Xem mẫu
- 196 Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng thuû lîi
Ch−¬ng 16
sö dông n−íc th¶i ®Ó t−íi ruéng
Sù gia t¨ng d©n sè, c¸c nhµ m¸y c«ng së, c¸c khu vui ch¬i gi¶i trÝ, c¸c dÞch vô x· héi
trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa ®· lµm cho l−îng n−íc th¶i t¨ng rÊt nhanh t¹i c¸c ®« thÞ, ®Æc biÖt
lµ c¸c ®« thÞ lín. Víi l−îng n−íc th¶i gia t¨ng vµ hiÖn tr¹ng c¸c c¬ së h¹ tÇng vÒ tho¸t n−íc
xuèng cÊp, bÞ x©m h¹i, lÊn chiÕm dÉn tíi t×nh tr¹ng qu¸ t¶i cña hÖ thèng tho¸t n−íc ®« thÞ
vµ t×nh tr¹ng nµy x¶y ra t¹i hÇu c¸c ®« thÞ ë ViÖt Nam hiÖn nay.
VÊn ®Ò qu¸ t¶i dÉn ®Õn t×nh tr¹ng tÊt yÕu ®ã lµ t×nh tr¹ng « nhiÔm do n−íc th¶i. Sù «
nhiÔm nµy kh«ng chØ x¶y ra trong ph¹m vi néi ®« mµ nã cßn lµ ¸p lùc rÊt lín ®èi víi vïng
ven ®« thÞ n¬i tiÕp nhËn nguån n−íc nµy. V× vËy n−íc cho s¶n xuÊt còng bÞ ¶nh h−ëng theo
nh−: N−íc cña c¸c hÖ thèng thuû lîi, n−íc ao hå, n−íc s«ng suèi…
Theo ph©n tÝch cña nhiÒu nhµ khoa häc trong vµ ngoµi n−íc, n−íc th¶i cã hµm l−îng
thµnh phÇn dinh d−ìng rÊt cao ®èi víi c©y trång, c¸c thµnh phÇn dinh d−ìng nµy th−êng ë
d¹ng hoµ tan rÊt thuËn lîi cho c©y trång hÊp thu. Nh− vËy n−íc th¶i lµ nguån ph©n bãn tèt,
thÝch hîp víi sù ph¸t triÓn cña thùc vËt.
ViÖc sö dông n−íc th¶i t−íi ruéng kh«ng chØ cã t¸c dông nh− nguån n−íc t−íi, cung
cÊp ph©n bãn, mµ cßn lµ mét ph−¬ng ph¸p rÊt hiÖu qu¶ ®Ó xö lý n−íc th¶i, gi¶m thiÓu «
nhiÔm m«i tr−êng. HiÖu suÊt xö lý n−íc th¶i b»ng ph−¬ng ph¸p nµy cã thÓ gi¶m ®−îc tíi
90% ÷ 99% thµnh phÇn chÊt h÷u c¬ cã trong n−íc th¶i.
§èi víi c¸c khu vùc hoÆc quèc gia khan hiÕm n−íc, n−íc th¶i lµ nguån chñ yÕu cung
cÊp cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Víi c¸c khu vùc cã nguån n−íc tõ hÖ thèng thuû lîi dåi dµo,
th× viÖc sö dông n−íc th¶i ®Ó t−íi còng rÊt kinh tÕ, bëi l−îng n−íc th¶i còng gãp phÇn ®iÒu
tiÕt nguån n−íc cña hÖ thèng, gi¶m c¨ng th¼ng n−íc. Nh− vËy viÖc tÝnh to¸n thiÕt kÕ c¸c hÖ
thèng xö lý vµ cung cÊp n−íc cho c©y trång cã kÓ ®Õn n−íc th¶i, lµ nguån bæ sung h÷u Ých,
sÏ lµm gi¶m nhá bít quy m« kÝch th−íc c«ng tr×nh, chi phÝ x©y dùng hÖ thèng còng nhá ®i.
ChÝnh hiÖu Ých nµy mµ c¸c nhµ thuû lîi chóng ta cÇn quan t©m khi x©y dùng c¸c hÖ thèng
cung cÊp n−íc t−íi cho vïng cã kh¶ n¨ng tËn dông n−íc th¶i ®Ó t−íi ruéng, ®Æc biÖt lµ c¸c
vïng ven ®« thÞ.
16.1. Thµnh phÇn vµ tÝnh chÊt cña n−íc th¶i
Kh¸i niÖm n−íc th¶i vµ ph©n lo¹i n−íc th¶i.
- 197
Ch−¬ng 16 - sö dông n−íc th¶i ®Ó t−íi ruéng
Ng−êi ta ®Þnh nghÜa n−íc th¶i lµ chÊt láng ®−îc th¶i ra sau qu¸ tr×nh sö dông cña con
ng−êi vµ ®· thay ®æi tÝnh chÊt ban ®Çu cña nã. Th«ng th−êng n−íc th¶i ®−îc ph©n lo¹i theo
nguån gèc ph¸t sinh ra chóng, bao gåm:
N−íc th¶i sinh ho¹t ®ã lµ n−íc th¶i tõ c¸c khu vùc sinh ho¹t, th−¬ng m¹i, c«ng së,
tr−êng häc vµ c¸c c¬ së t−¬ng tù kh¸c.
N−íc th¶i c«ng nghiÖp: lµ n−íc th¶i tõ c¸c nhµ m¸y ®ang ho¹t ®éng.
N−íc thÊm qua: lµ l−îng n−íc m−a thÊm vµo c¸c hÖ thèng cèng b»ng nhiÒu c¸ch kh¸c
nhau qua c¸c khíp nèi, c¸c èng cã khiÕm khuyÕt hoÆc thµnh cña c¸c hè ga.
N−íc th¶i tù nhiªn: lµ l−îng n−íc thu ®−îc sau c¸c trËn m−a, ë nh÷ng thµnh phè hiÖn
®¹i chóng ®−îc thu gom theo mét hÖ thèng tho¸t n−íc riªng.
N−íc th¶i ®« thÞ: lµ thuËt ng÷ chung ®Ó chØ chÊt láng trong hÖ thèng cèng tho¸t n−íc
cña thµnh phè, ®ã lµ hçn hîp cña c¸c lo¹i n−íc kÓ trªn.
