Xem mẫu
- MÊy vÊn ®Ò vÒ x©y dùng nhµ n−íc ph¸p quyÒn
ë viÖt nam hiÖn nay
Vò träng dung(*)
ViÖt Nam, lý thuyÕt ®Çy ®ñ vµ cã cña nhµ n−íc XHCN tr−íc ®ã, võa ph¶i
ëtÝnh thuyÕt phôc vÒ nhµ n−íc ph¸p b¾t kÞp nh÷ng tiÕn bé mau lÑ, sù ph¸t
quyÒn XHCN ra ®êi muén h¬n sù triÓn chãng mÆt cña c¸c vßng quay lîi
nghiÖp x©y dùng CNXH. Tõ §¹i héi nhuËn cña thÞ tr−êng hiÖn ®¹i, ®· lµm
§¶ng Céng s¶n ViÖt Nam lÇn thø III cho viÖc x©y dùng Nhµ n−íc ph¸p quyÒn
(n¨m 1960), chóng ta ®· cã Nhµ n−íc XHCN cña chóng ta hiÖn nay gÆp mu«n
XHCN, nh−ng ®ã lµ Nhµ n−íc trong c¬ vµn khã kh¨n.
chÕ qu¶n lý tËp trung, bao cÊp. Tuy ®· Cã thÓ nãi, vÊn ®Ò ®Çu tiªn cña qu¸
cã hiÕn ph¸p vµ luËt ph¸p, nh−ng rÊt tr×nh x©y dùng Nhµ n−íc ph¸p quyÒn
nhiÒu quan hÖ h×nh sù vµ d©n sù ®Òu XHCN ë n−íc ta hiÖn nay lµ lµm sao
vËn ®éng theo chØ thÞ, phong trµo vµ ý kh«ng chØ cã lý thuyÕt tiÕn bé, mµ cßn
kiÕn cña mét sè c¸ nh©n cã quyÒn lùc. cÇn hiÖn thùc hãa lý thuyÕt Êy trong
HÖ thèng luËt ph¸p cßn s¬ sµi, ch−a nh÷ng b−íc ®i thùc tiÔn ch¾c ch¾n. ViÖc
toµn diÖn. Sau §¹i héi §¶ng lÇn thø VI x©y dùng hÖ thèng lý thuyÕt nhµ n−íc
(n¨m 1986), chóng ta ph¸t triÓn ®Êt
ph¸p quyÒn XHCN trong c¬ chÕ thÞ
n−íc theo thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng
tr−êng ph¶i chÝnh x¸c, n¨ng ®éng vµ
®Þnh h−íng XHCN, cã mèi quan hÖ quèc
thiÕt thùc. (*)
tÕ réng lín; còng tõ ®©y lý thuyÕt vÒ
1. Theo quan ®iÓm m¸c xÝt, b¶n chÊt
nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN míi trë
giai cÊp cña nhµ n−íc XHCN lµ chuyªn
thµnh mét nhu cÇu x· héi cÊp b¸ch.
chÝnh v« s¶n. X©y dùng nhµ n−íc ph¸p
N−íc ta ph¸t triÓn c¬ chÕ thÞ tr−êng quyÒn XHCN trong thÓ chÕ kinh tÕ thÞ
sau thêi bao cÊp, cho nªn hÖ thèng luËt tr−êng hiÖn nay ë ta ®ång nghÜa víi viÖc
ph¸p ®Ó ®iÒu chØnh nÒn kinh tÕ thÞ nã ph¶i lµ s¶n phÈm cña chuyªn chÝnh
tr−êng ph¸t triÓn muén h¬n hÖ thèng v« s¶n. Nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN cña
luËt ph¸p cña nh÷ng n−íc t− b¶n ph¸t chóng ta hiÖn nay ®· kÕ thõa nhiÒu kiÓu
triÓn. RÊt nhiÒu vÊn ®Ò vÒ x©y dùng nhµ n−íc tr−íc vµ sau C¸ch m¹ng th¸ng
luËt ph¸p cña nhµ n−íc ph¸p quyÒn cña T¸m n¨m 1945 ë n−íc ta. §ã lµ Nhµ
chóng ta hiÖn nay ®· dùa trªn c¬ së nÒn n−íc c«ng, n«ng, binh chuyÓn sang Nhµ
luËt ph¸p cña mét sè n−íc t− b¶n. §é n−íc d©n chñ nh©n d©n. HiÕn ph¸p n¨m
trÔ cña nhµ n−íc XHCN trong thÓ chÕ
kinh tÕ thÞ tr−êng võa ph¶i kh¾c phôc (*)
PGS.TS. TriÕt häc, Gi¶ng viªn Cao cÊp Khoa TriÕt
nh÷ng c¬ chÕ xin cho, c¬ chÕ b×nh qu©n häc, Häc viÖn ChÝnh trÞ - Hµnh chÝnh Khu vùc I.
