Xem mẫu
- Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2019. ISBN: 978-604-82-2981-8
MỘT SỐ THÁCH THỨC CHỦ YẾU TRONG ĐÁNH GIÁ
TÁC ĐỘNG GIAO THÔNG TẠI CÁC NƯỚC ĐANG PHÁT TRIỂN
Trịnh Đình Toán
Trường Đại học Thủy lợi, email: trinhdinhtoan@tlu.edu.vn
1. ĐẶT VẤN ĐỀ 2. MỘT SỐ THÁCH THỨC CHỦ YẾU
TRONG THỰC HIỆN TIA
Đánh giá tác động giao thông (tên tiếng
2.1. Tổng quan thực trạng đánh giá TIA
Anh: Traffic Impact Assessment, TIA) là một
quá trình thu thập và phân tích dữ liệu giao TIA ngày càng trở thành một công cụ quan
thông dự báo nhằm đánh giá tác động của trọng trong quy hoạch sử dụng đất. Tại các
một dự án phát triển cơ sở hạ tầng (CSHT) nước phát triển như Mỹ, Anh, Canada, Úc,
lên mạng lưới giao thông, trên cơ sở đó đề Singapore, New Zealand v.v, chính phủ luôn
chú trọng đảm bảo một môi trường giao
xuất biện pháp giảm thiểu các tác động tiêu
thông thuận lợi, chất lượng sống tốt, có đầy
cực. Thông qua dự báo giao thông phát sinh
đủ các công cụ pháp lý, khuôn khổ thể chế,
từ dự án, TIA cho phép đánh giá liệu năng hướng dẫn và tiêu chuẩn để đảm bảo kiểm
lực thông hành của mạng lưới có được đảm soát một cách chủ động các tác động tiêu cực
bảo, dự kiến mức độ gia tăng về ùn tắc giao của các dự án phát triển CSHT [1]. Trái lại,
thông cũng như các tác động đến an toàn xe ở các nước đang phát triển như Thái Lan,
chạy và môi trường, trên cơ sở đó điều chỉnh Philippines, Indonesia, Ấn độ, Pakistan, v.v,
dự án, thiết kế mới hoặc mở rộng nâng cấp mặc dù các khái niệm TIA cũng được cập
các công trình giao thông nếu cần thiết. TIA nhật sớm, nhưng kết quả thực hiện còn nhiều
là một tài liệu quan trọng giúp các nhà quản hạn chế do những nguyên nhân khác nhau
lý ra quyết định liên quan đến quy hoạch sử như chế tài yếu kém, khác biệt trong quan
dụng đất nhằm đảm bảo phát triển đô thị bền niệm về nội dung và phạm vi của TIA, v.v. Ở
vững về dài hạn [1]. một số nước đang phát triển khác như Việt
Nam, Bangladesh, Tanzania [2], TIA thậm
Ở Việt Nam, vào thời điểm hiện tại chưa
chí còn chưa được thể chế hóa, dẫn đến việc
có văn bản pháp lý yêu cầu bắt buộc đánh giá
thực hiện một TIA tiêu chuẩn là bất khả thi.
tác động giao thông cho các dự án phát triển Nhìn chung các thách thức trong việc thực
CSHT, tuy nhiên nhận thức về tầm quan hiện TIA ở các nước đang phát triển chủ yếu
trọng và sự cần thiết của vấn đề ngày càng tập trung vào các vấn đề pháp lý và thể chế,
trở lên rõ ràng bởi các chuyên gia, các nhà các tiêu chuẩn tham chiếu, và kiến thức kỹ
quản lý và người dân. Bài báo này nhận diện thuật giao thông [3].
và tổng hợp những thách thức phổ biến nhất 2.2. Một số thách thức chủ yếu
trong đánh giá tác động giao thông mà các
nước đang phát triển từng trải qua nhằm rút Các vấn đề pháp lý và thể chế: Đây là các
kinh nghiệm cho Việt Nam trong quá trình thách thức hàng đầu trong việc thực hiện TIA
tại các nước đang phát triển. Ví dụ ở Thái
thực hiện vấn đề này.
