- Trang Chủ
- Luật học
- Những điểm mới trong quy định pháp luật về khiếu nại và khởi kiện liên quan đến kiểm toán nhà nước
Xem mẫu
- Soá 10/2020 - Naêm thöù möôøi laêm
NHỮNG ĐIỂM MỚI TRONG QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT
VỀ KHIẾU NẠI VÀ KHỞI KIỆN LIÊN QUAN ĐẾN KIỂM TOÁN NHÀ NƯỚC
Lê Thu Thảo1
Tóm tắt: Ngày 26/11/2019, Quốc hội khóa XIV đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của
Luật Kiểm toán Nhà nước (Luật KTNN) năm 2019 sửa đổi, bổ sung 15 nội dung của Luật KTNN năm
2015. Luật có hiệu lực thi hành từ 01/7/2020. Trong 15 nội dung sửa đổi, bổ sung nêu trên, Luật KTNN
đã bổ sung quyền khiếu nại và khởi kiện trong hoạt động kiểm toán nhà nước. Trong phạm vi bài viết,
tác giả tập trung vào nêu, bình luận một số điểm mới về khiếu nại và khởi kiện liên quan đến hoạt động
kiểm toán nhà nước.
Từ khóa: Khiếu nại, khởi kiện hành chính, luật kiểm toán nhà nước, kiểm toán nhà nước.
Nhận bài: 21/9/2020; Hoàn thành biên tập: 25/9/2020; Duyệt đăng:23/10/2020.
Abstract: On November 26, 2019, the XIV National Assembly passed the Law Amending and
Supplementing a Number of Articles of the State Audit Law of 2019 amended and supplemented with 15
contents of the 2015 State Audit Law. Take effect from July 1, 2020. In the 15 amendments and
supplements mentioned above, the SAV has added the right to appeal and initiate lawsuits in state audit
activities. Within the scope of the article, the author focuses on raising and commenting on some new
points on complaints and lawsuits related to state audit activities.
Keywords: Complaints, administrative lawsuits, state Audit La state Audit.
Date of receipt: 21/9/2020; Date of revision: 25/9/2020; Date of Approval:23/10/2020.
Luật Kiêm toán nhà nước (KTNN) năm 2015 kết luận về việc KTNN sai phạm hay không.
được Quốc hội khóa XIII thông qua tại kỳ họp thứ Ngày 26/11/2019, Quốc hội khóa XIV đã thông
9, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2016 đã thể qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kiểm
chế hóa quan điểm, đường lối, chủ trương của toán Nhà nước năm 2019 (sau đây gọi là Luật KTNN
Đảng, cụ thể hóa quy định tại Điều 118 Hiến pháp sửa đổi, bổ sung năm 2019), có hiệu lực thi hành từ
nước CHXHCN Việt Nam năm 2013. Đây là văn 01/7/2020, sửa đổi, bổ sung 15 nội dung của Luật
bản pháp lý quan trọng cho tổ chức, hoạt động của KTNN năm 2015. Trong 15 nội dung sửa đổi, bổ
KTNN, bảo đảm thiết chế KTNN, đáp ứng yêu cầu sung nêu trên, Luật KTNN sửa đổi, bổ sung năm
phục vụ việc kiểm tra, giám sát của Nhà nước trong 2019 đã bổ sung quyền khiếu nại và khởi kiện trong
việc quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công; nâng hoạt động kiểm toán nhà nước. Đồng thời, Điều 2
cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, sử dụng tài chính của Luật này cũng sửa đổi, bổ sung thêm một số điều
công, tài sản công; góp phần thực hành tiết kiệm, của Luật Tố tụng hành chính năm 2015.