- 14 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 6.2014
1946 x¸c ®Þnh Nhµ n−íc ta lµ Nhµ n−íc Khi cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p tiÕn
ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa. Sau n¨m hµnh ch−a ®−îc mét n¨m, ®Êt n−íc
1976, Nhµ n−íc ta lµ Nhµ n−íc XHCN. ®ang trong thêi kú cùc kú khã kh¨n,
Cã thÓ nãi, ë ViÖt Nam, tÊt c¶ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ph¶i viÕt cuèn
nh÷ng kiÓu nhµ n−íc c«ng, n«ng, binh; Söa ®æi lèi lµm viÖc, v¹ch râ mét bé
ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa hay nhµ phËn kh«ng nhá c¸c «ng quan c¸ch
n−íc XHCN ®Òu lµ Nhµ n−íc cña d©n, m¹ng ®i ng−îc l¹i nguyªn t¾c x©y dùng
do d©n, v× d©n; bëi v× chÝnh quyÒn cña nhµ n−íc cña d©n, do d©n vµ v× d©n.
c¸c nhµ n−íc ®ã lµ cña nh©n d©n, qu©n Tr¶i qua 68 n¨m x©y dùng nhµ n−íc
®éi do nh©n d©n x©y dùng, c«ng an t¸c cña d©n, do d©n, v× d©n, chóng ta thÊy
nghiÖp v× nh©n d©n, thËm chÝ c¸c nghÖ thùc tiÔn x©y dùng kiÓu nhµ n−íc nµy
sÜ còng tõ nh©n d©n mµ ra, c¸c nhµ gi¸o ®· gÆp mu«n vµn khã kh¨n. Nguyªn
do nh©n d©n phong tÆng. Kh¸i niÖm nh©n chÝnh cña nã, cã thÓ nãi, lµ:
nµy, ®Æc tr−ng nµy do Chñ tÞch Hå ChÝ Tr−íc hÕt, hÖ thèng lý luËn, hÖ
Minh tiÕp thu cña A. Lincoln - Tæng thèng luËt ph¸p ®Ó x©y dùng c¸c kiÓu
thèng Hoa Kú vµo cuèi thÕ kû XIX. HiÕn nhµ n−íc nµy ë tõng thêi kú ph¸t triÓn
ph¸p n¨m 1946 ®· kh¼ng ®Þnh, tÊt c¶ cña ®Êt n−íc cßn s¬ sµi, kh«ng toµn diÖn
quyÒn hµnh trong n−íc lµ cña toµn thÓ vµ viÖc thùc thi ph¸p luËt ch−a thËt
nh©n d©n ViÖt Nam, kh«ng ph©n biÖt chÆt chÏ.
nßi gièng, trai g¸i, giµu nghÌo, giai cÊp,
Nguyªn nh©n thø hai, tr×nh ®é d©n
t«n gi¸o. Nh©n d©n quyÕt ®Þnh vËn
trÝ vµ nhËn thøc chung cña x· héi vÒ
mÖnh cña quèc gia. H×nh thøc d©n chñ
nhµ n−íc ph¸p quyÒn cßn nhiÒu h¹n chÕ
trùc tiÕp lµ tr−ng cÇu d©n ý.
dÉn ®Õn viÖc vËn dông vµ thùc hiÖn
TÊt c¶ nh÷ng kiÓu nhµ n−íc ë ViÖt ch−a hiÖu qu¶.
Nam tõ C¸ch m¹ng th¸ng T¸m n¨m
Nguyªn nh©n thø ba thuéc vÒ c¬ chÕ
1945 ®Õn nay, vÒ mÆt lý thuyÕt mµ nãi
®iÒu hµnh ®Êt n−íc. C¬ chÕ ®ã b¾t
®Òu lµ nhµ n−íc do nh©n d©n bÇu ra vµ
nguån tõ chÝnh s¸ch qu¶n lý vµ l·nh
®Òu lµ nhµ n−íc phôc vô nh©n d©n, nhµ
®¹o. VÊn ®Ò tèi cao lµ vÊn ®Ò §¶ng cÇm
n−íc kh«ng cã ®Æc quyÒn, ®Æc lîi; lµ nhµ
quyÒn. Trong §¶ng ph¶i cã mét c¬ chÕ
n−íc trong s¹ch, nhµ n−íc d©n chñ. C¸n
d©n chñ thùc sù. Kh«ng cã lîi Ých nhãm,
bé cña nhµ n−íc lµ ®Çy tí cña nh©n d©n
kh«ng cã lîi Ých côc bé, tÊt c¶ ph¶i l¾ng
chø kh«ng ph¶i lµ quan c¸ch m¹ng.
