Xem mẫu
- Hoàn thfện pháp luậỉ vể hoạt dộng cùa NHTM...
C h ư ơ n g i!I
NHỮNG GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT
Đ Ể U CHỈNH HOẠT ĐỘNG CỦA NGÂN HÀNG
THƯƠNG MẠI TRONG NỂN KINH TỂ THỊ TRƯỜNG
ở VIỆT NAM
I. NHU CẦU KHÁCH QUAN CỦA VIỆC HOÀN THIỆN
PHÁP LUẬT ĐIỂU CHỈNH HOẠT ĐỘNG CỦA NGÂN HÀNG
THƯƠNG MẠI
1. Đặc trưng của nền kính tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa ò Việt Nam và những yêu cầu đặt ra dối với
việc hoàn thiện pháp luật điều chỉnh hoạt dộng của ngân
hàng thương mại
K in h tê th ị trư ờ n g là m ộ t m ô h ìn h k in h tê v ậ n đ ộ n g và
p h á t t r i ể n d ự a t r ê n cò sở c á c q u y l u ậ t c ủ a t h ị t r ư ò n g , t r o n g
đó q u a n h ệ h à n g hó a ■ tiề n tệ trỏ th à n h p h ổ b iến và bao
q u á t h ầ u h ế t các lĩn h vực c ủ a h o ạ t động k in h
D o v ậ y , m ộ t t r o n g c á c y ê u c ầ u c ú a việc t i ế p t ụ c đ ò i m ớ i
v à h o à n th i ệ n h ệ th ô n g p h á p l u ậ t n g â n h à n g n ó i c h u n g là
cần được n h ậ n th ứ c và tiế p c ậ n th eo h ư ố n g d ự a tr ê n các
192
- Chương III. Nhửng giài pháp hoàn thiện pháp tuật...
đ ặ c t r ư n g c ủ a n ề n k in h t ế th ị trư ò n ịỉ V iệ t N a m th ô n g q u a
v iệc x e m x é t c h ú n g t r o n g q u á t r ì n h h ỉ n h t h à n h , x á v d ự n g
v à Ị) h á t t r i ế n .
K hác với nền k in h tế k ế hoạch hóa tậ p tru n g cao độ
trư ớ c đ à y , n é n k in h t ế th ị tr ư ờ n g ở V iệ t N a m h iệ n n a y có
m ộ i sô đ ặ c đ iế m chủ yếu n h ư sau:
• T h ứ n h á t, k i n h t ế thị t r ư ờ n g ỏ V i ệ t N a m được xâ y
d ự n g t r ê n cơ s ớ m ộ t n ể n s à n x u ấ t n ò n g n g h i ệ p c h i ế m t ý
t r ọ n g lớ n v à s ự m â 't c â n đ ô ì g i ủ a c á c k h u v ự c v à c á c n g à n h
k i n h tẽ. N ô n g n g h i ệ p v à n ô n g t h ô n d V iệ t N a m c h i ế m vị tr í
đ ặ c b iệ t x é t c ả t r ê n c á c p h ư ơ n g d iệ n k in h tế, c h ín h trị v à
x ã h ộ i . ( P h ụ l ụ c 4). D o v ậ y . q u á t r ì n h đ ổ i m ớ i t r o n g n ô n g
n g h i ệ p k h ô n g t á c h r ờ i “đ ò i m ớ i t r o n g l ĩ n h v ự c t à i c h i n h ,
tiề n tệ v à c á c l ĩ n h v ự c k h á c tr o n g n é n k in h tế , đ ặ c h i ệ t c ủ a
h ệ th ố n g h a y đ ộ n g uà c u n g c á p tin d ụ n g c h o n ô n g d á n uà
c á c d o a n h n g h i ệ p ớ n ô n g th ò n '" '.
M ặ t k h á c , h o ạ t đ ộ n g n g â n h à n g tr o n g n ô n g n g h iệp ,
n ô n g t h ô n c ũ n g có n h ữ n g đ ặ c t h ù c ầ n sớ m đư ợ c x e m x é t v à
g iái q u y ế t t h íc h h ớ p n h ư : c h i p h í cao, m ó n v a y n h ỏ , thời
h ọ n lâ u d à i. đ iê u k iệ n b á o đ á m tiểii v a v k h ó k h ă n , h ạ t ầ n g
k é m p h á t t r i ể n . . . H ơ n n ữ a .
- Hoàn thiện phảp luậỉ về hoạt dộng của NMTM...
V iệt N a m c h ư a h in h th à n h ' các tr u n g tá m tài c h in h n g â n
h à n g vói sứ c c ạ n h t r a n h cao, n ê n th ị trư ờ n g tà i c h ín h tiề n
tệ V iệt N a m d ễ b ị t ổ n t h ư ơ n g k h i b ị “líữ c h ạ m " với t h ị
t r ư ờ n g t à i c h í n h k h u v ự c v à q u ố c tế. Đ ặ c đ iể m n à y ch i r a
yêu c ầ u h o à n th iệ n p h á p lu ậ t n g â n h à n g c ầ n được tiến
h à n h t r o n g việc g iả i q u y ế t đ ồ n g b ộ c á c y ế u t ố c ủ a t h ị t r ư ờ n g
c ù n g với việc x â y d ự n g v à b a n h à n h cá c c h í n h s á c h , thê’ c h ế
h Ợ p i ý v ể t ạ o l ậ p n g u ồ n vô”n , đ ầ u t ư , l ã i s u ấ t , c ơ c h ẻ q u ả n t r ị
đ i ề u h à n h t r o n g việc t h ự c h i ệ n t í n d ụ n g n g â n h à n g .
- Thứ h a ị ; n ề n k in h tế th ị trư ờ n g ở Việt N a m đ ưỢ c x â y
d ự n g v à p h á t tr iể n tro n g q u á tr ìn h c h u y ể n đổi từ m ộ t n ề n
k in h tê k ế h o ạ c h h ó a t ậ p t r u n g c a o độ. Đ ặ c đ iể m n à y c h ì r a
m ức độ cải cách của h ệ th ô n g p h á p lu ậ t nói c h u n g cũ n g
n h ư y ê u c ẩ u v à m ứ c đ ộ đổi m ó i v à h o à n t h i ệ n h ệ th ô n g
p h á p lu ậ t v ề N H T M nói riên g . Đ ặc đ iể m n à y đ ặ t ra y ê u
cầu: các ch ín h sách, th ể chê p h á p lu ậ t được x ây đ ự n g và
b a n h à n h cần q u á n triệ t phương ch âm n h ằ m làn h m ạn h
h ó a h o ạ t d ộ n g c ủ a N H T M t h ô n g q u a việc x á y d ự n g h à n g
lo ạ t c á c c h ê đ ị n h p h á p lý v ể b ả o đ ả m q u y ề ii tự do k in h
d o a n h t h e o cơ c h ế t h ị t r ư ò n g , v ề b ả o đ ả m t i ề n v a y , v ề v iệc
đ a d ạ n g h ó a các công c ụ c ủ a th ị trư ờ n g tiề n tệ, tà i ch ín h .
