng ®¸p øng cho tõng c¸ nh©n hay nhãm
kh¸ch hμng tham gia. TCVM cung cÊp c¸c dÞch vô tμi chÝnh cho tõng hé hay
3
- nhãm hé ®Ó t¹o ra thu nhËp vμ s½n sμng tr¶ c¸c kho¶n vay, l·i (nh÷ng ng−êi
nghÌo kinh tÕ), cho nhãm kh¸ch hμng (nhÊt lμ nh÷ng ng−êi cùc nghÌo) th«ng qua
c¸c nhãm tÝn dông vμ tiÕt kiÖm.
- TCVM cung cÊp dÞch vô tμi chÝnh ngay t¹i ®Þa bμn mμ ng−êi vay vμ tiÕt
kiÖm sinh sèng do ®ã thu hót ®−îc nhiÒu ng−êi tham gia, gi¶m chi phÝ tÝn dông
vμ t¨ng tÝnh tiÕt kiÖm.
- TCVM cung cÊp dÞch vô tμi chÝnh cho l−îng lín kh¸ch hμng tíi hμng
triÖu kh¸ch hμng.
- Ngoμi ra, trong ho¹t ®éng TCVM c¸c yªu cÇu vÒ vay vèn, hå s¬, thñ tôc
vμ qu¸ tr×nh thÈm ®Þnh c¸c kho¶n vay diÔn ra nhanh chãng. Ho¹t ®éng TCVM
kh«ng chØ cho vay mμ cßn tËp huÊn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, sinh ho¹t céng ®ång,
trang bÞ kiÕn thøc x· héi cho kh¸ch hμng... V× vËy mμ tû lÖ hoμn tr¶ vèn rÊt cao
mÆc dï l·i suÊt cã thÓ b»ng thËm chÝ cao h¬n l·i suÊt thÞ tr−êng.
Nh− vËy, TCVM ®−îc coi lμ gi¶i ph¸p gi¶i quyÕt nh÷ng bÊt cËp cña chÝnh
s¸ch tÝn dông l·i suÊt thÊp. Bëi ng−êi nghÌo cÇn vèn ®Ó s¶n xuÊt chø kh«ng cÇn
l·i suÊt thÊp, trªn thùc tÕ hä ®· tr¶ ®−îc l·i suÊt vay cao ë thÞ tr−êng chî ®en nªn
viÖc tr¶ theo l·i suÊt th−¬ng m¹i lμ cã thÓ thùc hiÖn ®−îc. L·i suÊt kh«ng ph¶i lμ
c¶n trë quan träng nhÊt, kh«ng ph¶i lμ mèi quan t©m lín nhÊt cña ng−êi nghÌo.
Mèi quan t©m lín nhÊt cu¶ hä lμ thñ tôc cho vay cã ®¬n gi¶n kh«ng, ng−êi nghÌo
cã ®−îc tham gia tÝn chÊp kh«ng. Trong ho¹t ®éng tiÕt kiÖm, ng−êi nghÌo rÊt
quan t©m tíi sù tiÖn lîi cña n¬i göi tiÒn, rót tiÒn vμ tÝnh tù nguyÖn cña hä. TCVM
®¸p øng ®Çy ®ñ c¸c nguyÖn väng cña ng−êi nghÌo do ®ã trong thêi gian tíi nªn
cung cÊp h×nh thøc TCVM cho ng−êi nghÌo riªng ®èi víi c¸c hé cùc nghÌo, c¸c
hé nghÌo lμ d©n téc thiÓu sè nªn th× nªn ¸p dông møc l·i suÊt −u ®·i.
2.1.3. Mét sè lý luËn vÒ nghÌo ®ãi
* Lo¹i ng−êi nghÌo vμ ng−ìng nghÌo
“NghÌo lμ t×nh tr¹ng mét bé phËn d©n c− kh«ng ®−îc h−ëng vμ tho¶ m·n
c¸c nhu cÇu c¬ b¶n cña con ng−êi mμ nh−ng nhu cÇu nμy ®· ®−îc x· héi thõa
nhËn tuú theo tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi, phong tôc tËp qu¸n cña ®Þa
4
- ph−¬ng”. (§ç Kim Chung). §ãi nghÌo thÓ hiÖn ë nhiÒu d¹ng vμ nhiÒu cÊp ®é
kh¸c nhau nh− suy dinh d−ìng, bÖnh tËt, thÊt häc, thiÕu tù tin...
Cã 2 lo¹i nghÌo ®ãi lμ nghÌo ®ãi l−¬ng thùc vμ nghÌo ®ãi chung. Trong ®ã
nghÌo ®ãi vÒ l−¬ng thùc thùc phÈm chÝnh lμ møc calo tèi thiÓu cÇn thiÕt cho mçi
thÓ tr¹ng con ng−êi (2100 calo/ngμy/ng−êi). NghÌo ®ãi chung bao gåm nghÌo
®ãi vÒ l−¬ng thùc, vμ chi phÝ cho mÆt hμng phi l−¬ng thùc thùc phÈm (1USD/
ngμy).
XÐt trªn ph−¬ng diÖn tμi chÝnh th× nghÌo ®ãi ®−îc chia thμnh 2 nhãm
chÝnh lμ nghÌo kinh tÕ vμ cùc nghÌo. Trong ®ã:
NghÌo kinh tÕ lμ nh÷ng ®èi t−îng cã møc sèng tõ 1USD/ngμy trë xuèng,
cã viÖc lμm nhÊt ®Þnh, cã thu nhËp nhá, tiÕt kiÖm nhá nªn hä cã kh¶ n¨ng tham
gia vμo ho¹t ®éng TCVM th−¬ng m¹i.
Cùc nghÌo lμ nh÷ng ng−êi cã møc sèng d−íi 0,75 USD/ngμy, cã møc sèng
thÊp h¬n møc tèi thiÓu. Hä lμ nh÷ng ng−êi thÊt nghiÖp, thiÕu viÖc lμm hay tiÒn
l−¬ng ®−îc tr¶ kh«ng ®ñ ®¸p øng nhu cÇu tèi thiÓu nªn Ýt tham gia vμo ho¹t ®éng
TCVM th−¬ng m¹i nh−ng ®−îc lîi gi¸n tiÕp tõ sù ph¸t triÓn.
ChuÈn nghÌo cña ViÖt Nam thay ®æi theo tõng giai ®o¹n vμ ®−îc ph©n chia
dùa vμo møc thu nhËp b×nh qu©n/th¸ng/ng−êi. Giai ®o¹n 2001-2005 quy ®Þnh
nh÷ng ng−êi cã møc thu nhËp d−íi ng−ìng sau ®©y ®−îc gäi lμ nghÌo
80.000®/ng−êi/th¸ng ë vïng h¶i ®¶o vμ vïng nói n«ng th«n,
100.000®/ng−êi/th¸ng ë ®ång b»ng n«ng th«n vμ 150.000®/ng−êi/th¸ng ë thμnh
thÞ. Sang giai ®o¹n 2006-2010 ®èi víi khu vùc n«ng th«n c¸c hé cã thu nhËp b×nh
qu©n ®Çu ng−êi mét th¸ng tõ 200.000® trë xuèng, ®èi víi khu vùc thμnh thÞ lμ
260.000® trë xuèng.
