Xem mẫu
- Giaïo trçnh THUÍY VÀN CÄNG TRÇNH Lã Anh Tuáún
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Chæång 2
TAÌI NGUYÃN NÆÅÏC TRÃN THÃÚ GIÅÏI
--- oOo ---
2.1 NÆÅÏC VAÌ VAI TROÌ CUÍA NÆÅÏC TRONG CUÄÜC SÄÚNG
2.1.1 Âënh nghéa vaì tênh cháút cuía næåïc
Næåïc laì mäüt cháút loíng phäø biãún vaì cáön thiãút cho sæû säúng. Næåïc chi phäúi
nhiãöu hoaût âäüng cuía con ngæåìi, thæûc vaì âäüng váût vaì váûn haình cuía thiãn nhiãn.
Theo âënh nghéa thäng thæåìng: " Næåïc laì mäüt cháút loíng thäng duûng. Næåïc tinh khiãút coï
cäng thæïc cáúu taûo gäöm 2 nguyãn tæí hydro vaì mäüt nguyãn tæí oxy, næåïc laì mäüt cháút khäng
maìu, khäng muìi, khäng vë. Dæåïi aïp suáút khê tråìi 1 atmosphere, næåïc säi åí 100°C vaì âäng
âàûc åí 0°C, næåïc coï khäúi læåüng riãng laì 1000 kg/m3."
Khaïi niãûm âån giaín vãö næåïc laì nhæ váûy, nhæng âi sáu nghiãn cæïu, ta tháúy næåïc coï
nhiãöu tênh cháút kyì diãûu baío âaím cho sæû säúng âæåüc täön taûi vaì phaït triãøn.
• Næåïc laì mäüt dung mäi vaûn nàng
Næåïc coï thãø hoìa tan âæåüc ráút nhiãöu cháút, âàûc biãût laì caïc cháút khoaïng vaì cháút khê
cung cáúp dinh dæåîng vaì giuïp cho sæû trao âäøi cháút trong cå thãø sinh váût.
• Næåïc coï nhiãût dung ráút låïn
Næåïc coï khaí nàng háúp thu ráút nhiãöu nhiãût læåüng khi noïng lãn vaì âäöng thåìi
cuîng toía ra nhiãöu nhiãût læåüng khi laûnh âi. Khaí nàng naìy giuïp cho nhiãût âäü ban
ngaìy trãn traïi âáút êt noïng hån vaì ban âãm âåî laûnh âi, giuïp cho sæû säúng khoíi sæû
tiãu diãût åí mæïc chãnh lãûnh nhiãût âäü quaï låïn.
• Næåïc ráút khoï bay håi
ÅÍ 20 °C, muäún 1 lêt næåïc bäúc håi phaíi täún 539.500 calori. Âàûc tênh naìy cuía næåïc
âaî cæïu thoaït sæû säúng khoíi bë khä heïo nhanh choïng vaì giuïp cho caïc nguäön næåïc
khäng bë khä haûn, laìm tiãu diãût caïc sinh váût säúng trong noï.
• Næåïc laûi nåí ra khi âäng âàûc
Khi haû nhiãût âäü xuäúng tháúp dæåïi 4 °C thç thãø têch næåïc laûi tàng lãn. Âãún diãøm
âäng âàûc 0 °C, thãø têch næåïc tàng lãn khoaíng 9 % so våïi bçnh thæåìng, laìm bàng
âaï näøi lãn màût næåïc. Næåïc coï nhiãût âäü cao hån seî chçm xuäúng âaïy giuïp caïc
thuíy sinh váût täön taûi vaì låïp bàng âaï - coï tênh dáùn nhiãût ráút keïm - tråí thaình chiãúc
aïp giaïp baío vãû sæû säúng phêa dæåïi noï.
---------------------------------------------------- 6 ------------------------------------------------
Chæång 2: TAÌI NGUYÃN NÆÅÏC TRÃN THÃÚ GIÅÏI
- Giaïo trçnh THUÍY VÀN CÄNG TRÇNH Lã Anh Tuáún
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
• Næåïc coï sæïc càng màût ngoaìi låïn
Nhåì coï sæïc càng màût ngoaìi låïn nãn næåïc coï tênh mao dáùn maûnh. Hiãûn tæåüng
nayì coï mäüt yï nghéa ráút låïn trong viãûc duy trç sæû säúng trãn traïi âáút, næåïc tæì dæåïi
âáút coï thãø tháúm âãún tæìng ngoün cáy. Trong cå thãø ngæåìi vaì âäüng váût, maïu vaì
dëch mä váûn chuyãøn âæåüc âãún caïc cå quan näüi taûng cuîng nhåì khaí nàng mao
dáùn cuía næåïc.