16.1.1. §Æc tÝnh cña n−íc th¶i sinh ho¹t [35]
N−íc th¶i sinh ho¹t ®−îc t¹o ra tõ c¸c ho¹t ®éng th−êng ngµy ë n¬i c− tró cña con ng−êi
bao gåm: s¶n phÈm bµi tiÕt, n−íc th¶i ra tõ qu¸ tr×nh söa so¹n b÷a ¨n, lau röa dông cô nhµ
bÕp, lµm vÖ sinh s©n b·i vµ n−íc th¶i tõ c¸c chuång tr¹i ch¨n nu«i… C¸c t¹p chÊt tån t¹i trong
n−íc th¶i víi c¸c d¹ng kh¸c nhau: Hoµ tan vµ kh«ng hoµ tan trong n−íc, l¬ löng…
Theo tµi liÖu cña Arceivala , n−íc th¶i sinh ho¹t cã chøa nhiÒu chÊt h÷u c¬ dÔ ph©n huû
sinh häc (cacbonhy®rat, protein, mì), chÊt dinh d−ìng (nit¬, photphat), cã nhiÒu vi trïng vµ
cã mïi h«i thèi. Mçi ngµy mét ng−êi dïng 80 ÷ 300 lÝt n−íc ®· th¶i vµo m«i tr−êng víi l−îng
c¸c chÊt nh− sau:
45 ÷ 50g 6 ÷ 12g
- BOD5: - Nit¬ tæng:
170 ÷ 200g 4 ÷ 8g
- ChÊt r¾n tæng hîp: - Photpho tæng:
20 ÷ 30g 4 ÷ 8g
- KiÒm: - Clorua:
NhiÒu nghiªn cøu ë Israen vµ ë Mü, n−íc th¶i sinh ho¹t ë c¸c vïng kh¸c nhau sÏ cã
thµnh phÇn vµ tÝnh chÊt kh¸c nhau (b¶ng 16.1).
B¶ng 16.1 - Tiªu chuÈn th¶i chÊt bÈn ë Israen (g/ng−êi/ngµy-®ªm)
Th«ng sè Vïng ®« thÞ Vïng n«ng th«n
+
NH 5,18 7,00
4
Kali 2,12 3,22
Photpho 0,68 1,23
Thµnh phÇn chÊt v« c¬ trong n−íc th¶i gåm c¸c ion NO 3 , PO 3− , K + lµ c¸c chÊt dinh
−
4
− 2− +
d−ìng cho c©y trång vµ c¸c nguyªn tè Cl , SO 4 , Na , CaCO 3 ... cã hµm l−îng thÊp nªn
- 198 Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng thuû lîi
chóng kh«ng ®−îc coi lµ c¸c chÊt « nhiÔm trong n−íc th¶i vµ kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn ®Êt vµ
c©y trång. Hµm l−îng chÊt v« c¬ cã trong n−íc th¶i ë Mü (theo tµi liÖu cña Metcalf).
C l −: 20 ÷ 50 mg/l 7 ÷ 15 mg/l
K+:
SO 2 − 15 ÷ 30 mg/l 15 ÷ 40 mg/l
CaCO3:
4
−
20 ÷ 40 mg/l 0,1÷ 0,4 mg/l
NO3 : Bo:
40 ÷ 70 mg/l 100 ÷ 400 mg/l
N a +: TDS:
PO3− : 20÷40 mg/l 100 ÷ 150 mg/l
Tæng chÊt kiÒm:
4
Theo tµi liÖu cña Së M«i tr−êng Alberta, Cana®a 1978, thµnh phÇn ®Æc tr−ng cña n−íc
th¶i sinh ho¹t nh− sau (b¶ng 16.2).
B¶ng 16.2 - Thµnh phÇn ®Æc tr−ng cña n−íc th¶i sinh ho¹t [35]
Nång ®é (mg/l)
ChÊt « nhiÔm
M¹nh Trung b×nh YÕu
ChÊt r¾n tæng 1.200 700 350
ChÊt r¾n hoµ tan 850 500 250
ChÊt l¬ löng 350 200 100
ChÊt r¾n cã thÓ l¾ng 20 10 5
BOD5 300 200 100
COD 1.000 500 250
Nit¬ tæng 85 40 20
NH + 50 25 12
4
−
NO2 0 0 0
−
NO3 0 0 0
Ph«tpho tæng 20 10 6
Clorua 100 50 30
ChÊt kiÒm theo(CaCO3) 200 100 50
DÇu, mì 150 100 50
ë Liªn bang Nga: BOD5 toµn phÇn cña n−íc th¶i ch−a l¾ng lµ 75 g/ng/ng®, BOD5
cña n−íc th¶i ch−a l¾ng lµ 54 g/ng/ng® vµ BOD5 toµn phÇn cña n−íc th¶i ®· l¾ng lµ
40g/ng/ng®.
§èi víi n−íc th¶i sinh ho¹t phÇn lín BOD5 ë d¹ng l¬ löng hoÆc ë tr¹ng th¸i keo, COD
kh«ng bÞ ph©n hñy (nhá h¬n 60 mg/l), nit¬ vµ phètpho cao h¬n n−íc th¶i c«ng nghiÖp.
- 199
Ch−¬ng 16 - sö dông n−íc th¶i ®Ó t−íi ruéng
Trong n−íc th¶i sinh ho¹t, chÊt h÷u c¬ chiÕm ®Õn 55% trong tæng chÊt r¾n, chiÕm 45%
trong tæng chÊt r¾n hoµ tan. Trong thµnh phÇn h÷u c¬ cña n−íc th¶i sinh ho¹t cã kho¶ng
40% ÷ 60% protein, 25% ÷ 50% cacbonhy®rat vµ 10% chÊt bÐo.
Theo tµi liÖu cña G.Alaert, tû lÖ c¸c chÊt r¾n trong n−íc th¶i sinh ho¹t cña mét ng−êi
trong mét ngµy ®ªm cã l−îng n−íc th¶i 150 lÝt nh− sau:
H÷u c¬ 32 (220)
Cã thÓ l¾ng
V« c¬ 10 (67)
43 (287)
Kh«ng thÓ läc
60 (400)
H÷u c¬ 13 (86)
Kh«ng thÓ l¾ng
V« c¬ 4 (27)
17 (113)
Tæng chÊt r¾n
200g (1,333 g/m)
Keo H÷u c¬ 12 (80)
V« c¬ 3 (20)
15 (100)
Cã thÓ läc
140 (933)
H÷u c¬ 50 (333)
Hoµ tan
25 (833) V« c¬ 75 (500)
- Sè ngoµi ngoÆc ®¬n: L−îng chÊt r¾n (g)
- Sè trong ngoÆc ®¬n: Nång ®é (g/m3)
H×nh 16.1
Nh×n chung ë c¸c n−íc khèi thÞ tr−êng chung ch©u ¢u tiªu chuÈn theo chÊt l¬ löng cña
n−íc ®· l¾ng lµ 54 ÷ 65 g/ng-ng®.
Khi nghiªn cøu vÒ hµm l−îng c¸c chÊt l¬ löng vµ c¸c chÊt hoµ tan trong n−íc th¶i sinh
ho¹t Imhoff cho r»ng: Tiªu chuÈn chÊt bÈn l¾ng ®−îc lµ 60 g/ng-ng®, chÊt bÈn kh«ng l¾ng
®−îc lµ 30 g/ng-ng® vµ c¸c chÊt hoµ tan lµ 100 g/ng-ng®.
B¶ng 16.3 - T¶i träng chÊt th¶i trung b×nh trong 1 ngµy
Tæng chÊt th¶i ChÊt th¶i h÷u c¬ ChÊt th¶i v« c¬
(g/ng−êi/ngµy) (g/ng−êi/ngµy) (g/ng−êi/ngµy)
Tæng l−îng chÊt th¶i 190 110 80
C¸c chÊt tan 100 50 50
C¸c chÊt kh«ng tan 90 60 30
ChÊt l¾ng 60 40 20
ChÊt kh«ng l¾ng 30 20 10
NhiÒu nghiªn cøu cho thÊy trong n−íc th¶i sinh ho¹t cßn chøa c¸c vi khuÈn g©y bÖnh
nh−: Vi khuÈn t¶, lþ, th−¬ng hµn… Arceivala (1985) ®· nghiªn cøu thµnh phÇn c¸c vi sinh
- 200 Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng thuû lîi
vËt (VSV) trong n−íc th¶i sinh ho¹t ë Mü cho thÊy c¸c lo¹i vi khuÈn g©y bÖnh chiÕm tû lÖ
rÊt lín.