phòng, chống tham nhũng, thất thoát, lãng phí; phát Khiếu nại trong hoạt động kiểm toán
hiện và ngăn chặn hành vi vi phạm pháp luật.Tuy nhà nước
nhiên, các quy định về cơ chế bảo vệ quyền và lợi Luật KTNN năm 2015 đã có quy định về việc
ích hợp pháp của đối tượng được kiểm toán và cơ giải quyết khiếu nại của đơn vị được kiểm toán tại
quan, tổ chức, cá nhân có liên quan trong Luật Điều 56, theo đó đơn vị kiểm toán sẽ được khiếu nại
KTNN năm 2015 còn lỏng lẻo, chưa đầy đủ. Như đối với “hành vi của thành viên Đoàn kiểm toán trong
sự việc Công ty Sabeco là doanh nghiệp được kiểm quá trình thực hiện kiểm toán khi có căn cứ cho rằng
toán và nhận được kết luận của KTNN ngày hành vi đó là trái pháp luật” và “Khiếu nại về đánh
08/02/2018 về 2.495 tỷ đồng lợi nhuận chưa phân giá, xác nhận, kết luận và kiến nghị kiểm toán trong
phối của Sabeco, Sabeco đã có văn bản kiến nghị báo cáo kiểm toán khi có căn cứ cho rằng đánh giá,
KTNN xem xét lại kết quả kiểm toán. Tuy nhiên, xác nhận, kết luận và kiến nghị đó là trái pháp luật.”
tại thời điểm đó thì Luật KTNN năm 2015 chưa có Cụ thể hơn nữa, Điều 69 Luật KTNN năm 2015 điều
quy định về quyền khởi kiện trong hoạt động kiểm chỉnh về trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại. Tuy
toán nhà nước cũng như biện pháp xử lý sau khi có nhiên, các quy định trên chưa thực sự đầy đủ và chưa
1
Thạc sỹ, Giảng viên Khoa Đào tạo Luật sư, Học viện Tư pháp.
- HOÏC VIEÄN TÖ PHAÙP
đảm bảo được quyền của các chủ thể bị xâm phạm và tương thích với các quy định pháp luật khiếu nại.
quyền và lợi ích hợp pháp, cụ thể: Đối tượng bị kiểm toán, cơ quan, tổ chức liên quan
Luật KTNN năm 2015 mới chỉ quy định quyền chỉ được khiếu nại đối với 02 đối tượng nêu trên
khiếu nại, chưa bảo đảm quyền khởi kiện hành và chỉ khi có căn cứ cho rằng hành vi của thành
chính khi người khiếu nại không đồng ý với nội viên Đoàn kiểm toán trong quá trình thực hiện kiểm
dung của quyết định giải quyết khiếu nại. toán, các nội dung được liệt kê trong báo cáo kiểm
Chỉ có đơn vị được kiểm toán mới được khiếu toán, thông báo kết quả kiểm toán là trái pháp luật
nại. Các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đến và xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của mình.
hoạt động kiểm toán chưa có quyền khiếu nại, khởi Trường hợp tuy có căn cứ cho rằng các đối tượng
kiện đối với kết luận, kiến nghị KTNN. trên là trái pháp luật nhưng không xâm phạm đến
Quy định về đối tượng khiếu nại chỉ nêu căn quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ
cứ khi cho rằng hành vi kiểm toán là trái pháp luật chức nào đó thì họ không được khiếu nại.
hoặc có căn cứ cho rằng đánh giá, xác nhận, kết 1.2. Chủ thể khiếu nại
luận và kiến nghị trong báo cáo kiểm toán là trái Chủ thể khiếu nại có quyền khiếu nại khi cho
pháp luật mới được khiếu nại, chưa bảo đảm tính rằnghành vi của Trưởng Đoàn kiểm toán, Tổ trưởng
xâm phạm về quyền và lợi ích hợp pháp như quy Tổ kiểm toán, thành viên Đoàn kiểm toán, về đánh
định tương tự về đối tượng khiếu nại của Luật giá, xác nhận, kết luận, kiến nghị kiểm toán trong báo
Khiếu nại và đối tượng khởi kiện của Luật Tố tụng cáo kiểm toán, thông báo kết quả kiểm toán, thông
hành chính. báo kết luận, kiến nghị của Kiểm toán nhà nước khi
Để khắc phục hạn chế trong các quy định trên, có căn cứ cho rằng hành vi, đánh giá, xác nhận, kết
Luật KTNN sửa đổi, bổ sung năm 2019 đã khắc luận, kiến nghị kiểm toán đó là trái pháp luật, xâm
phục được những bất cập này, quy định rõ về đối phạm quyền và lợi ích hợp pháp của mình3.