* §Æc ®iÓm vÒ ph−¬ng diÖn tμi chÝnh cña ng−êi nghÌo
Trªn ph−¬ng diÖn tμi chÝnh, ng−êi nghÌo lμ ng−êi tiªu dïng lín so víi møc
thu nhËp mμ hä kiÕm ®−îc, nh−ng ng−êi nghÌo còng lμ ng−êi tiÕt kiÖm mÆc dï
nh÷ng kho¶n tiÕt kiÖm lμ nhá vμ kh«ng th−êng xuyªn.
5
- C¸c kho¶n chi tiªu cña ng−êi nghÌo bao gåm chi tiªu cho c¸c nhu cÇu c¬
b¶n (¨n, mÆc, ë, häc hμnh vμ ®i l¹i), c¸c nhu cÇu x· héi (hiÕu, hØ...), c¸c nhu cÇu
khÈn cÊp mang tÝnh c¸ nh©n (èm ®au, mÊt viÖc...), c¸c nhu cÇu kh«ng mang tÝnh
c¸ nh©n (chiÕn tranh, thiªn tai, dÞch bÖnh) vμ c¸c nhu cÇu cã tÝnh c¬ héi (®Çu t−
kinh doanh, mua ®Êt vμ mua s¾m tμi s¶n).
MÆc dï tiªu dïng lín nh−ng thùc tÕ cho thÊy ng−êi nghÌo mong muèn tiÕt
kiÖm, cã thÓ tiÕt kiÖm vμ ®· tiÕt kiÖm thËm chÝ kho¶n tiÕt kiÖm nhá vμ kh«ng
th−êng xuyªn th«ng qua c¸c h×nh thøc nh− tham gia ph−êng, héi, hä...
2.1.4. Ho¹t ®éng tμi chÝnh vi m« cho xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo
Ho¹t ®éng TCVM lμ toμn bé ho¹t ®éng nh»m cung cÊp c¸c dÞch vô tμi
chÝnh nhá ®Æc biÖt lμ tÝn dông vμ tiÕt kiªm, thanh to¸n, chuyÓn tiÒn vμ b¶o hiÓm
cho c¸c ®èi t−îng cã thu nhËp thÊp th−êng lμ c¸c hé n«ng d©n, bu«n b¸n nhá,
ngμnh nghÒ hay c¸c doanh nghiÖp vi m«.
Ho¹t ®éng TCVM bao gåm:
- Ho¹t ®éng tiÕt kiÖm: cho phÐp tÝch luü hiÖn t¹i ®Ó cã kho¶n tiÒn lín tiªu
dïng trong t−¬ng lai.
- Ho¹t ®éng tÝn dông: cho phÐp cã ko¶n tiÒn tiªu dïng ngay lËp tøc vμ tr¶
dÇn trong t−¬ng lai.
- Ho¹t ®éng b¶o hiÓm: cho phÐp cã kho¶n tiÒn khi cÇn b»ng c¸ch tiÕt kiÖm
theo mét chu tr×nh nhÊt ®Þnh.
Ho¹t ®éng chñ yÕu cña TCVM lμ cho vay, huy ®éng vèn cña c¸c tæ chøc
TCVM chÝnh thèng vμ tiÕt kiÖm cña c¸c hé.
C¸c lo¹i h×nh tæ chøc ho¹t ®éng TCVM bao gåm:
- Khu vùc chÝnh thøc bao gåm NHNN&PTNT, NHCSXH, quü tÝn dông
nh©n d©n...
- Khu vùc b¸n chÝnh thøc gåm c¸c tæ chøc quÇn chóng nh− Héi Phô n÷,
héi N«ng d©n, hîp t¸c x· n«ng nghiÖp...
6
- - Khu vùc phi chÝnh thøc nh− t− nh©n cho vay nÆng l·i, h×nh thøc b¸n
chÞu cña t− th−¬ng, c¸c h×nh thøc ch¬i hä, hôi, ph−êng, vay m−în tõ hä
hμng, hμng xãm, ban bÌ...
2.1.5. Nh÷ng nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng ho¹t ®éng tμi chÝnh tÝn dông
- Chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vμ Nhμ n−íc. Khi Nhμ n−íc cã chÝnh
s¸ch hç trî, gióp ®ì ng−êi nghÌo th× vèn ho¹t ®éng cña NHCSXH sÏ ®−îc hç trî
tÝch cùc vμ ng©n hμng sÏ më réng cho vay vμ ng−îc l¹i.
- M«i tr−êng tù nhiªn cã t¸c ®éng m¹nh tíi nh÷ng rñi ro trong s¶n xuÊt
kinh doanh cña hé nghÌo. Do ®ã, nÕu ®iÒu kiÖn m«i tr−êng tù nhiªn thuËn lîi sÏ
thuËn lîi cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh qua ®ã gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶
sö dông vèn vay cña hé nghÌo.
- M«i tr−êng ph¸p lý, ®©y lμ nÒn t¶ng ®Ó mäi ho¹t ®éng kinh doanh diÔn ra
an toμn. Mét m«i tr−êng ph¸p lý thuËn lîi sÏ n©ng cao chÊt l−îng tÝn dông cña
ng©n hμng
- N¨ng lùc nhËn thøc cña kh¸ch hμng: nÕu n¨ng lùc kinh doanh cña ng−êi
nghÌo bÞ h¹n chÕ th× vèn cho vay rÊt khã ph¸t huy hiÖu qu¶, thËm chÝ cßn bÞ mÊt
vèn, t¨ng thªm kho¶n nî. Bªn c¹nh ®ã, nhËn thøc cña ng−êi nghÌo vÒ quyÒn lîi
vμ nghÜa vô ®èi víi c¸c kho¶n vay còng rÊt quan träng, bëi nÕu hä vÉn coi c¸c
kho¶n vay tõ NHCSXH lμ kho¶n trî cÊp, cho kh«ng th× ch¾c ch¾n hä sÏ kh«ng
quan t©m ®Õn viÖc tr¶ nî.
- ChiÕn l−îc ho¹t ®éng cña ng©n hμng, ®©y lμ nh©n tè ¶nh h−ëng cã tÝnh
chÊt quyÕt ®Þnh ®Õn chÊt l−îng tÝn dông ®èi víi ng−êi nghÌo. Bëi v× nÕu ng©n
hμng kh«ng ®Þnh h−íng mét c¸ch cô thÓ vμ khoa häc chiÕn l−îc ho¹t ®éng th× sÏ
kh«ng thÓ toμn t©m toμn ý n©ng cao chÊt l−îng ho¹t ®éng.
- ChÝnh s¸ch tÝn dông cã ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn kÕt qu¶ ho¹t ®éng tÝn dông,
bëi toμn bé ho¹t ®éng cho vay phô thuéc chñ yÕu vμo chÝnh s¸ch tÝn dông ®Ò ra.
- C¬ së vËt chÊt vμ phÈm chÊt, tr×nh ®é n¨ng lùc cña ®éi ngò c¸n bé nh©n
viªn trong ng©n hμng.
