Xem mẫu
- B ng 4.2. K t qu cho ñi m c a các chuyên gia
Các ch tiêu so sánh T m quan M c ñ ñáp ng c a phương án
tr ng c a ch
A B
tiêu so sánh
1. M c ñ ñ m b o anh ninh qu c gia 6 4 6
2. Kh năng thúc ñ y kinh t 5 5 3
3. M c ñ ít nh hư ng ñ n môi trư ng 3 7 3
4. Gi i quy t v n ñ an toàn giao thông 3 5 5
B ng 4.3. B ng ñi m ñánh giá t ng h p
Các ch tiêu ði m ñánh giá t ng h p c a phương án
A B
1. M c ñ ñ m b o anh ninh qu c gia 24 36
2. Kh năng thúc ñ y kinh t 25 15
3. M c ñ ít nh hư ng ñ n môi trư ng 21 9
4. Gi i quy t v n ñ an toàn giao thông 15 15
T ng c ng 85 75
2.2.2. Phương pháp Pattern
Trình t tính toán c a phương pháp Pattern g m các bư c sau:
Bư c 1. L a ch n các ch tiêu ñ ñưa vào so sánh
Các ch tiêu ñưa vào so sánh không ñư c trùng l p. Ví d n u ñã ñưa vào so sánh ch
tiêu NPW thì không nên ñưa vào so sánh ch tiêu v n ñ u tư vì trong ch tiêu NPW ñã có v n
ñ u tư r i.
Bư c 2. Xác ñ nh hư ng c a các ch tiêu và làm cho các ch tiêu ñ ng hư ng
Trư c h t c n xác ñ nh ch tiêu t ng h p không ñơn v ño (hàm m c tiêu) là c c ñ i hay
c c ti u. N u hàm m c tiêu là c c ñ i thì các ch tiêu l i nhu n, hi u qu , giá tr s d ng ñư c
ñ nguyên, còn các ch tiêu v chi phí ph i ñ i thành s ngh ch ñ o c a chúng (ñem 1 chia cho
tr s c a các ch tiêu ñó) ñ ñưa vào tính toán (b i vì chi phí ph i càng nh càng t t mà hàm
m c tiêu l i là c c ñ i). Trong trư ng h p hàm m c tiêu là c c ti u thì v n ñ ñư c làm ngư c
l i.
Bư c 3. Làm m t ñơn v ño c a các ch tiêu
109
- Có nhi u phương pháp làm m t ñơn v ño c a các ch tiêu như phương pháp giá tr nh
nh t, giá tr l n nh t, giá tr ñ nh m c, phương pháp tr s t t nh t hay tiêu chu n... Trong các
phương pháp này tuỳ theo lo i ch tiêu ñang xét mà ngư i ta ch n giá tr nh nh t, giá tr l n
nh t, giá tr ñ nh m c hay tr s t t nh t ho c tr s tiêu chu n c a ch tiêu ñang xét làm ñơn v
(tr s c a ch tiêu sau khi vô th nguyên hoá là 1). Giá tr c a ch tiêu ñang xét trong các
phương án khác ñư c làm m t ñơn v ño b ng cách chia nó cho giá tr ñã ñư c ch n làm ñơn
v.
Các phương pháp hay ñư c dùng hơn c là phương pháp Pattern và phương pháp so
sánh c p ñôi. Sau ñây là phương pháp Pattern.
Theo phương pháp Pattern, tr s ñã vô th nguyên hoá Pij c a ch tiêu i trong phương
án j (có giá tr chưa vô th nguyên hoá là Cij) là:
C ij
Pij = .100 (4.2)
n
∑C ij
j =1
trong ñó n là s phương án.
Bư c 4. Xác ñ nh t m quan tr ng c a m i ch tiêu
Theo phương pháp chuyên gia ngư i ta s xác ñ nh ñư c tr ng s Wi c a ch tiêu i.
Bư c 5. Xác ñ nh ch tiêu t ng h p không ñơn v ño c a các phương án
Ch tiêu t ng h p không ñơn v ño Vj c a phương án j ñư c xác ñ nh theo công th c sau:
m m
V j = ∑ S ij = ∑ PijWi (4.3)
i =1 i =1
trong ñó:
Sij=Pij.Wi (4.4)
Bư c 6. So sánh l a ch n phương án
Tuỳ theo hàm m c tiêu là c c ñ i hay c c ti u mà ta x p h ng các phương án theo th t
gi m d n hay tăng d n c a ch tiêu t ng h p không ñơn v ño V. Phương án t t nh t là phương
án ñ ng ñ u tiên trong b ng x p h ng.
Ví d 4.3:
Theo phương pháp dùng m t ch tiêu t ng h p không ñơn v ño ñ x p h ng 3 phương
án ñ u tư xây d ng công trình c u Thanh trì v i các ch tiêu so sánh như b ng 4.4.
L i gi i:
Bư c 1. L a ch n ch tiêu so sánh: Các ch tiêu ñưa vào so sánh trên là các ch tiêu
chính. Trên th c t còn nhi u ch tiêu khác c n và có th ñưa vào so sánh ví d v s nhà dân
b nh hư ng và liên quan t i nó là chi phí ñ n bù; v n ñ môi trư ng...
Bư c 2. Xác ñ nh hư ng c a các ch tiêu và làm cho các ch tiêu ñ ng hư ng: Các ch
tiêu nêu trên ñ u càng nh càng t t. Hàm m c tiêu ta cũng nên và ch n là c c ti u, vì v y các
ch tiêu ñã ch n ñ u ñ ng hư ng, không ph i ñ i thành s ngh ch ñ o.
