Xem mẫu
- Diễn đàn khoa học và công nghệ
Hiệu quả năng lượng với an ninh năng lượng
và phát triển bền vững
PGS.TS Phạm Hoàng Lương
Viện Khoa học Công nghệ Quốc tế Việt Nam - Nhật Bản, Trường Đại học Bách khoa Hà Nội
Phó Chủ nhiệm Chương trình KC.05/16-20
Sự chuyển đổi từ nguồn năng lượng hóa thạch sang các nguồn
năng lượng tái tạo kết hợp với việc áp dụng các giải pháp sử
dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả là xu thế trên toàn cầu,
mang lại nhiều lợi ích kinh tế, xã hội và góp phần phát triển
bền vững môi trường. Bài viết dưới đây cung cấp thông tin về
xu hướng chuyển dịch năng lượng toàn cầu cũng như những
định hướng chiến lược về quy hoạch và phát triển năng lượng
hiệu quả tại Việt Nam trong thời gian tới.
Chuyển dịch năng lượng - xu hướng khác nhau, trong đó có 3 nguyên vực kinh tế quan trọng, cả ở các
toàn cầu nhân chính là i) Tăng trưởng kinh nền kinh tế phát triển và mới nổi.
tế, ii) Thời tiết khắc nghiệt và iii) Các chính phủ ngày càng nhận
Năng lượng là động lực để duy
Sự chậm lại trong việc thúc đẩy thức được rằng, các biện pháp
trì mọi hoạt động kinh tế, đảm
và cải thiện các giải pháp sử sử dụng hiệu quả năng lượng có
bảo nhu cầu tiện nghi và mưu
dụng hiệu quả năng lượng. thể mang lại nhiều lợi ích cho nền
cầu hạnh phúc của con người
kinh tế, bao gồm giảm thiểu chi
trong xã hội. Ngành năng lượng, Ứng phó với biến đổi khí hậu
phí, không khí sạch hơn, an ninh
với các khâu sản xuất, biến đổi, bằng các giải pháp sử dụng năng
năng lượng, cải thiện năng suất
truyền tải - phân phối và tiêu thụ lượng tiết kiệm, hiệu quả và sử
và cân bằng thương mại, tạo điều
năng lượng, là yếu tố chính gây dụng năng lượng tái tạo là trách
kiện cho việc tích hợp và phát
ra biến đổi khí hậu: đóng góp nhiệm của các quốc gia/vùng lãnh
điện từ các nguồn năng lượng tái
khoảng 2/3 lượng phát thải khí thổ trên toàn thế giới. Tuy nhiên
tạo.
nhà kính, riêng với phát thải CO2 các chính phủ liên tục phải đối mặt
khoảng 90% của toàn cầu. Theo với những ưu tiên khác như đảm Sử dụng năng lượng hiệu quả,
số liệu năm 2019 của Cơ quan bảo cung cấp năng lượng với giá gọi tắt là hiệu quả năng lượng, là
năng lượng quốc tế (IEA), thế cả phải chăng, khả năng tiếp cận khả năng của một hệ thống, thiết
giới hiện vẫn đang sử dụng các năng lượng bình đẳng giữa các bị năng lượng hoặc một dịch vụ
nguồn năng lượng giàu các-bon tầng lớp trong cộng đồng xã hội, năng lượng có thể cung cấp được
như hai thập kỷ trước. Phát thải từ đó dẫn đến sự gia tăng tiêu thụ cùng một mức độ năng lượng
CO2 từ các hoạt động năng lượng năng lượng toàn cầu trong những (cùng số lượng và chất lượng
đã tăng 1,7% trong năm 2018 sau năm gần đây. Tầm quan trọng và năng lượng) trong khi tiêu thụ
ba năm (từ 2015 đến 2017) với lợi ích của việc sử dụng hiệu quả ít năng lượng hơn so với các hệ
lượng phát thải không đổi. Thực năng lượng đã được ghi nhận và thống, thiết bị hoặc dịch vụ năng
tế này do nhiều nguyên nhân chứng minh trên tất cả các lĩnh lượng khác cùng chủng loại hoặc
25
Số 3 năm 2021
- Diễn đàn Khoa học và Công nghệ
công năng. Ví dụ, cách nhiệt một các mục tiêu ứng phó biến đổi khí và công nghệ năng lượng hiện đại
ngôi nhà cho phép một tòa nhà hậu với các mục tiêu phát triển vào năm 2030. Các chính sách
sử dụng ít năng lượng hơn để sưởi bền vững khác, do bản chất của này khuyến khích sử dụng nhiên
ấm hoặc làm mát, đáp ứng được hiệu quả năng lượng là hướng liệu thay thế (khí hóa lỏng LPG,
nhu cầu về sự tiện nghi, thoải mái đến sự chuyển đổi sang một hệ khí tự nhiên) và sử dụng bếp nấu
của người sử dụng; lắp đèn LED thống năng lượng các-bon thấp. ăn tiên tiến để giảm phát thải khí
hoặc cửa sổ giếng trời tự nhiên Theo kịch bản đáp ứng mục tiêu và bụi trong không gian có đặt
giúp giảm lượng năng lượng cần của Thỏa thuận Paris, hiệu quả bếp đun.
