Xem mẫu
- MOÂ HÌNH & QUAÛN LYÙ X
u theá lyù luaän hieän nay cuûa Moâ hình Ñoâ thò neùn
laø trieát lyù phaùt trieån ñoâ thò beàn vöõng ñöôïc ñöa ra
tröôùc thöïc traïng “phaùt trieån ñoâ thò lan toûa thieáu
PHAÙT TRIEÅN ÑOÂ THÒ NEÙN BEÀN VÖÕNG VIEÄT NAM traät töï” treân quy moâ toaøn caàu,... Xu theá naøy dieãn ra chuû
yeáu taïi caùc ñoâ thò lôùn nôi coù nhu caàu cao hôn veà quyõ ñaát
thöông maïi, nhaø ôû, dòch vuï phuïc vuï cho caùc hoaït ñoäng
NCS. LEÂ KIEàU THANH kinh teá cuûa ñoâ thò. Taïi Vieät Nam, ñoâ thò neùn ña trung taâm
Tröôûng phoøng Quaûn lyù Khoa hoïc kyõ thuaät - VIUP
xuaát hieän taïi caùc ñoâ thò coù quy moâ sieâu lôùn, cuï theå laø
taïi Haø Noäi vaø TP.HCM vôùi baùn kính môû roäng vaø duy trì
maät ñoä cao trong khoaûng caùch 1-15km. Caáu truùc khoâng
DIEÃN ÑAØN
gian naøy seõ tieáp tuïc môû roäng nhöng möùc ñoä neùn coøn phuï
thuoäc vaøo tieán trình hình thaønh maïng löôùi ñöôøng boä, vaø
heä thoáng metro taøu ñieän taïi hai thaønh phoá treân.
Moâ hình ñoâ thò neùn ñöôïc ñaùnh giaù laø coâng cuï löïa choïn
phaùt trieån ñoâ thò, ñaát ñai xaây döïng, tieát kieäm hieäu quaû
vôùi phöông thöùc giao thoâng coâng coäng laøm neàn taûng, söû
duïng ñaát hoãn hôïp vaø xaây döïng maät ñoä cao nhaèm giaûm
nguy cô phaùt trieån traøn lan, nhaåy coùc gaây hieän töôïng ho-
ang taøn, laõnh phí taøi nguyeân caûnh quan, vaên hoùa taïi caùc
vuøng ngoaïi thaønh, noâng thoân. Beân caïnh nhöõng öu ñieåm,
moâ hình ñoâ thò neùn cuõng coù nhöõng aûnh höôûng tieâu cöïc
nhö: taéc ngeõn giao thoâng, oâ nhieãm moâi tröôøng, ñaûo nhieät,
chaát löôïng soáng, nhu caàu naêng löôïng cao, khoâng gian
môû bò thieáu, ruûi ro cao khi cao nhö caùc hieän töôïng thieân
tai nhö Tshunami, ñoäng ñaát, luït, vaø hoûa hoaïn. Do ñoù caàn
xem xeùt moâ hình phuø hôïp taïo cho ñoâ thò coù söùc choáng
chòu vôùi ña daïng loaïi hình ruûi ro.
Lyù luaän veà moâ hình ñoâ thò neùn
n Treân theá giôùi ñaõ coù raát nhieàu lyù luaän veà moâ hình ñoâ thò
neùn vaø thöïc tieãn trieån khai. Ñoâ thò neùn ñöôïc phaùt trieån
vaø môû roäng ra trong suoát quaù trình phaùt trieån ñoâ thò, töø
xuaát phaùt ñieåm veà lyù luaän moâ hình khoâng gian, xaây döïng
taäp trung, maät ñoä cao, ña daïng hoaït ñoäng vaø khoâng gian
sang moâ hình baûo veä moâi tröôøng, quyõ ñaát canh taùc, taøi
nguyeân caûnh quan vaø daàn höôùng tôùi tieát kieäm naêng löôïng,
chaát löôïng cuoäc soáng vaø thònh vöôïng cuûa ñoâ thò, höôùng tôùi
ba truï coät quan troïng cuûa phaùt trieån beàn vöõng laø phaùt trieån
kinh teá, baûo veä moâi tröôøng vaø coâng baèng xaõ hoäi.
n Xaây döïng chæ tieâu veà maät ñoä toái thieåu laø coâng vieäc raát
khoù khaên khoâng chæ veà yeáu toá kyõ thuaät maø coøn phuï thuoäc
vaøo ñieàu kieän ñaëc thuø cuûa ñoâ thò. Taïi London, quy hoaïch
söû duïng ñaát xaùc ñònh maät ñoä toái thieåu, nhöng chæ tieâu quaù
thaáp vaø do ñoù ñaõ khoâng hoã trôï ñöôïc phaùt trieån maät ñoä cao
nhö mong muoán. Trong Quy hoaïch toång theå Vuøng ñoâ thò
Paris, maät ñoä toái thieåu cho nhöõng khu vöïc ñoâ thò môùi laø
35 nhaø/ha. Do quy ñònh naøy taïo ra maät ñoä cao hôn so vôùi
döï aùn phaùt trieån taïi vuøng ven ñoâ, neân coäng ñoàng taïi ñaây
ñaõ khoâng uûng hoä, hoï cho raèng nhöõng quy ñònh nhö vaäy
seõ aûnh höôûng tôùi chaát löôïng soáng khu vöïc ñoù. Cuoái cuøng
laø, quy ñònh veà maät ñoä toái thieåu seõ khoâng phuø hôïp ñoái vôùi
thaønh phoá maø ôû ñoù thò tröôøng khuyeán khích chuû ñaàu tö
phaùt trieån maät ñoä cao (Hoàng Koâng, Trung Quoác). Maät ñoä
xaây döïng khaùc nhau veà ngöôõng coøn phuï thuoäc vaøo vaên
44 SË 94 . 2018
- ≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝
hoùa cuûa töøng quoác gia. Ñoái vôùi Isarael, maät trò veà caûnh quan, moâi tröôøng. Coù nghóa saûn ña daïng raát lôùn veà maët quy moâ vaø tính chaát.
