Xem mẫu
Kế hoạch Đồng bằng sông Cửu Long
Tầm nhìn và chiến lược dài hạn
Nhằm phát triển Đồng bằng sông Cửu Long an toàn, trù phú và bền vững
Tháng 12/2013
Kế hoạch Đồng bằng sông Cửu Long
Tháng 12/2013
trang 2/132
Nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam và Vương quốc Hà Lan đã ký Thỏa thuận Đối tác chiến
lược về Thích ứng với Biến đổi Khí hậu và Quản lý nước (tháng 10/2010). Kế hoạch Đồng bằng
Sông Cửu Long (Kế hoạch ĐBSCL) đã được lập ra theo Thỏa thuận này.
Chương trình Partners for Water của Chính phủ Hà Lan đã tài trợ kinh phí cho các hoạt động của
phía Hà Lan để lập Kế hoạch ĐBSCL trong khuôn khổ Chương trình Nước toàn cầu của Hà Lan.
Chính phủ Việt Nam tài trợ kinh phí cho các hoạt động của phía Việt Nam.
Các đối tác phía Việt Nam
Bộ Tài nguyên và Môi trường
Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn
Các đối tác phía Hà Lan
Chính phủ Hà Lan
Bộ Hạ tầng cơ sở và Môi trường
Chương trình Partners for Water
Đại sứ quán Vương quốc Hà Lan tại Hà Nội
Royal HaskoningDHV
Đối tác đứng đầu liên danh tư vấn
Trường đại học Wageningen
Thành viên trong liên danh tư vấn
Deltares
Thành viên trong liên danh tư vấn
Rebel
Thành viên trong liên danh tư vấn
WATER.NL
Thành viên trong liên danh tư vấn
Kế hoạch Đồng bằng sông Cửu Long
Tháng 12/2013
trang 3/132
Mục lục
Lời nói đầu ......................................................................................................................................... 7
Tóm tắt ............................................................................................................................................... 8
1 Giới thiệu ..................................................................................................................................... 15
1.1 Hợp tác giữa Việt Nam và Hà Lan trong việc xây dựng Kế hoạch ĐBSCL ......................................... 15
1.2 Từ các quy hoạch tổng thể ngành đến quy hoạch chiến lược tổng hợp ĐBSCL ................................. 16
2 Phương pháp tiếp cận xây dựng Kế hoạch ĐBSCL ........................................................................ 19
2.1 Kế hoạch ĐBSCL có vị trí rất quan trọng trong hệ thống quy hoạch của Việt Nam ............................ 19
2.2 Thực trạng của ĐBSCL, điểm mạnh, điểm yếu, các cơ hội và các mối đe dọa .................................. 20
2.3 Các kịch bản dài hạn miêu tả các hướng phát triển đối với ĐBSCL ................................................. 20
2.3.1 Các kịch bản kinh tế - xã hội và các kịch bản sử dụng đất – nước ........................................ 20
2.3.2 Các kịch bản biến đổi khí hậu ......................................................................................... 22
2.3.3 Các phát triển thượng lưu .............................................................................................. 22
2.4 Tầm nhìn và chiến lược tổng hợp dài hạn .................................................................................. 22
2.5 Phân tích các giải pháp, các nguyên tắc và các biện pháp khả thi .................................................. 23
2.6 Từ tầm nhìn ĐBSCL đến việc tích cực thực hiện các chính sách mới ............................................... 24
2.7 Sự tham gia của các bên liên quan trong xây dựng Kế hoạch ĐBSCL ............................................. 25
3 Tình hình hiện nay của ĐBSCL: nhiều tiềm năng và dễ bị tổn thương .......................................... 27
3.1 Đồng bằng sông Cửu Long ...................................................................................................... 27
3.1.1 Vị trí địa lý .................................................................................................................. 27
3.1.2 Phát triển kinh tế thành công trong môi trường phức tạp .................................................... 27
3.2 Tìm hiểu và phân tích những vấn đề hiện tại và những động lực thay đổi ....................................... 29
3.2.1 Phát triển không gian và công nghiệp hóa tự phát ............................................................. 29
3.2.2 Phòng chống lũ lụt ........................................................................................................ 30
3.2.3 Xâm nhập mặn ............................................................................................................ 30
3.2.4 Chất lượng nước và cấp nước ......................................................................................... 31
3.2.5 Bảo tồn các hệ sinh thái ở ĐBSCL.................................................................................... 31
3.2.6 Biến đổi khí hậu ........................................................................................................... 32
3.2.7 Lún đất và khai thác nước ngầm ..................................................................................... 33
3.2.8 Phát triển thượng lưu .................................................................................................... 33
3.3 Những khó khăn gây cản trở phát triển ở ĐBSCL ........................................................................ 33
3.3.1 Những khó khăn trong phát triển kinh tế - xã hội .............................................................. 34
3.3.2 Những khó khăn về tài nguyên nước................................................................................ 35