thiết để chiếu sáng ngôi nhà với sử dụng năng lượng có thể tạo ra
Công nghệ hiệu quả năng
cùng độ sáng tương đương được mức giảm 35% phát thải CO2 vào
lượng có tính khả thi kinh tế rất
tạo ra khi sử dụng bóng đèn sợi năm 2050.
rõ rệt trong một số khu vực tiêu
đốt truyền thống. Những cải tiến Thúc đẩy thực hiện các giải thụ năng lượng cuối cùng
về hiệu quả năng lượng thường pháp hiệu quả năng lượng
đạt được bằng cách áp dụng công Theo kịch bản đáp ứng mục
không chỉ là để đạt được các
nghệ hoặc quy trình sản xuất hiệu tiêu của Thỏa thuận Paris, năng
mục tiêu ứng phó với biến đổi
quả hơn, gọi chung là công nghệ lượng tiết kiệm toàn cầu trong
khí hậu, mà còn tăng cường an
hiệu quả năng lượng. Hiệu quả năm 2050 ước tính vào khoảng
ninh năng lượng, cải thiện khả
năng lượng thường được nghiên 950 triệu tấn dầu (Mtoe), tương
năng tiếp cận năng lượng và
cứu và triển khai trong các khâu đương với 1/3 mức tiêu thụ năng
giảm ô nhiễm không khí cục bộ
sử dụng và tiêu thụ năng lượng, lượng hiện tại trong khu vực tòa
ví dụ trong các ngành giao thông Theo kịch bản đáp ứng mục nhà. Phần lớn các khoản tiết kiệm
vận tải, xây dựng, công nghiệp. tiêu của Liên hợp quốc, việc áp sẽ đến từ việc tăng hiệu quả sử
Tuy nhiên, hiệu quả năng lượng dụng các giải pháp hiệu quả dụng năng lượng trong sưởi ấm
năng lượng trong công nghiệp (hơn 1/3 lượng năng lượng tiết
cũng cần được nghiên cứu và
có thể giảm gần 50% nhu cầu kiệm được) và trong làm mát (gần
áp dụng trong khâu sản xuất và
năng lượng trong khu vực này. 1/4 lượng năng lượng tiết kiệm
cung cấp năng lượng, ví dụ trong
Cũng theo kịch bản nêu trên, sẽ được). Đầu tư cho các giải pháp
lĩnh vực khai thác than, dầu khí,
có sự giảm đáng kể các chất gây hiệu quả năng lượng trong khu
lọc hóa dầu, sản xuất điện...
