Xem mẫu
- Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2019. ISBN: 978-604-82-2981-8
NGHIÊN CỨU KHÍA CẠNH PHÁP LÝ
VỀ ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG GIAO THÔNG
CÁC DỰ ÁN XÂY DỰNG CƠ SỞ HẠ TẦNG Ở VIỆT NAM
Trịnh Đình Toán
Trường Đại học Thủy lợi, email: trinhdinhtoan@tlu.edu.vn
1. ĐẶT VẤN ĐỀ chế hóa yêu cầu TIA, quy định rõ mức độ và
quy mô các dự án cần triển khai TIA, vai trò
1.1. Khái niệm về đánh giá tác động
quản lý của nhà nước và trách nhiệm của các
giao thông
bên liên quan đến dự án. Tại các nước phát
Một dự án xây dựng thường gây nên triển như Mỹ, Anh, Úc, New Zealand,
những tác động nhất định đến giao thông Singapore v.v, tiến trình TIA đã được thể chế
xung quanh do có tạo nên một lượng giao hóa bằng luật, được hướng dẫn chi tiết và
thông phát sinh đi/ đến. Khi quy mô dự án được chế tài thực hiện đầy đủ. Ở các nước
tăng, các tác động này có thể đạt đến ngưỡng đang phát triển khu vực Đông Nam Á như
không thể chấp nhận được. Đánh giá tác Indonesia, Philippines, mặc dù TIA đã được
động giao thông (Tên tiếng Anh: Traffic luật hóa, nhưng chế tài thực hiện còn chưa
Impact Assessment, TIA) là một quá trình dự được hiệu quả do còn nhiều khó khăn, thách
báo và phân tích dữ liệu nhằm đánh giá tác thức [1].
động của một dự án phát triển lên hệ thống
1.3. Mục tiêu của bài báo
giao thông xung quanh, trên cơ sở đó có thiết
kế kết nối hoặc mở rộng, nâng cấp hệ thống Nghiên cứu tổng quan trình tự thủ tục đánh
giao thông nhằm đảm bảo hệ thống vận hành giá các dự án đầu tư xây dựng nhằm làm rõ
an toàn và hiệu quả. TIA cung cấp các thông khía cạnh pháp lý liên quan đến TIA trong
tin cần thiết giúp tiên lượng các vấn đề tiềm tiến trình chuẩn bị dự án xây dựng cơ sở hạ
ẩn về xã hội và môi trường trong giai đoạn tầng (CSHT) tại các thành phố lớn ở Việt
lập dự án, xem xét quy mô thích hợp hoặc Nam. Nguồn tài liệu chủ yếu là các văn bản
đưa ra các biện pháp giảm thiểu các tác động quy phạm pháp luật (VBQLPL). Cơ sở dữ
tiêu cực của dự án đến tình trạng giao thông liệu (CSDL) là Cổng thông tin điện tử
khu vực. Việc xem xét các giải pháp một (TTĐT) của Chính phủ [2].
cách chủ động trong giai đoạn lập dự án sẽ
hiệu quả về thời gian và chi phí hơn là phải 2. NGHIÊN CỨU KHÍA CẠNH PHÁP LÝ
TRONG TIA
giải quyết chúng trong giai đoạn khai thác, vì
vậy ở nhiều nước TIA là một công cụ giúp 2.1. Phương pháp nghiên cứu
các nhà quản lý và quy hoạch đô thị ra những
Tìm các từ khóa chính như “tác động giao
quyết sách hợp lý, kịp thời, đáp ứng yêu cầu thông”, “nghiên cứu giao thông”, hay các vấn
phát triển đô thị bền vững. đề liên quan như“ đánh giá tác động môi
1.2. Vai trò của các quy định pháp lý trường” (ĐTM), “dự án đầu tư” (DAĐT),
“đánh giá đầu tư” (ĐGĐT), “quy hoạch xây
Để triển khai một TIA, điều kiện tiên
dựng” (QHXD), “giấy phép xây dựng”
quyết là phải có một cơ sở pháp lý nhằm thể
(GPXD),v.v. Công tác tìm kiếm được thực
125
- Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2019. ISBN: 978-604-82-2981-8
hiện một cách toàn diện và hệ thống với vùng cứu giao thông” với kết quả “không có văn
tìm kiếm bao gồm tất cả các thể loại bản nào”. Điều đó cho thấy ở thời điểm hiện
VBQLPL (Luật, Nghị định, Thông tư, Quyết tại chưa có bất kỳ VBQPPL đề cập đến vấn
định) và tương đương, trong tất cả các lĩnh đề TIA ở Việt Nam, ngay cả các lĩnh vực gần
vực, do tất cả các cơ quan ban hành (Quốc nhất khả dĩ có các quy định liên quan đến vấn
hội, Chính phủ, các Bộ, UBND cấp tỉnh) và đề này. Do vậy, vòng tìm kiếm được mở rộng
các cơ quan tương đương), không hạn chế ra các vấn đề liên quan, với các từ khóa mở
thời gian, được đăng tải trên CSDL. Các tài rộng như đề cập ở trên. Kết quả thu được
liệu tìm kiếm được phân tích, tổng hợp để gồm từ vài trăm đến vài ngàn văn bản cho
làm rõ các khía cạnh pháp lý liên quan đến mỗi tìm kiếm mở rộng, tùy thuộc lĩnh vực.