7
- Ngoμi ra, ho¹t ®éng cña hÖ thèng tÝn dông phi chÝnh thøc vμ b¸n chÝnh
thøc còng ¶nh h−ëng lín tíi ho¹t ®éng tμi chÝnh tÝn dông cña Nhμ n−íc. Céng víi
quy tr×nh thñ tôc vμ ®iÒu kiÖn cho vay cßn nhiÒu phøc t¹p, cøng nh¾c lμm cho
d©n nghÌo gÆp nhiÒu khã kh¨n khi tiÕp xóc víi thñ tôc vay vèn cña ng©n hμng.
Nguån vèn h¹n hÑp nh−ng ph©n bæ vèn l¹i dμn tr¶i, céng thªm nh÷ng tiªu cùc
ph¸t sinh trong ho¹t ®éng cho vay ...
2.1.6. C¸c t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tμi chÝnh tÝn dông
* §èi víi ng−êi s¶n xuÊt vμ ng−êi tiªu dïng
Khi ®−îc h−ëng tÝn dông −u ®·i tøc lμ ng−êi s¶n xuÊt ®−îc trî gi¸ ®Çu vμo (vèn)
P
S1
P1
S2
a
P2 d e
g
b f
D
c
Q1 Q2 Q
S¶n xuÊt t¨ng tõ Q1--> Q2
ThÆng d− ng−êi s¶n xuÊt thay ®æi tõ (a+b) sang (b+c+f+g).
NÕu a>(c+f+g) th× ng−êi sx kh«ng ®−îc lîi vμ ng−îc l¹i.
ThÆng d− ng−êi tiªu dïng t¨ng thªm (a+d+e)
8
- *§èi víi an sinh x· héi vμ dÞch chuyÓn nguån lùc
P
S1 Khi ®−îc trî gi¸ vÒ vèn, gi¶m
chi phÝ ®Çu vμo, gi¸ rÎ h¬n,
ng−êi sx më réng quy m«,
thÆng d− ng−êi sx t¨ng (a+b).
c S2 CP trî gi¸ cho ng−êi sx chi phÝ
P1 t¨ng (b+c+d).
b An sinh x· héi = -c
a
d Nguån lùc sd thªm (b+c+d)
TiÕt kiÖm ngo¹i tÖ ®Ó NK (b+d)
X· héi = -c
Q1 Q2 Q
2.2. C¬ së thùc tiÔn
2.2.1. §Æc ®iÓm cña ng−êi nghÌo
- Ng−êi nghÌo sèng chñ yÕu ë n«ng th«n, vïng s©u vïng xa
- Thu nhËp chñ yÕu lμ tõ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp
- C¬ së h¹ tÇng n«ng th«n cßn yÕu kÐm, ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt c¬ b¶n cña
ng−êi nghÌo cßn h¹n chÕ vμ thiÕu thèn, c«ng cô s¶n xuÊt th« s¬ vμ khã kh¨n
trong tiÕp cËn thÞ tr−êng tiªu thô
- Kh«ng biÕt c¸ch lμm ¨n
- Tr×nh ®é d©n trÝ thÊp, ng−êi nghÌo thiÕu kiÕn thøc s¶n xuÊt, kh«ng cã
chuyªn m«n kÜ thuËt, thiÕu vèn nªn lμm ¨n th−êng kÐm hiÖu qu¶
- N«ng d©n nghÌo th−êng b¶o thñ, tù ti nªn khã tiÕp cËn víi nguån vèn vay
tõ c¸c ng©n hμng
2.2.2. Thùc tiÔn ho¹t ®éng tμi chÝnh vi m« cña mét sè n−íc trªn thÕ giíi
Trªn thÕ giíi cã nhiÒu n−íc ®· ¸p dông h×nh thøc TCVM cho X§GN vμ
®¹t ®−îc nhiÒu thμnh tùu nh−:
* ë Th¸i Lan: Ng©n hμng nhμ n−íc vμ hîp t¸c x· n«ng nghiÖp Th¸i Lan
thμnh lËp tõ n¨m 1966 víi 3 h×nh thøc cho vay lμ vay b×nh th−êng, cho vay ®èi
9
- víi nh÷ng dù ¸n ®Æc biÖt vμ c¸c ®èi t−îng chÝnh s¸ch. Ng©n hμng ®· rÊt thμnh
c«ng trong viÖc h−íng tíi c¸c kh¸ch hμng cã thu nhËp thÊp vμ trung b×nh. H×nh
thøc cho vay chñ yÕu lμ cho vay qua c¸c hîp t¸c x· lín vμ trùc tiÕp tíi c¸c c¸
nh©n kh«ng cã tμi s¶n thÕ chÊp. Ngoμi ra, ng©n hμng cßn thμnh c«ng trong viÖc
huy ®éng tiÕt kiÖm, chñ yÕu h−íng vμo ng−êi cã thu nhËp cao vμ trung b×nh.
* ë B¨ngladesh: Ng©n hμng Grameen lμ ng©n hμng lín nhÊt cña
B¨ngladesh trong viÖc cung cÊp dÞch vô TCVM. §−îc thμnh lËp tõ n¨m 1983 víi
®èi t−îng cho vay chñ yÕu lμ ng−êi cã thu nhËp thÊp. H×nh thøc cho vay th−êng
th«ng qua nhãm liªn ®íi thèng nhÊt cã g¾n kÕt víi tæ chøc b¾t buéc. Møc cho
vay b×nh qu©n lμ 241 USD víi 2,06 triÖu kh¸ch hμng.
* ë In®«nªxia: Ng©n hμng nhμ n−íc Rakyat ®· cung cÊp cho 25% d©n sè
c¶ n«ng th«n vμ thμnh thÞ trong vßng 10 n¨m. Ng©n hμng chuyÓn sang ph−¬ng
ph¸p tiÕp cËn th−¬ng m¹i n¨m 1984, b¾t ®Çu cã l·i tõ n¨m 1986, kh«ng phô
thuéc vμo trî cÊp −u ®·i n¨m 1987. N¨m 1999, ng©n hμng cã 802 triÖu USD
trong 2,5 triÖu l−ît vay, 2,4 tû trong 24,1 triÖu l−ît hé tiÕt kiÖm. Tû lÖ hoμn tr¶
vèn lμ 98%.
* ë Bolivia: Ng©n hμng t− nh©n Bancosol cung cÊp h¬n 33% d©n sè vμ lμ
ng©n hμng cã l·i nhÊt. Ng©n hμng ®· t¹o ra sù c¹nh tranh lμnh m¹nh cña nhiÒu
ng©n hμng t− nh©n kh¸c trong dÞch vô tμi chÝnh cho ng−êi nghÌo.
* ë ViÖt Nam: Ho¹t ®éng tμi chÝnh vi m« TCVM míi ph¸t triÓn ë n−íc ta
tõ nh÷ng n¨m 90 vμ ®−îc thùc hiÖn bëi hai tæ chøc sau:
NHNN&PTNT vμ sau nμy lμ ng©n hμng ng−êi nghÌo, chñ yÕu cung cÊp tÝn
dông −u ®·i vμ kh«ng huy ®éng tiÕt kiÖm. §Õn n¨m 2001 th× dÞch vô tÝn dông −u
®·i do NHCSXH thùc hiÖn cho ®Õn nay.