110
- B ng 4.4. Các ch tiêu so sánh c a 3 phương án xây d ng c u Thanh trì
(Ngu n: Báo cáo NCKT c u Thanh trì)
Tên ch tiêu ðơn v Các phương án
ño
1 2 3
1. Ch s chi phí xây d ng - ký hi u là C - 0.95 1.01 1.00
2. Di n tích chi m ñ t - ký hi u là G ha 68.3 70.7 61.7
3. Chi u dài c u - ký hi u là B m 1860 2340 2340
4. Chi u dài ñư ng - ký hi u là R km 11.6 12.05 12.3
Bư c 3. Làm m t ñơn v ño c a các ch tiêu
Theo công th c 4.2. ta có:
ð i v i ch tiêu 1:
0.95
Phương án 1: P11 = 100 = 32.1
0.95 + 1.01 + 1.00
1.01
Phương án 2: P12 = 100 = 34.1
0.95 + 1.01 + 1.00
1.00
Phương án 3: P13 = 100 = 33.8
0.95 + 1.01 + 1.00
Tương t v i các ch tiêu khác, ta có k t qu như b ng 4.6.
Bư c 4. Xác ñ nh t m quan tr ng c a m i ch tiêu
B ng 4.5. K t qu cho ñi m c a m t chuyên gia tiêu bi u
C G B R m
m
∑H
∑ H tk tk
k=1 k=2 k=3 k=4 k =1
=
k =1
Wt
∑∑H tk
13
C (t=1) 2 3 4 4 0.41
9
G (t=2) 1 2 3 3 0.28
6
B (t=3) 0 1 2 3 0.19
4
R (t=4) 0 1 1 2 0.12
∑∑Htk=32 ∑Wt=1
111
- Ta có k t qu cho ñi m c a m t chuyên gia tiêu bi u v tr ng s c a các ch tiêu ñem ra
so sánh như b ng 4.5.
Trong ví d này ta l y các tr ng s trong b ng 4.5 làm tr ng s trung bình và s d ng
chúng ñ tính ch tiêu t ng h p không ñơn v ño.
Bư c 5. Xác ñ nh ch tiêu t ng h p không ñơn v ño c a các phương án
Theo công th c 4.3 ta tính ñư c tr s V c a phương án 1 là (xem b ng 4.6):
m m
V1 = ∑ S i1 = ∑ Pi1Wi =32.1x0.41+34.1x0.28+28.4x0.19+32.3x0.12=31.99
i =1 i =1
Tương t ta có:
V2 = 34.66;
V3 = 33.36
n
∑V
Lưu ý r ng luôn b ng 100.
i
j =1
Bư c 6. So sánh l a ch n phương án
Ta có th t x p h ng các phương án như sau:
1. Phương án 1;
2. Phương án 3;
3. Phương án 2.
Như v y phương án ñư c ch n s là phương án 1.
B ng 4.6. K t qu tính toán so sánh 3 phương án c u Thanh trì theo phương pháp
dùng m t ch tiêu t ng h p không ñơn v ño
Ch Tr ng Phương án 1 Phương án 2 Phương án 3
tiêu s Wi
Ci1 Pi1 Si1 Ci2 Pi2 Si2 Ci3 Pi3 Si3
C 0.41 0.95 32.1 13.16 1.01 34.1 13.98 1.00 33.8 13.86
G 0.28 68.3 34.1 9.55 70.7 35.2 9.86 61.7 30.7 8.60
B 0.19 1860 28.4 5.40 2340 35.8 6.80 2340 35.8 6.80
R 0.12 11.6 32.3 3.88 12.05 33.5 4.02 12.3 34.2 4.10
V1 = 31.99 V2 = 34.66 V3 = 33.36
112
- 2.2.3. Phương pháp so sánh c p ñôi
Các bư c tính toán c a phương pháp này cũng gi ng như c a phương pháp Pattern, ch
có cách làm m t ñơn v ño c a các ch tiêu và cách l a ch n phương án cu i cùng là có ñi m
khác.
2.2.3.1. Cách làm m t ñơn v ño c a các ch tiêu
Khi so sánh c p ñôi 2 phương án a và b theo ch tiêu i nào ñó thì tr s không ñơn v ño
c a ch tiêu i c a phương án:
NRia
- a so v i b là: Diab = (4.5);
NRib
NRib
- b so v i a là: Diba = (4.6);
NRia
trong ñó:
NRia - giá tr c a ch tiêu i trong phương án a;
NRib - giá tr c a ch tiêu i trong phương án b.
N u có 3 phương án a, b và c ñem ra so sánh thì ta l n lư t so sánh t ng c p ñôi a v i b;
a v i c và b v i c. M i c p l i ñư c so sánh như 2 công th c (4.5) và (4.6).
Ví d 4.4:
Hai phương án a và b có giá tr c a ch tiêu c n so sánh là 7 và 10 tr. VNð. Tr s không
ñơn v ño trong so sánh c p ñôi 2 phương án này ñư c tính toán trong b ng 4.7.
2.2.3.2. Cách xác ñ nh ch tiêu t ng h p không ñơn v ño
Ch tiêu t ng h p không ñơn v ño cũng ñư c tính trong so sánh theo t ng c p phương
án. N u có 2 phương án ñem ra so sánh là a và b theo m ch tiêu thì ch tiêu t ng h p không
ñơn v ño c a phương án:
m
- a so v i b là: Vab = ∑ DiabWi (4.7);
i =1
m
- b so v i a là: Vba = ∑ DibaWi (4.8).
i =1
B ng 4.7. K t qu tính toán tr s không ñơn v ño trong so sánh c p ñôi 2 phương án
Phương án a Phương án b
Giá tr c a ch tiêu i ñem ra so sánh 7 tr. VNð 10 tr. VNð
Tr s không ñơn v ño c a phương án 7 10
D ab = = 0.837 D ba = = 1.195
này so v i phương án kia
10 7
113
- N u có 3 phương án so sánh là a, b và c thì ta l n lư t so sánh t ng c p ñôi a v i b; a v i
c và b v i c. N u s phương án ñem ra so sánh nhi u hơn n a ta cũng ph i so sánh l n lư t
t ng c p ñôi theo nguyên t c trên.
