- Trang Chủ
- Luật học
- Sắp xếp lại đơn vị hành chính cấp xã giai đoạn 2019-2021, những vấn đề đặt ra
Xem mẫu
- CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG
SẮP XẾP LẠI ĐƠN VỊ HÀNH CHÍNH CẤP XÃ
GIAI ĐOẠN 2019-2021, NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA
Trương Quốc Việt*
Trần Thị Ngọc Khuyên**
*TS. Phó Trưởng khoa Hành chính học, Đại học Nội vụ Hà Nội
**ThS. Viện Khoa học Tổ chức Nhà nước, Bộ Nội vụ
Thông tin bài viết: Tóm tắt:
Từ khóa: Đơn vị hành chính cấp Thực hiện chủ trương của Đảng về sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện,
xã, sắp xếp lại đơn vị hành chính cấp xã giai đoạn 2019-2021, trong 2 năm qua, Chính phủ và các địa phương
cấp xã. đã tích cực triển khai thực hiện và đạt được những kết quả rất đáng trân trọng.
Trong phạm vi bài viết này, các tác giả phân tích chủ trương của Đảng, pháp
Lịch sử bài viết: luật của Nhà nước về tổ chức, sắp xếp đơn vị hành chính xã, kết quả thực
Nhận bài : 12/09/2021 hiện sắp xếp lại đơn vị hành chính cấp xã giai đoạn 2019-2021 và chỉ ra
Biên tập : 03/11/2021 những vấn đề đặt ra cho giai đoạn tiếp theo.
Duyệt bài : 05/11/2021
Article Infomation: Abstract:
Keywords: Administrative For enforcement of the Party’s policy on organization of administrative
agencies at commune level; agencies at district and commune levels for the period of 2019-2021, in
reorganization of administrative the last 2 years, the Government and localities have actively carried out
agencies at communal level. the policy and also reached crucial achievements. Within the scope of this
article, the authors provide an analysis of the Party’s policy, the State’s laws
Article History: on the organization and arrangement of communal administrative agencies,
Received : 12 Sep. 2021 and the results of the implementation of the rearrangement of administrative
Edited : 03 Nov. 2021 agencies at commune level in the period of 2019 - 2021 and give out a
Approved : 05 Nov. 2021 number of issues for the next period.
1. Chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực,
nước về sắp xếp lại đơn vị hành chính hiệu quả đã đề ra nhiệm vụ: “Sửa đổi, bổ sung
các văn bản pháp luật liên quan nhằm tăng
Ngày 25/10/2017, Hội nghị lần thứ sáu,
cường hiệu lực, hiệu quả hoạt động của chính
Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa 12, ban quyền cấp xã…”, “Từng bước sắp xếp, kiện
hành Nghị quyết số 18-NQ/TW về một số vấn toàn, tổ chức lại đơn vi hành chính (ĐVHC) cấp
đề tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của huyện, cấp xã chưa đủ tiêu chuẩn theo quy định
124 Số 02+03 (450+451) - T1+2/2022
- CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG
của pháp luật”1. Tiếp đó, ngày 24/12/2018, Bộ trị cho phù hợp đối với mỗi cấp chính quyền
Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 37-NQ/ địa phương, đặc biệt là chính quyền cấp xã.
TW về việc sắp xếp các ĐVH cấp huyện và Cụ thể hóa Hiến pháp năm 2013 và Luật
cấp xã. Ngày 12/03/2019, UBTVQH ban hành Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015,
Nghị quyết số 653/2019/UBTVQH14 về việc Nghị quyết số 1211/2016/UBTVQH13 ngày
sắp xếp các ĐVHC cấp huyện, cấp xã trong giai 25/5/2016 của UBTVQH về tiêu chuẩn của
đoạn 2019-2021. Ngày 14/5/2019 Chính phủ ĐVHC và phân loại (Nghị quyết số 1211). Theo
ban hành Nghị quyết số 32/NQ-CP kế hoạch Nghị quyết số 1211, tiêu chuẩn của ĐVHC xã
thực hiện sắp xếp các ĐVHC cấp huyện, cấp là: “Đối với xã miền núi, vùng cao dân số từ
xã giai đoạn 2019 – 2021. Nội dung nhất quán 5000 người và diện tích từ 50km2 trở lên. Đối
trong các văn bản của Đảng và Nhà nước là đặt với xã không phải là miền núi, vùng cao phải có
mục tiêu đến năm 2021 cơ bản hoàn thành việc dân số từ 8000 người và diện tích từ 30km2 trở
sắp xếp các ĐVHC cấp huyện, cấp xã chưa đạt lên”. Nghị quyết cũng xác định: “Việc thành
50% của cả 02 tiêu chuẩn diện tích tự nhiên và lập, chia, điều chỉnh địa giới ĐVHC phải đạt
quy mô dân số theo Nghị quyết số 1211; đồng các tiêu chuẩn của ĐVHC tương ứng theo quy
thời khuyến khích các địa phương thực hiện định” và “Khuyến khích việc nhập các ĐVHC
việc sắp xếp các ĐVHC cấp huyện, cấp xã còn mà không làm tăng các ĐVHC”.