- Thử b a , nền km h tế thị trư ờ n g ỏ Việt N am đưỢc xây
d ự n g v à p h á t t r i ể n với t h à n h p h ầ n k i n h t ẽ n h à n ư ó c g iử v a i
trò c h ủ đạo. Đ ặc đ iểm n à y đ ặ t ra y êu cầu h o à n th iệ n p h á p
l u ậ t v ể N H T M p h ả i q u á n tr iệ t được t í n h h a i m ặ t c ủ a các
m õì q u a n h ệ k in h tê x à hội p h ứ c tạ p . Đ ó là. m ộ t m ặ t , p h á p
194
- Chương III. Những giài pháp hoàn thiện pháp lu ậ t-____________________
l u ậ t n g â n h à n g v ừ a p h á i b á o clàm q u y ề n b ì n h đ ả n g g i ữ a
N H T M N N với c á c lo ại h ì n h N H T M k h á c , q u y ề n b ì n h đ ẳ n g
g i ữ a D N N N vói c á c t h à n h p h ầ n k i n h t ê k h á c t r o n g h o ạ t
đ ộ n g n g â n h à n g : m ặ t k h á c , p h á p l u ậ t lại v ẫ n p h ả i t h ể h i ệ n
v a i trò c h ủ đ ạ o c ủ a t h à n h p h ầ n k in h té n h à nước.
- T h ứ tư , n ể n k in h tẽ th ị trư ờ n g ở Việt N a m được xây
đ ự n g v à p h á t triể n th eo đ ịn h h ư ớ ng X H C N . Đ ây là m ộ t m ô
h ì n h k i n h t ế t h ị t r ư ờ n g p h ù hỢRi^với c á c đ i ể u k i ệ n l ị c h s ử ,
t r u y ề n t h ố h g v à th ự c tiễ n V iệ t N a m m à m ụ c tiê u c ủ a c h ế độ
k in h t ế x ã hội là " d á n g i à u , n ư ở c m ạ n h , x ả h ộ i c ô n g b ằ n g ,
d á n chủ và văn m in h " . X u ấ t p h á t từ đ ặc đ iểm n ày , m ộ t
t r o n g c á c n ộ i d u n g c ủ a việc hoÈH t h i ệ n p h á p l u ậ t đ iề u c h ỉn h
h o ạ t động củ a N H T M p h ái bảo đ ả m hai m ậ t c h ủ yếu: m ộ t
m ậ t, p h á p l u ậ t p h ả i b ả o đ ả m t í n h đ a d ạ n g v ề sở h ữ u v à c h ủ
t h ể k in h d o a n h tro n g lĩn h vực tiề n tệ n g â n h à n g , b ả o đ ả m
q u y ể n b ì n h đ ẳ n g t r ư ớ c p h á p l u ậ t k ế t h ọ p v ỏ i Iđi í c h c h u n g v ì
s ự c ô n g b ằ n g v à t i ế n b ộ x à hội; m ặ t k h á c , đ ê c a o v a i tr ò p h á p
l u ậ t n h ầ m b ả o đ ả m v à b ả o v ệ q u y ể n lợi c ủ a c á c c h ủ t h ể t h a m
g ia th ị t r ư ờ n g t i ề n tệ n g â n h à n g v à các t ầ n g lốp d â n cư. N ó
c h o p h é p lo ại b ỏ đ ư ợ c n h ù n g k h u y ế t t ậ t c ô 'h ữ u c ủ a n ề n k in h
tê th ị tr ư ờ n g t ư b ả n c h ủ n g h ĩa , n h ư tìn h t r ạ n g đ ầ u cơ T T C K
p h á t t r i ể n t ự do. t ạ o c á c đ i ề u k i ệ n c h o t ư b ả n g i ả có t h ể m u a
b á n đ ư ợ c , đ ẩ y n ề n k i n h t ê v à o v ò n g k h ủ n g h o à n g t i ề n t ệ '" .
1 '| Vũ Ngọc Nhung, Bàn ttìẻm vé kinh tể thị Irướng ỉheo đinh hướng xã hội chủ
nghĩa, Tạp chi Nghiên cứu kinh té. (4), 1999, tr. 15,17.
195
- ________________ Hoàn thiện pháp luật về hoạt dộng của NHTM...
- Thứ năm , nền k m h tế thị t r ư ờ n g ớ V i ệ t N a m đ ư ợ c x ả v
d ự n g v à p h á t triể n tro n g x u th ê hội n h ậ p k in h tế k h u vực
v à q u ô c tế. Đ ặ c đ iể m n à y s ẻ g â y tá c đ ộ n g m ạ n h m ẽ đ è n th ị
trư ờ n g tà i c h ín h tiề n tệ v à h o ạ t đ ộ n g c ủ a h ệ th ố n g n g â n
h à n g V iệt N a m . á n h h ư ơ n g đ ế n p h á p lu ậ t đ iề u c h in h h o ạ t
động của N H TM . "Đ ê có m ộ t m ô i tr ư ờ n g tă n g tr ư ở n g tà i
c h in h có h iệ u q u ả và a n to à n , đ ò i h ỏ i p h ả i có m ộ t c ơ s ở h ạ
tầ n g củ a các q u y tắ c , t h ô n g lệ p h á p lý ưà n h ữ n g th ô n g tin
k ị p th ờ i, c h i n h x á c , đ ư ợ c h ỗ tr ợ b ằ n g v iệ c t ổ c h ứ c đ iề u tiế t v à
g iá m sá t, n h ẳ m d u y trì k h u y ê n k h ic h m a n g tín h c h ấ t tíc h
c ự c đ ô ì u ớ i c á c đ ố i tư ợ n g t h a m g i a t h ị t r ư ờ n g tà i c h ín h " " '.
2. Xu hưống phát triển của ngân hàng thương mại trên
thế giởi và ở Việt Nam
S ự gia tă n g các h o ạ t đ ộ n g tà i c h ín h tiề n tệ quốc t ế
tro n g vòng h ai th ậ p k ỷ q u a đã cho th ấ y x u h ư ớ n g p h á t
triể n th ị trư ờ n g tà i c h ín h tiề n tệ quõc t ế và tá c đ ộ n g c ủ a nó
đốì với n ể n tà i c h ín h t i ề n tệ m ỗ i nước. S ự p h á t t r i ể n m ạ n h
m ẽ c ú a cô n g n g h ệ tin họ c v à dịch v ụ I n te r n e t đ ã k é o th e o
s ự b ù n g n ổ c á c h o ạ t đ ộ n g t à i c h í n h t i ể n t ệ q u ô ”c t ế , S ự t i ế n
b ộ c ủ a k h o a h ọ c c ô n g n g h ệ đ ã l à m x u â 't h i ệ n t h ê m n h ủ n g
c ô n g c ụ t à i c h í n h m ớ i, n h ư m u a b á n có k ỳ h ạ n ( f o rw a rd ),
q u y ề n l ự a c h ọ n { o p tio n s)... l à m c h o c á c k h ố i lư ự n g g ia o d ịc h
t à i c h í n h t á n g l ê n đ á n g k ể ( x e m P h ụ l ụ c sô"5 ) . V i ệ c g i a t ả n g
Ngàn hàng Thế giới, Tài chinh cho tăng trưởng, Lựa chọn chinh sàch trong
một thể giới đầy biển động. Nxb.Vãn hóa thóng tin, H. 2001, tr. 3,
196
- Chương III. Những giải pháp hoàn thiện pháp luật...
n h a n h d u n g lư ợ n g t h ị trư ò n g t à i c h ín h n g á n h à n g c ũ n g
đ ồ n g t h ò i là m x u ấ t h iệ n n h ữ n g n h u c ầ u m ớ i về s á n p h à m
v à d ịc h v ụ , d o v ậ y . c ũ n g sẽ tâ n g n h a n h k h ả n ă n g đ á p ứ n g
c ú a các đ ịn h c h ế tà i c h ín h n g â n h à n g . N h in chung, xu
hưởng p h á t tríèn ngân h á n g trẽn th ê giới đưỢc thê kiện
th ô n g qua m ột s ô 'đ ặ c điếm sa u :
• Hiện tượng sáp nhập, hỢp nhất, m ua bán các ngàn
hàng ngày càng tăng nhàm mục tiêu làm cho hoạt động
n g â n h à n g có h iệ u q u á hđ n. tả n g k h á n ă n g t à i c h ín h v à
c ạ n h t r a n h g iQ a cá c n g â n h à n g " ’.