nghe nh©n d©n, phôc vô nh©n d©n vµ v×
Tuy nhiªn, cã thÓ thÊy, gi÷a lý lîi Ých cña ®¹i ®a sè nh©n d©n. Nãi ph¶i
thuyÕt vµ thùc tiÔn x· héi vÒ nhµ n−íc ®i ®«i víi lµm. Ph¶i cã ph−¬ng ph¸p
cña d©n, do d©n, v× d©n ®· cã mét ho¹t ®éng thùc tÕ vµ nh¹y bÐn, kh«ng
kho¶ng c¸ch. Ngay tõ n¨m 1945, chØ quan liªu.
sau khi Tuyªn ng«n ®éc lËp ra ®êi 45
ngµy, Cô Hå ®· háa tèc göi th− cho ñy Trong qu¸ tr×nh l·nh ®¹o x©y dùng
ban nh©n d©n c¸c lµng, c¸c huyÖn, c¸c Nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN ë n−íc ta,
tØnh, c¸c kú trong c¶ n−íc vÒ mét thùc ng−êi ta nhËn thÊy cã mét sè bÊt cËp
tÕ lµ cã nhiÒu ng−êi ®· vi ph¹m ph¸p nh− sau:
luËt, vi ph¹m hiÕn ph¸p, léng quyÒn, Thø nhÊt, gi÷a bé m¸y l·nh ®¹o vµ
®éc quyÒn, ph¶n béi l¹i nguyªn t¾c x©y hÖ thèng c¸c c¬ quan nhµ n−íc cång
dùng nhµ n−íc cña d©n, do d©n, v× d©n. kÒnh, chång chÐo t¹o ra nhiÒu lùc c¶n.
- MÊy vÊn ®Ò… 15
Thø hai, do bé m¸y cång kÒnh dÉn ta cÇn nhËn thøc l¹i vµ nghiªn cøu s©u
®Õn ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶. §iÒu ®ã h¬n lý luËn m¸c xÝt trong viÖc x©y dùng
khiÕn cho viÖc x©y dùng vµ thùc hiÖn Nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN ë n−íc ta.
nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN trë nªn Ba lµ, kiÓu nhµ n−íc ph¸p quyÒn
kÐm hiÖu lùc trong sù chuyÓn biÕn mau XHCN trong thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng
chãng cña c¬ chÕ thÞ tr−êng. ®Æt ra mét vÊn ®Ò lý luËn rÊt míi mµ
Thø ba, ch−a tæng kÕt, kh¸i qu¸t chóng ta ch−a x©y dùng minh b¹ch vµ
®−îc vÒ mÆt lý luËn r»ng, thÕ nµo lµ thuyÕt phôc. Nhµ n−íc ph¸p quyÒn
nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN trong c¬ XHCN lµ kiÓu nhµ n−íc g×? Cã ph¶i kiÓu
chÕ thÞ tr−êng, cã sù qu¶n lý cña nhµ nhµ n−íc tam quyÒn ph©n lËp kh«ng?
n−íc trong bèi c¶nh héi nhËp víi nÒn Tam quyÒn ch¾c h¼n lµ ®óng víi quyÒn
kinh tÕ quèc tÕ - nÒn kinh tÕ ®· cã khung lËp ph¸p, quyÒn t− ph¸p vµ quyÒn hµnh
luËt ph¸p hoµn chØnh vµ nghiªm ngÆt. ph¸p cña mäi nhµ n−íc hiÖn ®¹i. Nh−ng
Thùc tiÔn ®ã ®ang ®Æt ra hµng lo¹t ba quyÒn Êy cã ph©n lËp kh«ng l¹i lµ
vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ x©y dùng mét vÊn ®Ò rÊt quan träng cña viÖc x©y
Nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN ë n−íc ta dùng nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN. ë
hiÖn nay. §ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò: ®©y, nã kh«ng chØ quyÕt ®Þnh quyÒn cña
Mét lµ, hÖ thèng lý luËn vÒ nhµ Quèc héi, quyÒn cña Tßa ¸n, quyÒn cña
n−íc chuyªn chÝnh v« s¶n trong thêi kú ChÝnh phñ, mµ nã cßn lµ vÊn ®Ò kh¸ch
qu¸ ®é lªn CNXH cã cÇn ®−îc nhËn thøc quan, d©n chñ trong ®iÒu hµnh ®Êt
l¹i kh«ng? Bëi hÖ thèng lý luËn Êy ra n−íc. NÕu nã kh«ng ph©n lËp th× ph©n
®êi tõ lóc ch−a cã nhµ n−íc ph¸p quyÒn ra tam quyÒn nh− vËy ®Ó lµm g×?