ñoä 290 nhaø/ha ñöôïc coâng nhaän laø cao, coøn phaåm cuûa döï aùn phaùt trieån ñoâ thò caàn taïo ra Ñaëc ñieåm töï nhieân, kinh teá - xaõ hoäi, vaên hoùa
ôû Haø Lan laø 100 nhaø/ha laø cao (Churchman saûn phaåm vaø tieáp thò thoâng tin vôùi ña daïng lòch söû, ñònh cö taïi ñoâ thò laø raát khaùc nhau. Do
1999). Quy ñònh trong phaân khu söû duïng ñaát khaùch haøng coù sôû thích khaùc nhau. Quan ñoù coâng taùc ñieàu tra xaõ hoäi hoïc tham khaûo yù
veà dieän tích toái thieåu cuûa loâ ñaát cuõng laø moät ñieåm loaïi boû nhöõng yeáu toá vaên hoùa - xaõ hoäi kieán coäng ñoàng, doanh nghieäp, nhaø quaûn lyù,
coâng cuï höõu hieäu ñeå ñaùp öùng nhu caàu söû trong khoâng gian ñoâ thò, vaø ñôn giaûn chæ laø nhaø nghieân cöùu, tö vaán laø heát söùc caàn thieát
duïng vaø chính saùch veà phaùt trieån ñoâ thò neùn. coâng taùc thieát keá hình thaùi xaây döïng seõ laø ñeå nhaän dieän caùc vaán ñeà phaùt sinh trong quaù
chöa ñuû ñeå coù theå taïo ra moät thaønh phoá phaùt trình phaùt trieån rieâng cuûa töøng ñoâ thò vaø naâng
n Thaønh phoá söû duïng coâng cuï xaùc ñònh trieån beàn vöõng. Nhöõng döï aùn taùi thieát caàn coù cao tính thöïc thi cuûa caùc giaûi phaùp cuï theå
ngöôõng phaùt trieån baèng ranh giôùi taêng tröôûng phöông phaùp tieáp caän laøm giaûm thieåu nhöõng theo moâ hình nguyeân lyù.
ñoâ thò, quy ñònh ñoái vôùi khu vöïc xaây döïng vaø taùc ñoäng tieâu cöïc veà xaõ hoäi vaø vaên hoùa.
maät ñoä xaây döïng (Gennario et al., 2009). Tuy Cuï theå, Thaønh phoá Haø Noäi:
nhieân, coâng cuï treân ñöôïc ñaùnh giaù ñaõ taïo ra UNESCO ñaõ ñöa ra moâ hình Vuøng sinh Döï baùo daân soá ñeán naêm 2020, khoaûng 7,3
nhöõng taùc duïng ngoaøi mong muoán, döï aùn quyeån ñeå taïo ra tính choáng chòu cho caùc -7,9 trieäu ngöôøi, tyû leä ñoâ thò hoùa khoaûng 58-
phaùt trieån nhaûy coùc do thieáu hoã trôï cuûa coâng thaønh phoá, bao goàm naêng löôïng, nöôùc, loïc 60%. Daân soá ñeán naêm 2030, khoaûng 9,0-9,2
cuï khuyeán khích phaùt trieån taïi khu vöïc hieän khí, ñieàu kieän vi khí haäu, giaûm oàn, xöû lyù nöôùc trieäu ngöôøi, tyû leä ñoâ thò hoùa khoaûng 65- 68%.
höõu, ñeå ñaûm baûo khu vöïc hieän höõu cung caáp thaûi, giaûi trí vaø vaên hoùa Stanvliet, R vaø Par- Ñeán naêm 2050, daân soá toái ña khoaûng 10,8
ñuû nhu caàu phaùt trieån cuûa thaønh phoá. Tính nell, S. (2006). trieäu ngöôøi, tyû leä ñoâ thò hoùa khoaûng 70-80%.
hieäu quaû cuûa coâng cuï phuï thuoäc vaøo söï oån
ñònh vaø tính linh hoaït vöøa ñaûm baûo tính daøi Ñaõ coù nhieàu nhöõng chöùng minh khaû naêng söû Ñeán naêm 2020, toång dieän tích ñaát xaây döïng
haïn ñeå ñònh höôùng cho phaùt trieån, vöøa phaûi duïng naêng löôïng tieát kieäm, ñoàng thôøi giaûm ñoâ thò vaø noâng thoân khoaûng 128.900ha.
ñöôïc ñieàu chænh phuø hôïp ñieàu kieän thay ñoåi phaùt thaûi, tuy nhieân vaãn coøn coù nhöõng thaûo lu- Trong ñoù ñaát xaây döïng ñoâ thò khoaûng
(taêng tröôûng hoaëc khuûng hoaûng kinh teá). aän veà chính saùch ñoâ thò neùn lieäu coù nhöõng keát 73.000ha (chieám khoaûng 21,8% dieän tích
quaû vaø ñoùng goùp vaøo chaát löôïng moâi tröôøng. töï nhieân), chæ tieâu khoaûng 160m2/ngöôøi, bao
Ñaûm baûo vieäc ñieàu chænh ñònh kyø ranh giôùi goàm: Ñaát daân duïng khoaûng 34.200ha, chæ
taêng tröôûng thoâng qua vieäc ñaùnh giaù, chaám Chính saùch ñoâ thò neùn ñöôïc coi nhö laø tieâu khoaûng 70-75m2/ngöôøi vaø ñaát ngoaøi daân
ñieåm söï caàn thieát môû roäng. Chính quyeàn coâng cuï quy hoaïch ñeå baûo veä moâi tröôøng duïng khoaûng 38.800ha.
