Xem mẫu
- KINH NGHIEÄM QUOÁC TEÁ XAÂY DÖÏNG HAÏ TAÀNG KHUNG
ÑEÅ PHAÙT TRIEÅN CAÙC ÑOÂ THÒ VEÄ TINH
PGS.TS. VUõ THò VINH
Nguyeân Toång thö kyù Hieäp hoäi caùc ñoâ thò Vieät Nam
T heo quy hoaïch, khoâng gian ñoâ thò Haø Noäi phaùt trieån theo moâ hình chuøm ñoâ thò goàm ñoâ
DIEÃN ÑAØN
thò trung taâm, 5 ñoâ thò veä tinh (Hoøa Laïc, Sôn Taây, Xuaân Mai, Phuù Xuyeân, Phuù Minh vaø
Soùc Sôn) vaø caùc thò traán ñöôïc keát noái baèng heä thoáng giao thoâng ñöôøng vaønh ñai keát
hôïp caùc truïc höôùng taâm, coù keát noái vôùi maïng löôùi giao thoâng vuøng vaø quoác gia
Keát noái ñoâ thò veä tinh vaø ñoâ thò trung taâm
Haø Noäi sau khi môû roäng ñaõ coù dieän tích hôn 3.344km2, trôû thaønh moät trong 17 thuû ñoâ coù
dieän tích roäng nhaát treân theá giôùi vaø laø moät trong 12 ñoâ thò lòch söû coù haøng ngaøn naêm tuoåi.
Vôùi baûn quy hoaïch khaúng ñònh theâm laàn nöõa söï löïa choïn moâ hình caáu truùc môùi: chuøm ñoâ
thò, caùc nhaø quy hoaïch muoán taïo ñieàu kieän ñeå Haø Noäi coù tieàm naêng phaùt trieån haï taàng kyõ
thuaät vaø moâi tröôøng.
Tuy nhieân, ngay trong söï löïa choïn moâ hình chuøm ñoâ thò naøy cuõng “tieàm aån” ñaày raãy nhöõng
thaùch thöùc raát lôùn cho Haø Noäi. Ñoù laø heä thoáng cô sôû haï taàng ñeå keát noái giöõa ñoâ thò veä tinh vôùi
ñoâ thò trung taâm. Moät thaùch thöùc nöõa laø vaán ñeà veà daân soá vaø phaân boá daân cö cuûa Haø Noäi trong
töông lai. Sau khi Haø Noäi môû roäng ñeán nay coù khoaûng 6,6 trieäu daân (soá lieäu tính ñeán heát naêm
2010), döï kieán ñeán 2020 coù khoaûng 7,9 trieäu vaø 2030 laø khoaûng 9,2 trieäu. Vôùi daân soá nhö treân
vaø vieäc phaùt trieån theo chuøm ñoâ thò thì thaùch thöùc lôùn nhaát laø vieäc phaân boå daân soá. Bôûi vì trong
noäi thaønh ñoâ thò trung taâm töø nay ñeán naêm 2030 seõ laø 4,5 trieäu daân, coøn laïi laø phaùt trieån daân
cö caùc ñoâ thò veä tinh. Nhieàu ñoâ thò daân soá seõ taêng gaáp 10 laàn hieän nay, vaäy laøm theá naøo ñeå keát
noái ñoâ thò veä tinh vôùi trung taâm, laøm theá naøo ñeå taïo söùc huùt ñeå taêng daân soá ôû ñoâ thò veä tinh vaø
24 SË 95+96 . 2018
- ≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝
sinh thaùi chöù khoâng quaù taäp trung ôû ñoâ thò trung taâm?
Phaûi löïa choïn caùi gì ñeå taïo ñöôïc toác ñoä phaùt trieån cho
Haø Noäi, caû giai ñoaïn töø naêm 2006 ñeán nay toác ñoä
phaùt trieån gaàn 11%, nhöng quy hoaïch phaûi ñaûm baûo
Haø Noäi luoân daãn ñaàu caû nöôùc, ñaït töø 11-12%. Ñeå ñaït
ñöôïc muïc tieâu ñoù Haø Noäi phaûi döïa vaøo kinh teá trí thöùc,
khu coâng ngheä cao boá trí theá naøo… Ñaây laø nhöõng baøi
toaùn khoù”.