XHCN phæ biÕn. H¬n n÷a, tr¶i qua mÊy X©y dùng Nhµ n−íc ph¸p quyÒn
chôc n¨m øng dông hÖ thèng lý luËn Êy XHCN ë ViÖt Nam kh«ng chØ ®æi míi tæ
®Ó x©y dùng Nhµ n−íc XHCN ë Liªn X« chøc vµ ho¹t ®éng cña Quèc héi, lµm cho
vµ §«ng ¢u; song, ®Õn nay nh÷ng nhµ Quèc héi trë thµnh mét c¬ quan lËp
n−íc Êy ®· sôp ®æ. ph¸p ®Æt nÒn mãng cho mäi ho¹t ®éng
Hai lµ, hÖ thèng lý luËn vÒ nhµ n−íc ph¸t triÓn thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng,
chuyªn chÝnh v« s¶n ra ®êi trong mét mµ cßn ph¸t huy m¹nh mÏ tÝnh d©n chñ,
cuéc ChiÕn tranh L¹nh, khi c¸i nh×n cßn tÝnh c«ng khai, tÝnh ph¶n biÖn trªn c¬ së
phiÕn diÖn, gi¸o ®iÒu! Khi nghÜ vÒ ng−êi hÖ thèng ph¸p luËt, ph¸p lÖnh tiÕn bé
céng s¶n, vÒ CNXH, ta nãi rÊt nhiÒu mµ Quèc héi ban hµnh; X©y dùng mét
“cùc kú” vµ “hÕt søc”, r»ng: “Ta cø nghÜ ChÝnh phñ lµm viÖc cã hiÖu lùc, khoa
®ång chÝ råi th× kh«ng ai xÊu n÷a”, “Ta häc, th«ng minh, thèng nhÊt, trong s¹ch
nhÊt quyÕt ®ång hå Liªn X« tèt h¬n vµ v÷ng m¹nh. ChÝnh phñ Êy ph¶i cã
®ång hå Thôy SÜ... M−êng t−îng r»ng mét c¬ chÕ kiÓm so¸t ®Ó nã kh«ng thÓ
tr¨ng Trung Quèc trßn h¬n tr¨ng n−íc léng quyÒn, lµm sai ph¸p luËt; Vµ, cÇn
Mü” (ViÖt Ph−¬ng, 1970, tr.68-69), ®Õ ph¶i hoµn thiÖn chÝnh s¸ch ph¸p luËt vÒ
quèc Mü lµ con hæ giÊy,v.v... §Õn nay, h×nh sù, d©n sù, thñ tôc tè tông t−
mét thÕ giíi ph¼ng ®· h×nh thµnh, ph¸p. §æi míi hÖ thèng tæ chøc tßa ¸n
nhiÒu lý luËn vÒ x©y dùng nhµ n−íc d©n theo thÈm quyÒn xÐt xö ®éc lËp.