• Næåïc coï khaí nàng tæû laìm saûch
Næåïc trong quaï trçnh váûn chuyãøn cuía noï khàõp nåi trong thiãn nhiãn coìn coï khaí
nàng tæû laìm saûch, loaûi boí mäüt pháön cháút báøn, taûo âiãöu kiãûn cho mäi træoìng sinh
thaïi âæåüc caíi thiãûn.
2.1.2 Vai troì cuía næåïc trong cuäüc säúng
Næåïc laì yãúu täú haìng âáöu quyãút âënh sæû täön taûi vaì phaït triãøn cuía sinh giåïi.
Khäng coï næåïc sæû säúng láûp tæïc bë räúi loaûn, ngæng laûi vaì tiãu diãût.
• Næåïc chiãúm thaình pháön chuí yãúu trong cáúu taûo cå thãø thæûc vaì âäüng váût. Con
ngæåìi coï khoaíng 65 - 75 % troüng læåüng næåïc trong cå thãø, âàûc biãût næåïc
chiãúm tåïi 95 % trong huyãút tæång, caï coï khoaíng 80 % næåïc trong cå thãø, cáy
trãn caûn coï 50 - 70 % næåïc, trong rong rãu vaì caïc loaûi thuíy thæûc váût khaïc coï
95 - 98 % laì næåïc.
• Muäún coï thæûc pháøm cho ngæåìi vaì gia suïc cáön coï næåïc: muäún coï 1 táún luïa
mç, cáön 300 - 500 m3 næåïc, 1 táún gaûo cáön tiãu thuû 1.500 - 2.000 m3 næåïc vaì âãø
coï 1 táún thët trong chàn nuäi cáön täún 20.000 - 50.000 m3 næåïc.
• Læåüng næåïc trãn traïi âáút laì mäüt maïy âiãöu hoìa nhiãût vaì laìm cho caïn cán sinh
thaïi âæåüc cán bàòng. Sæû säúng thæåìng táûp trung åí caïc nguäön næåïc, pháön låïn
caïc nãön vàn minh, caïc trung tám kinh tãú, cäng nghiãûp, näng nghiãûp, khoa
hoüc kyî thuáût, vàn hoïa xaî häüi, dán cæ, ... âãöu nàòm doüc theo caïc vuìng táûp
trung næåïc.
• Sæû thay âäøi caïn cán phán phäúi næåïc hoàûc sæû phaï hoaûi nguäön næåïc coï thãø
laìm taìn luûi caïc vuìng truì phuï, biãún caïc vuìng âáút maìu måî thaình caïc vuìng
khä càòn. Trong nhæîng tháûp niãn sàõp tåïi, chiãún tranh, xung âäüt giæîa caïc
quäúc gia vaì caïc vuìng khu væûc coï thãø do nguyãn nhán tranh giaình taìi
nguyãn næåïc quê baïu naìy.
---------------------------------------------------- 7 ------------------------------------------------
Chæång 2: TAÌI NGUYÃN NÆÅÏC TRÃN THÃÚ GIÅÏI
- Giaïo trçnh THUÍY VÀN CÄNG TRÇNH Lã Anh Tuáún
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
2.2 CAÏC THÃØ CHÆÏA NÆÅÏC TRÃN TRAÏI ÂÁÚT
Nhçn tæì vuî truû vãö traïi âáút, ta coï thãø tháúy næåïc hiãûn diãûn tæì moüi phêa. Âaûi
dæång vaì biãøn âaî chiãúm hãút 2/3 diãûn têch bãö màût traïi âáút, ngoaìi ra næåïc coìn hiãûn
diãûn åí caïc säng suäúi, ao häö, âáöm láöy, trong âáút âaï, trong caïc maûch næåïc ngáöm,
trong khäng khê vaì caí trong cå thãø sinh váût næîa.