tượng, chủ thể khiếu nại, thẩm quyền giải quyết Luật Kiểm toán nhà nước năm 2015 chi quy
khiếu nại, trình tự thủ tục khiếu nại và quyền khởi đinh quyên khiêu nại của đơn vị được kiêm toán mà
kiện trong hoạt động kiểm toán nhà nước. chưa quy định việc khiêu nại và giải quyêt khiêu nại
1.1. Đối tượng khiếu nại của các cơ quan, tô chức, cá nhân có liên quan. Trên
Đối tượng khiếu nại theo quy định của Luật thực tế, các đánh giá, xác nhận, kết luận, kiến nghị
KTNN năm 2019 được quy định cụ thể và rõ ràng kiểm toán trong báo cáo kiểm toán có tác động đến
hơn, nhằm thống nhất với các quy định về đối đơn vị được kiểm toán và cả cơ quan, tổ chức, cá
tượng khiếu nại theo Luật Khiếu nại, Luật KTNN nhân có liên quan trong quá trình kiểm toán. Để tạo
năm 2019 sửa đổi, bổ sung khoản 4, khoản 5 và bổ cơ sở pháp lý bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp
sung khoản 5a vào sau Khoản 5 Điều 56 như sau: của đơn vị được kiểm toán, của các tổ chức, cá nhân
“4. Khiếu nại về hành vi của thành viên Đoàn liên quan, Luật KTNN năm 2019 bổ sung chủ thể
kiểm toán trong quá trình thực hiện kiểm toán khi khiếu nại trong hoạt động kiểm toán là cơ quan, tổ
có căn cứ cho rằng hành vi đó là trái pháp luật, xâm chức, cá nhân có liên quan đến hoạt động kiểm toán.
phạm quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Luật KTNN năm 2019 đã mở rộng chủ thể có
5. Khiếu nại về đánh giá, xác nhận, kết luận, quyền khiếu nại, bổ sung quy định cụ thể, rõ ràng,
kiến nghị kiểm toán trong báo cáo kiểm toán, thông chặt chẽ khái niệm về cơ quan, tổ chức, cá nhân có
báo kết quả kiểm toán khi có căn cứ cho rằng đánh liên quan đến hoạt động kiểm toán là cơ quan, tổ
giá, xác nhận, kết luận, kiến nghị kiểm toán đó là chức, cá nhân được xác định trong quá trình kiểm
trái pháp luật, xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp toán tại đơn vị được kiểm toán làcó liên quan đến
của mình2. việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công
Điều 56 Luật KTNN năm 2019 bổ sung thêm của đơn vị được kiểm toán4.
cụm từ “xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của 1.3. Thẩm quyền, trình tự, thủ tục giải quyết
mình” đối với 02 đối tượng khiếu nại là phù hợp khiếu nại
2
Khoản 9, Điều 1 Luật KTNN sửa đổi, bổ sung 2019
3
Khoản 14, Điều 1 Luật KTNN sửa đổi, bổ sung 2019
4
Khoản 1, Điều 1 Luật KTNN sửa đổi, bổ sung năm 2019.