- X u th ế toàn cầu hóa hoạt động n g ă n h à n g th ú c đ ẩ y
q u á t r ì n h t á i cơ c ấ u c á c t r u n g g i a n t à i c h í n h , đ ồ n g t h ờ i l à m
t ă n g t ín h r ủ i ro , đ ặ t r a n h iế u v ấ n đ ể v ề v iệ c k h ô n g c h ế cá c
n g u y cơ v à t ả n g c ư ò n g cá c k h á n ă n g g iá m s á t v à h ợ p tá c
c ủ a c á c cđ q u a n đ ịn h c h ê có th á m q u v ể n .
- Việc p h á t triển m ạnh m ẽ các còng nghệ m ới đặc biệt
là c ô n g n g h ệ th ô n g t in . v iễ n th ô n g t r o n g lĩn h vự c n g â n
h à n g đ ã tạ o đ iể u k iệ n c h o cá c n g â n h à n g c u n g c ấ p m ộ t hệ
th ô n g cá c d ịc h v ụ v à t iệ n íc h h o à n h áo . S ự x u ấ t h iệ n cá c
n g á n h à n g ã o (Virtual b a n k in g ) và sự p h á t t r i ể n của tiề n
đ iệ n t ử ( E - m o n e y ) á p d ụ n g ch o t h ị t r ư ò n g I n t e r n e t to à n
c ầ u đ a n g tạ o r a n h ữ n g k h á n ả n g m ớ i c u n g c ấ p c á c d ịc h v ụ
t ín d ụ n g v à t h u h ú t m ộ t p h ầ n vô*n lớ n t ừ c ô n g ch ú n g .
TS. Nguyên Thị Luyến (Chủ biên), Sầp nhập một xu thể phố biển trong điếu
kiện cạnh tranh hiện nay. Viện Thông tin khoa học xã hội, H. 2001, tr 28*29.
197
- Hoàn ỉhiện pháp luật vế hoạỉ dộng của NHTM...
• Ranh giới giữa dịch vụ ngăn hàng và dịch vụ tài chính
phi ngán hàng đ a n g n g à y c à n g có x u h ư ớ n g b ị x ó a n h òa.
C á c x u h ư ớ n g p h á t t r iể n n g â n h à n g t r ê n t h ế g ió i n ê u
t r ê n đ ã th ự c s ự tá c đ ộ n g , là m t h a y đ ô i m ạ n h m ẽ h o ạ t
đ ộ n g n g â n h à n g v à đ a n g đ ư ợ c c o i là m ộ t c u ộ c "cách mạng
ngán hàng".
Thứ nhất, đó là sự gia tăng nhanh chóng các dịch vụ
ngân hàng mới. N g à y n a y . m ộ t N H T M t r ê n th è g ió i k h ô n g
c h ỉ th ự c h iệ n cá c d ịc h v ụ t r u y ề n th ô n g c ú a m ìn h n h ư n h ậ n
t iề n g ử i, c h iế t k h ấ u th ư ơ n g p h iế u v à c h o v a v th ư ớ n g m ạ i,
b u ô n b á n n g o ạ i h ố i, b ả o q u ả n t à i s ả n có g iá t r ị h a y là c u n g
c â p c á c t à i k h o ả n g ia o d ịc h , t h a n h to á n , m à còn c u n g cấ p
m ộ t h ệ th ố n g cá c d ịc h v ụ v à t iệ n íc h n g â n h à n g n g à y m ộ t
p h o n g p h ú v à đ a d ạ n g , n h ư c h o v a y t iê u d ù n g , c h o v a y tà i
trợ d ự á n , q u ả n l ý t à i k h o ả n ch o k h á c h h à n g , th u ê m u a t à i
c h ín h , c u n g c á p cá c đ ịc h v ụ b ả o h iể m , d ịc h vại c h ứ n g k h o á n ,
c u n g c ấ p cá c d ịc h v ụ q u ỹ tư đ n g hỗ, h ư u t r í, cá c d ịc h v ụ n g â n
h à n g đ ẩ u tư v à n g â n h à n g b u ô n b á n , t ư v ấ n t à i c h ín h . ..
T h e o ư ớc t ín h , ch o đ ế n n a y , n ế u ở V iệ t N a m t ỷ lệ t h u n h ậ p
d ịc h v ụ so v ó i tổ n g t h u n h ậ p c ủ a cá c N H T M đ ã tả n g k h o ả n g
20% t h ì t ỷ lệ n à y ở c á c N H T M c ủ a cá c n ư ó c k h u v ự c Đ ô n g
N a m Á là 30% v à ờ cá c n ư ó c p h á t t n ể n là t r ê n 50% . T ư ơ n g
tự n h ư v ậ y , cá c n g á n h à n g q u ố c tê đ a n g th ự c h iệ n k h o á n g
t r ê n 6 0 0 0 n g h iệ p v ụ k in h d o a n h k h á c n h a u t r o n g lĩn h vự c
■ t iề n tệ, t ín d ụ n g , n g â n h à n g (ở V iệ t N a m . co n sô” n à y tô i đa
c h ỉ v à o k h o ả n g 3 0 0 n g h iệ p v ụ là cù n g ).
198
- Chương III. Những giải pháp hoán thiện pháp luật...
D a n h mục các dịch ,vụ này do n g â n h à n g c u n g câp tạo
r a m ộ t s ự t h u ậ n lợi r ố t lỏn cho k h á c h h à n g . Khíỉch h à n g có
t h e h o à n to à n th ó a m ã n tấ t cà cá c n h u c ầ u d ịc h v ụ tà i
c h ín h c ú a m in h th ô n g q u a m ộ t n g â n h ã n g v à t ạ i m ộ t đ ịa
d iê m . T h ự c sự n g â n h à n g đã tr ỏ t h à n h "bách hóa tài chinh"
( f in a n c ia l d e p a r tm e n t s to re s) ớ k y n g u y ê n h iệ n đ ạ i, cô n g
v iệ c hỢp n h â t c á c d ịc h v ụ n g â n h à n g , b ào h iê m . m ô i g ió i
c h ứ n g k h o á n ... d ư ố i m ột m á i n h à c h ín h là x u h ư ớ n g m à
n g ư ờ i t a th ư ờ n g g ọ i là u n iv e r s a l b a n k in g ỏ M ỹ , C a n a d a v à
A n h . l à A i l g i n a n z ỏ Đ ứ c v à l à B a n c a s s u r a n c e ở P h á p " ’.
T h ừ hai, sự g ia tá n g cạnh tranh khốc liệt trong hoạt
d ộ n g n gán hàng. Đ iều n à y c à n g th ể h iện rõ kh i n g â n h à n g
v à c á c d ô i t h u c ạ n h t r a n h m ơ rộ n g lĩn h vự c h o ạ t động.