Haình tinh chuïng ta âæåüc goüi âãø chè traïi âáút vaì khoaíng khäng gian daìy chæìng 80 -
90 km bao quanh. Trong traïi âáút, næåïc täön taûi åí 4 quyãøn: khê quyãøn, thuíy quyãøn,
âëa quyãøn vaì sinh quyãøn.
2.2.1 Næåïc trong khê quyãøn
Trong khê quyãøn, næåïc täön taûi åí daûng håi trong sæång muì hay caïc gioüt loíng
li ti trong máy, daûng cæïng tinh thãø trong tuyãút hay bàng. Máût âäü håi næåïc giaím
dáön theo chiãöu cao. Khê quyãøn chæïa khoaíng 12.000 - 14.000 km3 næåïc, bàòng 1/41
læåüng mæa råi hàòng nàm xuäúng traïi âáút.
2.2.2 Næåïc trong thuíy quyãøn
Thuíy quyãøn bao gäöm âaûi dæång, biãøn caí, säng ngoìi, khe suäúi, ao häö, âáöm
láöy, v.v... kãø caí caïc khäúi bàng âaï bao phuí åí hai cæûc cuía âëa cáöu. Âáy laì quyãøn têch
nhiãöu næåïc nháút. Âaûi dæång vaì biãøn caí chæïa 1,37 tyí km3 næåïc traîi ra trãn 360 km2
diãûn têch, chiãúm âãún 70,8 % diãûn têch âëa cáöu. Næåïc trong säng suäúi coï khoaíng
1.200 km3, trong caïc ao häö trãn 230.000 km3, thãø têch khäúi bàng trong 2 cæûc æåïc
chæìng 26 triãûu km3, coï chiãöu daìy trung bçnh 2 - 3 km, nãúu caïc khäúi bàòng naìy tan ra
seî laìm mæûc næåïc biãøn dáng cao trãn 60 m, diãûn têch biãøn vaì âaûi dæång tàng thãm
1,5 triãûu km2.
2.2.3 Næåïc trong âëa quyãøn
Trong âáút âaï, næåïc chæïa trong caïc maûch ngáöm, säng ngáöm, ao häö ngáöm,
næåïc coìn hiãûn diãûn trong caïc khe håí cuía âaï, trong caïc liãn kãút lyï hoïa cuía khoaïng
âaï vaì læåüng áøm trong caïc låïp thäø nhæåîng. Læåüng næåïc chæïa trong âëa quyãøn toaìn
bäü âëa cáöu coï khoaíng 64 triãûu km3, trong âoï læåüng næåïc trong âåïi trao âäøi - tæì màût
âáút âãún âäü sáu 800 m - laì khoaíng 4 triãûu km3 vaì læåüng áøm trong caïc låïp âáút thäø
nhæåîng æåïc chæìng 80 ngaìn km3.
2.2.4 Næåïc trong sinh quyãøn
Næåïc hiãûn diãûn trong cå thãø âäüng váût vaì trong tãú baìo thæûc váût. Læåüng naìy
tuy ráút êt so våïi toaìn thãø læåüng næåïc trãn traïi âáút nhæng ráút quan troüng, nãúu coï sæû
biãún âäüng vãö læåüng næåïc naìy trong cå thãø seî gáy räúi loaûn trong sæû trao âäøi cháút vaì
âe doüa sæû säúng ngay. Læåüng næåïc trong sinh quyãøn æåïc chæìng 10.000 km3.
---------------------------------------------------- 8 ------------------------------------------------
Chæång 2: TAÌI NGUYÃN NÆÅÏC TRÃN THÃÚ GIÅÏI
- Giaïo trçnh THUÍY VÀN CÄNG TRÇNH Lã Anh Tuáún
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
2.3 CHU TRÇNH THUÍY VÀN
2.3.1 Chu trçnh thuíy vàn
Næåïc trong tæû nhiãn khäng ngæìng tuáön hoaìn do taïc duûng cuía nàng læåüng
màût tråìi vaì troüng læûc traïi âáút. Næåïc trãn màût biãøn, âaûi dæång, trãn màût säng, häö åí
màût âáút vaì tæì trong sinh váût âæåüc màût tråìi âäút noïng, khäng ngæìng bäúc håi vaì phaït
taïn vaìo khê quyãøn. Håi næåïc trong khê quyãøn táûp trung thaìnhcaïc khäúi máy. Khi
gàûp laûnh, håi næåïc ngæng tuû thaình mæa råi xuäúng màût biãøn, âaûi dæång vaì màût âáút.