Lan, mặc dù luật ghi rõ rằng các dự án xây
101
- Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2019. ISBN: 978-604-82-2981-8
dựng có tổng diện tích sàn lớn hơn 2.000m2 có rất ít chuyên gia hay kỹ sư có đủ kiến thức
hay có từ 300 chỗ đỗ xe trở lên cần phải có về kỹ thuật giao thông và kinh nghiệm trong
nghiên cứu đánh giá tác động môi trường theo dõi thực hiện TIA. Trong các tổ chức tư
(EIS). Tuy nhiên nhiều nhà đầu tư né tránh nhân vấn đề này càng rõ nét. Trình độ chuyên
nghiên cứu EIS bằng cách phân chia dự án gia trong thực hiện TIA, nếu có, chủ yếu tập
thành một số tiểu dự án nhỏ hơn. Tương tự, ở trung ở các cơ quan cấp bộ, do vậy trong
Philippines, hầu hết các dự án xem xét tác nhiều trường hợp các báo cáo TIA thường
động giao thông trong ngữ cảnh tác động môi đơn giản được chuyển từ các cơ quan địa
trường, do đó tác động giao thông thường bị phương lên trung ương.
coi nhẹ. Trong một số trường hợp lẽ ra phải
thực hiện đánh giá toàn diện tác động giao 3. TIA Ở VIỆT NAM
thông thì chủ đầu tư chỉ xem xét khía cạnh Ở Việt Nam, vào thời điểm hiện tại chưa
thiết kế hình học [4]. Tại Indonesia việc phân có văn bản pháp lý yêu cầu bắt buộc đánh giá
tích tác động giao thông là bắt buộc kể từ khi tác động giao thông cho các dự án phát triển.
ban hành Luật No. 22 (2009) về giao thông Giống như các nước đang phát triển khác, tác
và vận tải đường bộ nhưng trên thực tế việc động giao thông thường được coi là một phần
triển khai gặp rất nhiều khó khăn do luật của đánh giá tác động môi trường (EIA).
chưa được hướng dẫn bởi khung chế tài. Tại Trách nhiệm xem xét tác động môi trường
Pakistan, khái niệm TIA cũng mới chỉ được các dự án hiện tại được giao cho Bộ Tài
cập nhật trong mấy năm gần đây và mới chỉ Nguyên và Môi trường, trong khi đó Bộ Giao
được thể chế hóa ở một số địa phương [1]. thông Vận tải hay Bộ Xây dựng, chủ thể của
Tại các nước đang phát triển năng lực thể các dự án phát triển hạ tầng, lại chỉ đứng bên
chế thường chỉ tập trung ở các cơ quan trung lề để “phối hợp” [5].
ương, còn các cơ quan địa phương thường Do TIA chưa được luật hóa nên không
không đủ năng lực và không có sự phối hợp tồn tại các văn bản dưới luật, ví dụ khung
tốt giữa các chủ thể liên quan trong việc hình chế tài hướng dẫn thực hiện để đảm bảo các
thành và triển khai các nghiên cứu TIA. nghiên cứu TIA có được độ sâu cần thiết.
Thiếu các tiêu chuẩn kỹ thuật tham chiếu: Trên thực tế, do không có ràng buộc pháp
Mặc dù các tiêu chuẩn liên quan đến TIA đã lý liên quan đến TIA, việc cấp giấy phép
được xây dựng và sử dụng tại nhiều nước xây dựng cho nhiều dự án không kèm theo
phát triển, nhưng chúng thường không tương yêu cầu chủ đầu tư tiến hành một nghiên
thích với đặc thù giao thông của các nước
cứu tác động giao thông. Nhiều trường hợp,
đang phát triển, do sự khác biệt đáng kể trong
ý kiến của các đơn vị quản lý giao thông
thói quen đi lại và các điều kiện kinh tế - xã
vận tải bị xem nhẹ khi chính quyền ban
hội. Ví dụ, ở Mỹ việc dự báo giao thông chủ
hành các quyết định quan trọng liên quan
yếu áp dụng cho xe ô tô vì đây là phương tiện
đến sử dụng đất đô thị.
giao thông cá nhân phổ biến nhất. Tuy nhiên
ở các nước đang phát triển, phương tiện giao Ở Việt Nam, bên cạnh những thách thức
thông cá nhân hết sức đa dạng với thành phần chung của các nước đang phát triển như đề
xe máy chiếm tỷ lệ đáng kể, thậm chí là chủ cập ở trên, còn tồn tại nhiều khó khăn liên
yếu trong dòng xe, do vậy việc sử dụng một quan đến yếu kém trong quy hoạch đô thị
cách máy móc các tiêu chuẩn của các nước và quy hoạch sử dụng đất, tính hiệu quả
phát triển dẫn đến sai số trong dự báo nhu trong phối hợp giữa các cơ quan ban ngành,
cầu giao thông phát sinh, một số liệu cơ bản sự hạn chế ngân sách, các rào cản chính trị,
trong đánh giá TIA. văn hóa v.v. Đây cũng là những thách thức
Thiếu kiến thức chuyên môn: Ở các nước hàng đầu cản trở việc hiện thực hóa TIA ở
đang phát triển các cơ quan quản lý nhà nước nước ta.