T h ứ ba, xu hưởng nới lóng các quy đ ịn h của C hinh p h ủ
ỏ các nước phát triển về giới hạn pháp lý đổi vài hoạt động
n g â n h ã n g , k in h d o a n h báo h iể m và các dịch v ụ tà i chính
k h á c t h ô n g q u a v iệc c á c N H T M n g à v c à n g t i ế n h à n h n h iê u
c á c h o ạ t đ ộ n g c h ứ n g kh oán*'’.
T h ử tư, s ự c ủ n g cò uá m ớ rộ n g hoạt đ ộn g vế đ ịa lý đã
t ạ o r a n h i ề u cơ h ộ i c h o c á c n g á n h à n g , đ ồ n g t h ò i s ự r ủ i ro,
p h á s a n n g â n h à n g c ũ n g g i a t ã n g ó n h i ề u n ư ó c t r ê n t h ê g iớ i.
■’ Pete s, Rose, Quản tn ngàn hàng thương mại. Nxb Tài chinh. Đại học Kinh
té qiiốc dân, H. 2001, tr. 15,17.
Prederic Mishkin, Tiển tệ. ngân háng và thị trường tài chinh. Nxb Khoa học
va kỹ Ihuật, H, 1994, tr. 380,
199
- Hoàn thiện pháp luật vế hoạt dộng của NHTM...
Xu hướng p h á t tr iế n cú a n g â n h à n g t r ê n t h ế giới n h ư
đâ n ê u t r ẽ n cũ ng tác động m ạ n h m ẽ đến xu hư ớ n g xâv d ự n g
và p h á t triể n hệ th ố ng n g á n h à n g ớ Việt N a m . Đ ịnh hư ớ ng
th eo L u ậ t các TCTD. là Việt N a m sẽ xâv cỉựng và p h á t triển
m ô h ìn h N H T M đ a nàng, tửc là ngoài việc th ự c h iện các
n g h iệ p vụ tr u y ề n th ô ng (n h ư h o ạ t động h u v động vốn. tín
đụ ng , dịch vụ t h a n h to á n v à n g á n quỹ). N H T M còn được
t h a m gia vào các h o ạ t động k h á c (n h ư liên d o a n h h ù n vôn
m u a cổ p h ầ n , h o ạ t động ủ y thác, h a y dịch vụ bào h iểm ,
c h ử n g k h o á n - t h ô n g q u a việc t h à n h lặ p c ô n g ty tr ự c th u ộ c
có t ư cách p h á p n h â n ■p h ù hỢp với q u y đ ịn h củ a p h á p luật).
Với đ ịn h hướng mô h ìn h N H T M đ a n ả n g , p h á p l u ậ t đôi
vói h o ạ t động n g â n h à n g sẽ đ ặ t r a n h ù n g yèu cầu mới
n h ằ m đ iểu ch in h có h iệ u q u ả hơn t r ê n cơ sớ các đặc tr ư n g
và xu hướng vận động, p h át triển của NHTM.
3. Những dòi hỏi tât yếu của việc hoàn thiện pháp luật
điều chỉnh hoạt động của NHTM ở Việt Nam
Với t ư cách là m ộ t bộ p h ậ n th u ộ c th ư ợ n g t ầ n g kiến
trúc, p h á p l u ậ t bao giò c ũ n g bị q u y ế t đ ịn h bởi các điều kiện
v ậ t châ”t củ a h ạ t ầ n g cớ sỏ và c h ịu sự chi phôi c ủ a các điều
kiện xã hội khác. Là công cụ h ữ u h iệu củ a N h à nưóc tro n g
việc q u à n lý và điểu t iế t dòi sô n g xã hội, p h á p l u ậ t p h á i la
“đại lượng hằng n hau" cho các c h ủ t h ế k h á c n h a u , thực
h iện th iê n chức "chuàn m ực ch u n g của đời sổng k in h t ể \ có
giá t r ị th ự c tê tr o n g việc điểu c h ín h các q u a n h ệ xã hội.
M ặ t khác, c ũ n g n h ư mọi h iện tư ợ n g c ủ a đòi s ô n g xã hội.
2 0 0
- Chương III. Những giàí pháp hoàn thiện pháp luật...
p h á p lu ậ t luôn dược xây d ự n g và b a n h à n h t r o n g k h i các
q u a n hệ xã hội đ a n g n g à y c à n g v ận d ộn g và c h u y ể n dịch,
đ ặ c biệt là tr o n g điều kiện ch u y ến s a n g n ề n k in h t ê thị
trư ờng. Do vậy, việc h o àn th iệ n Ịiháp l u ậ t nói c h u n g và
p h á p l u ậ t về N H T M nói riê n g được xem x é t n h ư là m ột qu á
t r ì n h t ấ t véu xét cả t r ê n p h ư ơ n g diện lý l u ậ n c ũ n g n h ư các
k h í a c ạ n h thực tiễn.
Vê m ặ t lý ỉu ậ n , n h ộ n th ứ c t h ê giới k h á c h q u a n là m ột
q u á tr ì n h tiếp c ặ n các q uv l u ậ t đi t ừ h iệ n tư ợ n g đến b ả n
c h â t . t ừ đơn g ià n đ ế n p h ứ c t ạ p m à “cái bị p h à n ánh" q u y ế t
đ ịn h "cái p h ả n ánh". C.M ác có nói dại ý rằ n g , n h à lập p h á p
k h ô n g t ự m ìn h làm r a lu ậ t, họ chi n ê u các quy lu ậ t k h á c h
q u a n c ù a đòi sống xã hội t h à n h p h á p lu ậ t, họ chỉ “đ ề lên
th à n h lu ậ t" các q u a n hệ th ự c tiễ n c ủ a đời sống xã hội. B ản
t h â n các q u a n h ệ x ã hội được p h á p lucật điều ch ỉn h cũ n g
lu ò n v ận động và p h á t t r i ể n m à s ụ òn đ ịn h chỉ là t r ạ n g t h á i
tư ơ n g đôi. Các q u a n hệ n à v tổn tại k h á c h q u a n và x u ấ t
p h á t t ừ n h ừ n g q u a n hệ b ên tro n g , tự t h á n củ a các q u a n hệ
k i n h tẻ. S ự p h á n á n h và diéu c h ín h c ủ a p h á p l u ậ t đôi với
n h ữ n g q u a n h ệ n à y c ũ n g n ằ m tr o n g sự v ậ n đ ộn g và c h u v ể n
dịch th e o sự p h á t tr iể n c ủ a đòi sống k in h t ế ■ x ã hội. Đặc
đ iể m Iiày đ à l à m c h o t í n h d ự b á o t r o n g v iệc x â v d ự n g p h á p
l u ậ t bị che lấp tr o n g m ột sỏ’ t rư ò n g hựp. Do vậy, việc n h ậ n
th ứ c d ú n g đ ắ n và đ ầv đ ủ các q u a n h ệ p h á p l u ậ t vê h o ạ t
đ ộn g NHTM , t ừ đó để ra được các qviy p h ạ m p h á p lu ậ t p h ù
hợp đẽ điếu c h in h c ũ n g là m ột q u á t r ì n h n h ậ n thức t h ô n g
n h ấ t. 0 V iệt N a m . việc c h u v ế n s a n g n ề n k in h t ê t h ị trư ò n g
201
- Hoàn thiện pháp luật vé hoạt dộng cúa NHTM...