Mäüt pháön næåïc mæa bäúc håi tråí laûi khê quyãøn, mäüt pháön tháúm xuäúng âáút thaình
doìng chaíy ngáöm räöi âäø ra säng biãøn, mäüt pháön khaïc chaíy traìn trãn màût âáút theo
troüng læûc räöi âäø ra säng, biãøn. Cæï nhæ thãú, næoïc tæì traïi âáút bay vaìo khê quyãøn, räöi
tæì hê quyãøn âäø vaìo âáút laûi taûo ra mäüt chu trçnh kheïp kên, hçnh thaình voìng tuáön
hoaìn næåïc trong thiãn nhiãn, ta goüi âoï laì chu trçnh thuíy vàn (hydrological cycle).
Háöu hãút caïc loaûi næåïc âãöu tham gia vaìo voìng tuáön hoaìn, chè træì caïc loaûi næåïc åí
traûng thaïi liãn kãút hoïa hoüc trong caïc tinh thãø khoaïng váût, næåïc nàòm trong caïc táöng
sáu cuía traïi âoáút vaì næåïc åí trong caïc nuïi bàng vénh cæíu åí 2 cæûc.
2.3.2 Minh hoüa
Bæïc xaû màût tråìi
Máy gáy mæa
Sun
Máy gáy mæa
Máy hçnh thaình
Mæa Bäúc håi Bäúc håi màût âáút 410 mm
màût âáút khi mæa tæì tæì tæì Bäúc håi Bäúc håi
720 mm âáút sinh tæì biãøn tæì biãøn
doìng chaíy váût 1250 mm
Chaíy
traìn
Tháúm Säng Mæa råi xuäúng biãøn
310 mm Âáút liãön 1120 mm
âáút Næåïc chiãúm 30%
Âaï sáu Næåïc ngáöm Biãøn + Âaûi dæång
chiãúm 70% diãûn têch
Hçnh 2.1 Minh hoüa chu trçnh thuíy vàn
---------------------------------------------------- 9 ------------------------------------------------
Chæång 2: TAÌI NGUYÃN NÆÅÏC TRÃN THÃÚ GIÅÏI
- Giaïo trçnh THUÍY VÀN CÄNG TRÇNH Lã Anh Tuáún
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
BÆÏC XAÛ MÀÛT TRÅÌI
KHÄNG KHÊ
MÆA BÄÚC - THOAÏT HÅI
ÂOÜNG NÆÅÏC
CHAÍY ÅÍ LÅÏP MÀÛT
THÁÚM
CHÆÏA TRONG ÂÁÚT BIÃØN
NÆÅÏC NGÁÖM
VAÌ
MÆA CHAÍY TRAÌN MÀÛT
SÆÛ CHAÍY LÁÙN CHÆÏA CHAÍY ÂAÛI
LÅÏN CHAÍY NGÁÖM SÄNG DOÌNG DÆÅNG
ÂËA QUYÃØN
Hçnh 2.2 Så âäö hãû thäúng cuía chu trçnh thuíy vàn
2.4 PHÁN PHÄÚI NÆÅÏC TRÃN TRAÏI ÂÁÚT
2.4.1 Caïc säú liãûu vãö læåûng næåïc trãn traïi âáút
Ráút khoï coï kãút quaí chênh xaïc vãö læåüng næåïc coï trãn traïi âáút, nhæng qua
nhiãöu kãút quaí khaío saït, tênh toaïn vaì suy diãùn cho ta con säú täøng læåüng næåïc coï trãn
haình tinh naìy æåïc chæìng 1,4 - 1,8 tyí km3 næåïc. Khäúi læåüng næåïc naìy chiãúm chæìng
1 % khäúi læåüng traïi âáút. Nãúu âem raîi âãöu trãn toaìn bäü bãö màût âëa cáöu ta seî âæåüc
mäüt låïp næåïc daìy khoaíng 4.000 m vaì nãúu âem chia âãöu cho mäùi âáöu ngæåìi hiãûn
nay trãn traïi âáút thç bçnh quán seî âæåüc 30 triãûu m3 næåïc/ngæåìi.