- Soá 10/2020 - Naêm thöù möôøi laêm
Quy trình giải quyết khiếu nại được thực hiện kiểm toán.
theo quy định của Luật KTNN và các quy định + Nhận được thông báo về việc xác định nghĩa
khác của Luật Khiếu nại. Việc quy định này rất chặt vụ thuế theo quy định tại điểm b khoản 2 Điều 21 của
chẽ, làm nền tảng cho các bước thủ tục được thực Luật Quản lý thuế số 38/2019/QH14 (Trường hợp cơ
hiện theo một trình tự nhất định. quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đến hoạt động
Thứ nhất, về thẩm quyền giải quyết khiếu nại. kiểm toán khiếu nại về nghĩa vụ thuế trong thông báo
Người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại trong kết luận, kiến nghị của Kiểm toán nhà nước).
hoạt động kiểm toán Nhà nước là Tổng kiểm toán Các trường hợp trở ngại khách quan không tính
nhà nước.Quy định này tương tự với Luật KTNN vào thời hiệu khiếu nại, người khiếu nại phải chứng
năm 2015. Tổng Kiểm toán nhà nước có trách nhiệm minh có các trở ngại khách quan này.
thụ lý giải quyết và phải ban hành quyết định giải Đơn khiếu nại có nội dung cụ thể quy định tại
quyết khiếu nại trong hoạt động kiểm toán nhà nước. khoản 5 Điều 69 Luật KTNN năm 2019
Trường hợp không thụ lý giải quyết thì phải trả lời Trình tự, thủ tục: được quy định rõ từ thời hạn
bằng văn bản và nêu rõ lý do. Đây là trách nhiệm nhận đơn, giải quyết khiếu nại đến khi ban hành
của Tổng kiểm toán Nhà nước được quy định tại Quyết định giải quyết khiếu nại của Tổng kiểm
khoản 8 Điều 13 Luật KTNN năm 2015. toán nhà nước7.
Thứ hai, về trình tự, thủ tục. Đặc biệt, trong quá trình giải quyết khiếu nại,
Điều 69 Luật KTNN năm 2015 chỉ quy định kết luận, kiến nghị kiểm toán bị khiếu nại vẫn tiếp
“trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại trong hoạt tục được thi hành, trừ trường hợp nếu xét thấy việc
động kiểm toán được thực hiện theo quy định của thi hành một phần hoặc toàn bộ kết luận, kiến
Luật khiếu nại”5. Đối chiếu theo các quy định của nghị kiểm toán của Kiểm toán nhà nước bị khiếu
Luật Khiếu nại 2011, trường hợp cá nhân, cơ nại sẽ gây hậu quả khó khắc phục thì Tổng Kiểm
quan, tổ chức không đồng ý với quyết định hành toán nhà nước ra quyết định tạm đình chỉ việc thi
chính, hành vi hành chính trái pháp luật thì có thể hành một phần hoặc toàn bộ kết luận, kiến
khiếu nại - đây là khiếu nại lần đầu. Trường hợp, nghị kiểm toán đó. Quyết định tạm đình chỉ của
cá nhân, cơ quan, tổ chức khiếu nại lần đầu không Tổng Kiểm toán nhà nước hết hiệu lực kể từ ngày
được giải quyết hoặc kể từ ngày nhận được quyết quyết định giải quyết khiếu nại trong hoạt
định giải quyết khiếu nại lần đầu mà người khiếu động kiểm toán nhà nước có hiệu lực pháp luật8.
nại không đồng ý thì có quyền khiếu nại đến Nếu khi có khiếu nại mà dừng việc thực hiện kết
người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại lần luận, kiến nghị kiểm toán để chờ giải quyết khiếu
hai.Như vậy, nếu đối tượng bị kiểm toán muốn nại thì sẽ ảnh hưởng đến hiệu lực, hiệu quả KTNN.
khiếu nại lần hai thì người có thẩm quyền giải Vì vậy, đơn vị được kiểm toán phải chấp hành
quyết khiếu nại lần hai là ai thì Luật KTNN không nghiêm, trường hợp KTNN kiến nghị, kết luận sai
được quy định rõ. thì KTNN phải chịu trách nhiệm.