TIA trong quá trình đầu tư các dự án CSHT. Bảng 1 nêu ví dụ 10 văn bản liên quan nhất
đề cập đến các trình tự thủ tục đầu tư và
2.2. Kết quả nghiên cứu
ĐGĐT trong quá trình chuẩn bị các dự án
Việc sưu tầm các VBQPPL bắt đầu với các ĐTXD CSHT.
từ khóa: “tác động giao thông” và “nghiên
Bảng 1. Một số văn bản chủ yếu đề cập đến trình tự thủ tục đầu tư và ĐGĐT
STT TÊN VĂN BẢN SỐ HIỆU PHẠM VI ĐIỀU CHỈNH
Quy định về hoạt động QHĐT gồm lập, thẩm
1 LUẬT Quy hoạch đô thị 30/2009/QH12
định, phê duyệt và điều chỉnh QHĐT
Quy định về quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm của
2 LUẬT Xây dựng 50/2014/QH13
cơ quan, tổ chức,... và QLNN trong ĐTXD
Quy định về hoạt động BVMT; chính sách,
3 LUẬT Bảo vệ Môi trường 52/2005/QH11
biện pháp và nguồn lực để BVMT
NĐ Về lập, thẩm định, phê Quy định về lập, thẩm định, phê duyệt
4 37/2010/NĐ-CP
duyệt và quản lý QHĐT QHĐT; quản lý xây dựng theo quy hoạch
NĐ Về quản lý đầu tư Điều chỉnh các hoạt động liên quan đến việc
5 11/2013/NĐ-CP
phát triển đô thị đầu tư PTĐT
Quy định chi tiết một số nội dung thi hành
NĐ Về quản lý dự án đầu
6 59/2015/NĐ-CP Luật Xây dựng năm 2014 về quản lý
tư xây dựng
DADTXD
NĐ Về cấp giấy phép xây Quy định về điều kiện, trình tự, thủ tục, thẩm
7 64/2012/NĐ-CP
dựng quyền cấp GPXD
NĐ Về quy hoạch BVMT, Quy định một số điều và biện pháp thi hành
8 18/2015/NĐ-CP
ĐGMT chiến lược… các quy định về QH BVMT, ĐMC, ĐTM
TT Hướng dẫn về cấp Quy định về hồ sơ đề nghị cấp GPXD,... quy
9 15/2016/TT-BXD
giấy phép xây dựng trình và thẩm quyền cấp GPXD
TT Về ĐGMT chiến lược, 27/2015/TT- Quy định chi tiết thi hành một số điều khoản
10
ĐTM và kế hoạch BVMT BTNMT trong Luật BVMT và Nghị định 18/2015
Trong Luật QHĐT 30/2009/QH12[3], Nghị định 18/2015/NĐ-CP[4], Điều 12 về
Điều 39, Mục 2b có ghi: “Dự báo diễn biến thực hiện ĐTM yêu cầu chủ dự án phải thực
môi trường trong quá trình thực hiện hiện hay thuê tư vấn thực hiện ĐTM với các
QHĐT” là một nội dung của đánh giá môi dự án thuộc đối tượng được quy định trong
trường chiến lược (ĐMC). Nghị định. Trong “nhóm các dự án về xây
126
- Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2019. ISBN: 978-604-82-2981-8
dựng”, dự án xây dựng kết cấu hạ tầng đô thị, được định hình và hết sức mờ nhạt. Do đó
các khu dân cư có diện tích từ 5 ha trở lên, và trong giai đoạn lập dự án các dự án như vậy
các dự án xây dựng siêu thị, trung tâm được phê duyệt mà không có bất cứ yêu cầu
thương mại có diện tích sàn từ 10.000m2 trở nào phải thực hiện TIA theo một quy trình
lên phải thực hiện ĐTM. chính thống. Nói cách khác, việc có xét đến
Phụ lục 2.3 của Thông tư 27/2015/TT- tác động giao thông hay không mang tính
BTNMT[5] hướng dẫn về cấu trúc và nội may rủi, tùy thuộc quan niệm của chủ dự án
dung của báo cáo ĐTM, Chương 3: Đánh giá cũng như của chủ quản dự án, và thông
dự báo tác động môi trường (TĐMT) của dự thường tác động giao thông của dự án thường
án trong các giai đoạn chuẩn bị, thi công và bị xem nhẹ. Đến lượt mình, trước khi thực
khai thác. Đặc biệt, trong giai đoạn vận hành hiện dự án, cơ quan cấp GPXD cũng đơn
của dự án, nội dung ĐTM bao gồm: (i) Đánh thuần căn cứ vào quyết định phê duyệt dự án
giá, dự báo tác động của các nguồn phát sinh mà không có bất cứ yêu cầu nào về TIA cho
chất thải; (ii) Đánh giá, dự báo tác động của các dự án phát triển, bất kể quy mô dự án.
