Xem mẫu
- H TH NG THÔNG TIN
V TINH
B môn Thông tin vô tuy n
ð i h c công ngh - ðHQG HN
Gi ng viên Th m ð c Phương
Tel. 0903 229 117
E- Mail: phuongthamduc@yahoo.com
Chương 2 – Quĩ ñ o v tinh
1. ð c tính chuy n ñ ng c a VT trên quĩ ñ o
2. Các ñ nh lu t c a Kepler
3. Các lo i quĩ ñ o: ð a tĩnh, trung gian, th p,
ñ ng b m t tr i, nghiêng, d t
4. Phương pháp ñưa VT lên quĩ ñ o
5. ði u ki n ñ ñ t ñư c VT vào quĩ ñ o
6. Các t c ñ vũ tr
7. Tên l a: nhiên li u, ñ ng cơ, c u trúc nhi u
t ng
8. Phóng VT lên quĩ ñ o ñ a tĩnh.
1
- ð c tính chuy n ñ ng c a VT trên quĩ ñ o
V nh ®ai Van Allen:
Do t−¬ng t¸c gi÷a c¸c tia mÆt
trêi v vò trô, h×nh th nh c¸c
phÇn tö (e- v proton) tÝch ®iÖn
n¨ng l−îng cao tõ nh÷ng vïng xa
x«i cña vò trô, khi ®Õn gÇn tr¸i
®Êt chóng bÞ tr−êng ®Þa tõ bÉy
v o v nh ®ai ë quanh xÝch ®¹o.
§ã l v nh ®ai Van Allen, t¸c
®éng ®Õn ho¹t ®éng cña c¸c khÝ
t i ®iÖn tö cña vÖ tinh, l m gi¶m
sót tÝnh n¨ng cña chóng. LEO
ñ cao 100-1200 d m. MEO –
4000-12000 d m. GEO – 23400
d m (36000Km). Có hai vành ñai
Van Allen.
QUĨ ð O CHUY N ð NG C A VT
Quĩ ñ o tròn
1. Quĩ ñ o ñ a c c: khi m t
ph ng quĩ ñ o ch a tr c quay
trái ñ t
2. Quĩ ñ o nghiêng:Khi m t
ph ng quĩ ñ o không ch a tr c
quay c a trái ñ t và cũng
không vuông góc v i nó
3. Quĩ ñ o xích ñ o: khi m t
ph ng quĩ ñ o trùng v i m t
ph ng xích ñ o trùng c a trái
ñ t
4. Qũi ñ o ñ ng b m t tr i
Quĩ ñ o ellip
2
- Các ñ nh lu t Kepler
ð nh lu t Kepler th nh t:
Tâm c a trái ñ t ph i n m m t trong hai tiêu ñi m c a quĩ ñ o
ellip (F ho c F’). ði m xa nh t c a quĩ ñ o so v i tâm trái ñ t
n m phía tiêu ñi m th hai, ñư c g i là vi n ñi m – Apogee,
còn ñi m g n nh t c a quĩ ñ o ñư c g i là c n ñi m – Perigee.
H s ellip ñư c xác ñ nh b i m i quan h gi a ñ cao c a
Apogee rm ñ cao c a Perigee rmin :
rmax − rmin
e=
rmax + rmin
Khi e=0, thì ellip bi n thành hình tròn
và quĩ ñ o v tinh s là hình tròn
Các ñ nh lu t Kepler
ð nh lu t Kepler th hai:
V tinh chuy n ñ ng theo quĩ ñ o v i v n t c thay ñ i sao
cho ñư ng n i gi a tâm trái ñ t và v tinh s quét các di n
tích b ng nhau, khi v tinh d ch chuy n trong cùng m t th i
gian như nhau.
L c hút: F1=G mM
r2
mυ 2 c
L c ly tâm: F2=
r
F1=F2
3
- Các ñ nh lu t Kepler
ð nh lu t Kepler th hai (ti p theo):
G - h ng s h p d n, b ng 6,67.10-8 cm3 /gs2 ;
M - kh i lư ng c a trái ñ t, b ng 5,97.1027 g;
m - kh i lư ng v tinh,g;
υc - v n t c chuy n ñ ng c a v tinh theo quĩ ñ o tròn, vòng/ngày
Áp d ng ñ nh lu t kepler th
hai ta xác ñ nh ñư c v n t c
F1=F2 d ch chuy n c a v tinh theo
quĩ ñ o ellip:
GM 630 1 + 2e cos θ + e 2
υc = = km / s υe = υc
r r 1 − e2
Các ñ nh lu t Kepler
ð nh lu t Kepler th hai (ti p theo):
θ - là góc t o b i véc tơ bán kính c a ñi m c n xác ñ nh
v n t c và véctơ bán kính c a c n ñi m.