đ ịn h h ư ớ n g X H C N được v ậ n h à n h t h e o quv lu ật r iê n g vô’n
có c ủ a nó ( n h ư q u y l u ậ t giá trị, q u y l u ậ t oun g cầu, q u y l u ậ t
c ạ n h tr a n h ...) . Do vậy, th ự c c h ấ t đó là m ộ t q u á t r ì n h c ấ u
t r ú c lại các q u a n h ệ sớ h ữ u , cơ c â u s ả n x u ấ t và tạ o lậ p đ ồ ng
bộ các loại h ì n h t h ị t r ư ờ n g (vốn, công ng hệ, lao động...) và
đổi mới cơ c h ế q u ả n lý k i n h tế. Đặc đ iểm n à y làm ch o việc
c h u y ể n dịch các q u a n h ệ xã hội và q u a n h ệ k in h t ế c ẩ n
được p h á p l u ậ t t h ư ò n g x u v ê n q u a n t â m điểu chỉnh- Hờn
n ữ a , n ề n k i n h t ế t h ị t rư ò n g ỏ Việt N a m là m ộ t n ề n k in h tẽ
mới k h á c vế c h á t so với n è n k i n h tẽ kê h o ạch hóa t ậ p t r u n g
trư ố c đây, c h ư a h ể có tiế n lệ, v ừ a làm , vừ a th ử n g h iệ m , đòi
hỏi p h ả i có n h ừ n g bưóc đ i t h ậ n t r ọ n g v à th ích hỢp, t r á n h
x áo tr ộ n đ ổ võ n h ằ m ổn đ ịn h v à p h á t triển . Việc x â y d ự n g
m ộ t n ề n k i n h tê t h ị tr ư ờ n g n h ư vậy đòi hỏi việc n h ậ n thức
q u á t r ì n h h ì n h t h à n h các q u a n h ệ k in h t ế m ộ t cách đ ầy đ ú
và có cơ sở k h o a học. N h ư vậy, có t h ể coi sự v ận đ ộ n g c ủ a
p h á p l u ậ t b ắ t n g u ồ n t ừ sự v ậ n đ ộn g c ủ a các q u a n hệ k in h
tế. q u a n h ệ x ã hội. đòi sô n g xã hội v à đó c h ín h là q u á t r ì n h
h o à n t h i ệ n p h á p lu ậ t.
M ặ t k h á c , h o ạ t đ ộ ng n g â n h à n g là m ộ t lĩnh vực đặc
t h ù • lĩnh vực k i n h d o a n h t i ề n tệ, lã lĩn h vực c h ứ a đ ự n g
k h á n h i ề u rú i ro. Đ ặc t h ù n à y c ũ n g đ ặ t ra vêu cầu n g h iê m
n g ặ t cù a việc x â v d ự n g v à h o à n th i ệ n ph áị) !u ậ t n g â n h à n g ,
b ảo đ à m a n t o à n h o ạ t đ ộ n g n g â n h à n g , vì sự a n to à n của
cà h ệ t h ố n g T C T D và cả n ể n k in h tế.
Vê m ặ t th ự c tiễn, L u ậ t N H N N và L u ậ t các T C T D (có
2 0 2
- Chương III. Những giải phãp hoàrí ỉhiện pháp luật...
h iệ u lực t ừ 01/10/1998) đã đi vào cuộc s ô n g và á p d ụ n g
tr ơ n g th ự c tiễ n đưỢc hơn 6 n ã m . ('uộc số n g và n ề n k in h t ế
dã k h ắ n g đ ịn h , m in h c h ứ n g sức sống c ủ a các vAn b á n p h á p
l u ậ t c ũ n g n h ư t í n h h iệ n thực và fĩiá trị th ự c t i ễ n c ủ a nó.
Đ ồ n g thòi, b ả n t h á n nó củ n g diing bộc lộ n h ữ n g h ạ n ché,
b ấ t c ậ p c ầ n được s ử a đối. bỏ sung, h o à n th i ệ n . Đ iểu n à y
giai th íc h t ạ i sao chi tr o n g vòng gần 3 n ã m k ế t ừ k h i L u ậ t
N H N N và L u ậ t các T C T D có hiệu lực. đ ã có tối 2 0 v ã n b ả n
dưới l u ậ t b a n h à n h v ẫ n c h ư a d ủ dê h o ạ t đ ộ n g n g â n h à n g
lành m ạnh.
C h í n h s á c h k in h t ế th ị t rư ò n g đ ịn h h ư ớ n g X H C N , vói
các m ụ c t i ê u v à đ ịn h hướ ng chiến lược n g à v c à n g đưỢc xác
d ịn h rõ, c h í n h là t ư tư ớ ng chì d ạo xuyên suô't ch o q u á t r ì n h
h o à n t h i ệ n p h á p lu ậ t, tr o n g đó có p h á p l u ậ t v ề h o ạ t đ ộn g
n g â n h à n g . H ơn nữa. do c h ín h n g a y tín h đặc t h ù c ủ a nó m à
h o ạ t động c ủ a các T C T D k h ô n g chi chịu sự đ iề u c h ỉn h của
các l u ậ t n g â n h à n g m à còn c h ịu sự điều c h ỉ n h c ủ a các v ãn
b á n p h á p l u ậ t liên q u a n . T h ự c tê nãy k h ô n g chi đ ậ t r a y êu
c ầ u về t in h t h ố n g n h ấ t c ủ a việc xãv d ự n g v à h o à n t h i ệ n hệ
t h ố n g p h á p l u ậ t k i n h tê nói c h u n g m à còn đ ặ t r a yêu cầu
b ảo d á m v ề t ín h th ô n g n h ấ t và tinh liên t h ô n g tr o n g việc
điều c h í n h p h á p l u ậ t về h o ạ t độnpí n g â n h à n g - Đ â y c ũ n g là
m ột đòi hòi k h á c h q u a n cũa việc* tiõp lụ c h o à n t h i ệ n p h á p
l u ậ t điểu c h ỉ n h h o ạ t đ ộ ng c ủ a NHTM.
N goài r a , hội n h ậ p quốc tê vê n g â n h à n g d a n g là x u t h ế
k h á c h q u a n do q u á t r ì n h to à n cầu hóa n ề n k i n h tê t h ê giới
203
- Hoàn thiện phảp luật vế hoạt dộng của NHTM...