chñ cña giai cÊp t− s¶n ®· ®−îc ph©n 2. Cã thÓ nãi r»ng, nhiÒu vÊn ®Ò cèt
tÝch s©u h¬n... V× nh÷ng lý do ®ã, chóng tö cña Nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN
- 16 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 6.2014
ch−a cã gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó t¨ng cña chóng ta sÏ t¹o nªn nh÷ng ¸ch t¾c,
c−êng sù ph¸t triÓn cña nã. Nhµ n−íc nh÷ng ph¶n ®éng lùc. Trong vßng mÊy
nµy ®· thùc sù lµ cña d©n, do d©n, v× chôc n¨m võa qua, do v¨n hãa cña
d©n ch−a? Trong Nhµ n−íc ph¸p quyÒn chóng ta cßn ch−a thùc sù ph¸t triÓn
XHCN cña chóng ta hiÖn nay rÊt nhiÒu ®ång bé gi÷a v¨n hãa vËt chÊt vµ v¨n
hÖ thèng chuÈn mùc l¹c hËu, kh«ng hãa tinh thÇn, gi÷a lîi Ých tËp thÓ vµ lîi
ph¶n ¸nh tr×nh ®é tiªn tiÕn cña nhµ Ých c¸ nh©n, gi÷a truyÒn thèng vµ hiÖn
n−íc ph¸p quyÒn XHCN. Trong viÖc ®¹i, gi÷a d©n téc vµ quèc tÕ, gi÷a con
qu¶n lý vÒ lao ®éng, nhiÒu lo¹i h×nh lao ng−êi víi tù nhiªn, cho nªn viÖc x©y
®éng gi¶n ®¬n l¹i cã gi¸ trÞ h¬n lo¹i h×nh dùng Nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN ®·
lao ®éng phøc t¹p. Cã nh÷ng c«ng tr×nh gÆp mu«n vµn khã kh¨n. Qu¶n lý x· héi
cña nh÷ng gi¸o s−, viÖn sÜ, nghÖ sÜ nh©n yÕu kÐm, tÖ n¹n x· héi gia t¨ng, ý thøc
d©n, nhµ gi¸o nh©n d©n ®Çu t− nhiÒu c«ng d©n kÐm, hÖ thèng luËt ph¸p
n¨m, nhiÒu chÊt x¸m nh−ng thï lao rÊt kh«ng ®−îc gi¸o dôc cã hÖ thèng. NhiÒu
thÊp. Trong hÖ thèng thang l−¬ng cña ng−êi trong bé m¸y hµnh ph¸p vµ c¶ bé
nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN, tõ phã m¸y t− ph¸p kh«ng n¾m v÷ng ph¸p
phßng, tr−ëng phßng, viÖn tr−ëng, viÖn luËt, bªn c¹nh ®ã cßn cã ng−êi cã hµnh
phã... th× cã thang l−¬ng; trong khi ®ã ®éng l¸ch luËt v× lîi Ých c¸ nh©n.
gi¸o s−, tiÕn sÜ, nghÖ sÜ nh©n d©n, nhµ
Cã thÓ nãi, cho ®Õn nay ch−a cã mét
gi¸o nh©n d©n do nhµ n−íc phong tÆng
hÖ thèng lý thuyÕt thuyÕt phôc vÒ vÊn
th× kh«ng cã mét chÕ ®é ®·i ngé g× vÒ
®Ò x©y dùng Nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN
vËt chÊt ngoµi tê giÊy chøng nhËn häc
trong thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng ë ViÖt
hµm, häc vÞ vµ danh hiÖu cña hä.
Nam. Chóng ta ®ang võa lµm võa rót
Quan ®iÓm vÒ Nhµ n−íc ph¸p quyÒn kinh nghiÖm, võa tæng kÕt, võa x©y dùng
XHCN cña ViÖt Nam nhÊn m¹nh tíi hÖ thèng lý luËn. ChÝnh v× thÕ, nÕu nãi
viÖc lÊy con ng−êi lµ trung t©m; khoa m« h×nh vÒ x©y dùng Nhµ n−íc ph¸p
häc, gi¸o dôc lµ quèc s¸ch hµng ®Çu. quyÒn XHCN ë ViÖt Nam nh− thÕ nµo th×
Tuy nhiªn, ®· nöa thÕ kû nay khoa häc thùc tÕ nã ch−a hoµn toµn ®Þnh h×nh.
vÉn ch−a cã sù bøt ph¸ thùc sù, gi¸o
dôc kh«ng theo kÞp sù ph¸t triÓn nhanh Nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN trong
chãng cña thùc tÕ ®Êt n−íc. Chóng ta c¬ chÕ thÞ tr−êng cã ®iÓm g× cÇn tiÕp thu
hay nãi vÒ Nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN vµ cã ®iÓm g× kh¸c víi nhµ n−íc ph¸p
cña chóng ta lµ −u viÖt h¬n nhµ n−íc quyÒn TBCN th× chóng ta ph¶i tiÕp tôc
ph¸p quyÒn TBCN, nh−ng nÒn gi¸o dôc chê ®îi thùc tiÔn tr¶ lêi. Nh÷ng vÊn ®Ò
cña c¸c n−íc t− b¶n ph¸t triÓn ®· cã míi n¶y sinh tõ thùc tiÔn x©y dùng Nhµ
truyÒn thèng vµ uy tÝn trong viÖc gi¸o n−íc ph¸p quyÒn XHCN ë ViÖt Nam sÏ
dôc con ng−êi mµ nhiÒu ng−êi trong gióp chóng ta tæng kÕt mét m« h×nh vÒ
chóng ta mong ®−îc ®Õn ®ã häc tËp. HÖ nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN ®−îc x©y
thèng chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc ta ch−a dùng trªn mét nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng do
thu hót vµ sö dông nh©n tµi, cho nªn §¶ng Céng s¶n l·nh ®¹o ra sao th× ®iÒu
n¹n ch¶y m¸u chÊt x¸m ®· lµm cho ®Êt ®ã cßn ®ang ë phÝa tr−íc.