Chu kỳ quayc a v tinh chuy n ñ ng theo quĩ ñ o tròn
ñư c xác ñ nh b i:
2π
T= ≈ 10 −2 r 3 (giây)
υc
≈ 1,66.10 −4 r 3 ( phut )
4
- Các ñ nh lu t Kepler
ð nh lu t Kepler th ba:
Bình phương c a chu kỳ quay t l thu n v i lu th a b c ba
c a bán c a bán kính tr c l n c a quĩ ñ o ellip
T2=ka3 ; k= (4π2/µ)
µ=GM; G- h ng s h p d n; M- kh i lư ng c a trái ñ t
µ= 3,98603.1014 m3/s2
a3=T2/k=T2μ/4 π2; T=2 π/Vs ; a3=µ/Vs 2
Chu kỳ quay nói trên c a v tinh ñư c g i là chu kỳ Xideric.
Chu kỳ này ph thu c vào ñ cao c a quĩ ñ o v tinh
ð cao quĩ ñ o Chu kỳ (gi )
Km Chu kỳ Xideric Chu kỳ quan sát
1700 2,0 2,18
20200 12 24
36000 24 Vô t n
Các ñ nh lu t Kepler
Ý nghĩa c a ñ nh lu t Kepler:
1. ð nh lu t th nh t: Quĩ ñ o
n m trong m t m t ph ng ch a
tâm ñi m trái ñ t, do ñó ñi m
phóng ch có th cho phép ñ t
ñư c nh ng ñ nghiêng quĩ ñ o
cao hơn vĩ ñ c a nó
2. ð nh lu t th hai: T c ñ
ñi m vi n Apogee th p nh t.
T cñ ñi m c n Perigee cao
nh t
3. ð nh lu t th ba: Bình phương
c a chu kỳ quay t l thu n v i
l p phương c a tr c l n
5
- Bài t p
Thí d v thông s v tinh (công b c a NASA) b ng 2.1
• S v tinh: 25338
• Năm k nguyên (hai ch s cu i cùng c a năm): 00
• Ngày k nguyên (ngày và ngày phân ño n c a năm): 223,79688452
• ð o hàm th i gian b c nh t c a chuy n ñ ng trung bình (vòng
quay trung bình/ngày2):
• 0,000000307
• Góc nghiêng (ñ ): 98,6328
• Góc lên ñúng c a nút lên (ñ ): 251,5324
• ð l ch tâm: 0,0011501
• Agumen c n ñi m (ñ ) : 113,5534
• ð d thư ng trung bình (ñ ): 246,6853
• Chuy n ñ ng trung bình (vòng/ngày): 14,23304826
• S vòng quay t i k nguyên (vòng quay/ngày): 11663
Tính bán tr c chính cho các thông s v tinh trong b ng
Bài t p
Chuy n ñ ng trung bình ñư c cho b ng 2.1 là:
Vs= 14,23304826/ngày
Ta có th chuy n nó vào rad/sec
Vs0 = V s.2π/(24×3600)= 1,64734.10-4 rad/sec
ta có µ = 3,98603.1014.m3 /sec2
a= [µ/Vss2]1/3 =7192,3km
Bài t p 2: Cho chu kỳ Xideric b ng 2h, 12h và 24h, tính ñ
cao c a VT. Áp d ng công th c
T2=ka3 ; k= (4π2/µ)
µ=GM; G- h ng s h p d n; M- kh i lư ng c a trái ñ t
µ= 3,98603.1014 m3/sec2
6
- Bài t p
Kho ng cách t tâm trái ñ t ñ n vi n ñi m và c n ñi m có th
nh n ñư c t hình elip theo công th c sau:
ra = a(1+e)
rp = a(1-e)
ð tìm ñ cao ñi m vi n ñi m và c n ñi m ta l y các phương
trình trên tr ñi bán kính c a trái ñât.