2.2.3.3. Cách l a ch n phương án t t nh t
Các tr s c a ch tiêu t ng h p không ñơn v ño V ñư c tính toán trong so sánh t ng c p
sau ñó ñư c tính theo % so v i nhau, trong ñó phương án nào có V l n hơn thì ñư c cho là
100%. Sau ñó ta l p ma tr n vuông t các phương án trong so sánh c p ñôi. Giá tr c a m i ô
trong ma tr n là tr s % c a phương án c a dòng ñó so v i phương án c a c t tương ng.
T ma tr n thu ñư c, n u hàm m c tiêu là c c ti u thì ta l a ch n phương án t t nh t
theo quy t c maximin (quy t c l c quan hay còn g i là quy t c thu n l i nh nh t). N u hàm
m c tiêu là c c ñ i ta ph i l a ch n phương án t t nh t theo quy t c minimax.
Ví d 4.5:
V n v i ví d như ví d 4.3 nhưng b b t 2 ch tiêu ít quan tr ng hơn là ch tiêu chi u
dài c u B và chi u dài ñư ng R, thêm ch tiêu h s kh năng thúc ñ y kinh t khu v c phát
tri n E (b ng 4.8). Tr ng s c a các ch tiêu ñã ñư c xác ñ nh trư c theo phương pháp ma tr n
vuông Warrkentin.
Theo b ng 4.8 ch tiêu chi phí xây d ng và ch tiêu chi u dài c u là l y theo báo cáo
NCKT c u Thanh trì còn ch tiêu h s kh năng thúc ñ y kinh t khu v c phát tri n là gi
ñ nh.
Nh n xét r ng các phương án xây d ng ñem ra so sánh là các phương án k thu t nên
các ch tiêu chi phí ñư c coi tr ng hơn. Vì v y, hàm m c tiêu ñư c ch n là c c ti u. Các ch
tiêu 1 và 3 trong b ng 4.8 là các ch tiêu càng nh càng t t, như v y chúng ñã ñ ng hư ng. Ch
tiêu 2 càng l n càng t t, ñ làm nó ñ ng hư ng ta l y s ngh ch ñ o c a nó và b ng:
- V i phương án a: 1/1.1=0.910;
- V i phương án 2: 1/1.15=0.870
- V i phương án 3: 1/1.05=0.952
B ng 4.8. Các ch tiêu so sánh c a 3 phương án xây d ng c u Thanh trì
Tên ch tiêu Tr ng ðơn Các phương án
s Wi v ño
a b c
1. Ch s chi phí xây d ng 0.50 - 0.95 1.01 1.00
2. H s kh năng thúc ñ y kinh t 0.33 - 1.1 1.15 1.05
3. Chi u dài c u 0.17 m 1860 2340 2340
a. Làm m t ñơn v ño c a các ch tiêu theo công th c (4.5) và (4.6):
Khi so sánh phương án a v i phương án b:
* V i ch tiêu 1:
114
- NR1a 0.95
- a so v i b là: D1ab = = = 0.970
b
1.01
NR1
NR1b 1.01
= = = 1.031
ba
- b so v i a là: D 1 a
0.95
NR1
* V i ch tiêu 2:
a
NR2 0.910
- a so v i b là: D2 = = = 1.022
ab
b
0.870
NR2
b
NR2 0.870
= = = 0.978
ba
- b so v i a là: D 2 a
0.910
NR2
* V i ch tiêu 3:
NR3a 1860
- a so v i b là: D3ab = = = 0.892
b
2340
NR3
b
NR3 2340
= = = 1.122
ba
- b so v i a là: D 3 a
1860
NR3
Tương t , khi so sánh phương án a v i phương án c:
* V i ch tiêu 1:
NR1a 0.95
- a so v i c là: D1ac = = = 0.975
c
1.00
NR1
NR1c 1.00
= = = 1.026
ca
- c so v i a là: D 1 a
0.95
NR1
* V i ch tiêu 2:
a
NR2 0.910
- a so v i c là: D2 = = = 0.978
ac
c
0.952
NR2
c
NR2 0.952
- c so v i a là: D2 = = = 1.023
ca
a
0.910
NR2
* V i ch tiêu 3:
NR3a 1860
- a so v i c là: D3ac = = = 0.892
c
2340
NR3
115
- NR3c 2340
- c so v i a là: D3 = = = 1.122
ca
a
1860
NR3
Tương t , khi so sánh phương án b v i phương án c:
* V i ch tiêu 1:
NR1b 1.01
= = = 1.005
bc
- b so v i c là: D 1 c
1.00
NR1
NR1c 1.00
- c so v i b là: D1cb = = = 0.995
b
1.01
NR1
* V i ch tiêu 2:
b
NR2 0.870
= = = 0.956
bc
- b so v i c là: D 2 c
0.952
NR2
c
NR2 0.952
- c so v i b là: D2 = = = 1.046
cb
b
0.870
NR2
* V i ch tiêu 3:
b
NR3 2340
= = = 1.000
bc
- b so v i c là: D 3
NR3c 2340
NR3c 2340
- c so v i b là: D3 = = = 1.000
cb
b
2340
NR3
K t qu c a phép làm m t ñơn v ño ñư c th hi n trong b ng 4.9.