102
- Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2019. ISBN: 978-604-82-2981-8
4. KẾT LUẬN cần có một tài liệu kỹ thuật hướng dẫn về kết
cấu, nội dung cà trình tự và phương pháp
Ở các nước phát triển, TIA hoàn toàn được
thực hiện nhằm giúp các nhà quản lý có một
luật hóa, do vậy yêu cầu đánh giá tác động
đánh giá thống nhất và khách quan về tác
giao thông khi xem xét quyết định đầu tư
động giao thông của các dự án phát triển.
cũng được thể chế hóa đối với các dự án có
Đây là một trong những bước đi quan trọng
quy mô nhất định [6]. Tại các nước đang phát
nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững các đô
triển khu vực Đông Nam Á, TIA về cơ bản
thị ở Việt Nam.
cũng đã được thể chế hóa và thực hiện mặc
dù có các mức độ thành công khác nhau. Ví 5. TÀI LIỆU THAM KHẢO
dụ ở Singapore, khi lập dự án chủ đầu tư
trình hồ sơ TIA, bao gồm đánh giá tác động
đến giao thông khu vực, phân tích năng lực [1] Abbas, Z., Anjum, G. A., and Nazir, A,
thông hành của các nút giao quan trọng, thiết 2015. Traffic Impact Asessement practice in
kế ưu tiên cho giao thông phi cơ giới, v.v). Pakistan: Case Study of Lahore. University
of Engineering & Technology, Pakistan.
Căn cứ báo cáo thẩm định của các cơ quan
[2] W. G. Kazaura, M. M. Burra, 2017. Land
chuyên môn, các nhà quản lý xem xét phê Use Change and Traffic Impact Analysis in
duyệt dự án với các chi tiết về quy mô xây Planned Urban Areas in Tanzania: The Case
dựng như số tầng, số tòa, chiều cao, diện tích of Dar es Salaam City. Department of
xây dựng và chi tiết về kết nối giao thông Urban and Regional Planning, Ardhi
khu vực [7]. University, Dar es Salaam, Tanzania.
Ở Việt Nam, quá trình xây dựng cơ sở hạ [3] Toan, T.D. and Dong, D.V., 2019. Traffic
tầng đang diễn ra nhanh chóng, đặc biệt là Impact Assessment of Infrastructure
các khu nhà ở cao tầng ở Hà Nội và thành Development Projects for Sustainable
phố Hồ Chí Minh. Đây là các khu vực có Urban Growth (CIGO 2019).
lượng phát sinh giao thông lớn. Do chưa có [4] Karin L; Cresencio M.M; Kazunori K., and
ràng buộc liên quan đến nghĩa vụ pháp lý Atsushi F., 2005. The implementation of
traffic impact assessment in Southeast Asian
trong đánh giá tác động giao thông, TIA chưa
Cities: Case study of Thailand and the
được xem như một bộ phận cấu thành của hồ
Philippines. Journal of the Eastern Asia
sơ đề xuất khi xem xét chấp thuận đầu tư dự Society for Transportation Studies, Vol. 6,
án, cấp phép xây dựng. Do đó, có nhiều pp. 4208 - 4223.
trường hợp các dự án gây nên sự tắc nghẽn [5] Hai. N., 2015. Environmental Impact
không thể chấp nhận được ngay khi chúng đi Assessment in Vietnam. Presentation at the
vào hoạt động, ảnh hưởng đến tiêu chí phát Ministry of Natural resources and
triển bền vững trong quy hoạch đô thị. Environment.
Để hiện thực hóa TIA, việc ban hành một [6] Guide to Traffic Impact Assessment, 2017.
văn bản pháp lý bằng luật nhằm thể chế hóa Department of Transport and Main Roads,
yêu cầu thực hiện TIA trong đánh giá dự án State of Queensland.
là điều kiện tiên quyết. Vản bản này quy định [7] Transport Impact Assessment Guidelines for
Developments, 2017. Land Transport
cụ thể loại và quy mô dự án cần thực hiện
Authority of Singapore.
TIA, vai trò của các cơ quan chính phủ cũng
như nghĩa vụ của các nhà đầu tư. Tiếp theo
103
nguon tai.lieu . vn