C¸c tæ chøc phi chÝnh phñ quèc tÕ cung cÊp TCVM ë hai møc ®é: cho vay
l·i suÊt thÊp, kh«ng huy ®éng tiÕt kiÖm vμ cho vay, huy ®éng tiÕt kiÖm. Thùc tÕ
cho thÊy c¸c ho¹t ®éng TCVM theo møc ®é 2 rÊt cã hiÖu qu¶ nh−ng quy m« cßn
nhá hÑp.
10
- C¸c chÝnh s¸ch TCVM ë ViÖt Nam bao gåm:
- ChiÕn l−îc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo quèc gia nh»m X§GN, tËp trung chñ yÕu
vμo thóc ®Èy c«ng nghÖ, tμi chÝnh trong s¶n xuÊt...
- ChÝnh s¸ch tμi chÝnh n«ng th«n: ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n vμ
X§GN, n©ng cao n¨ng suÊt s¶n l−îng s¶n phÈm.
Bªn c¹nh ®ã, ChÝnh phñ cßn thùc hiÖn c¸c ch−¬ng tr×nh −u ®·i tÝn dông
nh− ch−¬ng tr×nh 327 (phñ xanh ®Êt chèng ®åi nói träc), 120 (t¹o viÖc lμm), c¸c
ch−¬ng tr×nh vμ dù ¸n cu¶ tæ chøc NGO (c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ).
ë n−íc ta cã 3 khu vùc cung cÊp TCVM lμ:
+ Khu vùc chÝnh thøc gåm c¸c hÖ thèng ng©n hμng, trong ®ã lín nhÊt lμ
NHNN&PTNT, cung cÊp tÝn dông cho 7 triÖu hé víi kho¶n d− nî lμ 70320 tû
(2003). NHCSXH chñ yÕu cung cÊp tμi chÝnh −u ®·i cho hé nghÌo, ho¹t ®éng phi
lîi nhuËn. Ng©n hμng cung cÊp dÞch vô tμi chÝnh cho 2843 triÖu hé chiÕm 25% sè
hé vay vèn víi c¸c mãn vay nhá, l·i suÊt −u ®·i lμ 0,5%.
+ Khu vùc b¸n chÝnh thøc nh− c¸c Héi Phô n÷, Héi N«ng d©n... trong ®ã
H«i Phô n÷ lμ ho¹t ®éng m¹nh nhÊt. Hä ¸p dông m« h×nh cña ng©n hμng
B¨ngladesh cã c¶i tiÕn vμ ®· rÊt thμnh c«ng. Tõ ®ã ®Õn nay Héi Phô n÷ ®· nh©n
réng m« h×nh nμy cho c¶ n−íc víi triÖu l−ît hé ®−îc vay vèn vμ huy ®éng tiÕt
kiÖm ®−îc h¬n 355 tû ®ång th«ng qua h¬n 70 ngh×n nhãm tÝn dông tiÕt kiÖm, víi
tû lÖ hoμn tr¶ vèn lμ 94%.
+ Khu vùc phi chÝnh thøc: c¸c ph−êng, héi hôi, hä
2.2.3. T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tμi chÝnh tÝn dông
- Tμi chÝnh tÝn dông cung cÊp nguån vèn ®Ó mua c¸c vËt t− cÇn thiÕt cho
s¶n xuÊt, t¹o c«ng ¨n viÖc lμm, gãp phÇn sö dông hiÖu qu¶ nguån lùc vμo s¶n
xuÊt, lμm t¨ng thu nhËp cho hé n«ng d©n.
- Gãp phÇn ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh th−¬ng m¹i ho¸ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp còng
nh− thay ®æi c¬ cÊu n«ng nghiÖp. Tμi chÝnh tÝn dông ®−îc xem lμ c«ng cô chñ
chèt ph¸ vì vßng luÈn quÈn s¶n l−îng thÊp --> thu nhËp thÊp --> tiÕt kiÖm Ýt.
11
- - C¸c hé s¶n xuÊt, kinh doanh nhá khi ®−îc tiÕp cËn víi nguån vèn mét
c¸ch th−êng xuyªn liªn tôc vμ møc l·i suÊt hîp lý, bªn c¹nh ®ã l¹i ®−îc sù h−íng
dÉn c¸ch lμm ¨n, c¸ch sö dông vèn vay mét c¸ch phï hîp víi ngμnh nghÒ vμ ®¹t
hiÖu qu¶ cao. Hä lμm ¨n ch¨m chØ vμ cã tÝnh to¸n vμ râ rμng trong tμi chÝnh, ®¶m
b¶o thu chi vμ cã ®ñ tiÒn tr¶ c¶ vèn vμ l·i ®óng thêi h¹n, t¹o mèi quan hÖ l©u bÒn
víi c¸c tæ chøc tÝn dông. NhiÒu hé gia ®×nh tõ kh«ng cã nghÒ lμm ¨n ®· ®−îc hç
trî ®Ó lμm c¸c ngμnh nghÒ thñ c«ng, tham gia c¸c lμng nghÒ truyÒn thèng, cã thu
nhËp ngμy cμng æn ®Þnh.
- §èi víi an sinh x· héi vμ dÞch chuyÓn nguån lùc
Cuéc sèng cña ng−êi nghÌo ®−îc quan t©m mét c¸ch ®óng møc, thu nhËp
æn ®Þnh, n©ng cao chÊt l−îng vÒ c¶ vËt chÊt lÉn tinh thÇn, t¹o ra m«i tr−êng sèng
lμnh m¹nh, b×nh ®¼ng, phong trμo thi ®ua tÝch cùc ë n«ng th«n, gi¶m dÇn chªnh
lÖch giμu – nghÌo, n«ng th«n – thμnh thÞ; thóc ®Èy vμ t¹o niÒm tin cho nh÷ng
ng−êi nghÌo v−¬n lªn tho¸t nghÌo mét c¸ch bÒn v÷ng, nh÷ng ng−êi ®· tho¸t
nghÌo th× cè g¾ng t¹o dùng h−íng lμm ¨n ®Ó ngμy cμng ph¸t triÓn.
III. Thùc tiÔn ë ViÖt Nam
3.1. Thùc tr¹ng nghÌo ®ãi
ë ViÖt Nam theo chuÈn nghÌo giai ®o¹n 2001- 2005 tû lÖ ®· gi¶m 58,1%
n¨m 1993 xuèng mét nöa vμo n¨m 2002.