Nh− vËy, thµnh phÇn c¸c chÊt g©y « nhiÔm trong n−íc th¶i sinh ho¹t bao gåm c¸c yÕu
tè: SS, COD, BOD, NH4 vµ c¸c lo¹i vi trïng g©y bÖnh. Ngoµi ra, trong n−íc th¶i sinh ho¹t
cßn chøa mét hµm l−îng lín c¸c chÊt dinh d−ìng cho c©y trång nªn tõ xa x−a n−íc th¶i ®·
®−îc sö dông nh− nguån ph©n bãn t¹i chç.
N−íc th¶i do sinh ho¹t th¶i ra cã mét tr÷ l−îng chÊt ®¹m lín vµ mét sè chÊt kh¸c
còng kh¸ phong phó nh− kali, sunfur¬, photpho, canxi, clorua cacbonic, «xit s¾t. Trong
sinh ho¹t mçi ng−êi ë thµnh phè mét ngµy ®ªm th¶i ra tõ 50 ÷ 200 lÝt n−íc bÈn. Trong
l−îng n−íc ®ã cã tõ 7 ÷ 8g NH4 (amoniac), 3g kali, 8 ÷ 9g muèi clo, tõ 1.5 ÷ 1.8g axit
photphoric (H3PO4). Tû lÖ gi÷a c¸c chÊt N: P: K th−êng lµ 5 ÷ 6: 1: 2 ÷ 3. §é pH th−êng
7,5 ÷ 8,0.
Ngoµi ra cßn cã c¸c t¹p chÊt cã h¹i nh− muèi Cl, H2SO3 (axit sunfuric d¹ng kh«ng æn
®Þnh) vµ mang theo rÊt nhiÒu vi trïng vµ ký sinh trïng.
16.1.2. N−íc th¶i cña c¸c nhµ m¸y, xÝ nghiÖp [20]
Do tÝnh chÊt, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, qu¸ tr×nh thi c«ng vµ ph−¬ng ph¸p sö dông n−íc kh¸c
nhau nªn thµnh phÇn cña n−íc th¶i còng kh¸c nhau. Tæng qu¸t cã thÓ chia thµnh bèn lo¹i
chñ yÕu sau n−íc th¶i c«ng nghiÖp:
1. N−íc th¶i ra kh«ng cã t¹p chÊt, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt n−íc kh«ng trùc tiÕp tiÕp xóc
víi s¶n phÈm nªn n−íc s¹ch, chÊt dinh d−ìng rÊt thÊp vµ cã nhiÖt ®é t−¬ng ®èi cao tõ
300C ÷ 400C chñ yÕu lµ n−íc ®Ó lµm m¸t c¸c lo¹i m¸y nh− trong nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn, c¬
khÝ chÕ t¹o m¸y...
2. N−íc bÈn th¶i ra cã thµnh phÇn gièng n−íc th¶i sinh ho¹t nh− cña xÝ nghiÖp chÕ
biÕn thùc phÈm: B¸nh kÑo, nhµ m¸y bia, n−íc ngät, chÕ biÕn hoa qu¶, nhµ m¸y ®−êng... cã
rÊt nhiÒu c¸c t¹p chÊt giµu chÊt dinh d−ìng, rÊt Ýt c¸c t¹p chÊt cã h¹i.
3. N−íc th¶i ra cã axit hoÆc kiÒm cã chøa nhiÒu hîp chÊt ®éc h¹i nh−: N−íc cña
nhµ m¸y c«ng cô, gia c«ng kim lo¹i, nhµ m¸y in, nhµ m¸y thuéc da, nhµ m¸y thuèc trõ s©u,
chÕ biÕn s¬n…
4. N−íc th¶i ra mang c¸c chÊt cã h¹i kh¸c nh−: axit phªnic, H2S, c¸c chÊt dÇu cña c¸c
nhµ m¸y ho¸ dÇu, nhµ m¸y ®éng c¬ ®iªzen...
CÇn chó ý n−íc th¶i cña bÖnh viÖn, lß s¸t sinh chÕ biÕn thùc phÈm thÞt, b·i ®iÒu trÞ
bÖnh cho gia sóc th¶i ra do mang theo rÊt nhiÒu vi trïng vµ ký sinh trïng cña c¸c lo¹i bÖnh
tËt cho ng−êi vµ gia sóc.
Tû lÖ n−íc th¶i c«ng nghiÖp ViÖt Nam trong c¸c n¨m gÇn ®©y ®−îc nªu trong ®å thÞ
h×nh 16.2.
- 201
Ch−¬ng 16 - sö dông n−íc th¶i ®Ó t−íi ruéng
H×nh 16.2 - Tû lÖ n−íc th¶i c«ng nghiÖp ë c¸c ®« thÞ
B¶ng 16.4 - Nång ®é c¸c chÊt trong n−íc th¶i c«ng nghiÖp
Lo¹i nhµ m¸y §¹m tæng sè (mg/l) NH4 (mg/l) P2O5 (mg/l) K2O (mg/l)
584 ÷ 9917 121 ÷ 640
Ph©n x−ëng röa phÕ liÖu
500 ÷ 1700 400 ÷ 1600 5 ÷20 8 ÷18
Nhµ m¸y läc dÇu
X−ëng c¬ khÝ 143 7
50 ÷ 100
XÝ nghiÖp luyÖn kim 48 35 0,4
XÝ nghiÖp thuéc da 37 18,8 7,5 74,6
30 ÷ 7 6 28 ÷ 56 0,9 ÷ 11,2 1 ÷ 16
XÝ nghiÖp hãa chÊt
Nhµ m¸y giÊy 21,6 6 10 14
10 ÷ 3 5
Nhµ m¸y in nhuém
B¶ng 16.5 - Nång ®é t¹p chÊt cã h¹i trong n−íc th¶i xÝ nghiÖp (mg/l)
Lo¹i nhµ m¸y ChÊt dÇu Axit phª nic Hîp chÊt S Hîp chÊt Cl Hîp chÊt (CN)2
1 2 3 4 5 6
Nhµ m¸y läc dÇu 414 62,5 64,8 110 6,4
60 ÷ 377
X−ëng ho¸ chÊt 75
X.N luyÖn thÐp 55 7,4 2,8
Cl -
X−ëng bµo chÕ 666 C6H6 666 DDT
300 ÷ 600 50 ÷ 330 26 ÷ 50
X−ëng bµo chÕ DDT
X−ëng luyÖn kim C6H6Cl
321 ÷ 391
H2SO4 Cu Zn Mg
2700 ÷ 4550 1350 ÷ 5000 660 ÷ 1190
- 202 Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng thuû lîi
B¶ng 16.5 (tiÕp theo)
1 2 3 4 5 6
5 ÷ 25
X−ëng in nhuém
X−ëng röa phèi liÖu.
