Xem mẫu
- MOT SO VÀN OÉ LY LUÀN VE XÀY DUNG NHÀ NUÒC
PHÀP QUYÉN Ò VIET NAM
CN. H o à n g T h i Hifdng
Khoa Luat - DHQG Ha Noi
Dai bòi Dai biéu toàn qude làn thù IX, khi khàng dinh ehù trUdng
day manh cài càcb tò ehiic va boat dòng eùa Nbà nUdc theo hudng xày
dUng nbà nUde phàp quyén xà bòi ehù nghia dudi sU lành dao eùa
Dàng, Dàng ta dà chi rò, chùng ta càn phài "thUc hien tó't quy ché'dàn
ehù, mò rong dàn ehù trUe tièp ò ed so, tao diéu kien de nhàn dàn tham
già quàn ly xà boi, thào luàn va quyé't dinh nhiing và'n de quan trong.
Theo dò, viee phàt buy quyén làm ehù eùa nhàn dàn trong xày dUng
Nbà nude phàp quyén xà bòi ehù nghla d nude ta hien nay là và'n de
eó tàm quan trong dac biét.
Dàn ehù xà bòi ehù nghìa là mot bìnb thiie chình tri eùa Nbà
nUóc xà boi ehù nghia; dong thdi, dò ciing là mot che'dò, mot thiét che
quyén lUc eùa giai cà'p còng nhàn càm quyén nhàm thUe hien Idi ich
eùa mình va eùa toàn xà bòi,
"Nbà nUóe ta là còng cu ehù yé'u de thue hien quyén làm ehù eùa
nhàn dàn vi vày, khóng ngùng xày dUng va phàt buy quyén làm ehù
eùa nhàn dàn trong moi mat eùa ddi sò'ng xà boi là mot yéu càu khàch
quan va tà't yé'u eùa qua trình xày dUng Nbà nude phàp quyén xà hoi
ehù nghìa d nUóe ta hien nay.
Diéu 2 Hién phàp sua ddi, bd sung nàm 1992 dà k h i n g dinh:
"Nbà nUóc Còng boa Xà boi Chù nghia Viet Nam là Nbà nUóc
phàp quyén xà bòi chù nghìa eùa nhàn dàn, do nhàn dàn, vi nhàn
dàn. Tàt cà quyén luc thuòe ve nhàn dàn ma nén tàng là lién minh giai
càp còng nhàn va dói ngii tri thue. Quyén lue Nbà nude là thdng nhàt,
666
- co su phàn còng va phò'i hdp giiia eàe ed quan Nbà nUóe trong viée thUc
hien càc quyén làp phàp - hành phàp - tu phàp".
Chù tich Ho Chi Minh, ngUdi dà thà'm nhuàn eàe già tri tié'n
bò eùa tu tuòng phUdng Dòng, dà sdm chi ra cho chùng ta thà'y sue
manh eùa nhàn dàn - mot Nbà nude là'y dàn làm gò'c: " gò'e eó viing eày
mói ben, xày l i u t h i n g Idi trén nén nhàn dàn" . Dò là mot sU ké' thùa
càc già tri tié'n bó eùa eàe nhà tu tUÒng di trude. NhUng nguòi xUa chi
mói nhàn thà'y siic manh eùa nhàn dàn, nhUng chua nhàn thà'y nhàn
dàn là ngUdi chù quyén cai tri, tue là quyén lue nhà nude. Chù tich Ho
Chi Minh trén ed so thà'y dUdc sue manh to Idn eùa nhàn dàn dà di dén
khàng dinh r i n g nhàn dàn là nguon goc eùa quyén lue nhà nude:
"Nude ta là nude dàn chù, bao nhiéu Idi ich déu vi dàn, bao nhiéu
quyén han déu eùa dàn".
Vày Nhà nUÓc phàp quyén là gì? va nò kbàc vói nhà nUóc kbàc
khóng phài là Nhà nUóc phàp quyén ò nhiing dac diém, nhiing tiéu ehi,
nói dung càn bàn nào trong khi ma chUa d dàu trén trai dà't này eó mot
hien thUe day dù ve nò.
Tu tuòng ve nhà nUdc phàp quyén dà eó mot lieh su phàt trién
dai làu. Ban dàu nò mói chi là nhiing y tUÒng, sau trd thành hoc tbuy-
ét tUdng dó'i hoàn ehinh va d mùc dò kbàc nbau, nò dà trd thành lieh
su. Ly luàn cùng nhu thUc tién ve Nhà nude phàp quyén dà dUde càc
luat già Viet Nam nghièn cùu tii rà't làu. Song cho dén nay xung
quanh và'n de này vàn cùng rà't nhiéu quan diém tiép càn va nhàn
thùc kbàc nbau.
