- Trang Chủ
- Tự động hoá
- Phân tích và dự báo xu hướng phát triển công nghệ từ nguồn dữ liệu sáng chế và phi sáng chế
Xem mẫu
- khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo
Phân tích và dự báo xu hướng phát triển công nghệ
từ nguồn dữ liệu sáng chế và phi sáng chế
Với sự hỗ trợ của Chương trình Phát triển tài sản trí tuệ, các nhà nghiên cứu thuộc Viện Công nghệ
thông tin [Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Việt Nam] đã xây dựng thành công “Hệ
thống phân tích thực trạng, dự báo xu hướng phát triển công nghệ từ nguồn dữ liệu sáng chế và phi
sáng chế”. Bài viết giới thiệu về tầm quan trọng của việc khai thác dữ liệu sáng chế, phi sáng chế và
ưu điểm của hệ thống phân tích, dự báo do Việt Nam xây dựng.
Tại sao cần phân tích, dự báo KH&CN? trong tương lai để mang lại lợi ích cá nhân, các công cụ phân tích
lâu dài. Phân tích, dự báo thông dữ liệu giúp họ tìm được định
Thế giới đang trong giai đoạn
tin về KH&CN là một trong những hướng và chiến lược nghiên cứu
bản lề của cuộc cách mạng công
yếu tố không thể thiếu để thực phù hợp, hiệu quả.
nghiệp lần thứ 4 (cách mạng công hiện nhiệm vụ trên.
nghiệp 4.0), với những thay đổi Thông tin KH&CN đến từ đâu?
mang tính nền tảng trong phương Nhiều chuyên gia nhận định,
thức sản xuất, tạo ra những khả nếu không có cách tiếp cận đúng Thông tin KH&CN đến từ hai
năng hoàn toàn mới và có tác đắn và bắt kịp trình độ phát triển nguồn chính: sáng chế và các bài
động sâu sắc tới các hệ thống của thế giới và khu vực, Việt báo nghiên cứu.
chính trị, xã hội, kinh tế của thế Nam sẽ đối mặt với nguy cơ tụt Sáng chế là giải pháp kỹ thuật
giới. Sự cạnh tranh giữa các quốc hậu ngày càng xa hơn về công dưới dạng sản phẩm hoặc quy
gia trong lĩnh vực KH&CN, bao nghệ, tình trạng dư thừa về lao trình nhằm giải quyết một vấn đề
gồm đầu tư phát triển KH&CN, động và sự bất bình đẳng trong
xác định bằng việc ứng dụng các
mua, thâu tóm công nghệ, thâu xã hội. Nhận thức về tầm quan
quy luật tự nhiên. Bằng sáng chế
tóm các công ty công nghệ và trọng của phân tích dự báo công
là một chứng nhận các đặc quyền
các chuyên gia đang diễn ra hết nghệ, Chương trình Đổi mới
dành cho nhà sáng chế hoặc chủ
sức khốc liệt. công nghệ quốc gia đến năm
sở hữu sáng chế. Tuy nhiên hầu
2020 (được Thủ tướng Chính phủ
Những nước đang phát triển, đi phê duyệt tại Quyết định số 677/ hết các nước đều có quy định,
sau về KH&CN đang đối diện với QĐ-TTg ngày 10/5/2011) đã nêu sau một thời gian nhất định nội
rủi ro, tụt hậu ngày càng xa so với ra 18 nhiệm vụ chính cần thực dung của sáng chế sẽ được công
những nước phát triển, đặc biệt là hiện, trong đó có nhiệm vụ xây bố rộng rãi ra công chúng và mọi
trong những lĩnh vực công nghệ dựng bản đồ công nghệ, lộ trình người đều có thể tham khảo, sử
mới như trí tuệ nhân tạo, vật liệu đổi mới công nghệ. Phân tích dụng. Theo một nghiên cứu gần
nano, 5G… Để rút ngắn khoảng công nghệ cũng là căn cứ để đưa đây, có tới trên 80% thông tin
cách này có rất nhiều việc phải ra quyết định phù hợp, bởi Việt KH&CN của thế giới xuất hiện
làm nhưng chắc chắn không thể Nam không hẳn cần công nghệ trong tài liệu sáng chế và trên
thiếu đột phá về KH&CN. Tăng tiên tiến, hiện đại nhất mà sẽ cần 90% các thành quả sáng tạo có
cường tiềm lực KH&CN, sự sáng công nghệ phù hợp nhất với điều thể được tìm thấy trong tài liệu
tạo của cả đất nước phải thực sự kiện của mình. bằng sáng chế.