X−ëng giÊy lµm DÇu > 240
theo ph−¬ng ph¸p ChÊt r¾n
kiÒm.
65 1120
B¶ng 16.6 - TÝnh chÊt ®Æc tr−ng cña n−íc th¶i mét sè ngµnh c«ng nghiÖp
S¶n xuÊt DÖt sîi S¶n xuÊt
C¸c chØ tiªu ChÕ biÕn s÷a
thÞt hép tæng hîp Clorophenol
BOD5 (mg/l) 1000 1400 1500 4300
COD (mg/l) 1900 2100 3300 5400
Tæng chÊt r¾n (mg/l) 1600 3300 8000 53000
ChÊt r¾n huyÒn phï (mg/l) 300 1000 2000 1200
Nit¬ (mgN/l) 50 150 30 0
Ph«tpho (mgP/l) 12 16 0 0
pH 7 7 5 7
0
NhiÖt ®é ( C) 29 28 - 17
DÇu mì (mg/l) - 500 - -
Clorua (mg/l) - - - 27000
Phenol (mg/l) - - - 140
16.1.3. N−íc th¶i ®« thÞ
TÝnh gÇn ®óng n−íc th¶i ®« thÞ th−êng gåm kho¶ng 50% lµ n−íc th¶i sinh ho¹t, 14%
lµ c¸c lo¹i n−íc thÊm vµ 36% lµ n−íc th¶i s¶n xuÊt. Còng thÊy ngay r»ng nhu cÇu cÊp n−íc
vµ n−íc th¶i ®« thÞ ë c¸c n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn cao h¬n rÊt nhiÒu so víi c¸c n−íc
®ang ph¸t triÓn.
L−u l−îng n−íc th¶i phô thuéc rÊt nhiÒu vµo quy m«, khÝ hËu vµ tÝnh chÊt ®Æc tr−ng
cña thµnh phè. Kho¶ng 65% ÷ 85% l−îng n−íc ®−îc cÊp cho mét ng−êi trë thµnh n−íc
th¶i. Tæng quan xem xÐt t×nh h×nh n−íc th¶i t¹i 30 ®« thÞ t¹i 3 miÒn cña ViÖt Nam ®−îc nªu
ë b¶ng 16.7.
T×nh h×nh n−íc th¶i ®« thÞ ph¶n ¸nh l−îng n−íc th¶i thùc tÕ th¶i ra t¹i c¸c ®« thÞ vµ
thµnh phÇn c¸c lo¹i n−íc th¶i cã trong n−íc th¶i ®« thÞ. §©y lµ yÕu tè quan träng, ¶nh
h−ëng rÊt lín tíi « nhiÔm m«i tr−êng vµ kh¶ n¨ng sö dông n−íc th¶i cho c«ng nghiÖp.
- 203
Ch−¬ng 16 - sö dông n−íc th¶i ®Ó t−íi ruéng
N−íc th¶i t¹i c¸c ®« thÞ cña n−íc ta còng nh− c¸c ®« thÞ trªn thÕ giíi bao gåm: N−íc
th¶i c«ng nghiÖp vµ n−íc th¶i sinh ho¹t. Tû lÖ c¸c lo¹i n−íc th¶i t¹i c¸c thµnh phè kh«ng cè
®Þnh vµ phô thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu tè nh−: D©n sè ®« thÞ, c¸c khu c«ng nghiÖp, c¸c ngµnh
nghÒ s¶n xuÊt trªn ®Þa bµn thµnh phè nhiÒu hay Ýt.
B¶ng 16.7 - T×nh h×nh n−íc th¶i ®« thÞ (Sè liÖu ®iÒu tra n¨m 2001)
Th¶i %
Th¶i Tû lÖ
D©n sè N−íc cÊp N−íc th¶i c«ng n−íc
TT Thµnh phè sinh ho¹t n−íc
(m3/ng−êi) (m3/ng−êi)
(ng−êi) nghiÖp th¶i
(m3/ng−êi) th¶i/cÊp
(m3/ng−êi) CN/NT
1 2 3 4 5 6 7 8 9
MiÒn B¾c 918176 684072 275800,00 408272 40,3 0,75
1 B¾c Ninh 76370 13491 9443 3700,00 5743 39 0,70
2 B¾c Giang 94631 40000 32000 21000,00 11000 65 0,80
3 Hµ Néi 2736400 452400 335000 115000,00 220000 34 0,74
4 H¶i Phßng 1687224 175000 123000 72990,00 50010 59 0,70
5 Th¸i B×nh 132100 40000 30000 14790,00 15210 49 0,75
6 Hµ §«ng 98100 26000 23600 300,00 23300 1,2 0,91
7 ViÖt Tr× 13200 59285 46000 24000,00 22000 52 0,78
8 Th¸i Nguyªn 218547 24000 19629 3000,00 16629 15 0,82
9 Nam §Þnh 231851 50000 35000 18800,00 16200 54 0,70
10 Ninh B×nh 62900 12000 11000 720,00 10280 6,3 0,92
11 H¶i D−¬ng 127655 26000 19400 1500,00 17900 8 0,75
MiÒn Trung 425218 325341 80085,00 245256 24,6 0,77
12 Thanh Hãa 179573 21000 18600 4000,00 14600 22 0,89
13 Vinh 222702 33200 28000 4200,00 23800 15 0,84
14 Hµ TÜnh 57159 11000 7500 1500,00 6000 20 0,68
15 §«ng Hµ 70886 15200 10640 3500,00 7140 33 0,70
16 §ång Híi 96942 10328 7229 460,00 6769 6,3 0,70
17 Qu¶ng Ng·i 118600 40862 33995 22792,00 11203 67 0,83
18 HuÕ 302912 42200 35434 6378,00 29056 18 0,84
19 §µ N½ng 716936 88464 61925 20000,00 41925 32,2 0,70
20 Pleiku 170425 20500 15600 1600,00 14000 10 0,76
21 Quy Nh¬n 243326 42748 30000 2500,00 27500 8 0,70
22 Tuy Hßa 207927 25168 18687 7430,00 11257 24,7 0,74
- 204 Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng thuû lîi
B¶ng 16.7 (tiÕp theo)
1 2 3 4 5 6 7 8 9
23 Tam Kú 166428 11650 8155 100,00 8055 1,2 0,70
Bu«n Ma
24 Thuét 256806 38000 26000 1800,00 24200 7 0,68
25 §µ L¹t 171939 24898 23576 3825.00 19751 16,2 0,95
MiÒn Nam 1253529 1075870 149712,00 926158 13,9 0,86
Tp. Hå ChÝ
26 Minh 5169449 1059456 932321 99400,00 832921 10.6 0,88
27 T©n An 114179 22484 17785 1912.00 15873 10,7 0,79
Thñ DÇu
28 Mét 148645 25061 17543 3500,00 14043 20 0,70
29 Biªn Hßa 477847 115666 82000 42500,00 39500 52 0,71
30 Vòng Tµu 216366 30862 26221 2400,00 23821 9,2 0,85
Tæng 2596923 2085283 505597 1579686 24,25 0,80
KÕt qu¶ ë b¶ng 16.7 cho thÊy tû lÖ n−íc th¶i c«ng nghiÖp so víi n−íc th¶i thµnh phè lµ
ph©n t¸n, kh¸c nhau gi÷a c¸c thµnh phè. N−íc th¶i c«ng nghiÖp biÕn ®æi tõ 7% ÷ 65%, ë
c¸c ®« thÞ l−îng n−íc th¶i c«ng nghiÖp phô thuéc vµo møc ®é ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, mÆt
kh¸c phô thuéc vµo lo¹i ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng trªn ®Þa bµn ®« thÞ, do ®ã viÖc so s¸nh
t−¬ng quan n−íc th¶i ®« thÞ vµ n−íc th¶i c«ng nghiÖp, gi÷a c¸c ®« thÞ víi nhau phô thuéc
vµo rÊt nhiÒu yÕu tè.