lại chưa đạt tiêu chuẩn theo quy định để thúc Nghị quyết số 1211 cũng xác định 4 tiêu chí
đẩy phát triển kinh tế-xã hội (KTXH), trên cơ căn bản để phân loại ĐVHC cấp xã với các nội
sở đồng thuận của nhân dân. dung được nâng lên về quy mô dân số, diện
Chủ trương nêu trên của Đảng là sự tiếp nối tích tự nhiên, trình độ phát triển KTXH và yếu
công cuộc cải cách hành chính nhà nước nhằm tố đặc thù: (1) dân cư là người dân tộc thiểu số,
xây dựng nền hành chính phục vụ, dân chủ, (2) xã đặc biệt khó khăn, (3) xã an toàn khu, (4)
chuyên nghiệp, hiện đại, hoạt động hiệu lực, xã có di tích quốc gia đặc biệt hoặc có di sản
hiệu quả được khởi xướng từ những năm 2000, được UNESCO công nhận.
được triển khai quyết liệt sau khi Hiến pháp Theo quy định của Nghị quyết số 1211,
năm 2013 được ban hành. khi điều chỉnh ĐVHC, địa phương phải lập đề
Trên cơ sở quy định của Hiến pháp năm án thành lập, điều chỉnh địa giới ĐVHC. Đề
2013, Luật Tổ chức chính quyền địa phương án gồm 5 phần, trong đó nêu rõ: căn cứ pháp
năm 2015 xác định các tiêu chí để phân loại lý và sự cần thiết; lịch sử hình thành và hiện
ĐVHC là: quy mô dân số, diện tích tự nhiên, số trạng ĐVHC; phương án thành lập, điều chỉnh
ĐVHC trực thuộc, trình độ phát triển KTXH và ĐVHC; đánh giá tác động, định hướng phát
các yếu tố đặc thù của từng loại ĐVHC ở nông triển của việc điều chỉnh ĐVHC và kết luận,
thôn, đô thị, hải đảo. Việc phân loại ĐVHC sẽ kiến nghị. Đây là những nội dung mới, thể
là cơ sở để thiết lập tổ chức và hoạt động của hiện rõ yêu cầu điều chỉnh ĐVHC phải được
bộ máy chính quyền địa phương cho phù hợp thực hiện một cách khoa học, không chỉ dựa
với đặc thù từng địa phương. Đây là cách tiếp trên tiêu chí diện tích, dân số, mà phải dựa trên
cận khoa học làm cơ sở xác định tầm hạn quản những luận cứ khoa học, luận chứng thực tiễn
1
Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Khóa XII (2017), Nghị quyết số 18-NQ/TW Hội nghị lần thứ 6
Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của
hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả.
Số 02+03 (450+451) - T1+2/2022 125
- CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG
phù hợp; việc điều chỉnh ĐVHC phải phục vụ tiến hành sắp xếp trong giai đoạn 2019-2021.
cho sự phát triển KTXH, tránh sự chủ quan, Trong đó, số phương án 04 ĐVHC cấp xã nhập
duy ý chí của các địa phương. nguyên trạng thành 01 ĐVHC cấp xã mới là
2. Kết quả thực hiện chủ trương sắp xếp lại 04 trường hợp; số phương án 03 ĐVHC cấp
đơn vị hành chính cấp xã giai đoạn 2019- xã nhập nguyên trạng thành 01 ĐVHC cấp xã
2021 mới là 85 trường hợp; số phương án 02 ĐVHC
cấp xã nhập nguyên trạng thành 01 ĐVHC cấp
Theo Báo cáo của Bộ Nội vụ, tính đến ngày xã mới là 341 trường hợp; số phương án điều
01/9/2019, tổng số ĐVHC cấp xã trong cả chỉnh địa giới ĐVHC làm giảm ĐVHC cấp xã
nước là 11.162, gồm: 8967 xã, 1592 phường và là 49 trường hợp; số phương án điều chỉnh địa
608 thị trấn. Đối chiếu với quy định của Nghị giới ĐVHC nhưng không làm giảm ĐVHC cấp
quyết số 1121, trong tổng số 11162 ĐVHC cấp xã là 06 trường hợp3.
xã có khoảng 9.434 đơn vị chưa đạt tiêu chuẩn
Sau sắp xếp, số ĐVHC cấp xã từ 11.160
về diện tích, dân số (chiếm 84.52%). Trong đó,
đơn vị còn 10.599 đơn vị (giảm 561 đơn vị).