được coi là “quốc sách hàng đầu”. Bài báo nghiên cứu cũng là
Không chỉ mang lại lợi ích ở tầm
Để đầu tư cho KH&CN đúng quốc gia, với các doanh nghiệp, một nguồn thông tin KH&CN đặc
hướng, đúng trọng điểm, phát phân tích và dự báo KH&CN còn biệt quan trọng. Khác với sáng
huy hiệu quả cao nhất, mỗi quốc giúp người điều hành tìm kiếm và chế là các tài liệu được bảo hộ
gia cần định vị được vị thế cạnh đưa ra các quyết định đầu tư về pháp lý ngăn người khác thương
tranh của mình, chỉ ra được các các sản phẩm công nghệ mang mại hóa trái phép, bài báo nghiên
công nghệ nên đầu tư dài hạn lại lợi ích kinh tế cao. Đối với các cứu thường là báo cáo kết quả
29
Số 12 năm 2020
- Khoa học - Công nghệ và đổi mới sáng tạo
Nguồn dữ liệu sáng chế, phi sáng chế
CSDL
của một ý tưởng hay quy trình FTP server Rest API Quản trị Lãnh đạo Chuyên viên Khách thăm
khoa học mới và không được bảo
hộ. Trong nhiều trường hợp, có H ệ thống
thể coi các bài báo nghiên cứu là
bước đi trước, là nền tảng, tiền đề Thu thập dữ liệu
sáng chế (thế giới,
Thu thập dữ liệu Nhập dữ liệu theo lô
Tìm kiếm (cơ bản, nâng cao, ngữ nghĩa)
của các sáng chế. Thường thì tại
phi sáng chế
Việt Nam)
Báo cáo phân tích xu hướng công nghệ
Cập nhật theo lịch
các quốc gia có số công bố khoa CSDL tạm cho từng loại Chuyển đổi dữ liệu về kho chung Giám sát vi phạm sáng chế
học cao, số các sáng chế được Xác định đối thủ cạnh tranh
cấp bằng cũng cao tương ứng. Xây dựng hồ sơ đối thủ cạnh tranh
Đánh chỉ mục Gán thẻ
Hệ thống phân tích thực trạng dự báo Trích xuất thông tin Phân loại
CSDL thông tin SHTT
Phân tích thông tin trích dẫn
xu hướng phát triển công nghệ ………………. Chỉ mục CSDL quản
Phân tích sáng chế nổi bật
trị Các tính năng quản trị hệ thống
Trong khuôn khổ của Chương
trình phát triển tài sản trí tuệ giai
đoạn 2016-2020, Viện Công nghệ Mạng nội bộ và Internet Máy chủ Hệ điều hành
thông tin (Viện Hàn lâm KH&CN
Việt Nam) đã được giao nhiệm Hình Hình
1. Mô hình
1. Mô hình tổng
tổng thể
thể hệhệthống.
thống.
vụ xây dựng “Hệ thống phân Thứ nhất, khả năng thu thập và xử lý dữ liệu lớn từ nhiều nguồn khác
kiếmdữ
nhau như thông
liệu tin
sánglinhchế
hoạt,củadễCơdàngquan sánh
Sángđối chếchiếu
châuvới Âusáng(EPO),chế dữcủaliệu sáng
tích thực trạng, dự báo xu hướng
chế củavàViệt
chínhNam,xác. dữ liệu bảo hộ sángcác chếđốitạithủ
ViệtcạnhNam,tranh,
dữ xác
liệuđịnh
các bài báo
phát triển công nghệ từ nguồn dữ
khoa học trên thế giới. Hỗ trợ tìm kiếmvàthông đánh tin giálinh
tínhhoạt,
mới của sángvà chính
dễ dàng
liệu sáng chế và phi sáng chế”. xác. Thứ hai, hệ thống cung cấp
chế. Đây là tính năng đặc biệt
Nhiệm vụ hướng tới xây dựng một các biểu đồ phân tích, đánh giá
Thứ hai, hệ thống cung cấp các biểu hữu đồdụng
phân đốitích,
với các
đánh chuyên
giá đagiadạng theo
hệ thống có tính thực tiễn cao, có đa dạng theo nhiều chiều thông
nhiều chiều thông tin như thời gian, quốc của Cục Sở hữu trí tuệ trongkhoa
gia, nhà sáng chế, nhà việc học, các
thể áp dụng trong các cơ quan, tin công
tổ chức, như thời
ty…gian, giúpquốc gia, nhà
xác định xu thếxáccông nghệ,
định yêu các
cầu sáng
bảo hộ chếcủanổi bật có giá
đơn
tổ chức các doanh nghiệp nhằm trị cao, các quốc gia và tổ chức các
sáng chế, nhà khoa học, đangtổdẫnxin dắtcấp
xu thếbằng sáng chế có khảsáng chế
công nghệ, các nhà
tìm kiếm, khai thác và phân hàng tích đầu
chức, công
trong từngty… lĩnh
giúpvựcxáccông
định nghệ.