T¹i c¸c ®« thÞ, tû lÖ n−íc th¶i c«ng nghiÖp th−êng chiÕm tû lÖ thÊp h¬n n−íc th¶i sinh
ho¹t, ®iÒu nµy t¹o ®iÒu kiÖn tèt cho viÖc sö dông n−íc th¶i cho n«ng nghiÖp ë c¸c vïng ven ®«.
L−îng n−íc th¶i ë c¸c ®« thÞ n−íc ta víi 30 tØnh thµnh ®iÓn h×nh, thÊy r»ng l−îng n−íc
th¶i nµy rÊt ®¸ng kÓ kho¶ng 2 triÖu m3/ngµy ®ªm, n−íc th¶i sinh ho¹t kho¶ng h¬n 1,5 triÖu
m3/ngµy ®ªm. NÕu tËn dông ®−îc nguån n−íc nµy ®Ó lµm n−íc t−íi vµ t¸i sö dông lµ rÊt
®¸ng kÓ, mét mÆt sÏ gi¶m bít ¸p lùc thiÕu hôt vÒ tµi nguyªn n−íc, mÆt kh¸c viÖc sö dông
n−íc th¶i ®Ó t−íi ruéng cßn ®−a l¹i hiÖu Ých vÒ mÆt dinh d−ìng nu«i c©y, gi¶m l−îng ph©n
bãn, mÆt kh¸c qu¸ tr×nh hÊp phô c©y trång vµ c¸c qu¸ tr×nh x¶y ra trªn ruéng lµm gi¶m nhÑ
« nhiÔm m«i tr−êng do n−íc th¶i g©y ra.
Hµ Néi lµ thµnh phè ®Æc tr−ng cã hÇu hÕt c¸c lo¹i n−íc th¶i nªn ®−îc xem xÐt nh− vÝ
dô ®¹i diÖn.
C¸c nguån th¶i c«ng nghiÖp
Thµnh phè Hµ Néi cã kho¶ng 5000 nhµ m¸y, xÝ nghiÖp ho¹t ®éng víi quy m« kh¸c
nhau, trong ®ã cã 318 xÝ nghiÖp thuéc Nhµ n−íc, 1000 c¬ së s¶n xuÊt t− nh©n cì trung
- 205
Ch−¬ng 16 - sö dông n−íc th¶i ®Ó t−íi ruéng
b×nh vµ 4000 cì t− nh©n nhá. Toµn thµnh phè cã 9 côm c«ng nghiÖp tËp trung lµ Minh
Khai - VÜnh Tuy, Th−îng §×nh, §«ng Anh, CÇu DiÔn - NghÜa §«, Gia L©m - Yªn Viªn,
Tr−¬ng §Þnh - §u«i C¸, V¨n §iÓn - Ph¸p V©n, ChÌm, CÇu B−¬u. Bªn c¹nh ®ã, Hµ Néi
®· h×nh thµnh mét sè khu c«ng nghiÖp tËp trung nh− Sµi §ång, Sãc S¬n, §«ng Anh,
Nam Th¨ng Long, B¾c Th¨ng Long, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ë Hµ Néi ®a d¹ng vµ ®ñ lo¹i
h×nh s¶n xuÊt, chÕ biÕn, víi hÖ thèng trang thiÕt bÞ l¹c hËu vµ cò kü, c¸c nhµ m¸y, xÝ
nghiÖp hÇu hÕt ch−a cã hÖ thèng xö lý n−íc th¶i, trõ mét sè c¬ së s¶n xuÊt nh− c«ng ty
Coca Cola, liªn doanh s¶n xuÊt « t« Vidamo, c«ng ty ph©n l©n V¨n §iÓn, c«ng ty bãng
®Ìn h×nh Orion - Hanel, cßn l¹i c¸c c¬ së kh¸c n−íc th¶i kh«ng qua xö lý ®æ trùc tiÕp ra
nguån nhËn n−íc th¶i. V× vËy, n−íc th¶i tõ c¸c khu c«ng nghiÖp th−êng mang ®ñ c¸c
yÕu tè g©y « nhiÔm ®Æc thï cña ngµnh s¶n xuÊt. N−íc th¶i cña c¸c nhµ m¸y thùc phÈm
th−êng cã ®é pH thÊp, BOD5 vµ COD cao, hµm l−îng vi khuÈn (E. Coli, well chi) cao.
N−íc th¶i c¸c nhµ m¸y ho¸ chÊt cã hµm l−îng SS, BOD5 vµ COD cao, ®ång thêi cã mÆt
c¸c chÊt h÷u c¬ bÒn v÷ng nh− chÊt tÈy röa tæng hîp, s¶n phÈm l−u ho¸ cao su, glixerin...
N−íc th¶i ë c¸c nhµ m¸y ®iÖn, ®iÖn tö cã hµm l−îng kim lo¹i nÆng cao.
HiÖn nay tæng l−îng n−íc th¶i cña thµnh phè lµ 335.000 m3/ngµy ®ªm. Trong ®ã n−íc
th¶i c«ng nghiÖp lµ 115.000 m3/ngµy ®ªm, chiÕm 27% ÷ 30% tæng l−îng n−íc th¶i. T¶i
l−îng « nhiÔm trong n−íc th¶i c«ng nghiÖp lµ: ChÊt r¾n l¬ löng SS = 22,48 tÊn/ngµy ®ªm;
BOD = 9,15 tÊn/ngµy ®ªm.
L−îng n−íc th¶i c¸c khu c«ng nghiÖp x¶ vµo c¸c s«ng hå khu vùc néi thµnh Hµ Néi
nh− trong b¶ng 16.8.
B¶ng 16.8 - L−îng n−íc th¶i cña c¸c khu c«ng nghiÖp néi thµnh
QTh¶i
Khu c«ng nghiÖp Lo¹i h×nh s¶n xuÊt ®Æc tr−ng Nguån nhËn th¶i
(m3/ng.®)
Minh Khai - VÜnh Tuy DÖt may, VËt liÖu x©y dùng 25000 S«ng Kim Ng−u
Th−îng §×nh Ho¸ chÊt, c¬ khÝ 28000 S«ng T« LÞch
V¨n §iÓn - Ph¸p V©n Thùc phÈm,VLXD 18000 S«ng Kim Ng−u
Tr−¬ng §Þnh - §u«i C¸ Ho¸ chÊt 6500 S«ng SÐt
CÇu DiÔn Ho¸ ChÊt 3500 S«ng NhuÖ
Nguån: Trung t©m m«i tr−êng ®« thÞ vµ khu c«ng nghiÖp Hµ Néi, 1999
N−íc th¶i sinh ho¹t
N−íc th¶i sinh ho¹t cña thµnh phè Hµ Néi chiÕm tõ 70% ÷ 73% tæng l−îng n−íc th¶i.