n−íc ph¸t triÓn chËm ch¹p. 3. Cho ®Õn khi kÕt thóc thêi kú qu¸
Nh÷ng chÝnh s¸ch bÊt cËp trong viÖc ®é lªn CNXH ë n−íc ta, chóng ta ph¶i
x©y dùng Nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN x©y dùng thµnh c«ng Nhµ n−íc ph¸p
- MÊy vÊn ®Ò… 17
quyÒn XHCN ë ViÖt Nam. §ã lµ nhµ luËt ®¶m b¶o cho c¸ nh©n b×nh ®¼ng víi
n−íc cña d©n, do d©n vµ v× d©n. Râ rµng nhµ n−íc. Nhµ n−íc ph¶i cã thiÕt chÕ ®Ó
lµ ®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu ®ã, chóng ta thùc thi ph¸p luËt, kiÓm tra tÝnh hîp
ph¶i x©y dùng ®−îc hÖ thèng lý luËn vÒ hiÕn vµ hîp ph¸p cña ph¸p luËt.
nhµ n−íc ®ã. HÖ thèng lý luËn nµy ph¶i Nhµ n−íc ph¸p quyÒn cã mét sè ®Æc
lµm râ ba hÖ vÊn ®Ò: ®iÓm nh− sau:
HÖ vÊn ®Ò thø nhÊt, thÕ nµo lµ nhµ Mét lµ, nã t«n träng tÝnh tèi cao cña
n−íc ph¸p quyÒn? hÖ thèng ph¸p luËt mµ tr−íc hÕt lµ hiÕn
ph¸p víi t− c¸ch lµ mét ®¹o luËt c¬ b¶n
Nhµ n−íc ph¸p quyÒn trë thµnh mét cã gi¸ trÞ ph¸p lý chung vµ cao nhÊt.
häc thuyÕt chÝnh trÞ, ph¸p lý vµ triÕt Trong nhµ n−íc ph¸p quyÒn, mäi ng−êi
häc ®· xuÊt hiÖn trong thêi kú Khai ®Òu b×nh ®¼ng tr−íc ph¸p luËt vµ
s¸ng ë ch©u ¢u. Nã ph¶n ¸nh ý chÝ v−¬n nghiªm chØnh chÊp hµnh luËt ph¸p.
ra khái chÕ ®é phong kiÕn cña giai cÊp
Hai lµ, quyÒn lùc nhµ n−íc lµ quyÒn
t− s¶n vµ nguyÖn väng cña nh©n d©n
lËp ph¸p, quyÒn hµnh ph¸p vµ quyÒn t−
chèng chÕ ®é qu©n chñ ®éc ®o¸n, tËp
ph¸p do ba c¬ quan ®éc lËp ®¶m nhËn
quyÒn, chuyªn quyÒn cña nhµ vua. Nã
kiÓm so¸t vµ kiÒm chÕ lÉn nhau ®Ó ®Ò
lµ ngän cê cña c¸ch m¹ng t− s¶n, lµ chñ
phßng viÖc l¹m dông quyÒn lùc th−êng
thuyÕt x©y dùng nhµ n−íc ph¸p quyÒn
x¶y ra ®èi víi ng−êi cã quyÒn lùc.
t− s¶n. §ã lµ kiÓu nhµ n−íc hîp ph¸p,
nhµ n−íc khÕ −íc do nh©n d©n tËp hîp Ba lµ, nhµ n−íc ph¸p quyÒn ph¶i
d−íi khÈu hiÖu tù do, b×nh ®¼ng, b¸c ¸i. b¶o ®¶m cho c«ng d©n an toµn ph¸p lý
Trong nhµ n−íc ph¸p quyÒn, con ng−êi vÒ mäi ph−¬ng diÖn. C«ng d©n ph¶i cã
ph¶i t«n träng luËt ph¸p. Ai t«n träng tr¸ch nhiÖm ®¶m b¶o cho nhµ n−íc thùc
luËt ph¸p ng−êi Êy cã tù do ph¸t triÓn thi ®óng ph¸p luËt ®Ó t¹o thµnh hÖ
toµn diÖn n¨ng lùc, trÝ tuÖ vµ së thÝch thèng tµi ph¸n tiÖn lîi nhÊt cho nhu cÇu
cña m×nh. Ph¸p luËt lµ th−íc ®o duy tranh tông cña nh©n d©n.