Dudi góc dò ehinh tri phàp ly, Nhà nUóc phàp quyén dUde eoi
nhu là mot già tri xà bòi dUdc tich luy va phàt trién trong lieh su tu
tuóng nhàn loai va dUde xép ngang bang vdi càc già tri khàc nhU
"quyén con ngUdi", "che dò làp hié'n va dàn chù". Ngay tii thdi ed dai
à phUdng Dòng, phUdng Tày, tu tuòng ve Nhà nUóc phàp quyén dà
dUde bìnb thành tuy mói chi d dang sd khai, chua thành mot he thò'ng
thdng nhà't. Vdi khàt vong xày dUng mot mò bìnb Nhà nUóe ly tUÒng,
mot xà bòi ly tudng trong tUdng lai, con ngUdi ed xUa dà b i t dàu tìm
667
- kiém càc nguyén tàc, bìnb thùc va ed cà'u de thié't làp mói quan he qua
lai, sU phu thuòc va sU tàc dòng qua lai bài hoà giiia phàp luàt va
quyén lUc (nhà nUóc). Ò phUdng Dòng ed dai, tu tUdng này dUde the
hien trong eàe tàc phàm noi tiéng eùa nhiing nhà tu tudng lón nhU:
Khdng Tu, Manh Tu, Tuàn Tu, Hàn Phi Tu... Con ò phUdng Tày, cùng
vói su phàt trién eùa nén dàn ehù Hi Lap va La Ma ké't hdp vdi mot tu
duy triét hoc, tU tUÒng ve mot Nhà nUóe phàp quyén dUde biéu hien co
phàn sàu sic hdn va gàn vói càc tèn tudi nhU Platon, Arixtot,
Xixiron... Tuy nhién, hoc thuyé't ve Nhà nUÓc phàp quyén chi dUdc
thUc sU xày dUng trong cuce dà'u tranh chò'ng sU long quyén eùa giai
cà'p phong kié'n va che' dò quàn chù ehuyén che' trong thdi dai eùa càch
mang tu san va gàn vdi tèn tudi vi dai nhU Jonh Lockd, Montesquieu,
Kant, Hèghen...
Jonh Lockd, nhà tu tuòng tu san Anh, trong qua trình nghién cùu
mò bìnb Nhà nude dà dUa ra hai nguyén tàc eùa phàp luat nhU sau:
dò'i vdi nhà càm quyén : " ehi dUdc làm nhiing gì ma phàp luat cho
phép"; vdi còng dàn " dUde làm tà't cà nhiing gì ma phàp luat khong
càm". Theo dò, " quyén con ngUdi là khóng thè hi tude doat va phàp
luat phài phù hdp vói phàp luat tu nhién". NhU vày, òng dà dUa ra
tu tuòng phàp tri trén nén tàng tu do cà nhàn dUdc Nhà nude bào ve.
Vói Montesquieu, luat già Phàp thè' ky XVIII, trong tàc pham noi
tiéng eùa mình mang tén "Tinh thàn phàp luat", òng dà dUa ra thuyét
"tam quyén phàn làp". Òng cho r i n g bien phàp duy nhà't de trành sU
lam quyén, dò là ha nhành quyén luc phài dUde dàt trong tay ha ed
quan khàc nbau vdi mot ed che "kìm che - dò'i trong" trong td chùc,
boat dòng. Theo òng, phàn quyén va Uóe che' quyén lue là diéu kien de
dàm bào càc Idi ich ehinh tri. Quyén tu do, do do, ehi co the dUde dàm
bào trong qude già cho phép còng dàn làm nhiing gì ma luat kbòng
cà'm . Ranh giói eùa hành vi ehinh là ranh giói do luàt dinh va xuat
phàt tu càc quy dinh eùa luat.
Con Kant lai cho ring: Nhà nude phàp quyén khóng phài là
mot hien thUc kinh nghiem ma chi là Imòt mò hình ly tUdng càn phài
tuàn thù.
668
- Nói dén Nhà nUóe phàp quyén, ngUòi ta thuòng nói dén hai bó
phàn ehinh sau:
• Su hien dien eùa mot td chùc còng quyén dUa trén nén tàng
phàp luàt.
- Phàp luàt dUde thùa nhàn va su dung nhU mot phUdng thùc cai
tri, quàn ly eó già tri phò bién va eó hieu luc b i t buoc.
Va tùf dò dè'n nay, hoc thuyé't ve Nhà nude phàp quyén vàn lién
tue dUdc bd sung, phàt trién de phù hdp vdi diéu kien mdi.