Theo caùc chuyeân gia kinh teá, muoán thu huùt nhaø ñaàu
tö ñeán caùc khu ñoâ thò veä tinh thì caàn phaûi coù heä thoáng
giao thoâng thuaän lôïi. Hieän nay, phaùt trieån thaønh phoá
veä tinh laø moät xu höôùng chung maø caùc ñoâ thò lôùn nöôùc
ta ñang höôùng tôùi. Xeùt veà moät khía caïnh, noù coù theå
giaûi quyeát raát nhieàu vaán ñeà veà oâ nhieãm moâi tröôøng, uøn
taéc giao thoâng, hay noùi caùch khaùc laø haäu quaû taát yeáu
cuûa quaù trình ñoâ thò hoùa.
Moâ hình phaùt trieån ñoâ thò veä tinh ñöôïc hieåu trong hoïc
thuaät veà ñoâ thò cuûa phöông Taây laø vieäc phaùt trieån caùc
thaønh phoá nhoû vaø trung bình xung quanh moät thaønh
phoá trung taâm vaø chuùng ñöôïc lieân keát vôùi thaønh phoá
trung taâm baèng moät heä thoáng giao thoâng coâng coäng
hoaøn thieän. Heä thoáng giao thoâng naøy seõ cho pheùp
Hình 1
nhieàu ngöôøi daân soáng taïi caùc ñoâ thò veä tinh coù theå di
chuyeån vaøo ñoâ thò trung taâm haèng ngaøy deã daøng. Trôû laïi moâ hình ñoâ thò veä tinh, baïn seõ ngaïc nhieân
khi bieát raèng ôû Myõ chæ coù 1 vuøng ñoâ thò duy nhaát
Giöõa thaønh phoá trung taâm vaø caùc ñoâ thò veä tinh thöôøng thöïc hieän moâ hình naøy (vaø thaønh coâng) laø Portland
laø caùc vaønh ñai xanh. Caùc thaønh phoá trung taâm theo taïi bang Oregon.
moâ hình ñoâ thò veä tinh thöôøng bò giôùi haïn khu vöïc phaùt
trieån (khoâng theå môû roäng hôn) ñeå khoâng bieán thaønh Taïi Canada thì coù theå noùi Vancouver vaø Ottawa ñi theo
moät ñaïi ñoâ thò khoång loà. Moâ hình ñoâ thò veä tinh coù theå moâ hình naøy. Maëc duø nhöõng thaønh phoá toâi vöøa neâu teân
noùi ra ñôøi vaøo cuoái theá kyû 19 cuøng vôùi yù töôûng “thaønh ñeàu trôû thaønh nhöõng taám göông trong quy hoaïch ñoâ
phoá vöôøn” cuûa Ebenezer Howard. Taùc giaû, moät nhaø thò ôû Baéc Myõ, chuùng coù nhöõng ñieàu kieän nhaát ñònh
hoaït ñoäng xaõ hoäi, nhaän thaáy cuoäc soáng taïi caùc thaønh cuõng nhö phaûi traû giaù ñaét cho moâ hình maø chuùng theo
phoá coâng nghieäp cuûa nöôùc Anh trôû neân toài teä do oâ ñuoåi ñeå thaønh coâng. Vancouver vaø Portland laø nhöõng
nhieãm vaø maät ñoä daân soá cao. OÂng ñeà xuaát xaây döïng nôi maø ngöôøi daân ñaëc bieät traân troïng vaán ñeà baûo veä
caùc thaønh phoá chæ khoaûng 30 ngaøn daân naèm treân caùc moâi tröôøng vaø deã daøng hôn caùc nôi khaùc trong vieäc hy
truïc ñöôøng saét noái vôùi thaønh phoá trung taâm vaø caùch ly sinh caùc quyeàn lôïi kinh teá ñeå ñaït ñöôïc moät moâi tröôøng
vôùi caùc thaønh phoá naøy bôûi vaønh ñai xanh. YÙ töôûng naøy soáng toát hôn. Ottawa laø thuû ñoâ cuûa Canada vaø coù moät
ñaõ coù aûnh höôûng treân theá giôùi trong lónh vöïc phaùt trieån tæ leä lôùn vaên phoøng vaø ngöôøi lao ñoäng lieân quan ñeán
ñoâ thò. Duø vaäy, cuõng chæ coù 2 “thaønh phoá vöôøn” thöïc söï chính phuû lieân bang, töùc laø hoï “deã baûo” hôn trong vieäc
ñöôïc xaây döïng taïi nöôùc Anh. (Xem hình 1) thöïc thi moät moâ hình vaø deã chaáp nhaän hy sinh quyeàn
lôïi kinh teá.