ô nhiễm: lượng phát thải các hạt vực tòa nhà sẽ lên tới gần 550 tỷ
Năm 2018, IEA đã xây dựng bụi có kích thước nhỏ hơn 2,5 µm USD mỗi năm, nhưng thời gian
các kịch bản phát triển năng (PM 2.5) và SO2 vào năm 2030 (là hoàn vốn sẽ nhỏ hơn tuổi thọ của
lượng của thế giới theo mục tiêu khung thời gian để đạt được các các công nghệ được áp dụng: từ
của Thỏa thuận Paris 2015 và mục tiêu phát triển bền vững của gần 1 năm đối với giải pháp chiếu
theo 17 mục tiêu phát triển bền Liên hợp quốc) đều giảm khoảng sáng, đến tối đa là 14 năm, tùy
vững được Liên hợp quốc thông 60% so với mức hiện tại; phát thải thuộc mục đích sử dụng cụ thể.
qua năm 2015. Thông qua việc NOX sẽ giảm 40%. Việc áp dụng Các phân ngành công nghiệp sử
phân tích các kịch bản năng lượng rộng rãi các biện pháp hiệu quả dụng nhiều năng lượng (sản xuất
này, lợi ích quan trọng của hiệu năng lượng dẫn đến mức giảm sắt thép) có nhiều cơ hội để giảm
quả năng lượng với an ninh năng cường độ năng lượng trung bình nhu cầu năng lượng (chiếm gần
lượng và phát triển bền vững toàn là 2,8%/năm. Việc sử dụng các 1/4 tổng tiết kiệm năng lượng vào
cầu đến năm 2050 đã được nhận bếp đun sinh khối truyền thống năm 2050) và hóa chất (chiếm
dạng cụ thể như sau: để nấu ăn tại các nước đang phát 1/5 tổng tiết kiệm năng lượng vào
triển sẽ giảm 80% trong kịch bản năm 2050). Việc triển khai thêm
Hiệu quả năng lượng là cơ sở
đáp ứng các mục tiêu phát triển các hệ thống động cơ điện hiệu
để chuyển đổi và tiến tới một
bền vững của Liên hợp quốc suất cao sẽ góp phần tiết kiệm
tương lai năng lượng sạch, an
bằng việc thực thi các chính sách khoảng 2.700 TWh vào năm
toàn và bền vững hơn
nhằm giảm thiểu ô nhiễm không 2050. Việc số hóa hệ thống năng
Hiệu quả năng lượng có vai khí, đồng thời với việc mọi người lượng (Energy Digitalization, ED),
trò quan trọng trong việc kết hợp có cơ hội tiếp cận được các nguồn đã, đang và sẽ tạo ra nhiều cơ hội
26
Số 3 năm 2021
- Diễn đàn khoa học và công nghệ
để cải thiện hiệu quả năng lượng. 13/3/2019, Thủ tướng Chính phủ ngành năng lượng; nâng cấp, xây
Thực tế cho thấy, các máy bay ban hành Quyết định số 280/ dựng lưới điện truyền tải, phân
dân dụng hiện đang được trang QĐ-TTg phê duyệt Chương trình phối điện tiên tiến, hiện đại”. Căn
bị hàng ngàn cảm biến cho phép quốc gia về sử dụng năng lượng cứ quan điểm chỉ đạo, mục tiêu
phân tích dữ liệu lớn để lập kế tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn và các nhiệm vụ, giải pháp chủ
hoạch tuyến đường bay tối ưu 2019-2030 (CTMT) với mục tiêu yếu tại Nghị quyết số 55- NQ/TW,
và do vậy có thể giảm nhiên liệu thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết ngày 2/10/2020, Thủ tướng Chính
tiêu thụ. Trong vận tải đường bộ, kiệm và hiệu quả thông qua việc phủ đã ký Nghị quyết số 140/NQ-
hệ thống định vị toàn cầu cùng triển khai đồng bộ các giải pháp CP ban hành Chương trình hành
với thông tin giao thông thời gian quản lý, hỗ trợ kỹ thuật, nghiên động của Chính phủ nhằm thực
thực đã tạo điều kiện tối ưu hóa cứu khoa học công nghệ và phát hiện Nghị quyết số 55-NQ/TW,
lộ trình nhằm giảm chi phí lưu triển sản phẩm, đào tạo và phát phấn đấu đạt 8 mục tiêu cụ thể,
chuyển. Cuối cùng, trong các tòa triển nguồn nhân lực để đạt mức trong đó có 2 mục tiêu là: i) Tỷ lệ
nhà thông minh, việc điều khiển tiết kiệm năng lượng 5-7% tổng tiết kiệm năng lượng trên tổng tiêu
tự động hệ thống sấy sưởi, thông tiêu thụ năng lượng toàn quốc thụ năng lượng cuối cùng so với
gió và điều hòa không khí cho giai đoạn 2019-2025 và 8-10% kịch bản phát triển bình thường
phép lượng hóa chính xác hơn trong giai đoạn 2019-2030. đạt khoảng 7% vào năm 2030
nhu cầu năng lượng và góp phần và khoảng 14% vào năm 2045;
đảm bảo rằng năng lượng được Nghị quyết số 55-NQ/TW
ii) Giảm phát thải khí nhà kính từ
tiêu thụ đúng và đủ khi có nhu ngày 11/2/2020 của Bộ Chính trị
hoạt động năng lượng so với kịch
cầu. về định hướng Chiến lược phát
bản phát triển bình thường ở mức
triển năng lượng quốc gia của
15% vào năm 2030, lên mức 20%
Hiệu quả năng lượng là giải pháp cốt Việt Nam đến năm 2030, tầm
vào năm 2045.