trung öông yeâu caàu ñoâ thò phaûi raø soaùt khaû vaø nhöõng tieàm naêng lôïi ích kinh teá ñöôïc coi
naêng cung caáp trong ranh giôùi ñònh kyø 5 naêm/ troïng hôn nhöõng yeáu toá khaùc. Nhöng thöïc teá Ñeán naêm 2030, toång dieän tích ñaát xaây döïng
laàn cho nhu caàu söû duïng ñaát trong 20 naêm. chöùng minh ñoâ thò neùn khoâng nhöõng ñoùng ñoâ thò vaø noâng thoân khoaûng 159.600ha, trong
Thoâng qua hai chæ soá veà giaùm saùt söû duïng ñaát goùp phaùt trieån ñoâ thò beàn vöõng maø coøn coù ñoù ñaát xaây döïng ñoâ thò khoaûng 94.700ha
ñai laø thoáng keâ toång quyõ ñaát troáng vaø toác ñoä moái quan heä chaët cheõ giöõa ñoâ thò neùn vaø taêng (chieám khoaûng 28,3% dieän tích töï nhieân),
taêng cuûa maät ñoä xaây döïng (refill rate). tröôûng xanh. chæ tieâu khoaûng 150m2/ngöôøi, bao goàm ñaát
daân duïng khoaûng 48.100ha, chæ tieâu khoaûng
Thaønh phoá Portland ñaõ söû duïng Moâ hình Khu vöïc ñoâ thò maät ñoä cao seõ phuï thuoäc 80m2/ngöôøi vaø ñaát ngoaøi daân duïng khoaûng
maùy tính ñeå döï baùo “ngöôõng phaùt trieån”. nhieàu hôn vaøo giao thoâng thoâng coâng coäng, 46.600ha.
Ngöôõng xaùc ñònh soá nhaø ôû hoaëc vieäc laøm coù ñi boä vaø ñi xe ñaïp neân phaùt thaûi seõ coù xu
ñöôïc trong thaønh phoá döôùi nhöõng quy ñònh, höôùng giaûm. Beân caïnh ñoù, hieäu quaû heä - Khu vöïc ñoâ thò trung taâm ñöôïc phaùt trieån
quy chuaån hieän haønh vôùi xu theá thò tröôøng thoáng GTCC cuõng goùp phaàn giaûm phaùt thaûi môû roäng töø khu vöïc noäi ñoâ veà phía Taây, Nam
khoâng coù ñoät bieán. beân caïnh nhöng yeáu toá veà hình thaùi xaây döïng ñeán ñöôøng vaønh ñai 4 vaø veà phía Baéc vôùi khu
nhö maät ñoä vaø ñoä neùn. Kennedy naêm 2009 vöïc Meâ Linh, Ñoâng Anh; phía Ñoâng ñeán khu
Taïo ra khu vöïc phaùt trieån maät ñoä chaát löôïng; ñaõ so saùnh 10 thaønh phoá treân theá giôùi vaø chæ vöïc Gia Laâm vaø Long Bieân.
tính ña daïng vaø hoãn hôïp giöõa caùc loaïi hình ra moái quan heä tyû leä nghòch giöõa naêng löôïng - Döï baùo daân soá ñeán naêm 2020 ñaït khoaûng
nhaø ôû, sôû höõu vaø ngöôøi söû duïng laø nhöõng söû duïng cho giao thoâng vaø maät ñoä daân soá vaø 3,7 trieäu ngöôøi; dieän tích ñaát xaây döïng ñoâ
böôùc ñaàu tieân trong quy trình thieát keá chaát cuõng nhö vaäy ñoái vôùi tyû leä phaùt thaûi vaø maät ñoä thò khoaûng 45.300ha; ñaát daân duïng khoaûng
löôïng caùc döï aùn taùi thieát (Roger 2005). Khu daân soá. Taniguchi naêm 2008 ñaõ ngheien cöùu 26.000ha, chæ tieâu khoaûng 70m2/ngöôøi vaø ñaát
vöïc seõ laø vöøa ñaûm baûo yeâu caàu veà thaåm treân 38 thaønh phoá cuûa Nhaät baûn veà moái quan ngoaøi daân duïng khoaûng 19.300ha.
myõ vaø kinh teá bôûi vì thaønh phoá seõ laø nhöõng heä giöõa phaùt thaûi CO2 vaø maät ñoä daân soá vaø -Daân soá ñeán naêm 2030 ñaït khoaûng 4,6
nôi thu huùt nhöõng coâng ty cuûa caùc taäp ñoaøn ñöa ra nhaän ñònh veà moái quan heä maät thieát trieäu ngöôøi; dieän tích ñaát xaây döïng ñoâ thò
xuyeân quoác gia, nhöõng löïc löôïng lao ñoäng giöõa quy hoaïch söû duïng ñaát vaø quy hoaïch khoaûng 55.200ha; ñaát daân duïng khoaûng
chaát löôïng cao, saùng taïo. giao thoâng ñeå giaûm phaùt thaûi CO2. 34.900ha; chæ tieâu ñaát xaây döïng daân duïng
khu vöïc noäi ñoâ khoaûng 60-65m2/ngöôøi, khu
Theo Tallon, A vaø Brombey, R (2004) Theá Quy hoaïch vaø quaûn lyù phaùt trieån vöïc môû roäng phía Nam soâng Hoàng khoaûng
heä treû tìm kieám nhöõng giaù trò veà vaên hoùa, ñoâ thò 90-95m2/ngöôøi;
giao löu xaõ hoäi cuûa ñôøi soáng ñoâ thò, trong Heä thoáng ñoâ thò cuûa Vieät Nam coù treân 800 - Ñaát ngoaøi daân duïng khoaûng 20.300ha.