---------------------------------------------------- 10 ------------------------------------------------
Chæång 2: TAÌI NGUYÃN NÆÅÏC TRÃN THÃÚ GIÅÏI
- Giaïo trçnh THUÍY VÀN CÄNG TRÇNH Lã Anh Tuáún
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Baíng 2.1: Phán phäúi næåïc trãn traïi âáút (theo A. J. Raudkivi, 1979).
TT NÅI CHÆÏA NÆÅÏC THÃØ TÊCH DIÃÛN TÊCH TÈ LÃÛ
(Triãûu m3) (Triãûu km2) (%)
1 Biãøn vaì âaûi dæång 1.370.322,0 360 93.93
2 Næåïc ngáöm 64.000,0 129 4.39
(Læåüng næåïc âãún 800 m) (4.000,0) (0.27)
3 Bàng haì 24.000,0 16 1.65
4 Häö næåïc ngoüt 125,0 0.009
5 Häö næåïc màûn 105,0 0.008
6 Håi áøm trong âáút 75,0 0.005
7 Håi áøm trong khê quyãøn 14,0 510 0.001
8 Sinh váût 10,0 0.0008
9 Næåïc säng 1,2 0.0001
TÄØNG CÄÜNG 1.458.652,2 # 100
Baíng 2.2 Phán phäúi læåüng næåïc ngoüt trãn luûc âëa (theo Livovich, 1973)
Diãûn têch Læåüng mæa Chaíy traìn Bäúc håi
Luûc âëa Triãûu Täøng säú Chaíy ngáöm
2 3 3
km mm km mm km mm km3 mm km3
Cháu Áu 9,8 734 7165 319 3110 109 1065 415 4055
Cháu AÏ 45,0 726 32690 293 13190 76 3410 433 19500
Cháu Phi 30,3 686 20780 139 4225 48 1465 547 16555
Bàõc Myî 20,7 670 13910 287 5960 84 1740 383 7950
Nam Myî 17,8 1648 29355 583 10380 210 3740 1065 18975
Cháu UÏc 8,7 736 6405 226 1965 54 465 510 4440
Liãn Xä (cuî) 22,4 500 10960 198 4350 46 1020 300 6610
TÄØNG SÄÚ * 132,3 834 110305 294 38830 90 11885 540 71468
* Täøng pháön âáút trong baíng naìy khäng kãø pháön âáút cuía Quáön âaío Antarctica,
Greenland vaì Canidian.
Baíng 2.3 Cán bàòng næåïc (mm/nàm) caïc âaûi dæång (theo K. Subgramanya, 1994)
Âaûi dæång Diãûn têch Læåüng mæa Chaíy traìn Bäúc håi Trao âäøi
(triãûu km2) tæì luûc âëa våïi caïc âaûi
dæång khaïc
Âaûi Táy Dæång 107 780 200 1040 - 60
Bàõc Bàng Dæång 12 240 230 120 350
ÁÚn Âäü Dæång 75 1010 70 1380 - 300
Thaïi Bçnh Dæång 167 1210 60 1140 130
---------------------------------------------------- 11 ------------------------------------------------
Chæång 2: TAÌI NGUYÃN NÆÅÏC TRÃN THÃÚ GIÅÏI
- Giaïo trçnh THUÍY VÀN CÄNG TRÇNH Lã Anh Tuáún
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
KHÊ QUYÃØN
V = 14 x 10 km33
T = 10 ngaìy
1,8 x 103 0,1 x 103 108 x 103 71,7 x 103
km3/nàm km3/nàm km3/nàm km3/nàm
416 x 103 454 x 103
BÀNG ÂAÏ km3/nàm km3/nàm ÂËA QUYÃØN
V = 24 x 103 km3 V = 88,32 x 103 km3
T = 10.000 nàm 38x103
km3/nàm SÄNG
V= 230 km3, T ≈ 12 ngaìy
1,2 x 103 ÂAÛI DÆÅNG HÄÖ
km3/nàm BIÃØN V=230x106km3, T≈ 10 nàm
V =1370 x 106 km3 ÂÄÜ ÁØM TRONG ÂÁÚT
T ≈ 2600 nàm V= 75x106km3, T≈ 2-50 tuáön
SINH QUYÃØN
V = 10 km3, T ≈ vaìi tuáön
NÆÅÏC NGÁÖM
V = 64x106km3,
T ≈ 5-10 ngaìn nàm
NÆÅÏC NGÁÖM TRAO ÂÄØI
V = 4 x106km3, T ≈ 300 nàm
Hçnh 2.3
Âàûc træng phán phäúi chênh vãö læåüng næåïc åí daûng ténh vaì âäüng trãn traïi âáút.