Thí d Tính ñ cao vi n ñi m và c n ñi m cho các thông s
qu ñ o b ng 2.1. Coi r ng bán kính trung bình trái ñ t
R=6371km.
Gi i. T b ng 2.1 ta có e=0,0011501, thông s a = 7192,3 km
ñã tính ñư c t thí d trên. V y ñ cao vi n ñi m b ng:
ha= a(1+e) - R = 829,6 km và ñ cao c n ñi m b ng:
hp= a(1-e) - R = 813,1 km
Các lo i quĩ ñ o
Quü ®¹o thÊp (LEO)
Quü ®¹o thÊp LEO (Low Earth Orbit) l nh÷ng quü ®¹o
trßn ë ®é cao 400~1200 km. §é cao quyÕt ®Þnh chu kú
quay
§é cao (km) Tèc ®é (km/s) Chu kú quay (phót)
300 7.72 90.5
1.000 7.35 105
36.000 3.10 23g56p
Quü ®¹o ®Þa cùc l quü ®¹o trßn ®i qua hai cùc tr¸i ®Êt,
mÆt ph¼ng cña nã nghiªng 900 so víi mÆt xÝch ®¹o. §é cao
trong kho¶ng 400~1200 km. Quü ®¹o ®Þa cùc cho phÐp vÖ
tinh quan s¸t to n bé qu¶ ®Êt theo mét ®−êng kinh tuyÕn.
7
- Các lo i quĩ ñ o
Quü ®¹o thÊp (LEO)- ti p theo
• Quü ®¹o cña c¸c chßm
vÖ tinh TTD§ l
nh÷ng LEO cã mÆt
ph¼ng quü ®¹o n»m
nghiªng (®é nghiªng
phô thuéc v o nhiÖm
vô cña vÖ tinh, nh−ng
c ng gÇn 900 th× vïng
bao phñ c ng lín).
Các lo i quĩ ñ o
Quü ®¹o ®Þa tÜnh (GEO)
• Quü ®¹o ®Þa tÜnh l quü ®¹o trßn trong mÆt ph¼ng xÝch
®¹o, cao ®é 35 800 km, thêi gian vÖ tinh bay mét vßng
b»ng thêi gian quay cña tr¸i ®Êt, do ®ã hÇu nh− n»m bÊt
®éng ë thiªn ®Ønh mét ®iÓm n o ®ã trªn mÆt ®Êt
• Do ¶nh h−ëng cña mét sè yÕu tè: qu¶ ®Êt kh«ng ph¶i
h×nh cÇu lý t−ëng, t¸c ®éng träng tr−êng cña MÆt trêi,
MÆt tr¨ng.., vÞ trÝ vÖ tinh trªn quü ®¹o bÞ xª dÞch, tr¹m
®iÒu khiÓn ë mÆt ®Êt ph¶i ®Þnh kú dïng c¸c tªn löa trªn
vÖ tinh ®−a nã vÒ ®óng vÞ trÝ (dung sai cho phÐp: 0.050
theo h−íng B¾c-Nam, 0.050 theo h−íng §«ng-T©y, tøc
l trong 1 h×nh vu«ng mçi bÒ 0.10, hoÆc 74 km)
8
- Các lo i quĩ ñ o
Quü ®¹o ®Þa tÜnh (GEO)
Các lo i quĩ ñ o
Quü ®¹o trung gian (MEO)
• Quü ®¹o trung gian MEO ë ®é
cao 10 000~20 000 km. ¥ ®é
cao n y, chØ cÇn 10 vÖ tinh l
phñ sãng to n cÇu, trong khi ë
quü ®¹o thÊp ph¶i h ng t¸, cã
khi ph¶i mÊy tr¨m qu¶.
• So víi vÖ tinh ®Þa tÜnh, vÖ tinh
MEO cho chÊt l−îng truyÒn
th«ng tèt h¬n (Ýt tiÕng väng
h¬n, thêi gian trÔ ng¾n h¬n),
dïng Ýt c«ng suÊt h¬n ®Ó
truyÒn tin
9
- Các lo i quĩ ñ o
VÖ tinh th«ng tin cho nh÷ng vïng vÜ Quü ®¹o ellip dÑt (HEO)
®é cao ph¶i dïng quü ®¹o ellip dÑt.