3.3.3 Các giải pháp hạ tầng bền vững về mặt kinh tế ................................................................. 36
Kế hoạch Đồng bằng sông Cửu Long
Tháng 12/2013
trang 4/132
3.4 Ứng phó và nắm bắt cơ hội ..................................................................................................... 36
3.5 Quy hoạch và quản lý thể chế ................................................................................................. 37
4 Các kịch bản phát triển kinh tế xã hội.......................................................................................... 39
4.1 Các chính sách và kịch bản để ĐBSCL giải quyết những vấn đề chưa chắc chắn .............................. 39
4.2 Các chính sách trong quá khứ và hiện tại .................................................................................. 39
4.3 Các kịch bản hợp lý trong tương lai .......................................................................................... 40
4.3.1 Dân số và phát triển kinh tế ........................................................................................... 40
4.3.2 Bốn kịch bản phát triển kinh tế xã hội ở ĐBSCL ................................................................. 41
4.3.3 Kịch bản Công nghiệp hóa hành lang ............................................................................... 44
4.3.4 Kịch bản sản xuất lương thực ......................................................................................... 46
4.3.5 Kịch bản Công nghiệp hóa kinh doanh nông nghiệp ........................................................... 48
4.3.6 Kịch bản công nghiệp hóa nút kép................................................................................... 48
4.4 Thay đổi quan điểm an ninh lương thực trong các kịch bản phát triển kinh tế .................................. 51
4.5 Tác động các kịch bản kinh tế lên con người, sử dụng đất, nước và nền kinh tế ............................... 52
4.6 Liên kết các kịch bản khác nhau............................................................................................... 54
5 Tầm nhìn kinh tế dài hạn về sống chung với lũ ở ĐBSCL .............................................................. 59
5.1 So sánh việc phát triển kinh tế thịnh vượng với lợi thế cạnh tranh của ĐBSCL ................................. 59
5.1.1 Tăng trưởng kinh tế và thịnh vượng cho nền kinh tế nông thôn ........................................... 59
5.1.2 Thích hợp và thích nghi với nguồn tài nguyên đất và nước .................................................. 60
5.1.3 Sử dụng nguồn nhân lực, tài nguyên đất và nước ở ĐBSCL ................................................. 60
5.2 Công nghiệp hóa kinh doanh nông nghiệp phù hợp với những lợi thế cạnh tranh của ĐBSCL ............. 62
5.2.1 Tầm nhìn Công nghiệp hóa kinh doanh nông nghiệp .......................................................... 62
5.2.2 Quyết định của Thủ tướng về “nông nghiệp công nghệ cao” ................................................ 63
5.3 Những ví dụ hấp dẫn về công nghiệp hóa kinh doanh nông nghiệp ................................................ 66
5.3.1 Hà Lan là nước cung cấp hoa, cây trồng và cây ăn trái hàng đầu thế giới .............................. 66
5.3.2 Nông dân trồng rau khu vực Westland đi lên trong chuỗi giá trị ........................................... 67
5.3.3 Cộng tác quản lý chuỗi giá trị: từ trồng cỏ đến ly sữa......................................................... 67
5.3.4 Hợp tác tài chính và giảm rủi ro ...................................................................................... 67
5.3.5 Viễn cảnh kinh doanh nông nghiệp nhằm nuôi trồng thủy sản ở ĐBSCL ................................ 68
5.4 Những ách tắc trong chuỗi giá trị nông nghiệp hiện tại ở ĐBSCL ................................................... 71
5.4.1 Những ách tắc trong chuỗi giá trị nông nghiệp hiện tại ở ĐBSCL .......................................... 71
5.4.2 Các hiệp hội sản xuất của nông dân ................................................................................ 72
5.4.3 Vai trò của chính phủ trong chuỗi giá trị ........................................................................... 72
6 Cải thiện thể chế ở ĐBSCL ........................................................................................................... 79
6.1 Tập trung vào chuỗi giá trị kinh doanh nông nghiệp để quản lý thể chế và lập quy hoạch hiệu
quả
79
6.1.1 Vấn đề đất và nước đòi hỏi các giải pháp xuyên biên giới và quản lý tổng thể ĐBSCL .............. 79
6.1.2 ĐBSCL không phải chỉ cần có quản lý đất và nước ............................................................. 79
6.1.3 Đưa vai trò thể chế hóa tổng hợp vào quản lý thể chế vùng ................................................ 80
Kế hoạch Đồng bằng sông Cửu Long
Tháng 12/2013
trang 5/132
nguon tai.lieu . vn
Tầm nhìn và chiến lược dài hạn
Nhằm phát triển Đồng bằng sông Cửu Long an toàn, trù phú và bền vững
Tháng 12/2013
Kế hoạch Đồng bằng sông Cửu Long
Tháng 12/2013
trang 2/132
Nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam và Vương quốc Hà Lan đã ký Thỏa thuận Đối tác chiến
lược về Thích ứng với Biến đổi Khí hậu và Quản lý nước (tháng 10/2010). Kế hoạch Đồng bằng
Sông Cửu Long (Kế hoạch ĐBSCL) đã được lập ra theo Thỏa thuận này.