V laì thãø têch khäúi næåïc tênh bàòng km3 vaì T laì thåìi gian tuáön hoaìn cuía næåïc.
2.4.2 Nháûn xeït sæû phán phäúi næåïc trong thiãn nhiãn
• Læåüng næåïc trãn traïi âáút táûp trung chuí yãúu åí âaûi dæång vaì biãøn caí, chiãúm
âãún 94% täøng læåüng næåïc trãn traïi âáút.
• Âa säú læåüng laì næåïc màûn khäng sæí duûng cho sinh hoaût vaì saín xuáút näng
nghiãûp vaì cäng nghiãûp âæåüc. Næåïc màûn coï thãø gáy nghäü âäüc muäúi cho cå
thãí sinh váût vaì gáy àn moìn caïc thiãút bë kim loaûi trong cäng nghiãûp.
• Læåüng næåïc ngoüt åí trong loìng âáút vaì bàng haì åí 2 cæûc laì læåüng næåïc ngoüt
khaï tinh khiãút, chiãúm trãn 1,6 % täøng læåüng næåïc trãn traïi âáút, tuy nhiãn do
xa nåi åí cuía loaìi ngæåìi, vë trê thiãn nhiãn khàõc nghiãût nãn chi phê khai thaïc
ráút låïn.
• Con ngæåìi vaì caïc loaìi thæûc vaì âäüng váût khaïc táûp trung chuí yãúu åí khu væûc
säng ngoìi nhæng læåüng næåïc säng chè chiãúm 0,0001 % täøng læåüng næåïc,
khäng âuí cho caí nhán loaûi sæí duûng trong sinh hoaût vaì saín xuáút cäng näng
nghiãûp. Ä nhiãùm nguäön næåïc thæåìng laì ä nhiãùm næåïc säng.
• Læåüng næåïc mæa phán phäúi trãn traïi âáút khäng âãöu vaì khäng håüp lyï. Tuìy
theo vë trê âëa lyï vaì biãún âäüng thåìi tiãút, coï nåi mæa quaï nhiãöu gáy luî luût, coï
nåi khä kiãût, haûn haïn keïo daìi.
---------------------------------------------------- 12 ------------------------------------------------
Chæång 2: TAÌI NGUYÃN NÆÅÏC TRÃN THÃÚ GIÅÏI
- Giaïo trçnh THUÍY VÀN CÄNG TRÇNH Lã Anh Tuáún
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
2.4.3 Váún âãö sæí duûng nguäön næåïc
Con ngæåìi chè måïi khai thaïc âæåüc 0,017 % læåüng næåïc coï trãn âëa cáöu. Theo
säú liãûu baïo âäüng cuía Liãn hiãûp quäúc, hiãûn nay coï trãn 50 quäúc gia trãn thãú giåïi
âang lám vaìo caính thiãúu næåïc, âàûc biãût nghiãm troüng åí caïc vuìng Cháu Phi, vuìng
Trung Âäng, vuìng Trung AÏ, Cháu UÏc vaì caí åí caïc quäúc gia phaït triãøn nhæ Myî,
Phaïp, Nháût, Âæïc, Singapore, v.v.... Lëch sæí thãú giåïi cuîng âaî ghi nháûn coï caïc cuäüc
xung âäüt giæîa mäüt säú næåïc cuîng nhæ laînh thäø vç muäún tranh giaình nguäön næåïc.
Mäùi ngaìy trãn thãú giåïi cuîng coï haìng tràm ngæåìi chãút vç nhæîng nguyãn nhán liãn
quan âãún næåïc nhæ âoïi, khaït, dëch bãûnh, ...
Caïc nhaì khoa hoüc - kyî thuáût trãn thãú giåïi âang laìm hãút sæïc mçnh âãø khai thaïc, bäø
sung nhu cáöu næåïc cho loaìi ngæåìi. Mäüt säú phæång aïn taïo baûo âæåüc âãö xuáút nhàòm
muûc tiãu phán phäúi nguäön næåïc håüp lyï nhæ:
• Laìm thuíy låüi, thæûc hiãûn caïc kãnh âaìo khäøng läö âæa næåïc vaìo hoang maûc,
xáy dæûng caïc häö chæïa, thaïo næåïc åí caïc vuìng ngáûp uïng, caíi taûo caïc âáöm láöy,
...