xu năng vi phạm các sáng chế khác
thông tin KH&CN từ các tài liệu thế Thứcông nghệ, các cho
sángphépchế nổi
ba, hệ thống hay không.
tìm kiếm các nhà sáng chế, chủ sở hữu sáng
sáng chế và phi sáng chế chế (bài cóbật
liêncóquan
giá trịtới
cao,
côngcácnghệ
quốc người
gia và sử dụng quan tâm, nhằm xác định các đối
báo nghiên cứu). tổ chức
thủ cạnh tranhđangtiềmdẫn năng.dắtCácxu thế côngtin về Thứ
thông từng năm,
đối thủ hệcạnh
thống tranhcó được
khả tập hợp
lại tạonghệ,
thànhcác hồnhàsơ sáng
đối thủ cạnh
chế hàng đầutranh. năng
Tính hỗ
năng trợ
nàytìm kiếm
giúp kho
dựng sáng
lên được bức
Để xây dựng hệ thống, nhóm tranh toàn cảnh về hoạt động R&D chế
trong thế
lĩnh giới
vực để
công giới thiệu
nghệ cho
với các
các thông tin
thực hiện đã tiến hành nghiên trong từng lĩnh vực công nghệ.
kèm theo như số lượng bằng sáng chế của doanh
các nghiệp
đối thủtrongcạnhnướctranh,tiếpthị
cận
phần, IPC
cứu khảo sát, đánh giá các nguồn (phân loại Thứquốc ba,tế hệ thốngchế).
về sáng cho phép khai thác, đặc biệt là những công
dữ liệu hiện có trên thế giới và ở tìm Thứkiếm tư, hệ cácthống
nhà sáng chế, chủ
cho phép nhanhnghệchóng đã xác
hết thời
địnhgian bảo hộlắp
sự trùng củatrong nội
Việt Nam, tham khảo, học hỏi dungcác sáng
sở hữu chế,sángso chế
sánhcóđối liênchiếu
quanvới tới sáng
nướcchế ngoài,
của các hoặcđốinhững
thủ cạnh côngtranh, xác
hệ thống phân tích thông tin sángđịnh vàcông
đánh nghệ ngườimới
giá tính sử của
dụng quan
sáng chế. nghệ
Đây là tínhđăng
chưa năng ký đặcbảobiệthộ hữutạidụng đối
chế tiên tiến của nước ngoài. với cáctâm, nhằmgia
chuyên xáccủa định
Cục cácSởđốihữuthủtrí tuệ
Việt trong
Nam. việcChứcxác năng định nàyyêu cầu bảo hộ
đồng
Đồng thời, áp dụng những công cạnh tranh tiềm năng. Các thông thời giúp các doanh nghiệp tránh
nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tin về từng đối thủ cạnh tranh được nguy cơ vi phạm bản quyền
tạo, xử lý ngôn ngữ tự nhiên, xử lý được tập hợp lại tạo thành hồ sơ mà có khi tiền phạt cao gấp nhiều
dữ liệu lớn để phát triển ứng dụng. đối thủ cạnh tranh. Tính năng lần lợi nhuận.
Hệ thống đã đạt được những kết này giúp dựng lên được bức tranh
quả và tính năng chính sau: toàn cảnh về hoạt động R&D Có thể nói, dự án đã thực hiện
thành công và có phần vượt trội
Thứ nhất, khả năng thu thập trong lĩnh vực công nghệ với các tất cả các nội dung của nhiệm vụ
và xử lý dữ liệu lớn từ nhiều nguồn thông tin kèm theo như số lượng được giao. Sản phẩm của dự án
khác nhau như dữ liệu sáng chế bằng sáng chế của các đối thủ đã trải qua nhiều vòng kiểm thử
của Cơ quan Sáng chế châu Âu cạnh tranh, thị phần, IPC (phân và hiện đã sẵn sàng triển khai sử
loại quốc tế về sáng chế).