N¨m 2005 chuÈn nghÌo cò cña ViÖt Nam lμ 7%, theo chuÈn nghÌo giai ®o¹n
2006- 2010 −íc tÝnh vμo cuèi n¨m 2005 c¶ n−íc cã kho¶ng 3,9 triÖu hé nghÌo
chiÕm 22% sè hé toμn quèc. Vïng cã tû lÖ hé nghÌo cao nhÊt lμ vïng T©y B¾c
(46,7%) vμ T©y Nguyªn (37,2%), thÊp nhÊt lμ vïng §«ng Nam Bé (8,5%). N¨m
2006, Nhμ n−íc ®Ò ra chuÈn nghÌo míi ®Ó thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m
nghÌo ®−îc tèt h¬n vμ s¸t víi chuÈn nghÌo quèc tÕ, mçi n¨m tû lÖ hé nghÌo gi¶m
tõ 2- 3 %. Môc tiªu ®Õn 2010 gi¶m tû lÖ hé nghÌo cßn 10-11%
12
- VÊn ®Ò nghÌo ®ãi vÉn lμ nçi lo bøc xóc cña nhiÒu quèc gia nhÊt lμ cÊc
n−íc ®ang ph¸t triÓn. Ng−êi nghÌo cÇn c¸c dÞch vô tμi chÝnh cho ho¹t ®éng kiÕm
sèng cña hä.
3.2. ChÝnh s¸ch tÝn dông l·i suÊt thÊp
TÝn dông NN, NT lμ vÊn ®Ò réng lín, bao gåm c¶ tÝn dông chÝnh thøc vμ
tÝn dông phi chÝnh thøc, trong ®ã tÝn dông chÝnh thøc lμ chñ yÕu vμ gi÷ vai trß
quyÕt ®Þnh ®Õn ph¸t triÓn NN, NT. Khu vùc chÝnh thøc ngμy cμng ph¸t triÓn,
®−îc ®a d¹ng ho¸, ®a thμnh phÇn, ®a së h÷u, ®−îc më réng vÒ quy m«. Tuy
nhiªn, tÝn dông phi chÝnh thøc trong n«ng th«n vÉn tån t¹i kh¸ phæ biÕn nh− mét
nhu cÇu kh¸ch quan vμ ®· ®¸p øng mét phÇn quan träng nhu cÇu vèn cho s¶n
xuÊt vμ tiªu dïng cña hé n«ng d©n, mÆc dï vèn tÝn dông phi chÝnh thøc chØ lμ
nh÷ng mãn vay nhá, mang tÝnh chÊt ng¾n h¹n, cÊp b¸ch.
ë n−íc ta, tæ chøc tμi chÝnh cung cÊp tÝn dông −u ®·i cho NN, NT lμ
NHCSXH vμ c¸c tæ chøc ®oμn thÓ quÇn chóng nh− Héi Phô n÷, Héi N«ng d©n,
§oμn thanh niªn, mét sè Ýt hîp t¸c x· dÞch vô n«ng nghiÖp vμ mét sè tæ chøc phi
chÝnh phñ...Trong ®ã NHCSXH lμ tæ chøc tμi chÝnh cung cÊp tÝn dông −u ®·i chñ
yÕu trong khu vùc n«ng th«n.
Th¸ng 10 n¨m 2002 ChÝnh phñ ban hμnh quyÕt ®Þnh thμng lËp NHCSXH.
Theo quy ®Þnh, Ng©n hμng ®−îc phÐp huy ®éng vèn cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n
trong vμ ngoμi n−íc tiÕp nhËn tiÒn göi, ®−îc miÔn thuÕ vμ c¸c kho¶n ph¶i nép
ng©n s¸ch Nhμ n−íc víi nh÷ng ®Æc thï riªng. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn KT –
XH, NHCSXH ®· lu«n ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc ®Çu t− vèn, võa trî vèn trùc
tiÕp vμ h−íng dÉn hé nghÌo lμm ¨n, võa ®Çu t− gi¸n tiÕp th«ng qua c¸c dù ¸n tæ
gi¶m nghÌo, tæ hîp t¸c vμ c¬ së s¶n xuÊt, trî vèn cho ng−êi nghÌo ®i hîp t¸c lao
®éng
Trong nh÷ng n¨m qua, thùc hiÖn chñ tr−¬ng phμt triÓn kinh tÕ x· héi khu
vùc n«ng nghiÖp, n«ng th«n ®Æc biÖt lμ c¸c ®Þa bμn vïng khã kh¨n ChÝnh phñ ®·
ban hμnh nhiÒu chÝnh s¸ch tÝn dông −u ®·i ®èi víi vïng khã kh¨n nh−: gi¶m 15%
13
- l·i suÊt cho vay khu vùc II miÒn nói, gi¶m 30% l·i suÊt cho vay khu vùc III miÒn
nói, h¶i ®¶o,vïng ®ång bμo Kh¬me tËp trung vμ c¸c x· ®Æc biÖt khã kh¨n thuéc
ch−¬ng tr×nh 135, gi¶m l·i suÊt cho vay 20% ®èi víi th−¬ng nh©n vay vèn ®Ó dù
tr÷, b¸n lÎ c¸c mÆt hμng thiÕt yÕu...
Theo −íc tÝnh cña Bé L§ - TB&XH, trong 2 n¨m 2006 -2007 sÏ cã gÇn 2.9
triÖu hé nghÌo ®−îc vay vèn tÝn dông −u ®·i tõ ng©n s¸ch CSXH, 1.33 triÖu l−ît
ng−êi nghÌo ®−îc h−íng dÉn c¸ch lμm ¨n. §Æc biÖt trong ch−¬ng tr×nh d¹y nghÒ
miÔn phÝ cho ng−êi nghÌo, ch−¬ng tr×nh sÏ dμnh 30 triÖu ®ång ®Ó hç trî cho 20
ngμn L§ nghÌo.
Nh÷ng chÝnh s¸ch vÒ y tÕ, gi¸o dôc cho ng−êi nghÌo còng ®−îc ®Æc biÖt
quan t©m. Sau 2 n¨m, kho¶ng 15 triÖu l−ît ng−êi nghÌo ®−îc cÊp thÎ BHYT vμ
kho¶ng 90% ®−îc kh¸m ch÷a bÖnh miÔn phÝ b»ng thÎ, 5 triÖu häc sinh nghÌo
®−îc gi¶m häc phÝ
Uíc tÝnh ®Õn cuèi n¨m 2007 c¶ n−íc cã trªn 300 ngμn hé tho¸t nghÌo, tû
lÖ hé nghÌo gi¶m cßn kho¶ng 15.15% ( gi¶m 2% so víi n¨m 2006).
ViÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch cho ng−êi nghÌo cßn nhiÒu bÊt cËp. Ch¼ng h¹n
nh− viÖc cÊp thÎ BHYT cho ng−êi nghÌo víi thêi h¹n 1 n¨m lμ qu¸ ng¾n, h¬n n÷a
kh«ng thÝch hîp víi ®èi t−îng nμy.
Bªn c¹nh ®ã, nh÷ng chÝnh s¸ch vÒ c¬ chÕ miÔn gi¶m häc phÝ cho häc sinh
nghÌo kh«ng cßn phï hîp, thiÕu minh b¹ch vÒ nguån lùc vμ ®èi t−îng h−ëng thô;
viÖc cho vay vèn tÝn dông −u ®·i hé nghÌo vμ ho¹t ®éng khuyÕn l©m ng− ch−a
g¾n kÕt chÆt chÏ
MÆt ®−îc
- Gãp phÇn khai th¸c vμ huy ®éng nguån vèn nhμn rçi tiÕt kiÖm trong hé
gia ®×nh n«ng th«n
- Gãp phÇn ®¸p øng nhu cÇu vèn cho ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c hé ë n«ng
th«n, ®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng hé n«ng d©n cã møc thu nhËp thÊp, quy m« s¶n xuÊt
nhá vμ võa.