Khắc phục tồn tại trên, Luật KTNN năm 2019 Quy trình của KTNN phải trải qua 4 bước: Tổ
quy định rõ trình tự, thủ tục và chỉ được khiếu nại kiểm toán đối thoại với đơn vị được kiểm toán;
một lần đến Tổng kiểm toán Nhà nước. Đoàn kiểm toán; chuyên ngành tổ chức hội đồng
Thời hiệu khiếu nại được quy định là 30 ngày, cụ cấp Vụ để duyệt, đánh giá các chứng cứ kèm theo
thể các trường hợp tính thời hiệu 30 ngày kể từ ngày6: các bằng chứng liên quan và bước cuối cùng là
+ Nhận được báo cáo kiểm toán, thông báo kết KTNN tổ chức họp, mời các vụ tham mưu đánh giá
quả kiểm toán, thông báo kết luận, kiến nghị của các bằng chứng kiểm toán. Chính vì vậy, từ trước
Kiểm toán nhà nước. đến nay, các cơ quan nhà nước được kiểm toán
+ Biết được hành vi của Trưởng Đoàn kiểm chưa bao giờ có khiếu nại. Khiếu nại nhiều nhất là
toán, Tổ trưởng Tổ kiểm toán, thành viên Đoàn liên quan đến các đơn vị liên quan, các doanh
5
Điểm c, Khoản 2 Điều 69 Luật KTNN 2015.
6
Khoản 4 Điều 69 Luật KTNN sửa đổi, bổ sung năm 2019.
7
Khoản 6,7 Điều 69 Luật KTNN sửa đổi, bổ sung năm 2019.
8
Khoản 10 Điều 69 Luật KTNN sửa đổi, bổ sung năm 2019.
- HOÏC VIEÄN TÖ PHAÙP
nghiệp nộp thuế. Do đó, quy định về khiếu nại Tổng kiểm toán nhà nước mà không đồng ý với các
trong Luật KTNN hiện hành là rất hợp lý9. quyết định đó. Có thể coi đây là một trường hợp
Khởi kiện hành chính trong hoạt động kiểm đặc biệt về thời hiệu khởi kiện, quy định tương tự
toán nhà nước thời hiệu khởi kiện với quyết định giải quyết khiếu
Luật KTNN năm 2015 không quy định về nại về quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh. Việc
quyền khởi kiện của đơn vị được kiểm toán. tính thời hiệu khi có trở ngại khách quan cũng
Trường hợp quá trình hoạt động KTNN có sai tương tự như Luật Tố tụng hành chính năm 2015.
phạm hoặc không đồng ý với kết luận, kiến nghị Về tố tụng: trình tự thủ tục tố tụng khởi kiện
của KTNN, đơn vị được kiểm toán chỉ được được thực hiện theo Luật Tố tụng hành chính.
quyền khiếu nại tới Tổng kiểm toán Nhà nước Trường hợp Tòa án thụ lý đơn khởi kiện, KTNN
theo quy định tại Điều 69 Luật KTNN năm 2015. có trách nhiệm chuyển hồ sơ vụ việc đến Tòa án
Điều này không tương thích với quy định của trong thời hạn 10 ngày làm việc, kể từ ngày
Luật tố tụng hành chính năm 2015 – Điều 32 có nhận được yêu cầu của Tòa án.