và sự p h á t t r i ể n củ a h o ạ t động n g â n h àn g . Q u á t r ì n h n h â t
t h ể h ó a t h ị tr ư ờ n g tà i c h í n h tiề n t ệ quôc t è t ấ t vếu d ẫ n tới
việc t ự do hóa h o ạ t động n g â n h à n g , gây t á c động m ạ n h mẽ
đ ế n t h ị trư ờ n g tà i ch ín h t i ề n tệ mỗi nước. Nó là m cho các
#
c h u ẩ n mực v à c h â t lượng dịch vụ củ a hệ t h ô n g các n g â n
h à n g m ộ t nưốc được cái th iệ n , t ả n g cưòng k h à n à n g c ạ n h
t r a n h và h iệ n đại hóa công n g h ệ n g â n h à n g , n â n g ca o k h á
n ă n g th íc h ứ n g với q u á t r ì n h hội n h ậ p quốc tế, H ệ th ô n g
N H T M V iệt N a m sẽ p h ả i ch ịu n h ữ n g tác đ ộ n g to lớn củ a
q u á t r ì n h hội n h ậ p quốc t ế n à y t r ê n cả h ai p h ư ơ n g d iệ n cơ
hội và t h á c h thức. Do tá c động củ a q u á t r ì n h này, việc mỏ
cứ a t h ị trư ờ n g tà i c h ín h t iề n tệ Việt N a m s ẽ cho p h é p khơi
th ô n g các kên h d ẫ n vốn quốc t ế vào V iệt N a m , tạo đ iều kiện
th u ậ n lợi đ ê tiếp th u học hỏi công nghệ n g á n h à n g v à trin h
đ ộ k in h n g h iệm q u á n lý k in h doanh. B én c ạ n h đó, các h ạ n
ch ê về vô’n, tìn h t r ạ n g y ế u k é m về tà i c h ín h , sự yếu kém về
công n g h ệ , t r ì n h độ q u ả n lý và n ă n g lực c ạ n h t r a n h , s ự b â t
c ậ p c ủ a h ệ t h ô n g p h á p l u ậ t c ũ n g đ a n g là n h ữ n g t h á c h thức
k h ô n g n h ỏ t r o n g q u á t r ì n h hội n h ậ p quốc tế. Đ ồ n g thòi,
q u á t r ì n h n à y c ù n g đ ặ t r a các yêu cầu, c h u ẩ n mực p h á p lý
mới t r o n g h o ạ t động n g â n h àn g . TS. Lê X u â n N g h ĩa đà
n h ấ n m ạ n h rằ n g : “M ức đ ộ hội n h ậ p quốc tê về h o ạ t động
ngần h à n g của m ộ t quốc g ia k k ô n g nhử ìig p h ụ th u ộ c váo ỷ
c h i chủ q u a n (pháp lu ậ t) của m ột N h à nước m à còn p hụ
thuộc uào n ă n g lực cùa các kh u vực k in h t ế trong nước
(n h ấ t là k h u vực tài ch in h ■ ngăn hàng); đ ổ n g thời, cũng
204
- Chương III. Những giàí pháp hoàn thiện pháp luật...
p h ụ th u ộ c vào các yếu t ổ hèn ngoài m ộ t nến k in h tể'"'.
Dạc điểm v à xu hư ỏ n g n ày củíì đời sống quôc t ê cũng
đ ạ t r a y ê u cẩ u k h á c h q u a n cúa việc đ ịn h h ư ớ n g h ọ à n thiộn
p h á p l u ậ t n g â n hàng.
X h ữ n g p h â n tíc h t r é n đ áy đ à cho t h ấ y việc tiếp tục
h o à n t h i ệ n p h á p lu ậ t điều chiiìh h o ạ t động c ủ a N H TM
tr o n g đ iê u k iệ n xây d ự ng n ền k in h tê th ị tr ư ờ n g định
h ư ó n g X H C N ờ Việt N a m là một đòi hỏi k h á c h q u a n , cần
đ á p ữ n g hơn n ữ a đ ê hệ th ô n g N H T M n g à y m ộ t ổ n đ ịn h và
p h á t t r i ể n l à n h m ạ n h , b ển vững.
II. PH Ư Ơ N G HƯỚNG H O ÀN THIỆN P H Á P L U Ậ T ĐIỂU
CHỈNH H O Ạ T D Ộ N G C Ủ A N G Â N H ÀN G THƯ Ơ NG MẠI
ế • ề
Q u á t r i n h tiếp tụ c đổi mỏi và t ừ n g bước h o à n th iện
p h á p l u ậ t N H T M k h ô n g chi p h ụ th uộ c vào việc n h ậ n thức
và v ậ n d ụ n g các q uy lu ậ t, điểu kiện k h á c h q u a n m à còn
chịu s ự tá c đ ộn g của các n h â n tô c h ú q u a n th ò n g q u a hoạt
động c ủ a con ngưòi. N h ì n ch u n g , dó là q u á t r ì n h x ây d ự ng
và b a n h à n h m ộ t hệ t h ô n g các v ã n b á n p h á p l u ậ t đ ầ v đ ủ về
h o ạ t đ ộ n g n g â n h à n g v à là m cho h ệ th ô n g các v ã n bán
p h á p l u ậ t đó điíỢr np ciụng, th ự c h iê n m ộ t cách có h iệ u q u ả
tr o n g đời sống th ự c tiẻiì.
■
’ TS. Lè Xuân Nghĩa, Hội nhập quốc ié vé ngàn hàng. /ỢI' và bất lợi, Tạp chí
Ngân hàng. (1+2). 2000, tr. 10.
205
- Hoàn thiện pháp luật về hoạt đông của NHTM...
Đ ể p h á p l u ậ t về N H T M th ự c s ự là côn g cụ cho N h à
nước q u à n lý và điều c h ỉn h các q u a n h ệ p h á t s in h t r o n g
h o ạ t đ ộ n g n g â n h à n g m ộ t cách có h iệ u q u ả th ì c h ú n g c ầ n
được x â y d ự n g và h o à n t h i ệ n d ự a t r ê n n h ũ n g cơ sd k h o a
học với tư cách là n h ữ n g y ê u cầu, q u a n đ iể m chỉ đạo và
n h ì n n h ậ n c h ú n g tro n g t r ạ n g t h á i lu ôn lu ô n v ậ n động. Bởi
th e o TS. D ư ớ n g Đ ã n g Huệ: "Pháp lu ậ t là m ộ t cơ thè sôhg.
Đ ộng ỉự c p h á t triển p h á p lu ậ t ch in h là n h u cầu cuộc sổng,
xã hội căng p h á t triển, cà n g vữ n g m ạ n h th i p h á p lu ậ t càng
p h o n g p h ú , đa dạng""’.
1. Quán triệt dưòng lối, chính sách của Đảng và Nhả
nước về xây dựng và phát triển nền kinh tè thị trường định
hướng XHCN trong hoạt dộng ngân hàng
X u ấ t p h á t t ừ n h ữ n g yêu cầu c h u n g t r ê n đây, việc đổi
mới v à h o à n t h i ệ n p h á p l u ậ t điều c h ỉn h h o ạ t động c ủ a
N H T M cần t ậ p t r u n g g iải q u y ế t m ột sô* v ấ n đề sau:
• M ột là, k in h tế th ị trường đ ị n h h ư ớ n g X H C N c ó n h iể u
h ì n h t h ứ c sở h ữ u , n h i ê u t h à n h p h ầ n k i n h tế , tro n g đó k in h
tê n h à nưóc giừ vai tr ò c h ủ đạo. Do vậy, cả vê' c h ủ trư ơ n g
và t h ể chế, c ầ n tạ o r a n h ữ n g t h i ế t ch é p h á p lý đ ủ để xây
d ự n g h ệ th ố n g N H T M N N t h à n h n h ữ n g d o a n h n g h iệ p k m h
d o a n h t iề n tệ tự chủ, tự c h ịu t r á c h n h iệ m , có uy tín, đ ủ sức
TS. Dương Đăng Huệ, Cơ sở khoa học và thực tiễn việc xày dựng pháp luật
thượng mại và kinh té ở nước ta. Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, (1), 1996.
206
- Chương III. Những giài pháp hoàn thiện pháp luật..,
c ạ n h t r a n h t r ê n thị trường, xoá bó sụ r a n th iệ p h à n h c h ín h
c ủ a c á c c ơ q u a n n h à n ư ó c d ô i vớ i h o ạ t đ ộ n g c h o v a y c ủ a
NHTM NN.