14
- - Gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn ngμnh nghÒ vμ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ
trong n«ng nghiÖp n«ng th«n. Vèn ®−îc c¸c hé n«ng d©n ®Çu t− cho viÖc mua
s¾m vËt t−, thiÕt bÞ m¸y mãc, gièng c©y trång, vËt nu«i míi phôc vô cho ph¸t
triÓn trång trät, ch¨n nu«i, nu«i trång thuû s¶n, kh«i phôc vμ më réng ngμnh
nghÒ truyÒn thèng, kinh doanh dÞch vô, gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ
n«ng nghiÖp n«ng th«n theo h−íng s¶n xuÊt hμng ho¸, t¨ng tØ träng ch¨n nu«i,
thuû s¶n vμ ngμnh nghÒ dÞch vô.
- Gãp phÇn t¹o viÖc lμm, t¨ng thªm thu nhËp vμ X§GN cho hé n«ng d©n.
- Gãp phÇn h¹n chÕ tÝn dông nÆng l·i trong n«ng th«n vμ n©ng cao kiÕn
thøc thÞ tr−êng cho hä.
- TÝn dông −u ®·i ®èi víi hé nghÌo vμ ®èi t−îng chÝnh s¸ch ®· gãp phÇn
mang l¹i hiÖu qu¶ kt – xh to lín ®èi víi vïng cã ®iÒu kiÖn khã kh¨n, chuyÓn
dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vïng, gióp ng−êi nghÌo v−¬n lªn tho¸t nghÌo b»ng viÖc t¨ng
gia s¶n xuÊt, cã ®iÒu kiÖn ¸p dông kÜ thuËt tiÕn bé vμo s¶n xuÊt.
- ViÖc thùc hiÖn mét c¸ch nhÊt qu¸n, bÒn v÷ng chÝnh s¸ch −u ®·i ®èi víi
vïng cã ®iÒu kiÖn khã kh¨n ®· vμ ®ang gãp phÇn quan träng trong t¹o lËp c¸c
yÕu tè thÞ tr−êng tμi chÝnh tÝn dông ë vïng nμy, më ra c¬ héi ngμy cμng lín cho
viÖc huy ®éng c¸c nguån vèn ®Çu t−,s¶n xuÊt kinh doanh, X§GN.
- Cung cÊp vèn víi l·i suÊt thÊp lμ biÖn ph¸p h÷u hiÖu tr−íc m¾t rÊt quan
träng ®Ó xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo.
Nh÷ng tån t¹i
- TÝn dông −u ®·i th−êng cã thñ tôc vay phøc t¹p, l·i suÊt rÎ nªn t¹o c¬ héi
cña sù tham nhòng, ng−êi vay ph¶i ®i l¹i nhiÒu lÇn, ph¶i chi phÝ th¨m hái, mãc
ngoÆc víi nh÷ng ng−êi gióp hä hoμn tÊt c¸c thñ tôc vay. NÕu tÝnh tÊt c¶ c¸c chi
phÝ ®ã, th× l·i suÊt thùc cña tÝn dông −u ®·i rÊt cao, ®«i khi b»ng vμ cao h¬n c¶ l·i
suÊt thÞ tr−êng.
- Ch−¬ng tr×nh tÝn dông −u ®·i bÞ giíi h¹n vÒ møc vèn chØ Ýt hé nghÌo cã
thÓ tiÕp cËn ®uîc. Do l·i suÊt rÎ nªn nhu cÇu cao cã thÓ chi phÝ vay sÏ rÊt lín.
15
- - Sö dông l·i suÊt thÊp sÏ kh«ng kÝch thÝch ®−îc s¶n xuÊt tiªu dïng, th−êng
cã thãi û l¹i, nhê sù trî cÊp cña ChÝnh phñ nªn hä kh«ng cè g¾ng tr¶ nî lμm nî
khã ®ßi gia t¨ng, ng©n s¸ch Nhμ n−íc th©m hôt.
- C¬ chÕ tÝn dông −u ®·i ®èi víi vïng khã kh¨n thêi gian võa qua vÉn cßn
ch−a ®ång bé, nguån vèn cho vay ph©n t¸n, ch−a ph©n ®Þnh ®−îc ®èi t−îng vay
cô thÓ.
- Nguån vèn cho vay dùa chñ yÕu vμo nguån vèn cña ng©n s¸ch Nhμ n−íc
nªn ho¹t ®éng cña NHCSXH kh«ng tù chñ vÒ tμi chÝnh, kh«ng ®¶m b¶o ®−îc thu
chi nªn Nhμ n−íc ph¶i bï lç.
- Vèn tÝn dông −u ®·i tuy ®· t¨ng ë møc cao trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y,
nh−ng vÉn ch−a ®¸p øng ®−îc nhu cÇu vèn cña hé nghÌo vμ ®èi t−îng chÝnh s¸ch
kh¸c, cho vay mãn nhá, møc cho vay b×nh qu©n ®èi víi c¸c hé nghÌo thùc tÕ cßn
thÊp, mét bé phËn cßn ch−a ®−îc tiÕp cËn víi vèn vay nμy.
- ë vïng cã ®iÒu kiÖn khã kh¨n, cßn nhiÒu hé d©n ch−a ®−îc thèng kª lμ
hé nghÌo hoÆc thuéc diÖn chÝnh s¸ch nªn ch−a ®−îc vay vèn; huy ®éng X§GN
ch−a ®−îc c«ng khai ho¸ mét c¸ch réng r·i ®Ó nh©n d©n vμ c¸c c¬ quan chøc
n¨ng thùc hiÖn tèt viÖc kiÓm tra gi¸m s¸t.
- Thêi ®iÓm gi¶i ng©n cña NHCSXH kh«ng trïng khíp víi thêi vô SX
V× thÕ kh«ng nªn qu¸ nghiªng vÒ l·i suÊt −u ®·i. V× thùc ra ng−êi d©n cÇn
møc vèn vay phï hîp, thêi gian thñ tôc cho vay ®¬n gi¶n thuËn lîi l·i suÊt cÇn
ph¶i tiÕn gÇn víi l·i suÊt thÞ tr−êng.
3.3. ChÝnh s¸ch tμi chÝnh vi m« cho ng−êi nghÌo
Cuèi nh÷ng n¨m 80, khñng ho¶ng tμi chÝnh n«ng th«n ®ßi hái ChÝnh phñ
ph¶i c¶i c¸ch, thay ®æi chÝnh s¸ch tÝn dông ®èi víi khu vùc n«ng th«n nãi chung
vμ cho vay ng−êi nghÌo nãi riªng. TCVM víi môc tiªu X§GN, lμ träng t©m
ch−¬ng tr×nh c¶i c¸ch nμy vμ c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ ®· trë thμnh ®èi t¸c tiÒm
n¨ng cña chÝnh phñ trong viÖc tÊn c«ng ®ãi nghÌo. Thμnh c«ng nμy ®· ®em l¹i tû
lÖ thu håi vèn cao, ®¶m b¶o tÝnh bÒn v÷ng cña ch−¬ng tr×nh triÓn khai.