B ng 4.9. K t qu c a phép làm m t ñơn v ño
a so víi b b so víi a a so víi c c so víi a b so víi c c so víi b
ChØ tiªu 1 0.970 1.031 0.975 1.026 1.005 0.995
ChØ tiªu 2 1.022 0.978 0.977 1.024 0.956 1.047
ChØ tiªu 3 0.892 1.122 0.892 1.122 1.000 1.000
b. Tính các tích s D.W và t ñó tính các ch tiêu t ng h p không ñơn v ño V c a các
phương án trong so sánh c p ñôi theo các công th c (4.7) và (4.8):
Các k t qu tính toán trình bày b ng 4.10.
116
- B ng 4.10. K t qu tính ch tiêu V
a so víi b b so víi a a so víi c c so víi a b so víi c c so víi b
D1W1 0.485 0.516 0.487 0.513 0.502 0.498
D2W2 0.337 0.323 0.322 0.338 0.315 0.345
D3W3 0.152 0.191 0.152 0.191 0.170 0.170
Tæng sè (V) 0.974 1.029 0.961 1.041 0.988 1.013
So s¸nh % 95 100 92 100 98 100
Gi i thích cách tính k t qu so sánh %:
Vab=0.974 và Vba=1.029 nên Vba ñư c coi là 100%, t ñó tính ñư c Vab = 95%
Vac=0.961 và Vca=1.041 nên Vca ñư c coi là 100%, t ñó tính ñư c Vac = 92%
Vbc=0.988 và Vcb=1.013 nên Vcb ñư c coi là 100%, t ñó tính ñư c Vbc = 98%
c. L p ma tr n vuông t các k t qu %:
Các k t qu % khi so sánh c p ñôi ñư c th hi n trong ma tr n vuông b ng 4.11.
B ng 4.11. Ma tr n so sánh c p ñôi các k t qu %
Phương án a Phương án b Phương án c
Phương án a - 95 92
Phương án b 100 - 98
Phương án c 100 100 -
Trong b ng 4.11 có th hi u:
- Phương án a b ng 95% phương án b và b ng 92% phương án c;
- Phương án b b ng 100% phương án a và b ng 98% phương án c;
- Phương án c b ng 100% phương án a và b ng 100% phương án b.
B ng 4.12. So sánh l a ch n phương án t t nh t (theo quy t c maximin)
Phương án Phương án b Phương án C c ñ i c a dòng Maximin
a c
Phương án a - 95 92 95 95
Phương án b 100 - 98 100
Phương án c 100 100 - 100
117
- d. So sánh và l a ch n phương án t t nh t:
Vì hàm m c tiêu là c c ti u nên ta ch n phương án t t nh t theo quy t c maximin hay
còn g i là quy t c thu n l i nh nh t. Theo quy t c này, trong m i dòng c a ma tr n vuông ta
ch n tr s l n nh t. Trong các tr s l n nh t ñó ta l i ch n tr s nh nh t. K t qu tính toán
và l a ch n th hi n trong b ng 4.12.
Như v y phương án ñư c ch n là phương án a.
3. PHƯƠNG PHÁP GIÁ TR - GIÁ TR S D NG
3.1. Cơ s lý lu n chung
3.1.1. S c n thi t c a phương pháp
M i phương án k thu t luôn luôn ñư c ñ c trưng b ng các ch tiêu giá tr và các ch
tiêu giá tr s d ng.
Các ch tiêu giá tr ñư c bi u di n b ng ti n như v n ñ u tư, t ng chi phí xây d ng, các
ch tiêu hi u qu tài chính, kinh t ...
Các ch tiêu giá tr s d ng ñư c bi u di n theo các ñơn v ño khác nhau như công su t,
tu i th , ch t lư ng...
Ta có th l y ví d (ví d 4.6) như b ng 4.13.
Rõ ràng, ta chưa th k t lu n ngay là nên ch n phương án nào vì c u s t r hơn nhưng
chóng h ng, c u bê-tông ñ t hơn nhưng b n hơn. Mu n so sánh ta ph i ñưa 2 phương án v
cùng m t m t b ng tính toán.
B ng 4.13. Các phương án xây d ng c u giao thông nông thôn
Chi phí xây d ng (t VNð) Tu i th công trình (năm)
Phương án 1: c u s t 3 10
Phương án 2: c u bê-tông 4 12
Ví d 4.6:
Có 2 phương án xây d ng m t cây c u nh trong giao thông nông thôn như b ng 4.13.
Phương pháp giá tr - giá tr s d ng so sánh các phương án trên cơ s tính toán giá tr
ho c chi phí c n thi t ñ có ñư c m t ñơn v giá tr s d ng c a s n ph m d án.
Giá tr s d ng ñây ñư c hi u theo nghĩa r ng, hay nói khác ñi nó có th ñư c th hi n
ch b ng m t ch tiêu giá tr s d ng ñơn l nào ñó, mà cũng có th là m t ch tiêu giá tr s
d ng t ng h p ñư c xác ñ nh theo phương pháp xác ñ nh ch tiêu t ng h p không ñơn v ño.
Phương pháp giá tr - giá tr s d ng có th áp d ng cho các trư ng h p:
- So sánh các phương án ñ u tư có giá tr s d ng khác nhau;
- Các d án ph c v l i ích công c ng, không l y m c tiêu l i nhu n là chính;
- Phân tích hi u qu kinh t - xã h i c a d án.
118
- 3.1.2. Ưu như c ñi m c a phương pháp
Phương pháp giá tr -giá tr s d ng có nh ng ưu ñi m c a ch tiêu kinh t t ng h p khi
tính ch tiêu giá tr và c a ch tiêu t ng h p không ñơn v ño khi tính ch tiêu giá tr s d ng
t ng h p.