yếu trong quy hoạch và phát triển nhìn đến năm 2045 đã đề ra mục
năng lượng Việt Nam tiêu tổng quát: “Bảo đảm vững Trong bối cảnh nguồn tài
chắc an ninh năng lượng quốc nguyên hóa thạch trong nước dần
Ngày 14/4/2006 Thủ tướng
gia; cung cấp đầy đủ năng lượng cạn kiệt dẫn đến sự phụ thuộc
Chính phủ đã ký Quyết định
ổn định, có chất lượng cao với vào nhiên liệu nhập khẩu, Quốc
số 79/2006/QĐ-TTg phê duyệt
giá cả hợp lý cho phát triển kinh hội quyết định tạm dừng xây
Chương trình mục tiêu quốc gia
tế - xã hội nhanh và bền vững, dựng các nhà máy điện hạt nhân,
về sử dụng năng lượng tiết kiệm
bảo đảm quốc phòng, an ninh, và trước một số bất cập trong việc
và hiệu quả giai đoạn 2006-2015,
nâng cao đời sống của nhân dân, bổ sung các nguồn điện tái tạo
với mục tiêu khuyến khích, thúc
góp phần bảo vệ môi trường sinh vào hệ thống năng lượng quốc
đẩy thực hiện các hoạt động về sử
thái. Ngành năng lượng phát triển gia, việc nghiên cứu ứng dụng,
dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu
hài hòa giữa các phân ngành với phát triển và nhân rộng các giải
quả trong toàn xã hội, phấn đấu
hạ tầng đồng bộ và thông minh, pháp sử dụng năng lượng tiết
tiết kiệm 3-5% tổng mức tiêu thụ
đạt trình độ tiên tiến của khu vực kiệm và hiệu quả đồng thời giảm
năng lượng toàn quốc trong giai
ASEAN. Xây dựng thị trường năng thiểu tác động môi trường trong
đoạn 2006-2010 và 5-8% tổng
lượng cạnh tranh, minh bạch, hiệu cả 3 khâu sản xuất, biến đổi,
mức tiêu thụ năng lượng trong giai
đoạn 2011-2015 so với kịch bản quả, phù hợp với thể chế kinh tế truyền tải - phân phối và tiêu thụ
cơ sở về phát triển năng lượng và thị trường định hướng xã hội chủ năng lượng là hết sức cần thiết.
phát triển kinh tế - xã hội. Ngày nghĩa. Khai thác và sử dụng có Đây được nhìn nhận là giải pháp
17/6/2010 Luật sử dụng năng hiệu quả nguồn tài nguyên năng cốt yếu đảm bảo an ninh năng
lượng tiết kiệm và hiệu quả (Luật lượng trong nước kết hợp với lượng và phát triển bền vững ở
số 50/2010/QH12) đã được Quốc xuất, nhập khẩu năng lượng hợp Việt Nam trong những năm tới ?
hội thông qua. Đây là văn bản có lý; triệt để thực hành tiết kiệm và
tính pháp lý cao nhất về nguyên sử dụng hiệu quả năng lượng.
tắc sử dụng năng lượng tiết kiệm Chủ động sản xuất được một
và hiệu quả của Nhà nước. Ngày số thiết bị chính trong các phân
27
Số 3 năm 2021
nguon tai.lieu . vn