các nguồn không liên quan đến chất thải.
Theo Thông tư Hướng dẫn về cấp giấy 4. KẾT LUẬN
phép xây dựng (GPXD)15/2016/TT-BXD[6], Việc nghiên cứu các khía cạnh pháp lý về
các Điều 8-15 thì hồ sơ đề nghị cấp GPXD TIA của các dự án đầu tư CSHT ở Việt Nam
đối với các trường hợp xây dựng mới, các dự cho thấy hệ thống các VBQPPL ở nước ta rất
án phát triển và nhà ở riêng lẻ thì thành phần đa dạng, phong phú về chủng loại và số
của hồ sơ chủ yếu gồm các căn cứ pháp lý lượng, tuy nhiên nhiều văn bản, kể cả các văn
(đơn, GCNQSDĐ, quyết định phê duyệt bản dưới luật, vẫn còn nặng tính định khung,
DAĐT..) , hồ sơ kỹ thuật (các bản vẽ), hồ sơ chưa cụ thể, chưa có tính quy phạm cao, do
năng lực, v.v, song tuyệt nhiên không có bất vậy khó áp dụng vào thực tiễn nhằm điều
cứ yêu cầu nào về TIA. chỉnh các quan hệ xã hội. Ngoài ra, do yêu
2.3. Trao đổi cầu đảm bảo tính thống nhất của hệ thống
VBQPPL, khi một vấn đề chưa được đề cập
Theo Luật Bảo vệ Môi trường (BVMT) [7] trong văn bản luật thì cũng gần như chắc chẵn
thì các hoạt động BVMT bao gồm ĐMC, một sẽ không được hướng dẫn trong các văn bản
nội dung của quy hoạch chung, quy hoạch dưới luật. Theo kinh nghiệm quốc tế, điều kiện
phân khu và quy hoạch chi tiết (Luật QHĐT), tiên quyết là vấn đề này phải được luật hóa
và ĐTM - là việc phân tích, dự báo các tác mới có thể đem đến một sự chuyển hóa căn
động đến môi trường của DAĐT cụ thể để bản tiến tới hiện thực hóa TIA ở Việt Nam.
đưa ra các biện pháp BVMT khi triển khai dự
án đó. ĐMC nằm ngoài phạm vi nghiên cứu 5. TÀI LIỆU THAM KHẢO
của bài báo này, còn nội dung của ĐTM được [1] Toan, T.D. and Dong, D.V., 2019. TIA of
quy định trong các văn bản 18/2015/NĐ-CP Infrastructure Development Projects for
và 27/2015/TT-BTNMT. Trong khi đó, theo Sustainable Urban Growth (CIGOS 2019).
hướng dẫn về cấu trúc và nội dung của báo [2] Cổng thông tin điện tử của chính phủ .
cáo ĐTM trong 27/2015/TT-BTNMT như đề [3] Luật QHĐT 30/2009/QH12.
cập ở trên, có thể nói nội hàm liên quan đến [4] Nghị định 18/2015/NĐ-CP.
tác động giao thông phát sinh từ các dự án [5] Thông tư 27/2015/TT-BTNMT.
phát triển, bao gồm cả các dự án xây dựng [6] Thông tư 15/2016/TT-BXD.
các khu nhà ở và khu thương mại, không [7] Luật BVMT, 52/2005/QH11.
127
nguon tai.lieu . vn