L−u l−îng vµ t¶i l−îng « nhiÔm x¶ ra m«i tr−êng cña thµnh phè Hµ Néi qua mét sè n¨m
nh− b¶ng 16.9.
- 206 Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng thuû lîi
B¶ng 16.9 - T¶i l−îng « nhiÔm khu vùc néi thµnh mét sè n¨m
N¨m
ChØ tiªu
1993 1994 1995 1996
D©n sè (1000 ng−êi) 1162,6 1191,5 1221,2 1253,7
3
L−îng n−íc th¶i SH (1000 m /ng-®) 220,0 227,8 225,9 263,7
L−îng chÊt th¶i r¾n (T/ng-®) 0,698 0,715 0,733 0,752
BOD (T/ng-®) 58,13 59,57 61,06 62,68
SS (T/ng-®) 75,56 77,45 79,38 81,49
Nguån: Trung t©m M«i tr−êng ®« thÞ vµ khu c«ng nghiÖp 1999.
Nh×n chung, n−íc th¶i sinh ho¹t míi chØ ®−îc xö lý s¬ bé trong c¸c bÓ tù ho¹i hoÆc
l¾ng ®äng trong c¸c tuyÕn cèng tho¸t n−íc råi x¶ trùc tiÕp ra c¸c s«ng hå. Trong n−íc th¶i
sinh ho¹t chøa nhiÒu chÊt h÷u c¬ ®ang ph©n huû lµm cho n−íc cã mïi h«i thèi, ®Æc biÖt lµ
vµo mïa kh« hoÆc lµ nh÷ng ngµy n¾ng nãng. C¸c chØ sè BOD5, COD cao vµ DO thÊp, hµm
l−îng Ecoli, c¸c vi rót, vi khuÈn g©y bÖnh cao h¬n tiªu chuÈn nhiÒu lÇn.
N−íc th¶i cña bÖnh viÖn
Thµnh phè Hµ Néi cã 26 bÖnh viÖn víi 2.445 gi−êng bÖnh vµ 228 tr¹m y tÕ ph−êng
x· 1.555 gi−êng bÖnh, th¶i ra l−îng n−íc th¶i lµ 5321,46 m3/ngµy-®ªm vµ l−îng r¸c th¶i
lµ 26,36 T/ngµy-®ªm. MÆc dï l−îng n−íc th¶i cña bÖnh viÖn chØ chiÕm 1,4% tæng l−îng
n−íc th¶i cña thµnh phè. Nh−ng nguy c¬ g©y « nhiÔm m«i tr−êng do n−íc th¶i bÖnh viÖn
rÊt lín v× ®a sè c¸c bÖnh viÖn kh«ng cã hÖ thèng xö lý n−íc th¶i hoÆc nÕu cã hÖ thèng xö
lý th−êng kh«ng hoµn chØnh, l¹c hËu nªn hiÖu qu¶ xö lý thÊp. N−íc th¶i bÖnh viÖn kh«ng
qua xö lý kh«ng chØ ¶nh h−ëng ®Õn c¶nh quan m«i tr−êng vÖ sinh trong bÖnh viÖn mµ
cßn g©y « nhiÔm trÇm träng ®Õn c¸c s«ng hå xung quanh, nhiÒu lo¹i bÖnh dÞch còng ph¸t
sinh tõ ®ã.
16.2. ý nghÜa viÖc dïng n−íc th¶i ®Ó t−íi ruéng [25]
Tõ thÕ kû XIX ë Anh, Mü vµ Céng hoµ Liªn bang §øc ®· x©y dùng nh÷ng c¸nh ®ång
chuyªn t−íi n−íc th¶i, tr−íc ®ã cã xö lý c¬ häc. Sang ®Çu thÕ kû XX, tæng diÖn tÝch t−íi
b»ng n−íc th¶i tÝnh riªng ë ch©u ¢u ®· lªn ®Õn 80 ÷ 90 ngµn ha, trong ®ã trung b×nh mçi
ngµy sö dông 40 ÷ 100 m3 n−íc th¶i cho mçi ha.
Trong thµnh phÇn l¾ng cÆn cña n−íc th¶i cã chøa nit¬, kali, ph«tpho, can xi, magiª…
c¸c chÊt nµy lµm cho cÆn l¾ng cã gi¸ trÞ ph©n bãn rÊt lín. So víi c¸c lo¹i ph©n bãn v« c¬ th×
cÆn l¾ng trong n−íc th¶i cã nh÷ng −u ®iÓm ®¸ng chó ý lµ: trong cÆn l¾ng cã chøa tÊt c¶ c¸c
chÊt cÇn thiÕt cho thùc vËt vµ víi ®é Èm 90% ÷ 95% ®Êt ®ai dÔ ®ång ho¸ c¸c chÊt ®ã.
Theo Evilevit (1995), n¨ng suÊt thu ho¹ch sÏ t¨ng ®¸ng kÓ nÕu cã thªm l−îng ph©n
bãn v« c¬ bæ sung cho cÆn khi bãn ruéng. VÝ dô: nit¬ tõ 30 ÷ 40 kg/ha, v«i vµ kali lµ 60
- 207
Ch−¬ng 16 - sö dông n−íc th¶i ®Ó t−íi ruéng
kg/ha. YÕu tè hÕt søc quan träng ®Ó t¨ng thu ho¹ch lµ liÒu l−îng cÆn sö dông ®Ó
bãn ruéng.
Nång ®é c¸c nguyªn tè dinh d−ìng N, P, K trong n−íc th¶i tuú thuéc vµo tiªu chuÈn
tho¸t n−íc vµ tÝnh chÊt n−íc th¶i. Trong ®ã: N tõ 15 ÷ 60 mg/l, P2O5: 3 ÷ 12 mg/l. VÝ dô:
§èi víi nit¬ 85% ë d¹ng hoµ tan vµ 15% ë d¹ng l¬ löng. §èi víi ph«tpho lµ 60% vµ 40%
cßn ë kali lµ 95% vµ 5%.
Tû lÖ gi÷a c¸c nguyªn tè dinh d−ìng cÇn cho thùc vËt N : P : K trong n−íc th¶i lµ 5 : 1 : 2,
trong khi ®ã ë ph©n chuång lµ 2 : 1 : 2. Nh− vËy, n−íc th¶i lµ mét nguån ph©n bãn cã hµm
l−îng nit¬ cao, thÝch hîp víi sù ph¸t triÓn cña thùc vËt.