(EPO), dữ liệu sáng chế của Việt dụng trong thực tiễn. Theo đánh
Nam, dữ liệu bảo hộ sáng chế Thứ tư, hệ thống cho phép giá của các chuyên gia, trong đó
tại Việt Nam, dữ liệu các bài báo nhanh chóng xác định sự trùng có cán bộ của Cục Sở hữu trí tuệ,
khoa học trên thế giới. Hỗ trợ tìm lắp trong nội dung sáng chế, so hệ thống hoàn toàn so sánh được
30
Số 12 năm 2020
- khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo
cơ bản của hệ thống hoàn toàn
có thể so sánh với các sản phẩm
của nước ngoài, song vẫn còn
rất nhiều phần có thể nâng cấp,
cải tiến, bổ sung để hệ thống
có khả năng đáp ứng tốt hơn
nhu cầu phân tích dự báo công
nghệ. Chẳng hạn đối với khả
năng phân loại sáng chế, để gần
gũi, dễ hiểu hơn với hiểu biết và
nhu cầu của người dùng, thay vì
sử dụng hệ thống phân loại rất
phức tạp hiện nay là IPC, nhóm
nghiên cứu đang thực hiện việc
ứng dụng công nghệ học sâu,
bước đầu cho kết quả nhiều hứa
hẹn. Nếu thành công, khả năng
phân tích toàn cảnh công nghệ
(patent lanscape analysis) cũng
như khả năng cạnh tranh của
sản phẩm sẽ được nâng lên một
tầm cao mới. Các sản phẩm phân
tích sáng chế hàng đầu trên thế
giới hiện nay cũng đang tìm mọi
cách cải thiện tính năng này. Tiếp
Hình 2. Một số biểu đồ phân tích từ hệ thống.
theo là việc sử dụng hệ thống
để hỗ trợ xây dựng bản đồ công
với các sản phẩm cùng loại của khách hàng còn cần đến đội ngũ
nghệ, lộ trình công nghệ cho các
nước ngoài. kỹ sư vận hành, trợ giúp khách
ngành, lĩnh vực của Việt Nam.
hàng... những công việc này đòi
Hệ thống có thể được ứng Điều này yêu cầu phải chuyên
hỏi chi phí lớn, vượt xa nguồn lực
dụng tại các trường đại học, viện biệt hóa hệ thống để đáp ứng tốt
tài chính cũng như nhân lực của
nghiên cứu, các cơ quan quản lý hơn cho từng ngành, lĩnh vực và
nhóm nghiên cứu.
khoa học, các tổ chức khoa học phải tích hợp được với dữ liệu thị
công nghệ, các công ty, doanh Bên cạnh đó, với bất kỳ sản trường, ngành, hiện trạng công
nghiệp. Đối tượng người sử dụng phẩm ứng dụng công nghệ nào, nghệ, khoảng cách công nghệ,
của hệ thống rất đa dạng, bao để hệ thống thực sự hoạt động năng lực R&D trong nước.
gồm: lãnh đạo, những người tốt, cần phải có thời gian kiểm
Với các lý do chính nêu trên,
làm chính sách về KH&CN, nhà nghiệm thực tế đủ dài, giúp thu
nhóm thực hiện rất mong muốn
sáng chế, nhà nghiên cứu, doanh thập, phân tích thông tin phản hồi,
tiếp tục nhận được sự hỗ trợ từ Bộ
nghiệp, chuyên gia sở hữu trí các ý kiến đóng góp của người
KH&CN, Chương trình phát triển
tuệ và bất cứ ai quan tâm đến dùng, từ đó đưa ra các nâng cấp
tài sản trí tuệ để tiếp tục hoàn
KH&CN. sửa đổi cần thiết. Các sản phẩm
thiện, nâng cấp, bổ sung các tính
cùng loại của nước ngoài, với
Một số vấn đề tồn tại và khả năng mở năng phân tích mới, sao cho hệ
sự đầu tư rất lớn đã có thời gian
rộng hệ thống thống ngày càng đáp ứng tốt yêu
thâm nhập thị trường từ lâu, nên
cầu của người sử dụng, đồng thời
Mặc dù hệ thống đã sẵn sàng có lợi thế cạnh tranh hơn nhiều
tăng khả năng cạnh tranh với
để sử dụng trong thực tiễn, song so với một sản phẩm còn mới như
những sản phẩm phân tích sáng
hiện nay việc quảng bá sản phẩm của dự án.
chế hàng đầu trên thế giới ?
để tiếp cận với các đối tượng Cuối cùng và quan trọng nhất
Minh Nguyệt
dùng còn gặp nhiều khó khăn. là vấn đề liên quan đến tính năng
Ngoài ra, để mở rộng phục vụ hệ thống. Mặc dù các tính năng
31
Số 12 năm 2020
nguon tai.lieu . vn