Như c ñi m c a phương pháp cũng bao g m:
- Các như c ñi m c a ch tiêu tài chính kinh t t ng h p như ch u s bi n ñ ng c a giá
c , c a t giá h i ñoái (n u d án có liên quan ñ n ngo i t ), ch u s tác ñ ng c a quan h
cung c u nên không ph n ánh b n ch t ưu vi t v k thu t c a phương án k thu t;
- Các như c ñi m c a ch tiêu t ng h p không ñơn v ño như: d mang tính ch quan
trong bư c cho ñi m m c quan tr ng c a các ch tiêu và d che l p m t ch tiêu ch y u n u
ñưa quá nhi u các ch tiêu vào so sánh...
3.2. N i dung c a phương pháp
Theo phương pháp giá tr - giá tr s d ng các phương án có th ñư c so sánh theo tiêu
chu n giá tr (chi phí) Gd nh nh t ñ ñ t ñư c m t ñơn v giá tr s d ng t ng h p:
G
Gd = → min (4.8)
S
hay tiêu chu n giá tr s d ng t ng h p Sd l n nh t ñ t ñư c tính trên m t ñ ng chi phí:
S
Sd = → max (4.9)
G
trong ñó:
G - giá tr hay chi phí c a phương án;
S - giá tr s d ng c a phương án.
Giá tr s d ng t ng h p Sj c a phương án j có th xác ñ nh b ng phương pháp ch tiêu
t ng h p không ñơn v ño:
m
S j = ∑ PijWi (4.10)
i =1
v i:
C ij
Pij = (4.11)
n
∑C ij
j =1
trong ñó:
Cij - ch tiêu giá tr s d ng th i c a phương án j khi còn ñơn v ño ban ñ u;
Pij - ch tiêu giá tr s d ng th i c a phương án j khi ñã làm m t ñơn v ño;
Wi - tr ng s c a ch tiêu i;
m - s ch tiêu giá tr s d ng ñưa vào so sánh;
119
- n - s phương án.
Ví d 4.7:
Hãy so sánh 2 phương án xây d ng c u Thanh trì theo s li u b ng 4.14.
B ng 4.14. S li u c a 2 phương án xây d ng c u Thanh trì
Ch tiêu PA 1: c u d m h p PA 2: c u dây văng
Ch tiêu giá tr : T ng chi phí xây d ng c
c u và ñư ng (t VNð) 4 465 5 097
Các ch tiêu giá tr s d ng:
L i ích cho ngư i s d ng năm ñ u khai
thác (t VNð) 530 410
Di n tích ñ t ñai yêu c u (ha) 68.3 61.7
S nhà dân b nh hư ng (h gia ñình) 315 422
Ki n trúc - th m m 6 ñi m/10 ñi m 8 ñi m/10 ñi m
Các bư c tính toán:
A. Trư c tiên ta ph i tính ch tiêu giá tr s d ng t ng h p không ñơn v ño
A1. Làm ñ ng hư ng các ch tiêu giá tr s d ng
- L i ích cho ngư i s d ng năm ñ u khai thác, ñi m ki n trúc th m m càng l n càng
t t, ñ ng hư ng v i hàm m c tiêu là c c ñ i.
- Di n tích ñ t ñai yêu c u, s nhà dân b nh hư ng càng nh càng t t nên ph i l y s
ngh ch ñ o (b ng 4.15).
A2. Làm m t ñơn v ño các ch tiêu giá tr s d ng theo công th c (4.11)
V i ch tiêu l i ích cho ngư i s d ng năm ñ u khai thác:
PA 1: 530 x 100/(530+410) = 56.38
PA2: 5097 x 100/(4465+5097) = 43.62
V i ch tiêu di n tích ñ t ñai yêu c u:
PA1: 0.0146 x 100/(0.0146+0.0162) = 47.40
PA2: 0.0162 x 100/(0.0146+0.0162) = 52.60
V i ch tiêu s nhà dân b nh hư ng:
PA1: 0.00317 x 100/(0.00317+0.00237) = 57.22
PA2: 0.00237 x 100/(0.00317+0.00237) = 42.78
V i ch tiêu ki n trúc - th m m :
120
- PA1: 6 x 100/(6+8) = 42.86
PA2: 8 x 100/(6+8) = 57.14
B ng 4.15. S li u tính toán c a 2 phương án c u Thanh trì sau khi ñã làm ñ ng
hư ng và m t ñơn v ño
Ch tiêu PA 1: c u d m h p PA 2: c u dây văng
ñã làm ñã m t ñ/v ñã làm ñã m t ñ/v ño
ñ ng hư ng ño ñ ng hư ng
Ch tiêu giá tr : T ng chi phí xây
d ng c c u và ñư ng (t VNð) 4 465 5 097
Các ch tiêu giá tr s d ng:
L i ích cho ngư i s d ng năm 530 56.38 410 43.62
ñ u khai thác
Di n tích ñ t ñai yêu c u 0.0146 47.40 0.0162 52.60
S nhà dân b nh hư ng 0.00317 57.22 0.00237 42.78
Ki n trúc - th m m 6 42.86 8 57.14
B ng 4.16. Ma tr n vuông Warkentin xác ñ nh tr ng s các ch tiêu giá tr s d ng
công trình c u Thanh trì
L i ích Di n tích S nhà dân Ki n trúc - m
Wt
∑H
ngư i s ñ t yêu b nh th m m tk
k =1
d ng k=1 c u k=2 hư ng k=3 k=4
12
L i ích ngư i 2 3 3 4 0.375
s d ng (t=1)
9
Di n tích ñ t 1 2 3 3 0.281
yêu c u (t=2)
7
S nhà dân b 1 1 2 3 0.219
nh hư ng
(t=3)
4
Ki n trúc - 0 1 1 2 0.125
th m m (t=4)
∑∑Htk=32 ∑Wt=1
Các s li u tính toán th hi n trong b ng 4.15.