Đỏi vói việc xáy d ự n g hệ t h ố n g N H T M N N • vói t ư cách
là các D N N N • t h à n h n h ũ n g d o a n h nghiệp k in h d o a n h t iề n
tệ t ự c h ủ , c ầ n có cd c h ê p h á p lý đẽ p h â n b iệ t q u y ể n c ủ a c h ủ
số h ữ u - là N h à nước, và q u y ể n kinh d o a n h c ủ a d o a n h
n g h iệ p ■là N H T M N N . th e o h ư ớ n g x á c đ ịn h N h à n ư ớ c là
c h ủ sỏ h ữ u c á c N H T M N N , cò n N H T M N N là c h ủ sở h ữ u đ ổỉ
với tà i sản của doanh n g h iệ p m ìn h . C ó n h ư v ậ y cá c
N H T M N N m ớ i th ự c sự là n h ữ n g p h á p n h â n d o a n h n g h iệ p
tự c h ủ v à tự c h ịu t r á c h n h iệ m tr o n g h o ạ t đ ộ n g k in h d o a n h
t iề n tệ. Đ ồ n g th ờ i, b ê n c ạ n h v iệ c đ ẩ y m ạ n h v à c ủ n g cô” cá c
cơ sỏ p h á p lý c h o h o ạ t d ộ n g c ủ a c á c N H T M N N , c ầ n k h ẩ n
tr ư ơ n g x e m x é t k h à n ă n g t iế n h à n h v iệ c c ổ p h ầ n h o á m ộ t
h o ặ c m ộ t s ố N H T M N N t h à n h N H T M C P th e o c h ủ tr ư ơ n g
c ủ a Đ ả n g v à N h à nước.
M ặ t kh á c, do "‘thoát thai" t ừ cơ c h ế k in h t ế k ê h o ạ c h
h o á t ậ p t r u n g cao độ trước đ â y n ê n h o ạ t đ ộn g n g â n h à n g ít
n h iề u v ẫ n cò n d ấ ù ấ n q u ả n lý m ệ n h lệ n h h à n h c h ín h c ủ a
thò i kỳ q u á độ tr o n g q u ả n lý k in h tế, đặc b iệt là t r o n g việc
th ự c h iệ n c á c k h o ả n c h o v a y th e o c h ỉ t h ị. G iá o s ư D w ìg t
H . P e r k i n s th u ộ c T rư ờ n g Đại học H a r v a r d (H oa Kỳ) đ ã có
nhận xét xác đáng rằng: “ơ cả T r u n g Q u ố c v à V iệ t N a m
c ũ n g n h ư ở Đ ò n g N a m Á v à H à n Q uốc, s ự y ế u k é m c ủ a h ệ
th ô n g n g á n h à n g là h ậ u q u ả tr ự c tiế p c ủ a n h iề u th ậ p k ỷ
207
- Hoàn thiện pháp luật về hoạt dộng cOa NHTM...
n g á n h à n g c h o v a y th e o c h i đ ịn h c ú a C h in h p h ủ . B á n th á n
n g á n h à n g (q u ố c d o a n h ) có r ấ t ít q u y é n t ự c h ủ , và p h á i là m
n h ữ n g v iệ c m à C h in h p h ủ y ê u c ầ u h ọ p h ả i là m ""'.
• H ai là, đ ịn h h ư ớ n g X H C N cò n n h ằ m b á o đ à m t h iế t
lậ p m ộ t m ô i trư ờ n g p h á p lý b ìn h đ ả n g t r o n g h o ạ t đ ộ n g c ủ a
c á c T C T D n ó i c h u n g v à cá c N H T M n ó i r iê n g , n h ằ m tạ o r a
sự c ạ n h t r a n h l à n h m ạ n h và h ạ n c h ế đ ế n tôì đa t ì n h t r ạ n g
độc q u y ề n , í t n h ấ t là t ìn h t r ạ n p độc q u y ể n n h ó m ở m ộ t sô
N H T M N N tr o n g h o ạ t đ ộ n g t ín d ụ n g .
B in h đ ẳ n g trong h oạt động ngán h à n g là b ìn h đ ẳ n g về
q u y ề n v à n g h ĩa v ụ do p h á p lu ậ t q u v đ ịn h . C á c N H T M đều
đưỢc p h á p l u ậ t tr a o cho n h ữ n g q uy ển nhâ't đ ị n h đế tiến
h à n h các h o ạ t động k i n h d o a n h tiề n tệ. t r o n g đó có các
Các quyền
q u y ề n g iô n g n h a u v à c ó c á c q u y ề n k h á c n h a u .
k h á c n h a u n à y xuâ”t phát từ tính chất, đặc điểm và quy mô,
p h ạ m v i h o ạ t đ ộ n g c ủ a c á c N H T M đó. T r ê n cớ sỏ n à y , b ìn h
đ ẳ n g g iữ a c á c N H T M N N v ò i cá c T C T D k h á c c h ín h là s ụ
b ìn h đ ẳ n g v ề c á c q u y ề n do p h á p lu ậ t q u y đ ịn h v ớ i cá c đ iề u
k iệ n n h â ’t đ ịn h . B in h lu ậ n vê v ấ n để n à y . T S . D ư ơ n g Đ ã n g
H u ệ đ ã cho r ằ n g , điểu k iệ n h iện n a y "không thê có nguyên
tắ c b ìn h đ ẩ n g m ộ t cá ch tu y ệ t đ ố i g iữ a c á c lo ạ i h in h d o a n h
nghiệp' vì nhiều lý do m à các lý đo cơ bíin trước hết là vì
t ín h c h ấ t sở h ữ u , v ị t r í, v a i t r ò c ủ ạ d o a n h n g h iệ p , t ín h c h ấ t
Ngân hàng thế giới, Suy ngẫm lại sự thắn kỳ Đông À. Giảo sư Joseph E.
Stilitz vã Sharhid Yusuí chù biên, Nxb. Chính trị quốc gia, H. 2002, Ir, 345,
208
- Chương III. Những giải pháp hoàn thiện pháp luật...
nội d u n g c ủ a n g à n h , n g h ê k in h d o a n h chi phôi và ả n h
h ư ỏ n g đ ế n địa vị p h á p lý c ủ a d o a n h n g h iệ p '”. V ă n đ ề là ở
chỗ. tro n g khi xác d ịn h vai tr ò c h ủ đ ạ o c ủ a N H T M N N
t r o n g lĩn h vực t i ề n tệ n g â n h à n g th ì đ ồ n g th òi c ù n g p h ả i
t ạ o r a m ộ t cơ c h ế p h á p lý cho p h é p đối x ử công b à n g , b ìn h
đ ẳ n g trước p h á p l u ậ t g iữa các c h ủ t h ể t h a m gia các q u a n
h ệ p h á p l u ậ t về t i ề n t ệ n g â n hàng.