VÖ tinh Molnhia cña LX cò, víi cËn
®iÓm ë 400-600 km trªn nam b¸n
cÇu v viÔn ®iÓm ë 40 000 km trªn
b¾c b¸n cÇu, mÆt ph¼ng quü ®¹o
nghiªng 630 , chu kú T= 12 giê.
Mçi vÖ tinh bay ë phÇn trªn cña
quü ®¹o trong 2/3 T ë trong tÇm
nh×n cña phÇn lín b¸n cÇu B¾c. §Ó
th«ng tin 24/24 giê, cÇn cã 3 vÖ
tinh bè trÝ c¸ch ®Òu nhau trªn cïng
mét quü ®¹o
Các lo i quĩ ñ o
Quü ®¹o ®ång bé mÆt trêi l mét Quü ®¹o ®ång bé mÆt trêi
quü ®¹o gÇn nh− ®Þa cùc, mÆt
ph¼ng quü ®¹o gi÷ mét gãc kh«ng
®æi so víi trôc Qu¶ ®Êt-MÆt trêi.
Nhê gãc n y kh«ng ®æi, vÖ tinh
bao giê còng bay qua mét ®iÓm
® cho trªn mÆt ®Êt v o mét giê
kh«ng ®æi cña ®Þa ph−¬ng ®ã, l m
cho tõ lÇn quan s¸t n y ®Õn lÇn kÒ
theo ®iÒu kiÖn chiÕu s¸ng cña mÆt
trêi hÇu nh− kh«ng ®æi, - trõ
nh÷ng thay ®æi theo mïa - viÖc so
s¸nh c¸c bøc ¶nh chôp v o nh÷ng
ng y kh¸c nhau sÏ dÔ d ng h¬n.
10
- Các lo i quĩ ñ o
Quü ®¹o ®ång bé mÆt trêi (ti p theo)
• §Ó l m cho quü ®¹o trë th nh ®ång bé mÆt trêi ph¶i dùa
v o hiÖn t−îng tuÕ sai, tøc l hiÖn t−îng giao ®iÓm cña
quü ®¹o vÖ tinh víi mÆt xÝch ®¹o quay trßn quanh t©m
tr¸i ®Êt. Nguyªn nh©n tuÕ sai l do tr¸i ®Êt kh«ng ph¶i l
h×nh cÇu lý t−ëng, m ph×nh to ra mét chót ë mÆt xÝch
®¹o. NÕu tr¸i ®Êt l h×nh cÇu lý t−ëng v ho n to n ®ång
nhÊt, th× mÆt ph¼ng quü ®¹o mäi vÖ tinh nh©n t¹o sÏ l
cè ®Þnh ®èi víi c¸c v× sao, nh−ng thùc tÕ kh«ng ph¶i nh−
vËy, nªn míi cã tuÕ sai. Kh«ng thÓ lo¹i trõ tuÕ sai,
nh−ng cã thÓ chñ ®éng chän biªn ®é, nh− chän cho nã
b»ng 3600/n¨m ®Ó mÆt ph¼ng quü ®¹o quay 0,9850/ng y
v gi÷ mét gãc kh«ng ®æi víi h−íng mÆt trêi.
Các lo i quĩ ñ o
Quü ®¹o ®ång bé mÆt trêi (ti p theo)
• VÒ mÆt to¸n häc, ®iÒu kiÖn tuÕ sai 0,9850/ng y
®−îc diÔn ®¹t b»ng mét quan hÖ tuyÕn tÝnh
®¬n gi¶n gi÷a ®é nghiªng quü ®¹o v chiÒu d i
nöa trôc lín: víi mét ®é cao viÔn ®iÓm ® cho,
cã v chØ cã mét ®é nghiªng t−¬ng øng m
th«i. Víi c¸c quü ®¹o trßn ë ®é cao tõ 200 ®Õn
1500 km, ®é nghiªng t−¬ng øng trong ph¹m vi
96~1020 , v× vËy quü ®¹o ®ång bé mÆt trêi bao
giê còng ph¶i l quü ®¹o gÇn nh− ®Þa cùc
(chuÈn ®Þa cùc)
11
- Các lo i quĩ ñ o
C¸c chßm vÖ tinh cho th«ng tin di ®éng
• N¨m 1997 v 1998 b¾t ®Çu ®−a lªn quü ®¹o 2 chßm
vÖ tinh TTD§ l Globalstar (48 VT) v Irdium (66
VT). Dïng quü ®¹o LEO cho nªn thêi gian trÔ tÝn
hiÖu ng¾n (0,02 sec, so víi GEO l 0,5 sec) v thiÕt
bÞ cÇm tay chØ cÇn c«ng suÊt ph¸t rÊt nhá. VÖ tinh
TTD§ l nh÷ng vÖ tinh nhá (vd: vÖ tinh Globalstar
nÆng 450kg, anten 1m).