3.243 đơn vị chưa đạt đủ tiêu chuẩn, nhưng đạt
Trong đó, những tỉnh giảm nhiều là: Hòa Bình
trên 50% cả 2 tiêu chuẩn diện tích và dân số,
giảm 59/210 ĐVHC cấp xã (tỷ lệ 28,09%);
có 6.188 đơn vị chưa đạt được 50% tiêu chuẩn
Cao Bằng giảm 38/199 ĐVHC cấp xã (tỷ lệ
diện tích, dân số (chiếm 55.44%); có 631 đơn
19,10%); Phú Thọ giảm 52/277 ĐVHC cấp xã
vị chưa đạt 50% cả 2 tiêu chuẩn về diện tích và
(tỷ lệ 18,77%); Hà Tĩnh giảm 46/262 ĐVHC
dân số (chiếm 5.65%)2.
cấp xã (tỷ lệ 17,56%); Thanh Hóa giảm 76/635
Thực hiện Nghị quyết số 653/2019/ ĐVHC cấp xã (tỷ lệ 11,97%); Quảng Trị giảm
UBTVQH14 ngày 12/03/2019 của UBTVQH 16/141 ĐVHC cấp xã (tỷ lệ 11,35%); Lạng
về việc sắp xếp các ĐVHC cấp huyện, cấp xã Sơn giảm 26/226 ĐVHC cấp xã (tỷ lệ 11,50%);
trong giai đoạn 2019-2021 sẽ tiến hành sắp xếp Hải Dương giảm 29/264 ĐVHC cấp xã (tỷ lệ
các ĐVHC cấp xã không đủ 50% cả tiêu chí về 10,98%)...4.
diện tích và dân số. Trong 2 năm qua, Chính
Trong tổng số 10.599 ĐVHC cấp xã hiện
phủ, các địa phương đã bắt tay triển khai thực
nay, có 1.892 đơn vị (chiếm 17.85%) đạt từ
hiện sắp xếp các ĐVHC cấp xã.
đủ 100% trở lên cả 02 tiêu chuẩn về diện tích
Các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và dân số theo quy định; 3.366 đơn vị (chiếm
đã tiến hành sắp xếp 1.056 ĐVHC cấp xã 31.76%) chỉ đạt từ 50% trở lên cả 02 tiêu chuẩn
(trong đó: có 541 đơn vị thuộc diện phải sắp về diện tích và dân số; 5.341 đơn vị (chiếm
xếp, 117 đơn vị thuộc diện khuyến khích sắp 50,39) chưa đạt 50% của một trong hai tiêu
xếp và 398 đơn vị liền kề có liên quan đến sắp chuẩn về diện tích và dân số (trong đó: 4.462
xếp); còn 180 ĐVHC cấp xã thuộc diện phải đơn vị chưa đạt 50% tiêu chuẩn về diện tích,
sắp xếp nhưng các địa phương đề nghị chưa 699 đơn vị chưa đạt 50% tiêu chuẩn về dân
2
Bộ Nội vụ (2021), Dự thảo Báo cáo Tổng kết thực hiện Nghị quyết số 1211/2016/UBTVQH13 ngày
25/5/2016 của UBTVQH và việc sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã trong giai đoạn 2019-2021.
3
Bộ Nội vụ (2021), Dự thảo Báo cáo Tổng kết thực hiện Nghị quyết số 1211/2016/UBTVQH13 ngày
25/5/2016 của UBTVQH và việc sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã trong giai đoạn 2019-2021
4
Bộ Nội vụ (2021), Dự thảo Báo cáo Tổng kết thực hiện Nghị quyết số 1211/2016/UBTVQH13 ngày
25/5/2016 của UBTVQH và việc sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã trong giai đoạn 2019-2021.