Chương trình Partners for Water của Chính phủ Hà Lan đã tài trợ kinh phí cho các hoạt động của
phía Hà Lan để lập Kế hoạch ĐBSCL trong khuôn khổ Chương trình Nước toàn cầu của Hà Lan.
Chính phủ Việt Nam tài trợ kinh phí cho các hoạt động của phía Việt Nam.
Các đối tác phía Việt Nam
Bộ Tài nguyên và Môi trường
Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn
Các đối tác phía Hà Lan
Chính phủ Hà Lan
Bộ Hạ tầng cơ sở và Môi trường
Chương trình Partners for Water
Đại sứ quán Vương quốc Hà Lan tại Hà Nội
Royal HaskoningDHV
Đối tác đứng đầu liên danh tư vấn
Trường đại học Wageningen
Thành viên trong liên danh tư vấn
Deltares
Thành viên trong liên danh tư vấn
Rebel
Thành viên trong liên danh tư vấn
WATER.NL
Thành viên trong liên danh tư vấn
Kế hoạch Đồng bằng sông Cửu Long
Tháng 12/2013
trang 3/132
Mục lục
Lời nói đầu ......................................................................................................................................... 7
Tóm tắt ............................................................................................................................................... 8
1 Giới thiệu ..................................................................................................................................... 15
1.1 Hợp tác giữa Việt Nam và Hà Lan trong việc xây dựng Kế hoạch ĐBSCL ......................................... 15
1.2 Từ các quy hoạch tổng thể ngành đến quy hoạch chiến lược tổng hợp ĐBSCL ................................. 16
2 Phương pháp tiếp cận xây dựng Kế hoạch ĐBSCL ........................................................................ 19
2.1 Kế hoạch ĐBSCL có vị trí rất quan trọng trong hệ thống quy hoạch của Việt Nam ............................ 19
2.2 Thực trạng của ĐBSCL, điểm mạnh, điểm yếu, các cơ hội và các mối đe dọa .................................. 20
2.3 Các kịch bản dài hạn miêu tả các hướng phát triển đối với ĐBSCL ................................................. 20
2.3.1 Các kịch bản kinh tế - xã hội và các kịch bản sử dụng đất – nước ........................................ 20
2.3.2 Các kịch bản biến đổi khí hậu ......................................................................................... 22
2.3.3 Các phát triển thượng lưu .............................................................................................. 22
2.4 Tầm nhìn và chiến lược tổng hợp dài hạn .................................................................................. 22
2.5 Phân tích các giải pháp, các nguyên tắc và các biện pháp khả thi .................................................. 23
2.6 Từ tầm nhìn ĐBSCL đến việc tích cực thực hiện các chính sách mới ............................................... 24
2.7 Sự tham gia của các bên liên quan trong xây dựng Kế hoạch ĐBSCL ............................................. 25
3 Tình hình hiện nay của ĐBSCL: nhiều tiềm năng và dễ bị tổn thương .......................................... 27
3.1 Đồng bằng sông Cửu Long ...................................................................................................... 27
3.1.1 Vị trí địa lý .................................................................................................................. 27
3.1.2 Phát triển kinh tế thành công trong môi trường phức tạp .................................................... 27
3.2 Tìm hiểu và phân tích những vấn đề hiện tại và những động lực thay đổi ....................................... 29
3.2.1 Phát triển không gian và công nghiệp hóa tự phát ............................................................. 29
3.2.2 Phòng chống lũ lụt ........................................................................................................ 30
3.2.3 Xâm nhập mặn ............................................................................................................ 30
3.2.4 Chất lượng nước và cấp nước ......................................................................................... 31
3.2.5 Bảo tồn các hệ sinh thái ở ĐBSCL.................................................................................... 31
3.2.6 Biến đổi khí hậu ........................................................................................................... 32
3.2.7 Lún đất và khai thác nước ngầm ..................................................................................... 33
3.2.8 Phát triển thượng lưu .................................................................................................... 33
3.3 Những khó khăn gây cản trở phát triển ở ĐBSCL ........................................................................ 33
3.3.1 Những khó khăn trong phát triển kinh tế - xã hội .............................................................. 34
3.3.2 Những khó khăn về tài nguyên nước................................................................................ 35