quy định thẩm quyền của Tòa án cấp tỉnh giải Về sửa đổi, bổ sung Luật tố tụng hành chính:
quyết khiếu kiện đối với quyết định hành chính, Luật KTNN năm 2019 cũng sửa đổi, bổ sung một số
hành vi hành chính của kiểm toán nhà nước. điều của Luật Tố tụng hành chính năm 2015 nhằm
Nhằm tạo cơ sở pháp lý cho các cơ quan, tổ bảo đảm các quy định về khởi kiện: bổ sung một số
chức là đơn vị được kiểm toán hoặc cơ quan, tổ nội dung mang tính kỹ thuật vào Luật TTHC (bổ
chức, cá nhân có liên quan đến hoạt động kiểm toán sung cụm từ “ quyết định giải quyết khiếu nại trong
cũng như bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các hoạt động kiểm toán nhà nước” vào sau cụm từ
chủ thể đó, ngoài quy định quyền khiếu nại, Luật “quyết định giải quyết khiếu nại về quyết định xử lý
KTNN năm 2019 đã bổ sung quyền khởi kiện trong vụ việc cạnh tranh” tại một số điều Khoản - Khoản 7
hoạt động kiểm toán nhà nước tại khoản 5a Điều Điều 296); bổ sung thêm một số điều khoản liên quan
56, điểm k Khoản 8 Điều 69, Điều 69a. như Khoản 6a Điều 45, Điều 69, Khoản 2 Điều 115,
Về đối tượng khởi kiện: là các quyết định giải điểm đ, g Khoản 2 Điều 193, Điều 296. Các sửa đổi
quyết khiếu nại trong hoạt động kiểm toán nhà này chỉ bổ sung thêm tố tụng hành chính liên quan
nước. Trường hợp không đồng ý với Quyết định đến hoạt động kiểm toán, không ảnh hưởng hay thay
giải quyết khiếu nại trong hoạt động kiểm toán nhà đổi hoạt động tố tụng hành chính hiện hành. Việc bổ
nước thì đơn vị được kiểm toán, cơ quan, tổ chức, sung này cũng nhằm bảo đảm các quy định về khởi
cá nhân có liên quan đến hoạt động kiểm toán có kiện có thể thực hiện được ngay khi Luật KTNN năm
quyền khởi kiện ra Tòa đối với 02 quyết định giải 2019 có hiệu lực từ ngày 01/7/2020, bảo đảm quyền
quyết khiếu nại sau: và lợi ích hợp pháp của đơn vị được kiểm toán, cơ
- Quyết định giải quyết khiếu nại về hành vi quan, tổ chức, cá nhân có liên quan.
của Trưởng Đoàn kiểm toán, Tổ trưởng Tổ kiểm Qua những phân tích trên, có thể thấy Luật
toán, thành viên Đoàn kiểm toán; KTNN sửa đổi, bổ sung năm 2019 đã đưa ra được
- Quyết định giải quyết khiếu nại về đánh giá, những quy định pháp luật cụ thể, chặt chẽ, xác lập
xác nhận, kết luận, kiến nghị kiểm toán của Kiểm đầy đủ căn cứ pháp lý để đơn vị được kiểm toán, cơ
toán nhà nước trong báo cáo kiểm toán, thông báo quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đảm bảo thực
kết quả kiểm toán, thông báo kết luận, kiến nghị hiện quyền khiếu nại và khởi kiện. Quy định trên
của Kiểm toán nhà nước. bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống
Khởi kiện vụ án hành chính trong hoạt động pháp luật, khắc phục, tháo gỡ một số kho khăn
KTNN chỉ khi đã có khiếu nại trước đó và chủ thể trong quy đinh cua phap luât va thực tiễn hoạt động
có thẩm quyền giải quyết khiếu nại đã ban hành KTNN.Đây là bước đi đúng đắn của các nhà làm
quyết định giải quyết khiếu nại về KTNN. luật nhằm bảo vệ tối đa khi quyền và lợi ích hợp
Về thời hiệu khởi kiện: là 30 ngày kể từ ngày pháp của cơ quan, tổ chức trên bị xâm phạm bởi
nhận được các quyết định giải quyết khiếu nại của hoạt động KTNN./.
9
Theo Báo Kiểm toán số 38 ra ngày 19-9-2019
http://baokiemtoannhanuoc.vn/kiem-toan-trong-nuoc/khieu-nai-khoi-kien-trong-hoat-dong-ktnn-dam-bao-quyen-
va-loi-ich-cua-don-vi-duoc-kiem-toan-142133.
nguon tai.lieu . vn