khi nhöõng ngöôøi lôùn tuoåi thì ñaùnh giaù cao giaù ñoâ thò vôùi quy moâ lôùn, beù khaùc nhau vaø coù söï Nhaän xeùt hieän traïng:
SË 94 . 2018 45
- ≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝
Phaùt trieån maát caân ñoái giöõa vuøng ñoâ thò trung ñoàng vôùi chính saùch phaùt trieån ñoâ thò neùn. Taïi coâng trình xanh, nhö maùi xanh, naêng löôïng
taâm vaø ñoâ thò môû roäng. Tích tuï daân soá cuûa caùc caáp khu daân cö (khu daân cö sinh thaùi/ maët trôøi, caùc coâng trình ñaït tieâu chuaån LEED.
caùc quaän vuøng loõi khieán maät ñoä daân soá taïi laøng sinh thaùi) chính phuû Phaùp ñaõ thöïc hieän Chieáu saùng coâng coäng LEED ñöôïc söû duïng.
caùc vuøng naøy sieâu cao nhö Hai Baø Tröng: Chöông trình khu daân cö sinh thaùi cuûa Quoác Giaùm saùt ñöôïc thöïc hieän nhaèm giaûm hieäu
31.000 ngöôøi/km2, Ñoáng Ña: 29.000 ngöôøi/ gia, ñaây laø moät ví duï hay coù theå aùp duïng ñoái öùng ñaûo nhieät, caûi thieän quaûn lyù nöôùc thaûi,
km2, caùc quaän huyeän khaùc nhö Soùc Sôn, Ba vôùi khu vöïc taùi thieát ñoâ thò hoaëc khu ñoâ thò vaø thu gom nöôùc möa. Nhöõng nhaø thieát keá
Ñình, Caàu Giaáy cuõng treân 20.000 ngöôøi/km2. môùi. Ñaëc ñieåm cuûa khu daân cö naøy laø maät ñoä haøn quoác cuõng quy hoaïch taän duïng öu vieät
Neáu so vôùi Thuû ñoâ Tokyo (Nhaät Baûn) thì daân cao, tieáp caän thuaän tieän tôùi GTCC, coù thieát cuûa ñaàu tö baêng roäng ñeå keát hôïp coâng ngheä
soá Haø Noäi chæ baèng 1/3. Tuy nhieân, hoï vaãn coù keá ñoâ thò chaát löôïng cao, heä thoáng trung taâm thoâng tin, truyeàn thoâng vaø coâng ngheä saïch
söï phaân boá hôïp lyù, vì vaäy ôû ñaây laø ñieàu hoøa naêng löôïng trung taâm laøm maùt hoaëc söôûi aám ñeå cung caáp coâng ngheä maùy tính cho toaøn
daân soá. Moãi moät khu ñoâ thò môùi moïc leân, moãi toaøn khu, vaø caùc coâng ngheä giaûm phaùt thaûi thaønh phoá moät caùch roäng raõi.
moät trung taâm thöông maïi chuaån bò ra ñôøi thì CO2. Caùc khu daân cö sinh thaùi naøy thöôøng coù
caân nhaéc xem ñaët ôû vò trí naøo cho phuø hôïp. maät ñoä cao hôn so vôùi khu daân cö hieän höõu, Ñaëc ñieåm ñoâ thò hoùa thoâng qua
do ñoù giuùp cho taêng maät ñoä noùi chung. tröôûng daân soá vaø ñaát ñai taïi Vieät
Kinh nghieäm veà khuyeán khích quy Nam
hoaïch chieán löôïc cho ñoâ thò lôùn Khu ñoâ thò môùi Songdo, Haøn quoác ñöôïc Trong giai ñoaïn 2004-2015, ñoái vôùi naêm
Quy hoaïch toång theå Paris (SDRIF) ñaõ xaùc coâng nhaän laø khu daân cö phaùt thaûi thaáp, caàn thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông, xu theá taêng
ñònh muïc tieâu phaùt trieån ñoâ thò vôùi tieâu chí veà coù ñaùnh giaù taùc ñoäng cuûa döï aùn phaùt trieån ñoâ maät ñoä cö truù laø coù duy nhaát thaønh phoá Caàn
maät ñoä toái thieåu vaø ñöa ra moät loaït caùc coâng thò môùi quy moâ lôùn nhö vaäy seõ taùc ñoäng ntn thô laø taêng vaø bình quaân ñaát ôû ñoâ thò duy trì
cuï. Paris laø moät ví duï toát veà vieäc tham gia, tôùi caáp ñoâ thò, thuû ñoâ Seoul. töø 30m2/ng, TP.HCM coù maät ñoä cö truù khoâng
ñoàng thuaän cuûa 1300 chính quyeàn ñoâ thò, ch- ñoåi, thaønh phoá Haûi Phoøng giai ñoaïn 2004-
uaån bò trong quaù trình laäp quy hoaïch veà phaùt Kinh nghieäm veà kieåm soaùt maät 2010 thì giaûm, nhöng laïi taêng trôû laïi giai ñoaïn
trieån theo moâ hình ñoâ thò neùn. ñoä xaây döïng toái thieåu cho khu 2010-2015, thaønh phoá Ñaø Naüng maät ñoä cö
vöïc môùi truù giaûm vaø ñaát ôû bình quaân ñaàu ngöôøi taêng,
Chieán löôïc cuûa Melbourne laø taïo ra khu Yeâu caàu maät ñoä toái thieåu vaø toái ña ñeàu caàn thaønh phoá Haø Noäi coù maät ñoä cö truù giaûm 20%
vöïc taêng tröôûng nôi taäp trung nhieàu döï aùn thieát vì ñeå cho pheùp baûo veä xaây döïng quaù vaø bình quaân ñaát ôû taêng 20%.