16
- Theo sè liÖu cña nhãm lμm viÖc vÒ TCVM cña ViÖt Nam th× vμo th¸ng
12/2004 n−íc ta ®· ph¸t triÓn m« h×nh nμy ë 36 tØnh, 132 huyÖn, 2.900 x· vμ
351.289 thμnh viªn víi d− nî lμ 369.3 tû ®ång vμ d− tiÕt kiÖm lμ 120.2 tû ®ång.
HÖ thèng tμi chÝnh ViÖt Nam ®ang trong giai ®o¹n ph¸t triÓn vμ cßn mét tØ
lÖ lín ng−êi d©n ViÖt Nam ch−a ®−îc tiÕp cËn víi c¸c dÞch vô tμi chÝnh chÝnh
thøc v× hä lμ ng−êi nghÌo. Ngμnh tμi chÝnh vi m« ®· cung cÊp c¸c dÞch vô tμi
chÝnh cho nhiÒu ng−êi thuéc diÖn nμy. HiÖn nay ch−¬ng tr×nh tμi chÝnh vi m«
®ang cung cÊp dÞch vô cho kho¶ng 500 ngh×n hé gia ®×nh trªn toμn quèc. NÕu
tÝnh c¶ NHCSXH, sè l−îng hé nghÌo ®−îc h−ëng dÞch vô tμi chÝnh vi m« kho¶ng
4 triÖu. Kªnh ph©n phèi tμi chÝnh vi m« chñ lùc th−êng lμ nh÷ng ®¬n vÞ thuéc
chÝnh phñ nh− NHCSXH, NHNN&PTNT hoÆc ch−¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo.
Mét m« h×nh cung cÊp dÞch vô TCVM rÊt thμnh c«ng lμ quü CEP t¹i Tp
HCM. Bμ Hoμng ThÞ V©n, gi¸m ®èc ®iÒu hμnh cho biÕt trªn 90% vèn vay ®−îc
sö dông chñ yÕu cho ho¹t ®éng t¨ng thu nhËp, tuy nhiªn hä kh«ng cho r»ng vèn
vay buéc ph¶i sö dông cho môc ®Ých t¨ng thu nhËp vμ lu«n t¹o ®iÒu kiÖn sö dông
vμo nh÷ng môc ®Ých kh¸c nh− söa nhμ, ®¸p øng nhu cÇu bøc thiÕt cña ng−êi
nghÌo nh− kh¸m ch÷a bÖnh vμ häc hμnh cña con c¸i.
Ngoμi ra ë ViÖt Nam c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ quèc tÕ ®· vËn dông rÊt
thμnh c«ng trong cung cÊp dÞch vô tμi chÝnh cho ng−êi nghÌo ë Sãc S¬n (Hμ
Néi). Thanh Ho¸, Tuyªn Quang, Hμ Giang, vμ Lμo Cai. C¸c tæ chøc nμy ®Òu xuÊt
ph¸t b»ng cung cÊp vèn vay vμ huy ®éng tiÕt kiÖm vμ m« h×nh ®· nh©n réng cho
nhiÒu ng−êi nghÌo vay. Tû lÖ hoμn tr¶ vèn tíi h¬n 92% huy ®éng tiÕt kiÖm h¬n
94% ng−êi nghÌo ®· c¶i thiÖn ®−îc sinh kÕ kiÕm sèng vμ t¨ng ®−îc thu nhËp cña
hä. Trung −¬ng Héi liªn hiÖp phô n÷ Viªt Nam ®· ¸p dông m« h×nh tμi chÝnh vi
m« cho c¶ n−íc víi triÖu lù¬t hé ®−îc vay vèn vμ huy ®éng tiÕt kiÖm ®−îc h¬n
355 tû ®ång th«ng qua h¬n 70 ngh×n nhãm tÝn dông tiÕt kiÖm.
Th¸ng 3/2005 ChÝnh phñ ®· ban hμnh nghÞ ®Þnh vÒ tæ chøc vμ ho¹t ®éng
cña tæ chøc TCVM, theo ®¸nh gi¸ th× nghÞ ®Þnh nμy ®· t¹o mét niÒm tin v÷ng
17
- ch¾c vμo ngμnh TCVM vμ khung ph¸p lý còng t¹o møc ®é tÝn nhiÖm cao h¬n cho
ngμnh nμy vμ sù b×nh ®¼ng cho c¸c bªn tham gia
Ngoμi trõ c¸c ch−¬ng tr×nh tμi trî ®Õn tõ c¸c tæ chøc quèc tÕ v× mét môc
®Ých x· héi cho mét nhãm ®èi t−îng môc tiªu th«ng qua ho¹t ®éng TCVM nh−
Unicef, hoÆc tõ chÝnh phñ (hîp t¸c song ph−¬ng do ng©n s¸ch quèc gia tμi trî
cho dù ¸n tÝn dông ViÖt – BØ) lμ cã nguån vèn lín, hÇu hÕt c¸c nguån tμi trî cho
ch−¬ng tr×nh TCVM ®Õn tõ c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ quèc tÕ lμ rÊt h¹n hÑp v×
chÝnh hä còng ph¶i vËn ®éng tõ c¸ nh©n hoÆc c¸c c«ng ty, tæ chøc nh©n ®¹o trong
n−íc vμ n−íc ngoμi. Tμi trî chñ yÕu lμ chuyÓn giao kÜ thuËt thùc hμnh TCVM,
g©y dùng cho ng−êi nghÌo mét c¬ së bÒn v÷ng, khuyÕn khÝch hä tù t¹o nguån
b»ng con ®−êng tiÕt kiÖm. chÝnh v× vËy mμ trong c¬ cÊu nguån tμi trî, chi phÝ cho
ho¹t ®éng ®μo t¹o x©y dùng tæ chøc th−êng nhiÒu h¬n phÇn quü vèn quay vßng
T¸c ®éng tÝch cùc
- TCVM ®ãng vai trß quan träng lμm chç dùa v÷ng ch¾c cho c¸c hé nghÌo
tiÕp cËn ®−îc nguån vèn, t¹o viÖc lμm, më mang thªm nhiÒu ngμnh nghÒ phô nh−
ph¸t triÓn dÞch vô bu«n b¸n nhá, ch¨n nu«i, hay xuÊt khÈu lao ®éng vμ dÇn tiÕp
cËn víi s¶n xuÊt hμng hãa
- Gi¶i quyÕt ®−îc vÊn ®Ò nan gi¶i lμ gi¶m sè hé ®ãi nghÌo t¹o ®iÒu kiÖn
cho n«ng d©n cã ®iÒu kiÖn lμm ¨n sinh sèng
- TCVM ®¸p øng ®−îc mèi quan t©m cña c¶ ng−êi vay vμ ng−êi tiÕt kiÖm .
- Bªn c¹nh t¸c ®éng vÒ mÆt kinh tÕ TCVM gãp phÇn tÝch cùc trong viÖc
n©ng cao kiÕn thøc, n¨ng lùc ng−êi nghÌo, ®Æc biÖt lμ phô n÷. RÊt nhiÒu thμnh
viªn tham gia sinh ho¹t nhãm ®· häc ®−îc c¸ch qu¶n lý tμi chÝnh chÆt chÏ, thu
chi hîp lý, gãp søc cïng gia ®×nh lμm viÖc cã hiÖu qu¶.