• Khai thaïc caïc nguäön næåïc ngáöm.
• Loüc, khæí næåïc biãøn thaình næåïc ngoüt.
• Váûn chuyãøn caïc khäúi bàng haì vãö duìng.
Caïc cäng viãûc trãn phuûc vuû cho kinh tãú xaî häüi loaìi ngæåìi vaì mäüt láön næîa khàóng
âënh vai troì cuía con ngæåìi trong viãûc chinh phuûc thiãn nhiãn, hoàûc haûn chãú thiãn
taûi, caíi taûo thãú giåïi. Nguäön næåïc cáön âæåüc hiãøu nhæ mäüt nguäön taìi nguyãn quê giaï
cáön phaíi âæåüc baío vãû vaì khai thaïc håüp lyï. Tuìy vaìo váún âãö cáön giaíi quyãút, caïc nhaì
thuíy hoüc thæåìng phaíi coï mäüt táûp håüp caïc dæî liãûu khu væûc khaío saït, gäöm:
• Caïc ghi nháûn vãö thåìi tiãút: nhiãût âäü, âäü áøm, váûn täúc gioï, ...
• Chuäùi säú liãûu vãö læåüng mæa
• Caïc säú liãûu vãö doìng chaíy màût âáút
• Säú liãûu vãö bäúc thoaït håi næåïc
• Tênh cháút tháúm loüc cuía khu væûc
• Âàûc âiãøm nguäön næåïc ngáöm
• Tênh cháút âëa lyï vaì âëa cháút khu væûc khaío saït
Viãûc khai thaïc âuïng mæïc vaì khoa hoüc taìi nguyãn næåïc seî taûo thãm nhiãöu læång
thæûc vaì thæûc pháøm cuîng nhæ cuía caíi cho loaìi ngæåìi. Sæû thiãúu cán nhàõc, quaín lyï
keïm trong khai thaïc coï thãø gáy caïc háûu quaí xáúu vãö mäi træåìng sinh thaïi. Cáön phaíi
coï mäüt chæång trçnh qui hoaûch sæí duûng nguäön næåïc khoa hoüc, trong âoï viãûc phán
têch caïc taïc âäüng qua laûi giæîa caïc thaình pháön cáúu thaình hãû thäúng.
---------------------------------------------------- 13 ------------------------------------------------
Chæång 2: TAÌI NGUYÃN NÆÅÏC TRÃN THÃÚ GIÅÏI
- Giaïo trçnh THUÍY VÀN CÄNG TRÇNH Lã Anh Tuáún
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Qui trçnh xem xeït nhæ sau:
HÃÛ THÄÚNG NGUÄÖN NÆÅÏC
HÃÛ THÄÚNG TAÌI NGUYÃN HÃÛ THÄÚNG CÄNG TRÇNH HÃÛ THÄÚNG CAÏC
THUÍY LÅÜI NHU CÁÖU NÆÅÏC
Taìi nguyãn næåïc - Kho næåïc, caïc cäng trçnh - Sæí duûng næåïc
cáúp næåïc vaì âáöu mäúi - Tiãu hao næåïc
- Xæí lyï cháút læåüng vaì - Phoìng luî, chäúng uïng
Daûng: Âàûc træng: caíi taûo mäi træåìng - Baío vãû vaì caíi taûo
-Næåïc màût - Læåüng - Phoìng luî, chäúng uïng ... mäi træåìng
-Næåïc ngáöm - Cháút - Caïc yãu cáöu khaïc
-Âaûi dæång - Âäüng thaïi
CÁN BÀÒNG NÆÅÏC
Âàûc træng cán bàòng Hãû thäúng chè tiãu âaïnh giaï Phæång phaïp âaïnh giaï
- Læåüng - Kinh tãú - Phæång phaïp täúi æu
- Cháút læåüng - Chæïc nàng - Phæång phaïp mä phoíng
- Âäüng thaïi - Mäi træåìng
- Âäü tin cáûy
Phæång phaïp xaïc âënh cán bàòng håüp lyï