• Tuæi thä vÖ tinh LEO l 7 n¨m (GEO l 15 n¨m)
• TÝnh tæng thÓ th× chi phÝ ®Çu t− cho TTD§ b»ng LEO
hay GEO xÊp xØ b»ng nhau víi chÊt l−îng nh− nhau
Các lo i quĩ ñ o
Chßm TTD§:
ViÖc chuyÓn giao tõ vÖ tinh n y sang vÖ tinh sau
Chßm vÖ tinh TTD§ ChuyÓn giao nhê tr¹m mÆt ®Êt
cã thÓ bao phñ to n
cÇu. Tuy nhiªn, v× vÖ
tinh bay nhanh nªn cø
5- 10 phót l¹i ph¶i
chuyÓn giao nhiÖm vô
tõ vÖ tinh n y sang vÖ
tinh kh¸c.
12
- §Æc ®iÓm hÖ mÆt ph¼ng quü ®¹o cña chßm vÖ tinh
• §é cao c¸c vÖ tinh < 1500 km, chu kú T=90~120 phót
• TÊt c¶ vÖ tinh trong hÖ ph¶i ho¹t ®éng ®ång thêi, do ®ã
cã vÖ tinh dù phßng trªn quü ®¹o (8 trong hÖ Globalstar)
và các vÖ tinh thay thÕ ®Ó s½n d−íi ®Êt (còng 8 trong
hÖ Globalstar).
• Ph¶i phñ sãng to n cÇu, trõ c¸c vïng vÜ ®é rÊt cao (trªn
vÜ tuyÕn 70). MiÒn phñ sãng tøc thêi cña mét vÖ tinh ë
®é cao 1000km l mét vßng trßn φ = 6000km.
• C¸c vÖ tinh ph©n bè trªn nhiÒu mÆt quü ®¹o; trªn mçi
quü ®¹o c¸c vÖ tinh ph¶i c¸ch ®Òu nhau. VÞ trÝ t−¬ng ®èi
cña c¸c mÆt quü ®¹o ph¶i cè ®Þnh. Chßm vÖ tinh ®−îc
thiÕt kÕ sao cho trong miÒn phôc vô ng−êi sö dông bao
giê còng nhËn ®−îc 1 vÖ tinh
Sè l−îng vÖ tinh v quü ®¹o
cña mét sè chßm LEO
Chßm Tæng sè vÖ tinh T Sè mÆt ph¼ng quü ®¹o P T/P
Globalstar 48 8 6
Iridium 66 6 11
SkyBridge 64 16 4
Teledesic 840 21 40
M-STAR 72 12 6
13
- HÖ ICO
• HÖ ICO (Intermediate Circular orbits) dïng 10 vÖ
tinh ph©n bè ®Òu trªn 2 quü ®¹o trßn ë ®é cao
10355 km. 2 mÆt ph¼ng quü ®¹o trùc giao, theo
thø tù nghiªng 450 v 1350 so víi mÆt ph¼ng xÝch
®¹o. Chu kú T= 6 giê
• ¦u ®iÓm cña hÖ ICO l gÇn nh− bao giê còng cã
> 1 vÖ tinh ë gãc ngöng >100 ®èi víi ®a sè thuª
bao. V× bay ë ®é cao 10.355 km, vÖ tinh ra khái
tÇm nh×n cña thuª bao d−íi ®Êt chËm h¬n vÖ tinh
LEO nhiÒu, do ®ã Ýt ph¶i chuyÓn giao cuéc gäi tõ
vÖ tinh n y sang vÖ tinh sau, v x¸c suÊt mÊt liªn
l¹c nhá h¬n.