121
- A3. Xác ñ nh tr ng s c a các ch tiêu giá tr s d ng
L p ma tr n vuông Warr ken tin cho 4 ch tiêu giá tr s d ng (b ng 4.16). ðây là m t
ma tr n tiêu bi u, ta l y các tr ng s này làm tr ng s trung bình cho các ch tiêu.
B. Tính ch tiêu giá tr s d ng t ng h p (không ñơn v ño) theo công th c (4.10)
Cho phương án 1:
S1=56.38x0.375+47.4x0.281+57.22x0.219+42.86x0.125=52.35
Cho phương án 2:
S2= 43.62x0.375+52.6x0.281+42.78x0.219+57.14x0.125=47.65
K t qu tính toán th hi n trong b ng 4.17.
B ng 4.17. Các k t qu tính toán
Ch tiêu Tr ng s W PA 1: c u d m h p PA 2: c u dây văng
T ng chi phí xây d ng (t VNð) 4 465 5 097
Tính ch tiêu giá tr s d ng t ng h p không ñơn v ño S
P PW P PW
L i ích cho ngư i s d ng 0.375 530 56.38 410 43.62
Di n tích ñ t ñai yêu c u 0.281 0.0146 47.40 0.0162 52.60
S nhà dân b nh hư ng 0.219 0.00317 57.22 0.00237 42.78
Ki n trúc - th m m 0.125 6 42.86 8 57.14
Ch tiêu giá tr s d ng t ng h p S S1=52.35 S2=47.65
Chi phí cho 1 ñ/v ch tiêu giá tr s d ng t ng Gd1=85.29 Gd2=106.97
h p Gd
C. Tính ch tiêu chi phí c n thi t ñ ñ t 1 ñơn v giá tr s d ng t ng h p theo công th c
(4.8)
Cho phương án 1:
Gd1= G1/S1=4465/52.35 = 85.29
Cho phương án 2:
Gd2= G2/S2=5097/47.65=106.97
D. So sánh l a ch n phương án
Gd1
- CÂU H I ÔN T P
1. Gi i thích t i sao có th s d ng các ch tiêu như NPW, IRR ho c BCR như m t
ch tiêu tài chính kinh t t ng h p chính ñ so sánh ñánh giá các phương án ñ u
tư?
2. Trình bày s c n thi t, ưu như c ñi m c a các phương pháp dùng m t ch tiêu
t ng h p không ñơn v ño và phương pháp giá tr - giá tr s d ng.
3. Hãy trình bày phương pháp l p ma tr n vuông Warkentin xác ñ nh tr ng s c a
các ch tiêu so sánh.
4. Trình bày các phương pháp làm m t ñơn v ño c a các ch tiêu. Phương pháp
Pattern và phương pháp so sánh c p ñôi có gì khác nhau? Phương pháp so sánh
c p ñôi có ưu như c ñi n gì so v i phương pháp Pattern?
BÀI T P
Bài t p 4.1. Dùng l n lư t phương pháp Pattern, phương pháp so sánh c p ñôi và
phương pháp giá tr - giá tr s d ng ñ so sánh và l a ch n các phương án xây d ng m t công
trình giao thông như b ng sau:
Ch tiêu PA 1 PA 2 PA 3
T ng chi phí xây d ng (t VNð) 3000 4000 3500
M c tăng t c ñ xe ch y trung bình (km/h) 20 25 22
M c ti t ki m chi phí v n hành trung bình 300 350 340
cho 1 xe quy ñ i (ñ/xe.km)
M c ñ c i thi n môi trư ng so v i khi 4 7 5
không có d án (ñi m)
Tr ng s c a các ch tiêu so sánh xác ñ nh theo phương pháp Warkentin.
Bài t p 4.2. Hãy l p ma tr n vuông Warkentin ñ xác ñ nh tr ng s c a các ch tiêu sau
trong m t d án xây d ng c u ñư ng:
1. Chi phí xây l p.
2. Chi phí mua s m thi t b .
3. Chi phí ñ n bù ñ t ñai, hoa m u, tái ñ nh cư.
4. Chi phí thi t k giám sát.
123
- CHƯƠNG 5
CHI PHÍ S D NG V N
VÀ GIÁ TR TH I GIAN C A TI N
1. Chi phí s d ng v n _____________________________________________________ 125
1.1. Khái ni m chi phí s d ng v n ______________________________________________ 125
1.2. Chi phí c a n vay ________________________________________________________ 125
1.3. Chi phí c a v n ch s h u _________________________________________________ 126
1.4. Chi phí s d ng v n c a công ty _____________________________________________ 128
1.5. Chi phí s d ng v n có tính ñ n r i ro và l m phát _____________________________ 128
2. Giá tr c a ti n t theo th i gian____________________________________________ 129
2.1. Quan ni m v giá tr th i gian c a ti n và khái ni m su t chi t kh u _______________ 129
2.1.1. Quan ni m v giá tr th i gian c a ti n ______________________________________________129
2.1.2. Khái ni m su t chi t kh u ________________________________________________________130
2.2. Các công th c quy ñ i dòng ti n _____________________________________________ 130
Câu h i ôn t p ____________________________________________________________ 134
Bài t p tr c nghi m ________________________________________________________ 134
124
- 1. CHI PHÍ S D NG V N
1.1. Khái ni m chi phí s d ng v n
Chi phí s d ng các ngu n v n là căn c quan tr ng ñ ch ñ u tư l a ch n ngu n, là
căn c ñ tính su t chi t kh u. Chi phí s d ng v n là lãi su t làm cân b ng gi a giá tr c a
ngu n v n nh n ñư c và giá tr qui v th i ñi m hi n t i c a các kho n ch ñ u tư ph i chi tr
trong tương lai, như ti n tr lãi vay, ti n tr v n g c, tr lãi c ph n... như trong công th c sau:
C
= C0 + ∑ t
V (5.1)
(1+ r ) t
0
trong ñó:
C0 – chi phí hoa h ng, môi gi i, khai trương, b o hi m... th i ñi m ñi vay t=0;
V0 – v n ròng nh n ñư c t i th i ñi m t=0;
Ct – các kho n ph i thanh toán cho ch n t i th i ñi m t liên quan ñ n huy ñ ng
v n, k c ti n tr v n g c là ti n tr lãi vay;
r - chi phí s d ng v n.