nhÊt cña mét c«ng d©n trong nhµ n−íc Bèn lµ, nhµ n−íc ph¸p quyÒn cÇn
ph¸p quyÒn. C¸i g× luËt kh«ng cÊm, mäi cam kÕt ®Ó c¸c ®iÒu luËt cã hiÖu lùc trong
c«ng d©n ®Òu cã quyÒn lµm vµ c¸i g× luËt n−íc vµ hiÖu lùc quèc tÕ. Khi c«ng d©n
®· cÊm th× bÊt cø mét ng−êi nµo cã ®Þa thùc hµnh ®óng c¸c ®iÒu luËt th× hä ®−îc
vÞ x· héi ra sao còng kh«ng ®−îc lµm. nhµ n−íc b¶o hé ë mäi n¬i trªn tr¸i ®Êt.
§Ó ®¶m b¶o mäi ng−êi võa thi hµnh HÖ vÊn ®Ò thø hai lµ vÊn ®Ò ph¸p
ph¸p luËt võa cã nghÜa vô b¶o vÖ ph¸p quyÒn XHCN.
luËt, nhµ n−íc ph¸p quyÒn ph¶i ph©n ThÕ nµo lµ nhµ n−íc ph¸p quyÒn
quyÒn. §ã lµ quyÒn lËp ph¸p, quyÒn XHCN? §©y lµ mét vÊn ®Ò lín. Mét sè
hµnh ph¸p vµ quyÒn t− ph¸p. Nhµ n−íc ng−êi cho r»ng, nhµ n−íc ph¸p quyÒn
ph¸p quyÒn lµ mét nhµ n−íc mµ ë ®ã XHCN kh¸c víi nhµ n−íc ph¸p quyÒn t−
quyÒn vµ nghÜa vô cña tÊt c¶ vµ mçi s¶n ë bé luËt, c¸c ®iÒu luËt, ë hiÕn ph¸p;
ng−êi ®−îc ph¸p luËt ghi nhËn vµ b¶o sèng vµ lµm viÖc theo hiÕn ph¸p, luËt
hé. Cã thÓ nãi, nhµ n−íc ph¸p quyÒn lµ ph¸p XHCN kh¸c víi sèng vµ lµm viÖc
mét chÕ ®é x· héi mµ ë ®ã nhµ n−íc vµ theo hiÕn ph¸p, luËt ph¸p t− s¶n. Nhµ
c¸c c¸ nh©n ph¶i tu©n thñ ph¸p luËt, n−íc ph¸p quyÒn XHCN ë ViÖt Nam
nhµ n−íc ph¶i th«ng qua c«ng cô ph¸p võa theo HiÕn ph¸p ViÖt Nam ®−¬ng
- 18 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 6.2014
®¹i, võa theo ®Þnh h−íng t− t−ëng Hå ®é lªn CNXH. §Õn gi÷a thÕ kû XXI ta
ChÝ Minh. Theo t− t−ëng Hå ChÝ Minh vÉn thÊy nh÷ng ®Æc tr−ng nµy. C−¬ng
vÒ Nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN ë ViÖt lÜnh x©y dùng ®Êt n−íc trong thêi kú
Nam lµ nhµ n−íc cña d©n, do d©n vµ v× qu¸ ®é lªn CNXH (Bæ sung, ph¸t triÓn
d©n. §ã lµ kiÓu nhµ n−íc thèng nhÊt n¨m 2011) ®· chØ ra môc tiªu tæng qu¸t
b¶n chÊt giai cÊp c«ng nh©n víi tÝnh tõ nay ®Õn gi÷a thÕ kû XXI mµ chóng ta
nh©n d©n vµ tÝnh d©n téc. §ã lµ kiÓu h−íng ®Õn x©y dùng: “Nhµ n−íc ta lµ
nhµ n−íc kÕt hîp gi÷a ph¸p trÞ vµ ®øc Nhµ n−íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa
trÞ,... TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã t¹o ra b−íc cña nh©n d©n, do nh©n d©n, v× nh©n
ph¸t triÓn míi cña Nhµ n−íc ph¸p d©n. TÊt c¶ quyÒn lùc Nhµ n−íc thuéc
quyÒn XHCN ViÖt Nam so víi nhµ n−íc vÒ nh©n d©n mµ nÒn t¶ng lµ liªn minh
ph¸p quyÒn TBCN. gi÷a giai cÊp c«ng nh©n víi giai cÊp
HÖ vÊn ®Ò thø ba lµ nhµ n−íc cña n«ng d©n vµ ®éi ngò trÝ thøc, do §¶ng