HÖ ICO
14
- HÖ Ellipso
• HÖ quü ®¹o cña chßm Ellipso l mét ®iÓn
h×nh kÕt hîp quü ®¹o trßn trong mÆt
ph ng xÝch ®¹o víi c¸c quü ®¹o ellip
nghiªng, gåm 3 quü ®¹o sau ®©y:
• Mét quü ®¹o trßn trong mÆt xÝch ®¹o
chøa 7 vÖ tinh c¸ch ®Òu nhau, bay ë ®é
cao 8060 km, phôc vô cho miÒn n»m gi÷a
vÜ ®é 550 nam v 250 b¾c. Chu kú quay
mçi vÖ tinh l 5 giê. C¸c vÖ tinh trªn quü
®¹o xÝch ®¹o gäi l chßm con Concordia.
HÖ quü ®¹o cña chßm Ellipso
15
- HÖ Ellipso (tiÕp theo)
• Hai quü ®¹o ellip trªn 2 mÆt ph¼ng nghiªng 1160 so
víi mÆt ph¼ng xÝch ®¹o, mçi quü ®¹o chøa 5 vÖ
tinh. ViÔn ®iÓm ë ®é cao 7846 km trªn b¸n cÇu B¾c
v cËn ®iÓm 520 km trªn b¸n cÇu Nam. Chu kú
quay mçi vÖ tinh l 3 giê. Hai quü ®¹o n y l quü
®¹o ®ång bé mÆt trêi v cã thÓ ®iÒu chØnh vÞ trÝ vÖ
tinh ®Ó bao phñ khu vùc ®«ng d©n nhÊt ë nh÷ng giê
cao ®iÓm. V× quü ®¹o ellip dÑt, c¸c vÖ tinh cã gãc
ngöng cao nªn truyÒn tÝn hiÖu kh«ng bÞ c¸c cao èc
v ch−íng ng¹i ng¨n c¶n. C¸c vÖ tinh trªn 2 quü
®¹o ellip n y gäi l chßm con Borealis.
Tæng kÕt vÒ quü ®¹o cña c¸c hÖ vÖ tinh th«ng tin
16
- Polar
ELLIPSE
LEO Orbit
GEO
Phương pháp ñưa v tinh lên quĩ ñ o
Tên l a phóng
tên l a phóng có nhi m v mang v tinh ra kh i t ng khí
quy n c a trái ñ t, cung c p th năng (ñ cao) và ñ ng
năng(t c ñ ) c n thi t cho v tinh vào quĩ ñ o.
D ng quĩ ñ o ph thu c vào hai y u t : ñ cao mà ñó v
tinh ñư c ñưa vào quĩ ñ o và t c ñ ban ñ u c a tên l a
ñ y phóng lên.
Ví d t c ñ ban ñ u là 7,8Km/s ñ cao 200Km thì quĩ ñ o
là hình tròn. N u t c ñ ban ñ u là 7,8 ñ n 11 Km/s thì quĩ
ñ o là ellip.
N u t c ñ ban ñ u < 7,8Km/s thì v tinh rơi xu ng ñ t,
nhưng cao hơn 11Km/s thì v tinh s b t kh i l c hút c a
trái ñ t và tr thành m t tr m thăm dò trong vũ tr
17
- Phương pháp ñưa v tinh lên quĩ ñ o
ð phóng v tinh lên quĩ ñ o ñ a tĩnh, ph i qua m t quĩ ñ o
chuy n ti p hình ellip GTO - geostationary Transfer Orbit, mà
t c ñ ban ñ u khi vào quĩ ñ o này là 9,7 Km/s, ñ ñ t ñư c
vi n ñi m ñ cao 36000 Km.
Các t c ñ vũ tr :
• T c ñ vũ tr c p m t: 7,8 Km/s, t c ñ lý thuy t t i thi u
c n thi t ñ làm cho m t v t r i kh i trái ñ t có th ñ t ñư c
vào quĩ ñ o;
• T c ñ vũ tr c p hai: 11,2 Km/s, t c ñ t i thi u c n thi t
ñ r i kh i quĩ ñ o trái ñ t, thành "v tinh" c a m t tr i;
• T c ñ vũ tr c p ba: 16,6 Km/s, t c ñ t i thi u c n thi t
ñ r i h m t tr i
C u t o c a tên l a ñ y
Các tên l a ñ y là lo i ñ ng cơ ph n l c. B n thân v tinh cũng
có nh ng tên l a ñ y lo i nh ñ ñi u ch nh ñ nh hư ng và v
trí c a nó trên quĩ ñ o. ð ng cơ dùng nhiên li u l ng g i là
"máy" (engine), còn ñ ng cơ dùng nhiên li u r n g i là "môtơ",
còn các tên l a ñ y nh ñ t trên v tinh ñư c g i là "b ñ y"
(thruster).