Chi phí trung bình tr ng c a v n ñ u tư WACC
WACC ñư c tính như sau:
WACC = W1.k1 + W2.k2 + .. . + Wn.kn (5.2)
trong ñó:
Wi th hi n t l hay t tr ng c a ngu n v n th i;
Ki là chi phí c a ngu n v n th i.
Trong ph n này t p trung nghiên c u chi phí c a 4 nhân t c u thành cơ c u v n bao
g m: n , c phi u ưu tiên, l i nhu n không chia và c phi u thư ng m i. Chi phí c u thành
c a chúng ñư c kí hi u như sau:
Kd: chi phí n trư c thu .
Kp: chi phí c a c phi u ưu tiên.
Ks: chi phí c a l i nhu n gi l i.
Ke: chi phí c a v n c phi u thư ng m i.
1.2. Chi phí c a n vay
1.2.1. Chi phí c a n vay trư c thu
Chi phí n trư c thu (Kd) ñư c tính trên cơ s lãi su t n vay và m t s kho n chi phí
phát sinh m t l n (n u có) như: phí môi gi i... Lãi su t n vay thư ng ñư c n ñ nh trong h p
ñ ng vay ti n.
1.2.2. Chi phí n vay sau thu
Chi phí n sau thu Kd(1- t), ñư c xác ñ nh b ng chi phí n trư c thu tr ñi kho n ti t
ki m nh thu . Ph n ti t ki m thu này ñư c xác ñ nh b ng chi phí trư c thu nhân v i thu
125
- su t (Kd.t). Vì v y, n u doanh nghi p A vay ti n v i lãi su t 10% và thu su t thu nh p là 25%
thì chi phí n sau thu là 7,5%:
Kd(1- t) = 10%(1-0,25) = 7,5%
1.3. Chi phí c a v n ch s h u
1.3.1. Chi phí c phi u ưu tiên
Chi phí c a c phi u ưu tiên (Kp) ñư c xác ñ nh b ng cách l y c t c ưu tiên (Dp) chia
cho giá phát hành thu n c a c phi u (Pn) – là giá mà doanh nghi p nh n ñư c sau khi ñã tr
ñi chi phí phát hành.
D p
=
K (5.3)
p
P
n
Ví d :
Doanh nghi p A s d ng c phi u ưu tiên ph i tr 10 ñ c t c cho m i c phi u m nh
giá 100 ñ. N u doanh nghi p bán nh ng c phi u ưu tiên m i v i giá b ng m nh giá và ch u
chi phí phát hành là 2,5% giá bán hay 2,5 ñ cho m t c phi u, kho n thu ròng s là 97,5 ñ v i
m t c phi u. Vì v y, chi phí c phi u ưu tiên c a doanh nghi p A s là :
Kp = 10/97.5 = 10,3%.
1.3.2. Chi phí c a l i nhu n gi l i
Chi phí n vay và chi phí c phi u ưu tiên ñư c xác ñ nh d a trên thu nh p mà các nhà
ñ u tư yêu c u ñ i v i nh ng ch ng khoán này. Tương t , chi phí c a l i nhu n gi l i là t l
c t c mà ngư i n m gi c phi u thư ng yêu c u ñ i v i d án doanh nghi p ñ u tư b ng l i
nhu n không chia.
Chi phí c a v n l i nhu n gi l i liên quan ñ n chi phí cơ h i c a v n. L i nhu n sau
thu c a doanh nghi p thu c v ngư i n m gi c phi u. Ngư i n m gi trái phi u ñư c bù
ñ p b i nh ng kho n thanh toán lãi, ngư i n m gi c phi u ưu tiên ñư c bù ñ p b i nh ng
c t c ưu tiên, nhưng l i nhu n gi l i thu c v ngư i n m gi c phi u thư ng. Ph n l i
nhu n này ñ bù ñ p cho ngư i n m gi c phi u thư ng v vi c s d ng v n c a h . Công ty
có th tr ph n l i nhu n này dư i hình th c c t c ho c là dùng l i nhu n ñó ñ tái ñ u tư.
N u công ty quy t ñ nh không chia l i nhu n thì s có m t chi phí cơ h i liên quan. C ñông
l ra có th nh n ñư c ph n l i nhu n dư i d ng c t c và ñ u tư dư i nhi u hình th c khác.
T su t l i nhu n mà c ñông mong mu n trên ph n v n này chính là chi phí c a nó. ðó là t
su t l i nhu n mà ngư i n m gi c ph n mong ñ i ki m ñư c t nh ng kho n ñ u tư có m c
r i ro tương ñương.
Vì v y, gi s c ñông c a doanh nghi p A mong ñ i ki m ñư c m t t su t l i nhu n
Ks t kho n ti n c a h . N u doanh nghi p không th ñ u tư ph n l i nhu n không chia ñ
ki m ñư c m t t su t l i nhu n ít nh t là Ks thì s ti n này s ñư c tr cho các c ñông ñ h
ñ u tư vào nh ng tài s n khác.