3.3.3 Các giải pháp hạ tầng bền vững về mặt kinh tế ................................................................. 36
Kế hoạch Đồng bằng sông Cửu Long
Tháng 12/2013
trang 4/132
3.4 Ứng phó và nắm bắt cơ hội ..................................................................................................... 36
3.5 Quy hoạch và quản lý thể chế ................................................................................................. 37
4 Các kịch bản phát triển kinh tế xã hội.......................................................................................... 39
4.1 Các chính sách và kịch bản để ĐBSCL giải quyết những vấn đề chưa chắc chắn .............................. 39
4.2 Các chính sách trong quá khứ và hiện tại .................................................................................. 39
4.3 Các kịch bản hợp lý trong tương lai .......................................................................................... 40
4.3.1 Dân số và phát triển kinh tế ........................................................................................... 40
4.3.2 Bốn kịch bản phát triển kinh tế xã hội ở ĐBSCL ................................................................. 41
4.3.3 Kịch bản Công nghiệp hóa hành lang ............................................................................... 44
4.3.4 Kịch bản sản xuất lương thực ......................................................................................... 46
4.3.5 Kịch bản Công nghiệp hóa kinh doanh nông nghiệp ........................................................... 48
4.3.6 Kịch bản công nghiệp hóa nút kép................................................................................... 48
4.4 Thay đổi quan điểm an ninh lương thực trong các kịch bản phát triển kinh tế .................................. 51
4.5 Tác động các kịch bản kinh tế lên con người, sử dụng đất, nước và nền kinh tế ............................... 52
4.6 Liên kết các kịch bản khác nhau............................................................................................... 54
5 Tầm nhìn kinh tế dài hạn về sống chung với lũ ở ĐBSCL .............................................................. 59
5.1 So sánh việc phát triển kinh tế thịnh vượng với lợi thế cạnh tranh của ĐBSCL ................................. 59
5.1.1 Tăng trưởng kinh tế và thịnh vượng cho nền kinh tế nông thôn ........................................... 59
5.1.2 Thích hợp và thích nghi với nguồn tài nguyên đất và nước .................................................. 60
5.1.3 Sử dụng nguồn nhân lực, tài nguyên đất và nước ở ĐBSCL ................................................. 60
5.2 Công nghiệp hóa kinh doanh nông nghiệp phù hợp với những lợi thế cạnh tranh của ĐBSCL ............. 62
5.2.1 Tầm nhìn Công nghiệp hóa kinh doanh nông nghiệp .......................................................... 62
5.2.2 Quyết định của Thủ tướng về “nông nghiệp công nghệ cao” ................................................ 63
5.3 Những ví dụ hấp dẫn về công nghiệp hóa kinh doanh nông nghiệp ................................................ 66
5.3.1 Hà Lan là nước cung cấp hoa, cây trồng và cây ăn trái hàng đầu thế giới .............................. 66
5.3.2 Nông dân trồng rau khu vực Westland đi lên trong chuỗi giá trị ........................................... 67
5.3.3 Cộng tác quản lý chuỗi giá trị: từ trồng cỏ đến ly sữa......................................................... 67
5.3.4 Hợp tác tài chính và giảm rủi ro ...................................................................................... 67
5.3.5 Viễn cảnh kinh doanh nông nghiệp nhằm nuôi trồng thủy sản ở ĐBSCL ................................ 68
5.4 Những ách tắc trong chuỗi giá trị nông nghiệp hiện tại ở ĐBSCL ................................................... 71
5.4.1 Những ách tắc trong chuỗi giá trị nông nghiệp hiện tại ở ĐBSCL .......................................... 71
5.4.2 Các hiệp hội sản xuất của nông dân ................................................................................ 72
5.4.3 Vai trò của chính phủ trong chuỗi giá trị ........................................................................... 72
6 Cải thiện thể chế ở ĐBSCL ........................................................................................................... 79
6.1 Tập trung vào chuỗi giá trị kinh doanh nông nghiệp để quản lý thể chế và lập quy hoạch hiệu
quả
79
6.1.1 Vấn đề đất và nước đòi hỏi các giải pháp xuyên biên giới và quản lý tổng thể ĐBSCL .............. 79
6.1.2 ĐBSCL không phải chỉ cần có quản lý đất và nước ............................................................. 79
6.1.3 Đưa vai trò thể chế hóa tổng hợp vào quản lý thể chế vùng ................................................ 80
Kế hoạch Đồng bằng sông Cửu Long
Tháng 12/2013
trang 5/132