C©y trång chØ sö dông mét phÇn c¸c chÊt dinh d−ìng cã trong n−íc th¶i, cô thÓ lµ 49%
nit¬, 37% ph«tpho vµ 90% kali, phÇn cßn l¹i cña c¸c chÊt ®ã lÉn trong n−íc th¶i vµ tiªu ®i
khái c¸nh ®ång, riªng Nit¬ cã mét phÇn bay vµo kh«ng khÝ. Tõ ®ã ta thÊy víi tiªu chuÈn
t−íi theo vô lµ 2.500 ÷ 8.000 m3/ha th× hµm l−îng l©n, ®Æc biÖt lµ kali cïng víi n−íc th¶i
thÊm vµo ®Êt sÏ kh«ng ®ñ cho c©y trång mµ ph¶i kÕt hîp bãn ph©n v« c¬.
Tiªu chuÈn cña mçi lÇn t−íi n−íc th¶i chØ cã thÓ x¸c ®Þnh khi tÝnh ®Õn tÊt c¶ c¸c yÕu
tè: khÝ hËu, thuû v¨n vµ kü thuËt trång trät, trong mäi tr−êng hîp yªu cÇu vÖ sinh vÉn gi÷
vai trß chñ ®¹o. Tõ yªu cÇu vÒ ph©n bãn vµ ®é Èm ®èi víi tõng lo¹i c©y trång ng−êi ta sÏ
®Þnh ra tiªu chuÈn t−íi n−íc th¶i. Nh÷ng sè liÖu cho tr−íc ®Ó x¸c ®Þnh tiªu chuÈn bãn lµ
yªu cÇu vÒ c¸c chÊt dinh d−ìng cña c©y trång vµ nång ®é c¸c chÊt ®ã cã trong n−íc th¶i.
Do d©n sè ph¸t triÓn, møc tiªu dïng t¨ng ®· lµm cho n−íc th¶i sinh ho¹t t¨ng ®¸ng kÓ
c¶ vÒ sè l−îng vµ c¸c t¹p chÊt, ®ßi hái ph¶i xö lý tr−íc khi ®−a ra ruéng ®Ó tr¸nh « nhiÔm
m«i tr−êng. Yªu cÇu xö lý n−íc th¶i khi x¶ vµo c¸c nguån n−íc th−êng cao h¬n khi cho ra
®ång ruéng vµ ph−¬ng ¸n xö lý n−íc th¶i phôc vô n«ng nghiÖp vÉn kinh tÕ h¬n.
Tuy nhiªn, khi xö lý n−íc th¶i cïng víi qu¸ tr×nh ph©n huû chÊt h÷u c¬ vµ khö trïng
th× hµm l−îng c¸c chÊt dinh d−ìng cho c©y trång còng gi¶m xuèng sau khi xö lý b»ng c¬
häc hµm l−îng chÊt dinh d−ìng trong n−íc th¶i cßn l¹i 90,9% ÷ 94,9%. Sau khi xö lý b»ng
sinh häc hµm l−îng dinh d−ìng trong n−íc th¶i cßn l¹i 74,0 ÷ 90% (b¶ng 16.10).
B¶ng 16.10 - Sù thay ®æi tÝnh chÊt ph©n bãn trong n−íc th¶i sau khi xö lý [25]
Ch−a xö lý Xö lý c¬ häc Xö lý sinh häc
ChØ tiªu
Mg % Mg % Mg %
49 ÷ 6 6 48 ÷ 58 35 ÷ 50
§¹m tæng sè (N) 100 92,2 74
19 ÷ 2 0 14 ÷ 23 15 ÷ 20
Photpho (P2O5) 100 94,9 90
26 ÷ 3 5 24 ÷ 26 23 ÷ 27
Kali (K2O) 100 82,0 82
116 ÷ 169 110 ÷ 149 107 ÷ 124
Canxi (CaO) 100 90,9 90
7,4 ÷ 7,6 7,4 ÷ 7,8 7,2 ÷ 7,7
pH 100 - -
- 208 Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng thuû lîi
16.3. Sö dông n−íc th¶i trong n«ng nghiÖp ë ViÖt Nam [25]
N−íc th¶i lµ lo¹i n−íc giµu chÊt dinh d−ìng cho c©y trång, theo nghiªn cøu cña Vò
Thanh H−¬ng (n¨m 2000) vÒ hµm l−îng ph©n bãn trong n−íc th¶i sinh ho¹t t¹i c¸c vïng
®ång b»ng s«ng Hång cho thÊy: Hµm l−îng lín c¸c chÊt dinh d−ìng cã Ých cho c©y trång ë
d¹ng hoµ tan trong n−íc nh− ®¹m tæng sè 81,6 ÷ 94,6 (ml/g), l©n tæng sè 16,7 ÷ 20,1 mg/l,
kali tæng sè 36,7 ÷ 41,6 mg/l. Tû lÖ N : P : K trong n−íc th¶i trung b×nh 4,7: 1 : 2,1. Trong
1000m3 n−íc th¶i sinh ho¹t cã chøa trung b×nh 86,2 kgN, t−¬ng ®−¬ng víi 144 kg ®¹m urª,
18,5 kg P2O5 t−¬ng ®−¬ng víi 116 kg ph©n l©n V¨n §iÓn vµ 39,3 kg K2O t−¬ng ®−¬ng víi
65,5 kg kalisunfat. Xö lý nguån n−íc nµy ®Ó t−íi ®em l¹i lîi Ých lín cho n«ng nghiÖp vµ
m«i tr−êng vïng n«ng th«n ®ång b»ng B¾c Bé.
ViÖn Nghiªn cøu Khoa häc Thuû lîi n¨m 1984 ®· nghiªn cøu chÊt l−îng n−íc S«ng
T« LÞch vµ thÊy r»ng rÊt phï hîp ®Ó t−íi lóa. Vµo nh÷ng n¨m nµy n−íc th¶i cña Hµ Néi tíi
gÇn 100 triÖu m3/n¨m, nÕu tËn dông ®−îc 50% l−îng n−íc th¶i ®Ó t−íi lóa víi tÇn suÊt m−a
75% vµ møc t−íi 6.000 m3/ha sÏ t−íi ®−îc h¬n 8.000 ha lóa. Nh− vËy, hµng n¨m cã thÓ tËn
dông ®−îc hµm l−îng ph©n bãn t−¬ng ®−¬ng 100 ÷ 115 tÊn ®¹m urª 120 ÷ 130 tÊn ph©n l©n
V¨n §iÓn, 250 ÷ 270 tÊn kalisunfat.
ViÖn Khoa häc N«ng nghiÖp nghiªn cøu t¸c ®éng cña ®« thÞ ®èi víi vïng ven ®« thùc
hiÖn t¹i huyÖn Thanh Tr× - Hµ Néi n¨m 1998. Khi nghiªn cøu ®Õn ¶nh h−ëng cña n−íc th¶i
®èi víi vïng n«ng nghiÖp Thanh Tr× cho thÊy: HuyÖn Thanh Tr× sö dông n−íc th¶i thµnh
phè Hµ Néi (thµnh phÇn 70% n−íc th¶i sinh ho¹t 30% n−íc th¶i c«ng nghiÖp) ®Ó canh t¸c
th× chi phÝ cho 1 sµo (360m2) trång lóa gi¶m 15% ÷ 20%, chØ cÇn bãn thªm 2 ÷ 3 kg ®¹m
urª /sµo. Hµm l−îng chÊt dinh d−ìng trong n−íc th¶i trung b×nh lµ: 15mgN/l vµ 7mg P2O5/l
(gÇn b»ng ®¹m vµ l©n trong dung dÞch nu«i c©y). NÕu mïa kh« t−íi 4.000 m3/ha th× ®· ®−a
vµo ruéng 60 kgN vµ 28 kg P2O5.