phaùt trieån ñoâ thò môùi vaø hình thaønh Cöïc taêng möùc hoaëc taïo ra nhöõng aûnh höôûng veà aêch taéc
tröôûng ñoâ thò laø toå chöùc ñeå giuùp cho caùc hoaït giao thoâng, thieáu heä thoáng haï taàng kyõ thuaät Coù theå thaáy qua soá lieäu treân moät soá quan
ñoäng veà quy hoaïch vaø phaùt trieån taïi nhöõng vaø haï taàng xaõ hoäi, maát caùc khoâng gian môû, saùt sau:
khu vöïc taêng tröôûng ñeà ra. khoâng gian xanh... n Maät ñoä cö truù bình quaân cuûa ñoâ thò phuï
thuoäc vaøo caùc yeáu toá veà toác ñoä taêng daân soá
Kinh nghieäm veà phaùt trieån maät ñoä Neáu caùc thaønh phoá coù theå xaây döïng ñöôïc caùc trung bình ñoâ thò, toác ñoä cung caáp quyõ nhaø
cao vaø xaây döïng taäp trung khu ñoâ thò neùn ñuùng nghóa, vieäc kieåm soaùt ôû môùi taïi caùc ñoâ thò ñoù, thò hieáu veà nhaø ôû taïi
Quy hoaïch toaøn dieän Stockholm muïc tieâu naêng löôïng cho khu vöïc ñoù cuõng trôû neân deã caùc ñoâ thò, thu nhaäp trung bình cuûa daân cö
troïng ñieåm laø taïo ra nhöõng öu tieân phaùt trieån daøng (Salvador 2016). Nhaät Baûn ñaõ coâng boá taïi caùc ñoâ thò.
trong khu vöïc ñoâ thò hieän höõu vôùi Concept Höôùng daãn veà phaùt trieån thaønh phoá Phaùt thaûi
laø “xaây döïng caáu truùc thaønh phoá höôùng noäi”. thaáp laø moät trong nhöõng taøi lieäu chính saùch ñeå n Nhìn chung, giai ñoaïn 2004-2015, boán ñoâ
Ví duï nhö aùp duïng thueá ñeå haïn cheá söû duïng khuyeán khích chính quyeàn ñòa phöông höôùng thò tröø thaønh phoá Haø Noäi ñeàu coù daân soá ñoâ
xe oâ toâ coù theå seõ xong haønh vôùi quy ñònh tôùi phaùt trieån ñoâ thò phaùt thaûi thaáp. Vaøo thaùng thò taêng tröôûng töø 1,5% cho ñeán 2,1%. Hai
veà giôùi haïn ranh giôùi taêng tröôûng. Noù coù 8 naêm 2010, MLIT ñaõ xaây döïng “Höôùng daãn thaønh phoá lôùn nhaát ñeàu coù toác ñoä taêng tröôûng
taùc duïng laøm cho coäng ñoàng vaø nhaø ñaàu tö cho xaây döïng thaønh phoá phaùt thaûi thaáp”. thaønh phoá cao, TP.HCM laø ñoâ thò lôùn nhöng
seõ haønh ñoäng döïa treân nhöõng quy luaät thò Caùch tieáp caän cuûa phaùt trieån ñoâ thò môùi vaãn duy trì toác ñoä taêng tröôûng cao nhaát treân
tröôøng vaø seõ haïn cheá phaùt trieån taïi khu vöïc Songdo (Haøn Quoác) laø tính toång theå vaø thoáng 2%, thaønh phoá Haø Noäi coù con soá taêng tröôûng
ven ñoâ. AÙp duïng chính saùch thueá ñoái vôùi nhaát veà coâng ngheä, taïo ra thaønh phoá töông cao nhaát nhöng cuõng moät phaàn töø saùt nhaäp
ngöôøi söû duïng GTCC coù theå coù nhöõng taùc laïi vaø thaønh phoá coâng ngheä cao. Thieát keá ranh giôùi haønh chính naêm 2008.
duïng tích cöïc tôùi chính saùch taêng maät ñoä, xaây
döïng neùn vaø ñaàu tö GTCC nhaèm giaûm vieäc Taêng tröôûng daân soá giai ñoaïn 2004-2015 cuûa 05 thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông
söû duïng giao thoâng cô giôùi caù nhaân.
Kinh nghieäm veà phaùt trieån döï aùn
khu daân cö sinh thaùi
Phaùt trieån caùc khu ñoâ thò môùi laø nhu caàu
raát caàn thieát taïi haàu heát caùc quoác gia ñang
phaùt trieån vaø taêng tröôûng. Nhöõng phaùt trieån
môû roäng coù traät töï vaø taêng maät ñoä taïi khu vöïc
laøng xoùm hieän höõu cuõng laø nhöõng ñieåm töông Ñeà taøi NCKH troïng ñieåm BXD, Moâ hình vaø quaûn lyù phaùt trieån ñoâ thò neùn beàn vöõng
46 SË 94 . 2018
- Toång quan maät ñoä cö truù vaø ñaát ôû ñoâ thò bình quaân caùc ñoâ thò tröïc thuoäc TW naêm 2015
Qua soá lieäu toång quan baûng, hai thaønh phoá
lôùn nhaát laø Haø Noäi vaø TP.HCM ñeàu coù toác
ñoä taêng tröôûng daân soá nhö nhau giai ñoaïn
2010-2015, nhöng thaønh phoá Haø Noäi coù toác
ñoä phaùt trieån ñaát ôû cao hôn so vôùi TP.HCM
vôùi maät ñoä cö truù thaáp hôn nhieàu so vôùi
TP.HCM.
Ñeà taøi NCKH troïng ñieåm BXD, Moâ hình vaø quaûn lyù phaùt trieån ñoâ thò neùn beàn vöõng
Ñaø Naüng, Caàn Thô, Haûi Phoøng coù toác ñoä Toång quan maät ñoä cö truù vaø ñaát xaây döïng ñoâ thò BQ caùc ñoâ thò loaïi I naêm 2015
taêng tröôûng daân soá laàn löôït laø 1,67%, 1,53%
vaø 1%, laïi theå hieän xu theá khaùc, Ñaø Naüng vaø
Caàn Thô phaùt trieån ñaát ôû nhanh hôn so vôùi
Haûi phoøng nhöng maät ñoä cö truù laïi thaáp vaø
bình quaân ñaát ôû ñaàu ngöôøi cao hôn so vôùi
Haûi Phoøng.