126 Số 02+03 (450+451) - T1+2/2022
- CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG
số và có 180 đơn vị chưa đạt 50% cả hai tiêu Thứ hai, sắp xếp lại ĐVHC phải bảo đảm
chuẩn diện tích và dân số)5. nhu cầu ổn định, có chiến lược rõ ràng để phát
3. Những vấn đề đặt ra và giải pháp tăng triển. Thực tiễn đã chứng minh qua các đợt
cường thực hiện sắp xếp lại đơn vị hành điều chỉnh ĐVHC kéo theo nhiều hệ lụy như
chính cấp xã trong giai đoạn tiếp theo cần thời gian để ổn định tổ chức, nhân sự; ổn
định để không phá vỡ những đặc tính văn hóa
Những kết quả đạt được trên đây đã minh truyền thống, lịch sử tốt đẹp có tính cố kết của
chứng chủ trương sắp xếp lại ĐVHC cấp xã cộng đồng dân cư… ĐVHC cấp xã nói riêng,
của Đảng và Nhà nước là hợp lý, đúng đắn. ĐVHC các cấp nói chung có ổn định mới là
Bên cạnh đó, thực tiễn thực hiện chủ trương căn cứ để tiến hành đồng bộ các nội dung quy
sắp xếp lại ĐVHC cấp xã đặt ra một số vấn đề hoạch, kế hoạch phát triển KTXH của địa
sau đây: phương, đất nước.
Thứ nhất, tiếp tục nâng cao nhận thức cho Mỗi lần sắp xếp lại ĐVHC sẽ làm thay đổi
cán bộ, công chức và nhân dân về quan điểm, cơ cấu tổ chức, nhân sự, cách thức vận hành
chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của bộ máy, đòi hỏi đội ngũ cán bộ, công chức
Nhà nước về sắp xếp lại ĐVHC cấp xã; tuyên cần có thời gian để làm quen với môi trường
truyền nâng cao nhận thức về sự cần thiết, tính mới. Điều này gây ảnh hưởng đến việc xử
tất yếu, ý nghĩa, mục tiêu, yêu cầu, nhiệm vụ lý các hoạt động chuyên môn. Bên cạnh đó,
của việc sắp xếp, điều chỉnh ĐVHC cấp xã để việc sắp xếp ĐVHC còn gây lãng phí nguồn
tạo sự thống nhất trong đội ngũ cán bộ lãnh lực và gia tăng các chi phí. Vì vậy, quyết
đạo, quản lý các cấp và sự đồng thuận của định sắp xếp lại ĐVHC không được tùy tiện,
người dân trong toàn xã hội về chủ trương, biện chủ quan, duy ý chí, chạy theo lợi ích cục bộ
pháp thực hiện; nâng cao nhận thức về đảm bảo trước mắt, mà phải dựa trên cơ sở khoa học
quyền dân chủ trong việc sắp xếp lại ĐVHC tổ chức bộ máy.
cấp xã, thực hiện lấy ý kiến của người dân ở
Đặc biệt, trong sắp xếp lại ĐVHC cấp xã
địa phương có sắp xếp, điều chỉnh ĐVHC, nếu
cần chú trọng giải quyết chính sách đối với cán
đạt được sự đồng thuận theo đa số thì mới tiến
bộ, công chức, viên chức dôi dư sau sắp xếp6
hành các công việc chuẩn bị đề án, văn bản
để vừa bảo đảm chọn lọc được người có năng
trình cấp trên xem xét, quyết định; thực hiện
lực, trình độ, tâm huyết ở lại làm việc, nhưng
tốt việc thông tin đầy đủ, chính xác về sự cần
giải quyết thỏa đáng, hợp lý, hợp tình quyền
thiết, lý do, những hiệu quả KTXH… sẽ mang
lợi, chế độ, chính sách cho đội ngũ cán bộ,
lại từ việc sắp xếp lại ĐVHC cấp xã góp phần
công chức phải chuyển đổi công tác, chuyển
làm cho người dân hiểu rõ, hiểu đúng và có
đổi vị trí.
trách nhiệm cao trong việc đưa ra quyết định
cá nhân về đồng tình hay phản đối việc nhập, Thứ ba, sắp xếp lại ĐVHC cấp xã phải bảo
chia, điều chỉnh địa giới ĐVHC. đảm tính liên thông, kết nối, đồng bộ, hệ thống
5
Bộ Nội vụ (2021), Dự thảo Báo cáo Tổng kết thực hiện Nghị quyết số 1211/2016/UBTVQH13 ngày
25/5/2016 của UBTVQH và việc sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã trong giai đoạn 2019-2021.
6
Hiện tại, theo báo cáo của Bộ Nội vụ, cả nước các địa phương vẫn chưa có phương án giải quyết cho 2797
cán bộ, công chức cấp xã và 287 người hoạt động không chuyên trách cấp xã dôi dư sau sắp xếp ĐVHC cấp xã.