- Ba là, đ ịn h h ư ớ n g X H C N v à cơ c h ê th ị tr ư ờ n g có quan
h ệ phôi hợp và h ỗ trỢ lẫ n n h a u . Mối q u a n hệ phôi hợp và
h ỗ trợ n à y sẽ ch o p h é p k h ắ c p h ụ c và n g ă n n g ừ a t í n h tự
p h á t , t ì n h t r ạ n g vô c h ín h p h ủ tr o n g h o ạ t đ ộ n g n g â n h à n g ,
k ế t hợp được cơ chẽ “b à n ta y vô h ì n h ” c ủ a th ị tr ư ờ n g th e o
c á c h nói c ủ a A d a m Smith*^, với “bàn ta y h ữ u h ỉn h ", là vai
t r ò đ iể u t iế t c ủ a N h à nước, th e o n g u y ê n lý "người ta k h ô n g
t h ể vỗ ta y b a n g m ộ t bàn ta y ”.
X u ất p h á t t ừ đòi hỏi này, p h á p l u ậ t về h o ạ t động n g â n
h à n g c ầ n có c ách tiế p c ậ n với n h ũ n g vâ”n đề th u ộ c lình vực
t i ề n tệ. t í n đ ụ n g t h e o h ư ỏ n g tạ o r a cơ c h ê p h á p lý đ iể u
c h ỉ n h có h iệ u q u ả đôì với h o ạ t đ ộn g c ủ a t h ị t r ư ò n g tiề n tệ.
TS. Dương Đãng Huệ, Có hay không s ự binh đẳng tuyệt đói giữa các loại
hinh doanh nghiệp nối chung và các loại hinh ƠOdnh nghiệp kinh ơoanh trển
lệ nờ' riéng, Tham luận tại Hổi thảo hoãn thiện Luật Ngân háng do Ban Kinh
tế trung ưong tổ chức tại Hà Nội, 1996.
Adam Smitfi. Cùa cải cùa các dản tộc. Bàn dịch tíéng Việt, Nxb. Giáo dục.
H. 1997, tr 648 - 649.
209
- Hoàn thiện pháp luật về hoạt động cùa NHTM...
t h ô n g q u a việc s ử d ụ n g các công cụ đ iể u tiế t vĩ m ô p h ù hợp
v ớ i cá c t ín h iệ u c ủ a t h ị tr ư ờ n g (n h ư D T B B . n g h iệ p v ụ t á i
c h iế t k h â u , n g h iệ p v ụ t h ị tr ư ờ n g m ò). M ặ t k h á c , crt c h ê
p h ô i h đ p v à h ỗ trỢ n à y c h o p h é p h ạ n c h ê v à n g ă n n g ừ a t ì n h
t r ạ n g k h ủ n g h o ả n g tiề n tệ, đ ầ u cơ tiề n tệ t r à n lan... n h ằ m
tạo ra m ôi trư ò n g a n to à n và ổn đ ịn h tro n g h o ạ t đ ộng củ a
t h ị t r ư ò n g t iề n tệ.
- Bóh là, đ ịn h h ư ớ n g X H C N của nền k in h tê th ị tr ư ờ n g
V iệ t N a m tr o n g h o ạ t đ ộ n g n g â n h à n g cò n t h ể h iệ n ở v a i t r ò
c h ủ đ ạ o c ủ a N H T M N N t r o n g v iệ c c u n g ứ n g vô’n ch o n ê n
k i n h tế, b ảo đ ả m s ự p h á t t r i ể n c â n đôì h à i h ò a g iữa các
v ù n g , c á c n g à n h ; t íc h c ự c t h ú c đ ẩ y s ự p h á t t r iể n v à h o à n
t h iệ n t h ị t r ư ờ n g t iề n tệ th e o đ ịn h h ư ớ n g X H C N .
T r o n g việc th ự c h i ệ n c h ín h s ách tiề n tệ, N h à nưóc -
t h ô n g q u a N H N N • đ ã t ừ n g bưỏc c h u y ể n t ừ s ự c a n th iệ p
t r ự c t iế p v à t o à n d iệ n đ ố i v ớ i cá c N H T M s a n g c a n t h iệ p
b ằ n g c á c c ô n g c ụ c ủ a c h in h s á c h t iê n tệ. Đ ể th ự c h iệ n được
y êu c ầ u n à y , c ầ n p h ả i có m ộ t môi tr ư ờ n g c ạ n h t r a n h thực
s ự b ìn h đ ẳ n g t r ê n t h ị t r ư ờ n g t iề n tệ . t ín d ụ n g , có s ự th a m
g ia c ủ a m ộ t sô lư ợ n g đ ủ lố n c á c tá c n h â n t h a m g ia t ừ p h ía
c u n g c ũ n g n h ư t ừ p h ía c ầ u t iề n tệ. C ũ n g c ầ n n ó i th ê m
rằ n g , b ả n t h á n c á c cơ c h ế c h ín h s á c h v à p h á p lu
- Chương III. Nhừng giài pháp hoàn thiện pháp luật...
T h e o đó. giò đ ây p h á i coi "cạnh tranh không những là môi
trư ờ ng ưà đ ộ n g lực cùa s ự p h á t trĩến nói chung, th ú c đẩ y
s a n xu ấ t, k in h doanh p h á t triến và tă n g n à n g s u ấ t lao
động, hiệu quả cùa các doanh nghiệp nói riêng m à còn là
yếu tô q u a n trọng là m ỉà n h m ạ n h hóa các q u a n hệ xã h ộ i’'"'.
C ác t h ể c h ế hỗ trỢ th ị trư ờ n g đòi với h o ạ t động c ủ a các
T C T D c h ư a đ ư ợ c tủ n g cư ờ ng. C á c tô c h ứ c liê n q u a n đ ến
h o ạ t đ ộ n g t ín d ụ n g n h ư B H T G V iệ t M a m , H iệ p h ộ i N g â n
h ã n g . T r u n g tâ m th ó n g t in t in d ụ n g ( C I C ) c h ư a p h á t h u y
v à t h ự c s ự đ ó n g v a i t r ò t í c h c ự c t r o n g v i ệ c h ỗ trỢ h o ạ t đ ộ n g
c u n g ù n g vô’n c ủ a cá c N H T M .
C h o đ ế n n a v . c á c c h ín h s á c h t iề n tệ t ín d ụ n g h iệ n á p
d ụ n g c h ư a có h iệ u lự c cao. c h ủ y ế u tá c đ ộ n g tớ i k h u vự c
N H T M N N . k h u v ự c D N N N c h ứ c h ư a d ự a t r ê n t h ị trư ờ n g
tiề n tệ p h á t triể n , vì t r ẽ n th ự c tế. thị trư ờ n g tiến t ệ c h ư a
p h á t t r iể n . D o đó. c h in h s á c h t iế n tệ c h i’ th ự c sự p h á t h u y
tá c động, có h iệ u quíì khi đã h ì n h t h à n h được đ ầ y đ ủ thị
t r ư ờ n g t iề n tệ, t ín d ụ n g v à v ậ n h à n h th õ n g n h ấ t. Đ ể đ ạ t
đưỢc v ê u cầu n à y , “cần xóa bỏ các p h â n biệt đôi xử, các q u y
c h ế m a n g tin h c h ấ t p h à n biệt cho từ n g loại h ìn h sở h ữ u của
cac TC TD , th ố n g n h ấ t "luật chơi" trẽn th ị trường tiền tệ, tin
d ụ n g , bào đ ả m các T C T D k in h doanh tiền tệ thực s ự độc
Chương Irinh nghiên cứu Việt Nam - Há Lan, Các giài phảp kiểm soát độc
quyển vá chống cạnh tranh khóng lành mạnh trong quà trinh chuyển đổi nén
kinh té Việt Nam, H. 1996, tr 12,
211
nguon tai.lieu . vn