Theo soá lieäu phaân tích toång hôïp ôû treân haàu
heát caùc ñoâ thò ñeàu coù taêng tröôûng (+) veà ñaát
ñai xaây döïng, trong khí ñoù tyû leä daân cö khoâng
phaûi taát caû ñeàu taêng, caùc ñoâ thò Nam Ñònh,
Vinh, Quy Nhôn, Dieãn Chaâu, Quaûng Ngaõi coù
taêng tröôûng daân soá aâm (-).
Ñeà taøi NCKH troïng ñieåm BXD, Moâ hình vaø quaûn lyù phaùt trieån ñoâ thò neùn beàn vöõng
Toång quan veà moái quan heä taêng tröôûng ñaát ñai vaø daân soá caùc ñoâ thò loaïi I naêm 2015
Ñeà taøi NCKH troïng ñieåm BXD, Moâ hình vaø quaûn lyù phaùt trieån ñoâ thò neùn beàn vöõng
SË 94 . 2018 47
- Sô ñoà so saùnh phaân boá daân cö theo khoaûng caùch tôùi trung taâm cuûa caùc ñoâ thò lôùn
töông töï nhö vaäy taïi Ñaø Naüng, Caàn Thô vaø
Vuõng Taøu. Rieâng ñoái vôùi thaønh phoá Nha
Trang, trong baùn kính 1-5km maät ñoä daân soá
cao 230 ngöôøi/ha giaûm ñoät ngoät xuoáng 20
ngöôøi/ha.
Töø phaân tích ôû treân coù theå daãn tôùi keát luaän veà
ñaëc ñieåm neùn taïi caùc ñoâ thò lôùn cuûa Vieät Nam
döïa treân khoaûng caùch nhö sau:
n Coù söï phaân hoùa roõ raøng veà hình thaùi xaây
döïng maät ñoä cao giöõa caùc ñoâ thò lôùn treân 5
trieäu daân nhö Haø Noäi vaø TP.HCM, vôùi ñoä
phuû khoâng gian taäp trung roäng lôùn hôn, maëc
duø Haø Noäi coù bò aûnh höôûng bôûi yeáu toá haønh
chính veà môû roäng ñoâ thò, nhöng nhöõng ñaëc
ñieåm veà hình thaùi xaây döïng taäp trung vaãn theå
hieän tính chaát xaây döïng quy moâ vaø maät ñoä
cao cuûa Haø Noäi.
n Trong nhoùm caùc ñoâ thò nhoû hôn, tröïc thuoäc
trung öông nhö Haûi Phoøng, Caàn Thô, Ñaø
Naüng thì Haûi Phoøng noåi troäi hôn veà möùc ñoä
taäp trung daân cö so vôùi Ñaø Naüng vaø Caàn
Sô ñoà phaân boá daân cö theo khoaûng caùch tôùi trung taâm cuûa ñoâ thò lôùn
Thô. Ngoaøi ra Caàn Thô laø thaønh phoá coù ñaëc
ñieåm vuøng soâng nöôùc, neân coù ñaëc ñieåm
khaùch quan laøm cho maät ñoä daân soá thaáp hôn
so Ñaø Naüng.
n Caùc ñoâ thò loaïi 1 khaùc ñöôïc löïa choïn ñeå
phaân tích, ñoâ thò tænh lî nhö Nha Trang,
Vuõng Taøu vaø Bieân Hoøa coù nhöõng ñaëc ñieåm
khaù khaùc bieät laø caáu truùc daân cö taäp trung,
cuï theå Bieân Hoøa coù phaân boá daân cö töông
ñoái cao vaø ñoàng ñeàu phaân boá trong baùn kính
1-10km, coøn thaønh phoá Vuõng Taøu vaø Nha
trang coù caáu truùc neùn khaùc nhau roõ raøng,
nhö ñaõ neâu ôû treân thaønh phoá Nha trang coù
caáu truùc neùn taäp trung taïi daûi ven bieån, coøn
thaønh phoá Vuõng Taøu laïi daøn traûi ñoàng ñeàu
Khoaûng caùch vaø phaân boá daân cö moâ treân 1 trieäu daân, maät ñoä xaây döïng taäp hôn treân dieän roäng.