Thöû xem moät vaøi ví duï ôû Canada, thaønh phoá Toronto
vôùi 5 trieäu daân thöïc ra laø moät vuøng ñoâ thò goàm coù 5 Chi phí haï taàng (xaây heä thoáng giao thoâng coâng coäng
thaønh phoá, trong ñoù baûn thaân Toronto chæ coù 2 trieäu caáp vuøng) vaø giaù ñaát taêng. Thöû töôûng töôïng maø xem,
daân. ngöôøi ta seõ ñaët ra ranh giôùi phaùt trieån cho caùc thaønh
phoá trung taâm (growth boundary) khieán cho dieän tích
Thaønh phoá Vancouver vôùi 2 trieäu daân thöïc ra laø moät ñoâ thò khoâng theå môû roäng, khieán giaù ñaát taêng vaø cuoäc
vuøng ñoâ thò coù 10 thaønh phoá ñoäc laäp, trong ñoù baûn soáng trôû neân ñaét ñoû hôn, roài thaønh phoá trôû neân keùm
thaân Vancouver chæ coù 500 ngaøn daân. haáp daãn ñoái vôùi ngöôøi daân vaø doanh nghieäp ñeå keát
quaû cuoái cuøng laø phaùt trieån kinh teá bò taùc ñoäng.
New York, Tokyo hay Manila ñeàu laø nhöõng vuøng ñoâ
thò nhö vaäy. Chi phí ñeå xaây döïng heä thoáng taøu ñieän/metro noái caùc
SË 95+96 . 2018 25
- ≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝
thaønh phoá veä tinh vôùi thaønh phoá trung taâm laø raát toán keùm vaø caùc heä thoáng naøy keùm hieäu
quaû do phaûi chaïy qua caùc vaønh ñai xanh voán khoâng coù hoaëc khoâng coù nhieàu ngöôøi sinh
soáng (töùc laø coù nhöõng ñoaïn ñöôøng khoâng ra tieàn tröïc tieáp).
Chöa keå moâ hình ñoâ thò veä tinh caàn coù moät khung phaùp lyù ñeå quaûn lí toaøn boä vuøng ñoâ thò
naøy vaø ñaûm baûo caùc thaønh phoá veä tinh khoâng maâu thuaãn vôùi nhau hay vôùi ñoâ thò trung taâm
veà quyeàn lôïi.
Veà lyù thuyeát, coù theå noùi, ñaây laø moâ hình raát toát. Tuy nhieân, moâ hình ñoâ thò veä tinh, cuõng
nhö moïi moâ hình quy hoaïch khaùc, khoâng hoaøn haûo vaø khoâng deã daøng ñeå thaønh hieän thöïc.
Tröôùc heát, moâ hình ñoâ thò veä tinh ñaët ra moät giôùi haïn phaùt trieån (growth boundary) baèng
vaønh ñai xanh ñoái vôùi ñoâ thò trung taâm.
Khi ñoù, seõ daãn ñeán moät loaït phaùt sinh nhö gia taêng aùp löïc giaù ñaát trong ñoâ thò trung taâm
chaúng haïn, daãn ñeán taêng chi phí cho caùc nhaø ñaàu tö, giaûm naêng löïc caïnh tranh, nhöng laïi
taêng gaùnh naëng cho cö daân trong xaây caát nhaø ôû.
Tieáp theo, caùc ñoâ thò veä tinh khi phaùt trieån ra ngoaïi vi cuûa thaønh phoá trung taâm vaø caùch ly
vôùi thaønh phoá trung taâm bôûi moät maûng xanh seõ daãn ñeán chi phí haï taàng raát lôùn ñeå keát noái
trung taâm vôùi veä tinh.
Haõy töôûng töôïng heä thoáng haï taàng ñoù phaûi ñi qua daûi vaønh ñai caây xanh daøi haøng caây soá,
thaäm chí, haøng chuïc kilomet, ít ngöôøi söû duïng. Hieän töôïng ñoù ñöôïc goïi laø nhaûy coùc (leap
frog), töùc laø phaûi nhaûy qua moät maûng xanh ñeå phaùt trieån tieáp, raát keùm hieäu quaû veà haï taàng.
Taïi Myõ, chæ coù moät trong soá vaøi thaønh phoá ít oûi aùp duïng moâ hình naøy thaønh coâng laø Portland,
bang Oregon. Tuy nhieân, caùi giaù maø daân chuùng ôû ñaây phaûi traû laø giaù nhaø ñaát taêng raát nhanh
trong moät thôøi gian ngaén. Do aùp löïc phaùt trieån, vöøa roài, hoï ñoåi luaät, luøi haønh lang xanh ñeå
coù ñuû ñaát cho phaùt trieån.