Trong diéu kién hién nay, dàt và'n de xày dUng Nhà nude phàp
quyén xa boi ehù nghìa ò Viet Nam là hoàn toàn phù hdp vói nhiing
diéu kien khàch quan eùa xà boi Viet Nam va xu hUdng phàt trién
chung eùa toàn t h è gidi. Diéu do kbòng ehi dUde khàng dinh bòi Diéu
2 eùa Hién phàp 1992 sua ddi, bd sung ma con bòi eàe nguyén do sau:
- TrUÓc tièn là xuà't phàt tu hoc thuyé't Màc -Le nin va tu tuòng
Ho Chi Minh ve Nhà nude va phàp luat.
- Thù hai, viee xày dUng Nhà nUdc phàp quyén, trong dò phàp
luàt dUdc de cao sé thoà man nhùng dòi hòi, yéu càu cao ve sU bìnb
dàng, còng bang va tinh dn dinh cao trong nén kinh té' thi trUdng dinh
hudng xà hoi chù nghìa.
- Thù ba, Nhà nUóe phàp quyén vói tinh Uu viet eùa mình ed thè
tao ra nhiing mò'i quan he dùng dàn va ón dinh trong ed che quyén lue
Nhà nUóc, tao ra mot he thò'ng ehinh tri nàng dòng co hieu qua, góp
phàn loai trù nhtìng nguyén nhàn eùa càc té nan dóc doàn, ehuyén
quyén, tham nhùng trong bo mày Nhà nUóe va càc he thòhg ehinh tri
nói chung.
- Thù tu, Nhà nude phàp quyén là che do nhà nude dUde td chùc
vàn minh va t r à t tu, co ed che an toàn va hieu qua ngàn chan moi sU
lam quyén, vi pham quyén con ngUdi, quyén còng dàn. Xày dUng nhà
nude phàp quyén cùng ehinh là xày dUng mot mdi quan he giiia Nhà
nUóe va còng dàn ngày càng tò't dep hdn.
669
- Vàn kién Dai bòi Dàng toàn qude làn thù IX dà dUa ra nhùng tiéu
chi, nhùng dinh huóng dùng d i n trong viee xày dUng Nhà nude phàp
quyén eùa chùng ta hién nay. Mot trong nhiing yé'u td quan trong nhà't
là thue hien quy che dàn chù, mò rong dàn chù trUe tié'p d ed sd.
Tiép tue hoàn thien he thdng vàn bàn phàp luat va cài càcb thù
tue hành ehinh mot càcb dong bó eùa càc ed quan quàn ly nhà nUóc:
Cd quan làp phàp - hành phàp - tU phàp dò là buóc dot phà trong viee
xày dUng Nhà nUdc phàp quyén xà bòi chù nghìa.
Xày dUng mot nén hành ehinh dàn ehù, trong sach, vùng manh,
hién dai hoà, boat dòng co hieu qua, xày dUng dòi ngii càn ho, còng
chùc eó pham chà't va nàng lUe dàp ùng yéu càu eùa còng cuoc xày
dUng, phàt trién dà't nUóc.
Xày dUng Nhà nUóc phàp quyén ò Vièt Nam là và'n de co tinh qui
luàt tà't yé'u khàch quan. Tuy vày, chùng ta kbòng the voi vàng ma
phài td chùc nghièn cùu tu kinh nghiem thuc tién trong nUóe cùng nhU
kinh nghiem eùa eàe nUóc khàc trén thè' giói ve lình vUe này. Tu dò,
chùng ta mói co the de ra dUde nhiing giài phàp, nhiing bude di dùng
dàn, tbich hdp, eó biéu qua. Xày dUng Nhà nude phàp quyén Viet
Nam, Nhà nUóc eùa nhàn dàn, do nhàn dàn va vi nhàn dàn là mot sU
nghiép làu dai, khó khan va gian khd, song vói sU kién tri, sàng tao va
tinh thàn doàn két dàn toc, chùng ta nhà't dinh sé thành còng.
TÀI LIÈU THAM KHÀO
1. Dàng Càng san Viet Nam. Vàn kién Dai bòi Dai biéu toàn qude
làn thù IX, Nxb Chinh tri Qude già, nàm 2001.
2. Nhìtng và'n de ly luàn ca bàn ve Nhà nUàc va phàp luàt, Nxb
Chinh tri Quò'e già, nàm 1995. Chù bién (Dào Tri Ùe).
3. Hién phàp Viet Nam 1992.
4. Tgp chi Triét hoc sd 7, nàm 2003.
5. Triét ly ehinh tri Trung hoa Co Dai va vdn de Nhà nUàc phàp
quyén, Nxb Tu phàp, nàm 2004, tàc già (Bùi Ngoc Sdn).
6. Nhà nude va phàp luat Viet Nam truàc thém thè ky XXI, Nxb
CAND, Khoa Luàt DHQG Ha Nói, nàm 2001.
670
nguon tai.lieu . vn