cuûa caùc ñoâ thò lôùn trung trong baùn kính töø 1-15km, ñoâ thò caøng
Trong nghieân cöùu veà khoaûng caùch vaø phaân lôùn thì ñoä phaân boá taäp trung caøng ñöôïc môû Keát luaän vaø kieán nghò
boá daân cö cuûa caùc ñoâ thò lôùn, caùc ñoâ thò coù roäng. Trong baùn kính 1-10 km, thaønh phoá haø Nhu caàu phaùt trieån ñoâ thò neùn, xaây döïng coâng
caáu truùc neùn khaùc nhau. Haàu nhö caùc ñoâ thò noäi thaáy söï cheânh leäch roõ raøng veà maät ñoä trình cao taàng, phaùt trieån theo chieàu “ñöùng” laø
coù quy moâ treân 1 trieäu daân thì phaân boá daân daân soá töø 150 ngöôøi/ha xuoáng coøn 65 ngöôøi/ xu theá taát yeáu ñöôïc nhieàu hoïc giaû trong nöôùc
cö maät ñoä taäp trung trong baùn kính 10km. ha, ñoái vôùi TP.HCM thì ñoä phaân boá maät ñoä vaø quoác teá döï baùo. Tuy nhieân, tuøy thuoäc vaøo
Caùc ñoâ thò nhoû hôn thì taäp trung trong voøng cao roäng hôn so vôùi thaønh phoá Haø Noäi, trong ñieàu kieän KT-XH vaø ñònh höôùng chieán löôïc
baùn kính 1-5km. baùn kính 1-15km, TP.HCM coù maät ñoä daân soá ñoâ thò hoùa cuûa moãi quoác gia, moâ hình vaø giaûi
giaûm töø 108 ngöôøi/ha xuoáng cong 42 ngöôøi/ phaùp quaûn lyù phaùt trieån ñoâ thò neùn seõ ñöôïc
Taát caû caùc ñoâ thò ñeàu coù maät ñoä daân cö cao ha. thay ñoåi phuø hôïp. ÔÛ Vieät Nam hieän nay, xu
trong baùn kính 1-5km, cao nhaát laø thaønh theá ñoâ thò neùn theå hieän thoâng qua caùc hình
phoá Haø Noäi, roài ñeán TP.HCM, Haûi Phoøng Thaønh phoá Haûi phoøng coù daân cö taäp trung thöùc phaùt trieån döï aùn taùi thieát trong ñoâ thò hieän
vaø Nha trang. chuû yeáu trong baùn kính 1-5km töø trung taâm höõu, döï aùn caûi taïo chung cö cuõ, chuyeån ñoåi
thaønh phoá, maät ñoä bình quaân 240 ngöôøi/ha chöùc naêng coâng nghieäp, beänh vieän, cô sôû ñaïi
Nhö sô ñoà treân ta coù theå quan saùt thaáy trong vaø trong baùn kính töø 5-10km maät ñoä giaûm hoïc thaønh caùc döï aùn nhaø ôû, thöông maïi, hoãn
naêm thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông coù quy haún xuoáng coøn 55 ngöôøi/ha. Hieän töôïng hôïp, döï aùn xaây döïng caùc ñoâ thò vaø caùc khu ñoâ
48 SË 94 . 2018
- ≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝
thò môùi, caùc coâng trình cao taàng rieâng leû vaø caùc hình baûo toàn ña daïng sinh hoïc taïi caùc khu vöïc röøng ngaäp
thöùc phaân taùch, goäp thöûa xaây döïng coâng trình daân cö maën cho caùc ñoâ thò ven bieån, laø nhöõng thaùch thöùc raát
cao taàng trong ñoâ thò. Caùc caáu truùc thaønh phaàn cuûa lôùn veà phaùt trieån beàn vöõng ñoâ thò trong thôøi gian tôùi.
ñoâ thò neùn ñöôïc chia laøm boán caáp ñoä: Ñoâ thò neùn ña Theo chuyeân gia quy hoaïch GS.TS.KTS Salvador
trung taâm, ñoâ thò neùn (ñôn cöïc), khu vöïc neùn (khu ñoâ Perez Aroyo Haø Noäi nôi coù raát nhieàu caùc döï aùn Khu
thò hoaëc khu chöùc naêng), coâng trình neùn. Ñoâ thò neùn ña ñoâ thò môùi moïc leân nhö naám, ña phaàn laø chuùng naèm
trung taâm chæ xuaát hieän taïi caùc ñoâ thò coù quy moâ sieâu phaân taùn, baùm theo caùc truïc ñöôøng chính, ít mang
lôùn, cuï theå laø taïi Haø Noäi vaø TP.HCM ñaõ hình thaønh caáu tính keát noái veà maët caáu truùc, caûnh quan vaø dòch vuï haï
truùc naøy, vaø baùn kính môû roäng vaø duy trì maät ñoä cao taàng, bò boû hoang vaø khoâng coù ngöôøi ôû, nhìn chung
trong khoaûng caùch 1-15km chæ duy nhaát coù taïi Haø Noäi khoâng ít ñoâ thò raát thieáu tieän nghi, moâi tröôøng oâ nhieãm,
vaø TP.HCM. Caáu truùc khoâng gian naøy seõ tieáp tuïc môû giao thoâng hoãn loaïn.
roäng nhöng möùc ñoä neùn coøn phuï thuoäc vaøo tieán trình
hình thaønh maïng löôùi ñöôøng boä, vaø heä thoáng metro Nhöõng nhöôïc ñieåm treân coäng vôùi toác ñoä hình thaønh
taøu ñieän taïi hai thaønh phoá treân. Döï baùo TP.HCM seõ coù heä thoáng giao thoâng coâng coäng quy moâ noùi rieâng
25% daân cö ñoâ thò ñöôïc höôûng lôïi töø Metro naêm 2020. chöa baét kòp vôùi nhu caàu phaùt trieån cuûa caùc döï aùn,
caùc coâng trình haï taàng xaõ hoäi, tröôøng hoïc, coâng vieân,
Giai ñoaïn tieáp theo, neân laøm roõ caáu truùc neùn thaønh vöôøn hoa, chôï xanh coøn raát chaäm cheã so vôùi tyû leä
phaàn cuûa töøng ñoâ thò, ñaëc ñieåm, phaân boá vaø moái nhaø môùi ñöa vaøo söû duïng, ñieàu kieän cô sôû haï taàng
quan heä vôùi ñònh höôùng quy hoaïch vaø nhu caàu cuûa cuûa caùc khu vöïc ñoâ thò hieän höõu coøn quaù thaáp so
thò tröôøng. vôùi yeâu caàu cuûa caùc khoâng gian ñoâ thò taùi thieát. Do
haï taàng vaø caûnh quan ñoâ thò chöa ñoàng boä vaø hoaøn
Caùc cô sôû phaùp lyù veà quy hoaïch vaø quaûn lyù phaùt trieån thieän, khaùi nieäm ñoâ thò maät ñoä cao bò ñaùnh ñoàng vôùi
cuõng laø cô sôû quan troïng ñònh höôùng cho phaùt trieån hình aûnh cuûa söï ñoâng ñuùc, chaät choäi, oâ nhieãm nhö
ñoâ thò neùn beàn vöõng. Luaät Quy hoaïch ñoâ thò, Luaät hình aûnh cuûa haø Noäi hieän nay. Ñeà xuaát laø treân cuøng
Quaûn lyù phaùt trieån ñoâ thò, Heä thoáng QCXDVN, Luaät moät ñôn vò dieän tích ñaát ñoâ thò, ngöôøi daân caàn coù
Thuû ñoâ, caùc ñoà aùn quy hoaïch chung ñoâ thò laø coâng nhieàu dieän tích ôû hôn, khoâng gian xanh vaø khoâng
cuï ñeå quaûn lyù phaùt trieån ñoâ thò. Nhöõng nghieân cöùu veà gian coâng coäng nhieàu hôn, xaây döïng nhieàu nhaø cao
ñaùnh giaù taùc ñoäng cuûa caùc ñoà aùn quy hoaïch, heä thoáng taàng hôn.