26 SË 95+96 . 2018
- Nhieàu thaønh phoá khaùc taïi Myõ laïi cho phaùt Tröôùc heát, chuùng ta seõ phaûi xaây döïng nhieàu
trieån traøn lan, thay vì moâ hình ñoâ thò veä tinh, caây caàu vöôït soâng Hoàng, keát noái caùc ñoâ thò
nhö Los Angeles vaø Houston, nhaèm giaûm môùi ôû Gia Laâm, Ñoâng Anh vaø Soùc Sôn vôùi
giaù ñaát, thu huùt ñaàu tö vaø ñaûm baûo nhu caàu chi phí khoâng döôùi 200 – 300 trieäu USD
nhaø ôû cho daân chuùng. cho moãi caây caàu. Thuû ñoâ Seoul cuûa Haøn
Quoác xaây döïng 26 caây caàu vöôït soâng Haøn
Coù moät thaønh phoá ôû Canaña laø Calgary, maø vaãn khoâng giaûi quyeát ñöôïc aùch taéc giao
laïi ñi theo höôùng ngöôïc laïi, töùc laø khoâng thoâng treân moãi caây caàu.
xaây döïng ñoâ thò veä tinh. Thaønh phoá naøy
raát thaønh coâng trong phaùt trieån kinh teá ôû Ngoaøi ra, chuùng ta seõ phaûi xaây döïng heä
Canada thoâng qua moâ hình thaønh phoá ñôn thoáng ñöôøng saét keát noái ñoâ thò trung taâm vôùi
(uni-city concept), maø khoâng coù ñoâ thò veä 5 ñoâ thò veä tinh caùch xa haøng chuïc kilomet
tinh vaø giôùi haïn phaùt trieån. vôùi chi phí khoâng döôùi 10 trieäu USD/km.
Nhôø vaäy, maëc duø chæ ñöùng thöù naêm veà daân Chuùng ta seõ phaûi kieåm soaùt quaù trình ñoâ
soá (moät trieäu daân) taïi Canada, Calgary laø thò hoùa trong haønh lang xanh cuûa caùc laøng
nôi taäp trung nhieàu thöù hai nöôùc naøy caùc noâng nghieäp vaø tieåu thuû coâng nghieäp naèm
taäp ñoaøn lôùn (chæ sau Toronto, thaønh phoá gaàn caùc truïc ñöôøng giao thoâng chính.
naêm trieäu daân) vaø coù chaát löôïng soáng haøng
Haï taàng khung laø gì: ñaàu Baéc Myõ nhôø giaûm chi phí haï taàng, thueá Di dôøi nhöõng laøng coå naøy ra khoûi vaønh ñai
Haï taàng kyõ thuaät khung: thaáp vaø giaù ñaát reû. xanh seõ laø moät xaùo troän quaù lôùn veà kinh teá -
laø heä thoáng caùc coâng xaõ hoäi, trong khi baûo toàn nhöõng laøng naøy laïi
trình haï taàng kyõ thuaät Taïi Vieät Nam, moâ hình thaønh phoá veä tinh caàn nhöõng chính saùch ñaëc bieät ñeå ñaûm baûo
chính caáp ñoâ thò, bao khoâng phaûi baây giôø môùi ñaët ra nhöng chöa vaønh ñai xanh khoâng töï bieán thaønh vaønh
goàm caùc truïc giao bao giôø thöïc hieän ñöôïc. Vaø, nhö chuùng ñai ñoâ thò.
thoâng, tuyeán truyeàn ta ñaõ vaø ñang chöùng kieán, Haø Noäi vaø
TP.HCM vaãn ngaøy moät phình to vaø phaùt Maëc khaùc, nhöõng ñoâ thò veä tinh cuûa Haø Noäi
taûi naêng löôïng, tuyeán
trieån traøn lan. chuû yeáu naèm veà phía Taây thaønh phoá, nhöng
truyeàn daãn caáp nöôùc, doøng nhaäp cö chuû yeáu seõ laïi ñeán töø nhöõng
tuyeán coáng thoaùt nöôùc, Haõy thöû töôûng töôïng, khi quy hoaïch ñöôïc tænh ñoàng baèng soâng Hoàng ôû phía Ñoâng,
tuyeán thoâng tin vieãn pheâ duyeät vaø ñi vaøo trieån khai, chuùng ta seõ cuõng nhö chòu aùp löïc phaùt trieån caùc khu ñoâ
thoâng vaø caùc coâng trình phaûi ñoái maët vôùi nhieàu thaùch thöùc kinh teá thò vaø coâng nghieäp phía Ñoâng treân nhöõng
ñaàu moái kyõ thuaät. vaø xaõ hoäi. truïc ñöôøng höôùng ra caûng bieån.
SË 95+96 . 2018 27
nguon tai.lieu . vn