Khác v i n và c phi u ưu tiên, ngư i ta không d dàng ño lư ng ñư c Ks. Có th dùng
các phương pháp sau:
Phương pháp 1. S d ng mô hình tăng trư ng không ñ i (ho c gi m d n):
126
- N u t l tăng trư ng l i t c c ph n không ñ i và là g, l i t c kỳ v ng năm k ti p là
D1 trên m i c ph n thì giá bán h p lý th i ñi m hi n t i là:
P0=D1/(Ks-g) (5.4)
Hay:
Ks= D1/P0 + g (5.5)
Trong th c t , chúng ta không th kh ng ñ nh r ng l i t c c ph n s tuân theo m t mô
hình gia tăng hoàn toàn không ñ i mãi mãi trong tương lai. Ngoài ra cũng c n lưu ý là: thu t
ng “tăng trư ng” ñ ch s gia tăng l i nhu n c a doanh nghi p và l i t c c a m i c ph n,
không ph i v n ñ tăng trư ng quy mô ho t ñ ng.
Phương pháp 2. S d ng mô hình ñ nh giá tài s n v n CAPM:
G i:
i0 là lãi su t c a tài s n không có r i ro, hay nói khác ñi là ch ch u r i ro h th ng.
Lãi su t này thư ng l y b ng lãi su t trái phi u kho b c;
β là h s r i ro c a c phi u ñang xét;
im là lãi su t c a c phi u có ñ r i ro trung bình trên th trư ng.
Thay th nh ng giá tr trên vào phương trình CAPM ta có:
Ks = i0 + (im – i0). β (5.6)
Phương pháp trên có m t s như c ñi m:
- Trái phi u kho b c có nhi u th i h n khác nhau v i lãi su t khác nhau, v y c n ph i
l y lãi su t c a lo i nào?
H s β r t khó d ñoán.
-
- Khó xác ñ nh lãi su t c a c phi u có ñ r i ro trung bình.
Phương pháp 3. So sánh chi phí c a v n c ph n và chi phí c a n vay:
Phương pháp này mang n ng tính ch quan. Các nhà phân tích thư ng d ñoán chi phí
c a l i nhu n gi l i b ng vi c c ng m t "ph n thư ng r i ro" nh t ñ nh vào lãi su t n dài
h n c a công ty. Như v y, nh ng công ty ph i phát hành trái phi u v i lãi su t cao cũng có Ks
l n.
1.3.3. Chi phí c phi u thư ng m i Ke
Mu n phát hành c phi u m i c n ph i tính ñ n các chi phí như: chi phí in n; chi phí
qu ng cáo; hoa h ng v.v…Các chi phí này nhi u hay ít tuỳ thu c vào nhi u y u t và có th
chi m t i 10% t ng giá tr phát hành. V y chi phí c a v n c ph n m i s là bao nhiêu?
V n huy ñ ng b ng phát hành c phi u m i ph i ñư c s d ng sao cho c t c c a các
c ñông cũ ít nh t không b gi m.
G i:
Dt là c t c mong ñ i trong năm th t;
F là chi phí phát hành.
127
- Giá thu n m i c phi u m i doanh nghi p thu ñư c là
Pn = P0(1-F) (5.7)
Theo các gi thi t ñã nêu trên, t l tăng trư ng c a c t c là g ta có th vi t:
P0(1-F) = D1/(Ke-g) (5.8)
T ñó chi phí c a c phi u m i là:
D1
Ke = +g (5.9)
P0 (1 − F )
1.4. Chi phí s d ng v n c a công ty
Th c ch t phép tính chi phí s d ng v n c a công ty icty là cách tính s bình quân gia
quy n c a các chi phí s d ng các ngu n v n riêng r :
E D
m l
icty = ∑ icj + ∑ ivj
j j
(5.10)
V V
j =1 j =1
trong ñó:
V - giá tr v n c a công ty;
icj – chi phí s d ng v n c ph n (v n ch s h u) lo i j: Ej;
ivj – chi phí s d ng v n vay lo i j: Dj.
Ta th y chi phí s d ng v n c a công ty ph thu c vào chi phí s d ng v n ch s h u,
chi phí s d ng v n vay và t s v n vay D/V hay còn g i là ñòn b y tài chính. Ch tiêu này
có tác d ng 2 m t:
*M t t t: khi công ty tăng t l v n vay, ti n lãi thu ñư c trên m t c ph n tăng do chi
phí s d ng v n vay ñư c kh u tr vào thu nh p ch u thu .
*M t x u: làm tăng ñ r i ro v tài chính, tăng nguy cơ phá s n và do ñó các c ñông
cũng ñòi h i m c lãi cao hơn ñ bù ñ p cho s r i ro l n hơn ñó. Vì v y khi t s D/V tăng thì
chi phí s d ng các ngu n v n khác cũng có xu hư ng tăng theo.
N u tính ñ n nhân t r i ro thì chi phí s d ng m t ngu n v n thành ph n j kí hi u ij nào
ñó ñư c tính như sau:
ij=i0+ik+it (5.11)
trong ñó:
i0 – lãi su t không có r i ro;
ik – chi phí bù ñ p r i ro kinh doanh, nó t n t i ngay c khi D/V=0;
it – chi phí bù ñ p r i ro v tài chính.
1.5. Chi phí s d ng v n có tính ñ n r i ro và l m phát
Chi phí s d ng v n trong trư ng h p có l m phát ñư c xác ñ nh t phương trình:
(1+ilf)=(1+i0)(1+f) (5.12a)
128
nguon tai.lieu . vn