quy chuaån, tieâu chuaån ñoái vôùi caùc hoaït ñoäng phaùt
trieån neâu treân cuõng raát quan troïng. Söï khaùc bieät giöõa
quy hoaïch vaø thöïc hieän quy hoaïch do thöïc teá khaùch
quan veà nhu caàu xaõ hoäi, moät phaàn cuõng do nhöõng baát
caäp trong nhöõng noäi dung veà quaûn lyù phaùt trieån ñoâ thò.
Chieán löôïc höôùng tôùi chaát löôïng ñoâ thò khoâng neân chæ
döøng laïi nhöõng quy ñònh, chæ tieâu maät ñoä, maø khuyeán
khích nhöõng thieát keá ñoâ thò chaát löôïng, taïo söùc haáp
daãn, khuyeán khích söï saùng taïo vaø söï tham gia.
Xu theá phaùt trieån neùn dieãn ra chuû yeáu taïi caùc ñoâ thò Taøi Lieäu Tham khaûo:
lôùn nôi coù nhu caàu cao hôn veà quyõ ñaát thöông maïi, 1. GS. TS. Leâ Hoàng Keá (1990) Sinh thaùi ñoâ thò trong quaù trình
quy hoaïch vaø xaây döïng ñieåm daân cö ôû Vieät Nam.
nhaø ôû, dòch vuï phuïc vuï cho caùc hoaït ñoäng kinh teá cuûa 2. TS. Traàn Minh Huøng (2018), Thích öùng moâ hình ‘khu ñoâ thò
ñoâ thò. Vôùi nhaän ñònh toång quan treân xu theá naøy dieãn neùn’ trong quaù trình taùi thieát khoâng gian ñoâ thò taïi Haø Noäi.
3. TS. Phoù Ñöùc Tuøng (2017), Toång quan Lyù thuyeát veà ñoâ thò
ra taïi Haø Noäi, TP.HCM, vaø moät soá ñoâ thò lôùn khaùc vôùi neùn treân theá giôùi.
quy moâ töø 200.000 ngöôøi trôû leân. Beân caïnh nhöõng 4. NCS. Leâ Kieàu Thanh, (2016) Toång keát kinh nghieäm Nhaät baûn
trong phaùt trieån moâ hình ñoâ thò neùn beàn vöõng.
öu ñieåm veà cung caáp quyõ khoâng gian quy moâ vôùi
5. NCS. Leâ Kieâu Thanh, (2016) toång quan kinh nghieäm quoác teá
chi phí tieát kieäm hôn, moâ hình ñoâ thò neùn ñaõ theå hieän veà chính saùch phaùt trieån ñoâ thò neùn treân theá giôùi.
nhieàu nhöôïc ñieåm veà chaát löôïng giao thoâng (haøng 6. Toång luaän quy hoaïch vaø thieát keá ñoâ thò neùn (2015, Trung taâm
thoâng tin BXD).
naêm theo Vietnamet 9/6/2014, TP.HCM toán keùm chi 7. Quy hoaïch moâi tröôøng vaø phaùt trieån ñoâ thò beàn vöõng.
phí cho aùch taéc giao thoâng laø 1,2 tyû USD), dòch vuï haï 8. Moâ hình vaø giaûi phaùp quaûn lyù xaây döïng theo quy hoaïch ñoâ
thò sinh thaùi Taïi Haø noäi, NCS Ñoã Bình Minh (Ñaïi hoïc kieán truùc
taàng xaõ hoäi cuûa caùc khu vöïc xung quanh döï aùn cao Haø Noäi).
taàng, cuõng nhö quan ñieåm veà baûo toàn giaù trò di saûn 9. Portland, Hoa Kyø. Ranh giôùi taêng tröôûng ñoâ thò, Khaùi nieäm
Taêng tröôûng 2040 (xuaát baûn naêm 1995), TOD (Portland
veà kieán truùc caûnh quan cuûa ñoâ thò nhö khu vöïc noäi ñoâ
Streetcar, MAX), saùng kieán “ khu phoá 20 phuùt”.
lòch söû Haø Noäi vaø TP.HCM, nhöõng khoâng gian coâng 10. Soå tay quy hoaïch vaø thieát keá ñoâ thò (Myõ 2006)- Urban
coäng quan troïng khaùc nhö bôø bieån, cuø lao taïi caùc ñoâ Planning and Urban Design
11. Huynh Du (2015), Khu ñoâ thò môùi Phuù Myõ Höng ôû thaønh
thò ven bieån vaø nhöõng khoâng gian töï nhieân nhaïy caûm phoá Hoà chí minh: thaønh coâng chæ laø 1 phaàn khi quan saùt treân
coù giaù trò veà caân baèng sinh thaùi, ñieàu hoøa ngaäp luït, böùc tranh toång theå
SË 94 . 2018 49
nguon tai.lieu . vn