Số 02+03 (450+451) - T1+2/2022 127
- CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG
trong bối cảnh toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế. Khoa học công nghệ ngày càng phát triển,
Trong nền kinh tế thị trường, bối cảnh công giao thông đi lại thuận tiện, cơ sở hạ tầng, công
nghiệp 4.0, cần thay đổi tư duy, phân vạch địa nghệ thông tin… góp phần hỗ trợ chính quyền
giới hành chính không phải là giới hạn phạm cung cấp dịch vụ công ngày càng tốt hơn với
vi phát triển của một ĐVHC mà là phân chia người dân. Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0
phạm vi quản lý ĐVHC cho phù hợp để thúc thúc đẩy việc ứng dụng các thành tựu khoa
đẩy sự phát triển của địa phương, vùng và học công nghệ, nâng cao năng lực của đội ngũ
quốc gia. Quản lý ĐVHC xã không phải là cán bộ, công chức; năng lực quản trị của các
biệt lập với các ĐVHC khác. Việc chia ĐVHC cấp chính quyền. Năng lực quản trị của chính
để xác định đối tượng quản lý trên cộng đồng quyền, hiệu lực, hiệu quả quản lý của chính
lãnh thổ đó, tuy nhiên, các yếu tố về kinh tế, quyền thể hiện ở năng lực của đội ngũ cán bộ,
xã hội, giao thông, cơ sở hạ tầng… phải đặt công chức; ở tầm nhìn và khát vọng phát triển
trong tổng thể của địa phương, của đất nước. quốc gia; ở các chỉ số đo sự hài lòng của nhân
Do đó, cần có tư duy khoa học để cung cấp dân, các chỉ số đánh giá năng lực cạnh tranh…
những luận cứ, luận chứng nhằm tổ chức hợp chứ không bị bó hẹp ở phạm vi không gian lãnh
lý ĐVHC. Tổ chức hợp lý ĐVHC không chỉ thổ của ĐVHC xã.
đáp ứng nhu cầu quản lý mà quan trọng hơn
Thứ năm, công khai, minh bạch tất cả các
là đáp ứng nhu cầu của cộng đồng dân cư, yêu
hoạt động có liên quan đến sắp xếp ĐVHC
cầu phát triển KTXH của địa phương, của đất
cấp xã.
nước. Để bảo đảm tổ chức ĐVHC hợp lý cần
có tư duy tổng thể, quản lý liên thông, liên Công khai, minh bạch đầy đủ hơn mục đích,
cấp giữa các cấp chính quyền, và tính đồng bộ yêu cầu, nhiệm vụ, thủ tục trình tự, trách nhiệm,
giữa nhu cầu quản lý với nhu cầu phát triển thẩm quyền của các cấp các ngành, các cơ quan
KTXH của địa phương và nhu cầu của cộng có liên quan đến việc sắp xếp lại ĐVHC cấp
đồng dân cư. xã, theo đó, cần phải áp dụng những biện pháp:
công khai phương án phân vạch điều chỉnh
Thứ tư, sắp xếp lại ĐVHC cấp xã cần được
địa giới hành chính cũng như các bản đồ quy
tiến hành đồng thời với việc nâng cao năng lực
hoạch có liên quan để người dân biết, tổ chức
quản trị của chính quyền địa phương tương ứng
để người dân thảo luận, tham gia ý kiến một
với quy mô ĐVHC xã sau sắp xếp. Ở nhiều khu
vực nông thôn ngày nay đang dịch chuyển dần cách dân chủ. Ngoài ra, cần thực hiện trách
theo hướng kinh tế dịch vụ, kéo theo các thay nhiệm giải trình của chính quyền địa phương
đổi cơ bản về hành vi, lối sống, cách ứng xử, và lãnh đạo địa phương khi tiến hành sắp xếp
các mối quan hệ xã hội ở nông thôn... đòi hỏi các ĐVHC cấp xã để minh tỏ các phương án,
chính quyền xã phải thay đổi từ hành chính cai đề án thực hiện sắp xếp ĐVHC cấp xã. Thực
trị sang hành chính phục vụ. Điều này đặt ra hiện trách nhiệm giải trình sẽ góp phần hạn chế
thách thức trong việc tổ chức ĐVHC xã với bộ tính tư lợi, tính cục bộ, lợi ích nhóm trong hoạt
máy chính quyền xã, năng lực đội ngũ cán bộ, động sắp xếp các ĐVHC cấp xã. Làm tốt trách
công chức xã tinh gọn, chuyên nghiệp trong nhiệm giải trình cũng thể hiện nền hành chính
khi khối lượng công việc ngày càng nhiều và dân chủ, hiện đại trong bối cảnh quản trị quốc
phức tạp hơn, khó hơn. gia hiện nay ■
128 Số 02+03 (450+451) - T1+2/2022
nguon tai.lieu . vn