- TCVM gióp cho ng−êi nghÌo t¹o ra thãi quen tiÕt kiÖm ®Òu ®Æn, h¹n chÕ
tiªu pha l·ng phÝ vμ cã kÕ ho¹ch sö dông tiÒn tèt nhÊt.
- §¶m b¶o cho tæ chøc cung cÊp dÞch vô tμi chÝnh vi m« bï ®¾p ®−îc dÞch
vô tμi chÝnh vμ cã l·i
18
- - Lμm t¨ng tr¸ch nhiÖm cña ng−êi sö dông vèn, mét khi hä ph¶i tr¶ l·i suÊt
th−¬ng m¹i
- TCVM t¹o ra sù c¹nh tranh lμnh m¹nh trong thÞ tr−êng tμi chÝnh do ®ã sÏ
kh«ng lμm nhiÔu lo¹n thÞ tr−êng
- Phï hîp víi xu h−íng ®æi míi, xu h−íng cña nÒn kinh tÕ héi nhËp vμ sù
thay ®æi chiÕn l−îc hç trî ph¸t triÓn, lo¹i bá trî cÊp vμ cho kh«ng m·i m·i
IV. KÕt luËn vμ khuyÕn nghÞ
4.1. KÕt luËn
ViÖt Nam lμ mét n−íc n«ng nghiÖp, tû lÖ ®ãi nghÌo cßn nhiÒu, tËp trung
chñ yÕu ë n«ng th«n. VÊn ®Ò X§GN vÉn lμ mét vÊn ®Ò cÊp b¸ch vμ ®ang ®−îc
§¶ng vμ Nhμ n−íc hÕt søc quan t©m.
ViÖc cung cÊp tÝn dông −u ®·i cho ng−êi nghÌo víi quy m« vèn vay nhá,
ph©n t¸n kh«ng ®em l¹i hiÖu qu¶ vμ thiÕu bÒn v÷ng. Sù trî cÊp −u ®·i tÝn dông
cμng ngμy cμng lμm t¨ng trÇm träng g¸nh nÆng cña chÝnh phñ, kh«ng kÝch thÝch
®−îc ng−êi nghÌo v−¬n lªn.
TCVM lμ dÞch vô tμi chÝnh quy m« nhá cña tæ chøc tÝn dông bÒn v÷ng-
chñ yÕu lμ tÝn dông vμ tiÕt kiÖm, ®−îc cung cÊp cho nh÷ng ng−êi lμm n«ng
nghiÖp, nu«i trång thuû s¶n, bu«n b¸n vμ dÞch vô víi quy m« nhá. TCVM cho
xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo lμ dÞch vô tμi chÝnh phï hîp víi ®Æc ®iÓm tμi chÝnh cña ng−êi
nghÌo.
DÞch vô TCVM cho ng−êi nghÌo lμ ph−¬ng thøc gióp cho hä cã ®−îc
l−îng tiÒn lín khi hä cÇn tiÒn hay cã c¬ héi ®Ó ®Çu t−. Bao gåm dÞch vô tiÕt kiÖm,
dÞch vô tÝn dông, dÞch vô b¶o hiÓm, dÞch vô tÝn dông tiªt kiÖm,
TCVM ®−îc c¸c tæ chøc tμi chÝnh lín nh− ng©n hang thÕ giíi, ng©n hμng
ph¸t triÓn ch©u ¸, quü quèc tÕ vμ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp coi lμ c¸ch tiÕp cËn c¬
b¶n mang l¹i dÞch vô tμi chÝnh cho ng−êi nghÌo trong X§GN mét c¸ch bÒn v÷ng.
19
- ë ViÖt Nam, h×nh thøc nμy ®· ®−îc héi phô n÷ nh©n réng trong c¶ n−íc ®· huy
®éng ®−îc h¬n 355 tû ®ång, víi tû lÖ hoμn tr¶ vèn trªn 94%.
Ho¹t ®éng TCVM ë ViÖt Nam víi 3 khu vùc cung cÊp chñ yÕu lμ c¸c khu
vùc chÝnh thøc, khu vùc b¸n chÝnh thøc, khu vù phi chÝnh thøc. Trong nh÷ng n¨m
qua ®· thu ®−îc nh÷ng thμnh tùu ®¸ng kÓ, ®ã lμ cung cÊp vèn cho kho¶ng 2.9
triÖu hé nghÌo, 1.33 triÖu l−ît ng−êi nghÌo ®−îc h−íng dÉn c¸ch lμm ¨n, nhiÒu
ch−¬ng tr×nh d¹y nghÒ miÔn phÝ ®−îc tæ chøc cho ng−êi nghÌo, 90% ng−êi nghÌo
®−îc kh¸m ch÷a bÖnh miÔn phÝ, 5 triÖu häc sinh nghÌo ®−îc miÔn gi¶m häc phÝ,
b×nh qu©n mçi n¨m tû lÖ nghÌo ë n−íc ta gi¶m xuèng kho¶ng 2-3% vμ −íc tÝnh
®Õn hÕt n¨m 2007 cã kho¶ng 3000 hé tho¸t nghÌo, tû lÖ nghÌo gi¶m xuèng cßn
15.15%...
Nh− vËy, ho¹t ®éng TCVM mang l¹i hiÖu qu¶ cao h¬n trong viÖc cung cÊp
vèn cho X§GN vμ phï hîp víi xu h−íng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Tuy nhiªn ®èi
víi nh÷ng hé cùc nghÌo th× vÉn nªn ¸p dông tÝn dông −u ®·i.
4.2. KhuyÕn nghÞ
§èi víi tÝn dông −u ®·i cÇn x¸c ®Þnh ®óng ®èi t−îng chÝnh s¸ch. H¹n chÕ
cho vay theo chÕ ®é b×nh qu©n, gi¶m dÇn møc chªnh lÖch l·i suÊt −u ®·i.
TiÕp tôc c¶i tiÕn ph−¬ng thøc, thñ tôc cho vay theo h−íng t¹o ®iÒu kiÖn
thuËn lîi cho c¸c hé nghÌo vμ ®èi t−îng chÝnh s¸ch ®−îc vay vèn.
Thêi h¹n cho vay ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh phï hîp víi nhu cÇu vay vèn, chu k×
s¶n suÊt, kinh doanh cña c©y trång – vËt nu«i vμ kh¶ n¨ng hoμn tr¶ cña hé
nghÌo.
X©y dùng c¸c dù ¸n ®Ó hç trî s¶n xuÊt ph¸t triÓn ngμnh nghÒ, t¹o viªc lμm
g¾n víi X§GN ë nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn khã kh¨n.
ChØ nªn ¸p dông ®èi víi nh÷ng hé cùc nghÌo cßn nh÷ng hé nghÌo kinh tÕ
vμ hé cËn nghÌo nªn ¸p dông h×nh thøc TCVM ®Ó kÝch thÝch hä tÝch cùc h¬n
trong s¶n xuÊt.
20
nguon tai.lieu . vn