d©n, do d©n vµ v× d©n. Céng s¶n ViÖt Nam l·nh ®¹o. QuyÒn lùc
Nhµ n−íc lµ thèng nhÊt; cã sù ph©n
ë ViÖt Nam, x©y dùng nhµ n−íc
c«ng, phèi hîp vµ kiÓm so¸t gi÷a c¸c c¬
ph¸p quyÒn XHCN cña d©n tøc lµ d©n
quan trong viÖc thùc hiÖn c¸c quyÒn lËp
lµm chñ. Nh©n d©n cã quyÒn b·i miÔn
ph¸p, hµnh ph¸p, t− ph¸p. Nhµ n−íc
®¹i biÓu quèc héi vµ ®¹i biÓu héi ®ång
ban hµnh ph¸p luËt; tæ chøc, qu¶n lý x·
nh©n d©n, nÕu nh©n d©n kh«ng tÝn
héi b»ng ph¸p luËt vµ kh«ng ngõng t¨ng
nhiÖm nh÷ng ®¹i biÓu Êy. Nhµ n−íc cña
c−êng ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa” (§¶ng
d©n lµ nhµ n−íc d©n chñ, nªn ph¶i cã
Céng s¶n ViÖt Nam, 2011, tr.85-86).
mét thiÕt chÕ ®Ó d©n lµm chñ. D©n cã thÓ
lµm chñ th«ng qua c¸c ®¹i biÓu cña m×nh, Chóng ta ®· kÕ thõa c¸c kiÓu nhµ
th«ng qua c¸c tæ chøc mµ m×nh tham gia. n−íc ph¸p quyÒn tõ C¸ch m¹ng Th¸ng
T¸m n¨m 1945 ®Õn nay ®Ó x©y dùng
Nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN ViÖt
Nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN hiÖn nay.
Nam lµ nhµ n−íc do d©n bÇu nh÷ng ®¹i
Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ, mçi ®Æc tr−ng
biÓu cña m×nh, d©n ®ãng thuÕ ®Ó x©y
Êy ë mçi giai ®o¹n ph¸t triÓn cña ®Êt
dùng nhµ n−íc. Nh©n d©n tham gia
n−íc cã biÕn ®éng vµ cã nh÷ng néi dung
trùc tiÕp vµo c«ng viÖc cña chÝnh quyÒn.
míi. Muèn thùc hiÖn ®−îc ®óng néi
Nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN ë n−íc dung cña nã th× x· héi ph¶i tæ chøc mét
ta lµ nhµ n−íc v× lîi Ých cña nh©n d©n cuéc chiÕn ®Êu kiªn tr× vµ dòng c¶m
bao gåm c¶ lîi Ých vËt chÊt vµ lîi Ých chèng l¹i mäi l¹m dông vµ suy tho¸i vÒ
tinh thÇn. ChÝnh quyÒn lµ chÝnh quyÒn quyÒn lùc. Cuéc chiÕn ®Êu nµy chØ cã
nh©n d©n, c«ng an nh©n d©n, qu©n ®éi søc m¹nh cña khèi ®¹i ®oµn kÕt toµn
nh©n d©n, nhµ gi¸o nh©n d©n, nghÖ sÜ d©n míi thùc hiÖn ®−îc
nh©n d©n. TÊt c¶ sung lùc cña nhµ n−íc
nµy ®Òu tõ nh©n d©n mµ ra, do nh©n Tµi liÖu tham kh¶o
d©n x©y dùng, nã phôc vô nh©n d©n vµ 1. ViÖt Ph−¬ng (1970), Cöa më, Nxb.
vinh dù cña nã do nh©n d©n t«n vinh. V¨n häc, Hµ Néi.
Ba ®Æc tr−ng cña nhµ n−íc ph¸p 2. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2011),
quyÒn XHCN ë n−íc ta hiÖn nay ®· tån V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc
t¹i tõ nhµ n−íc ViÖt Nam D©n chñ Céng lÇn thø XI, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia,
hßa n¨m 1945 ®Õn tËn hÕt thêi kú qu¸ Hµ Néi.
nguon tai.lieu . vn