Tên l a ñ y Arian 5 n ng 700 t n dùng nhiên li u r n và l ng
ñ t o ra m t l c ñ y 14000 KN (kilô Nuitơn).
Ngoài nhiên li u tên l a còn ph i mang theo ôxy (ch t t o ôxy).
H n h p nhiên li u và ch t t o ôxy ñư c g i là Propellant và
chi m t i 90% trong lư ng c a tên l a (Arian 4), 9% là c u trúc
v và 1% là t i h u ích (payload)
18
- C u trúc nhi u t ng
Các tên l a phóng ñ u có c u trúc nhi u t ng,
t ng n ch ng lên t ng kia. M i t ng có ch a m t
h ñ y chính và các thùng ch a propellant. T ng
th nh t có gá thêm các môtơ ñ tăng l c ñ y lúc
b t kh i h th ng. M i t ng dùng c n propellant
xong thì ñư c ng t b .
Nh ng t ng ñ u thư ng ho t ñ ng trong m y
phút, t o ra s c ñ y c c l n ñ b t kh i tr ng l c
c a trái ñ t. T ng cu i cùng ho t ñ ng t 10 ñ n
20 phút tuỳ theo nhi m v phóng ñ ñưa v tinh
vào quĩ ñ o
ð ng cơ
ð ng cơ nhiên li u r n:
Nhiên li u là m t kh i ch t r n r ng
lòng. Khi ñ t nhiên li u cháy t trong ra
ngoài.
ð ng cơ nhiên li u l ng:
trong lo i ñ ng cơ này có hai b n ch a
riêng bi t, m t cái ñ ng nhiên li u, còn
m t cái ñ ng ch t t o ôxy. Nhiên li u
l ng lu n qua l p v làm ngu i ñ ng cơ
trư c khi ñi vào bu ng cháy. Như v y
nhiên li u ñư c làm nóng lên trư c khi
cháy, còn v ñ ng cơ thì l i ñư c nhiên
li u t b n ch a m i ra làm ngu i.
19
- ð ng cơ
ð ng cơ iôn:
ðây là lo i ñ ng cơ ñi n.Cu n dây ñ t
nóng làm cho nhiên li u (như Cesium)
b c hơi. M t lư i iôn hoá làm b ng
platin hay tungsten ñ t nóng, bi n lu ng
hơi này thành m t dòng các phân t tích
ñi n g i là iôn.
ð ng cơ h t nhân:
ð ng cơ này dùng nhi t t m t lò ph n
ng h t nhân ñ làm cho nhiên li u l ng
bi n thành khí. ða ph n nhiên li u ch y
qua lò ph n ng. M t ph n ñư c vòi
r ckét làm nóng lên th i qua tu cbin.
Tu cbin truy n ñ ng cho máy bơm
nhiên li u
X p h ng tên l a phóng
Tên l a phóng h ng n ng có th ñưa v tinh trên 4 t n vào
quĩ ñ o d a tĩnh
Tên l a phóng h ng trung - 1 ñ n 4 t n
Tên l a phóng lo i nh ñ phóng các v tinh mini (100 ñ n
1000 Kg) và micrô (10 ñ n 100 Kg). các tên l a phóng lo i
nh dùng ñ ñưa các v tinh này lên quĩ ñ o ñ cao 400
ñ n 1000 Km.
Các qu c gia có tên l a phóng:
Hoa kỳ: hãng Nasa (tàu con thoi), Mc Donnel Douglas
(Delta-II), Martin Marieta (Titan -III), General Dynamics
(Atlas). CHLB Nga: Proton. Trung Qu c: Trư ng chinh. Nh t
B n: Nasda (H2). n ð : PSLV. Châu Âu: Aerospace
(Ariane)
20
nguon tai.lieu . vn