Hçnh 2.4 Så âäö Hãû thäúng nguäön næåïc trong Qui hoaûch nguäön næåïc
2.5 BAÍO VÃÛ MÄI TRÆÅÌNG NÆÅÏC
Næåïc cáön thiãút cho sæû säúng vaì hoaût âäüng cuía con ngæåìi. Nhu cáöu sæí duûng
âuí næåïc saûch cho àn uäúng, sinh hoaût vaì saín xuáút ngaìy caìng gia tàng træåïc sæû gia
tàng dán säú trãn thãú giåïi vaì nhu cáöu phaït triãøn toaìn diãûn cuía nhán loaûi. Sæû taïc
âäüng qua loaûi giæîa næåïc, con ngæåìi vaì taìi nguyãn sinh thaïi hiãûn nay âang bë âe
doüa máút quán bçnh. Caïc nguäön næåïc sæí duûng hiãûn nay êt nhiãöu âãöu bë ä nhiãùm våïi
caïc mæïc âäü khaïc nhau, nhiãöu nåi ráút tráöm troüng, âe doüa cuäüc säúng sæïc khoeí con
ngæåìi, phaï hoaûi sæû cán bàòng trong sinh giåïi. Do âoï, váún âãö baío vãû mäi træåìng
næåïc hiãûn nay ráút quan troüng vaì cáúp baïch, âoìi hoíi sæû quan tám cuía táút caí moüi
ngæåìi trãn haình tinh chuïng ta. Caïc dæû aïn âáöu tæ thuíy låüi hiãûn nay âãöu cáön phaíi
âæåüc xem xeït cáøn tháûn åí caí 3 khêa caûnh cho cán âäúi (hay coìn goüi laì quan hãû 3E) laì:
Kyî thuáût (Engineering), Kinh tãú (Economic) vaì Mäi træåìng (Environment).
---------------------------------------------------- 14 ------------------------------------------------
Chæång 2: TAÌI NGUYÃN NÆÅÏC TRÃN THÃÚ GIÅÏI
- Giaïo trçnh THUÍY VÀN CÄNG TRÇNH Lã Anh Tuáún
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Minh hoüa dæåïi âáy cho tháúy mäúi tæång quan áúy:
Kyî thuáût (Engineering)
Kinh tãú (Economic) Mäi træåìng (Environment)
Hçnh 2.5: Minh hoüa quan hãû 3E
TÆÛ NHIÃN XAÎ HÄÜI
VAÌ
MÄI TRÆÅÌNG
CHÊNH TRË ÂËA LYÏ TAÌI NGUYÃN NHU CÁÖÌU
KINH TÃÚ ÂËA CHÁÚT NÆÅÏC NÆÅÏC
XAÎ HÄÜI KHÊ HÁÛU TÆÛ NHIÃN
LUÁÛT LÃÛ KHÊ TÆÅÜNG
TÄØ CHÆÏC SINH VÁÛT LÆÅÜNG NÆÅÏC CHÁÚT LÆÅÜNG
SINH THAÏI THUÍY THUÍY
LÆÛC VÀN
DOÌNG THÄNG TIN QUAÍN LYÏ TAÌI NGUYÃN NÆÅÏC
DOÌNG PHAÍN HÄÖI
KYÎ THUÁÛT KHOA HOÜC
CÄNG NGHÃÛ SINH HOÜC ÆÏNG DUÛNG
HOÏA HOÜC CÅ NÄNG NGHIÃÛP
DÁN DUÛNG ÂIÃÛN LÁM NGHIÃÛP
Y TÃÚ
CÁÚP GIAÍM BAÍO VÃÛ KIÃØM SOAÏT TÆÅÏI THUÍY GIAO THÄNG
NÆÅÏC Ä QUAÍN LYÏ LUÎ LUÛT TIÃU ÂIÃÛN THUÍY
NHIÃÙM ÂÁÚT NÄÜI ÂËA
Hçnh 2.6 : Minh hoüa sæû tæång quan viãûc quaín lyï næåïc våïi caïc yãúu täú khaïc nhau
liãn quan âãún mäi træåìng, Klemes (1973).
============================================================
---------------------------------------------------- 15 ------------------------------------------------
Chæång 2: TAÌI NGUYÃN NÆÅÏC TRÃN THÃÚ GIÅÏI
nguon tai.lieu . vn