Còng theo nghiªn cøu cña ViÖn Khoa häc N«ng nghiÖp n¨m 1998, n−íc th¶i ®−îc sö
dông trong môc ®Ých nu«i c¸ còng ®−a l¹i n¨ng suÊt cao. Theo kÕt qu¶ c«ng bè th× nÕu sö
dông n−íc th¶i ®óng quy tr×nh n¨ng suÊt cã thÓ ®¹t ®−îc 20 ®Õn 25 t¹/ha, c¸ biÖt cã nh÷ng
n¬i ®¹t ®−îc 30 ÷ 35 t¹/ha.
Sö dông n−íc th¶i kh«ng nh÷ng mang l¹i lîi Ých vÒ mÆt cung cÊp dinh d−ìng cho c©y
trång mµ viÖc sö dông n−íc th¶i ®Ó t−íi phÇn nµo gi¶m thiÓu « nhiÔm m«i tr−êng do n−íc
th¶i g©y ra. N−íc th¶i sau khi ®i qua khu vùc t−íi n−íc th× hµm l−îng c¸c chÊt « nhiÔm ®Æc
biÖt lµ c¸c chÊt h÷u c¬ ®−îc c©y trång hÊp thô, mÆt kh¸c víi mÆt tho¸ng cña khu t−íi lín
d−íi t¸c ®éng cña ¸nh s¸ng, nhiÖt ®é, kh¶ n¨ng hÊp phô cña ®Êt... lµm cho thµnh phÇn c¸c
chÊt « nhiÔm gi¶m ®i ®¸ng kÓ. §©y còng lµ ph−¬ng ph¸p xö lý « nhiÔm do n−íc th¶i g©y ra.
Theo t¸c gi¶ Vò QuyÕt Th¾ng - Trung t©m Nghiªn cøu Tµi nguyªn n−íc m«i tr−êng
- §¹i häc Quèc gia Hµ Néi (n¨m 2000), viÖc sö dông n−íc th¶i cho môc ®Ých n«ng
nghiÖp - t−íi c©y trång cho kÕt qu¶ tèt.
- 209
Ch−¬ng 16 - sö dông n−íc th¶i ®Ó t−íi ruéng
B¶ng 16.11 - So s¸nh n¨ng suÊt nu«i c¸ n−íc th¶i vµ kh«ng cã n−íc th¶i
N¨ng suÊt Chi phÝ 1000®/sµo L·i thuÇn 1000®/ sµo
N¨m ThÞnh LiÖt Hoµng LiÖt ThÞnh Hoµng ThÞnh Hoµng
LiÖt LiÖt LiÖt LiÖt
kg/sµo 1000 ®/sµo kg/sµo 1000®/ sµo
1982 130 1040 65 520 37,77 12,7 1002,2 507,63
1983 150 1200 70 560 41,97 12,20 1159,0 546,80
1984 150 1200 70 560 46,17 46,17 1153,8 546,39
1985 160 1280 75 600 50,36 14,11 1792,6 585,56
1986 180 1440 80 640 62,85 18,56 1377,0 621,44
X· ThÞnh LiÖt lµ x· ®−îc sö dông n−íc th¶i, x· Hoµng LiÖt kh«ng cã n−íc th¶i nu«i c¸
T×nh h×nh sö dông n−íc th¶i trong ngµnh trång trät nªu trong b¶ng 16.12.
KÕt qu¶ ®iÒu tra 30 ®« thÞ cho thÊy l−îng n−íc th¶i sö dông cho t−íi kho¶ng trªn 48
triÖu m3/n¨m, so víi l−îng n−íc th¶i cña 30 ®« thÞ kho¶ng trªn 700 triÖu m3/n¨m lµ nhá
chiÕm 6,8% ÷ 7%. N−íc th¶i ®−îc sö dông nhiÒu t¹i c¸c tØnh phÝa B¾c víi 28.780.040
m3/n¨m chiÕm trªn 14% l−îng n−íc th¶i ®−îc sö dông.
T¹i c¸c tØnh miÒn Trung khèi l−îng n−íc th¶i ®−îc sö dông 4.774.947 m3/n¨m chiÕm
h¬n 3% l−îng n−íc th¶i cña vïng.
T¹i c¸c tØnh phÝa Nam hiÖn tr¹ng sö dông n−íc th¶i thÊp nhÊt chØ h¬n 9 triÖu m3 n−íc
th¶i trong n¨m, nh−ng tæng l−îng n−íc th¶i tíi 450 triÖu m3/n¨m chiÕm trªn 2% l−îng
n−íc th¶i ®−îc sö dông.
C¸c tØnh cã l−îng n−íc th¶i sö dông cho t−íi trªn 10% so víi l−îng n−íc th¶i lµ: Hµ
Néi, Th¸i B×nh, Ninh B×nh, H¶i D−¬ng, Hµ TÜnh, Vinh, Pleiku (b¶ng 6.12).
B¶ng 16.12. Thèng kª t×nh h×nh sö dông n−íc th¶i trong n«ng nghiÖp
(Sè liÖu ®iÒu tra n¨m 2001)
N−íc th¶i DiÖn tÝch %
DiÖn tÝch Sö dông
L−îng sö dông % n−íc t−íi diÖn tÝch
n«ng n−íc th¶i
TT Thµnh phè n−íc th¶i trong n«ng sö dông n−íc t−íi
nghiÖp l−îng/n¨m
(m3/ng ) nghiÖp NN/NT n«ng NT/DT
(m3/ng )
(ha)
(m3/ng ) th«n (ha) NNghiÖp
1 2 3 4 5 6 7 8 9
MiÒn B¾c 918176 106816 78849,42 14,02 8253,42 2512,5 2,35
1 B¾c Ninh 13491 1416 1013,70 9,14 0,00 100 7,00
2 B¾c Giang 40000 1781 0,00 0,00 0,00 0 0,00
- 210 Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng thuû lîi
B¶ng 16.12 (tiÕp theo)
1 2 3 4 5 6 7 8 9
3 Hµ Néi 452400 39277 59767,23 16,07 0,00 1560,5 4,00
4 H¶i Phßng 175000 51541 0,00 0,00 0,00 0 0,00
5 Th¸i B×nh 40000 2169 6856,16 20,85 0,00 355 16,00
6 Hµ §«ng 26000 816 164,38 0,77 0,00 20 2,00
7 ViÖt Tr× 59285 1960 2191,78 4,50 2191,78 200 10,00
8 Th¸i Nguyªn 24000 3302 1267,12 6,42 1267,12 37 1,00
9 Nam §Þnh 50000 2582 739,73 1,80 0,00 90 3,00
10 Ninh B×nh 12000 245 2739,73 27,78 410,96 30 12,24
11 H¶i D−¬ng 26000 1727 4109,59 19,23 4383,56 120 7,00
MiÒn Trung 425218 146837 13082,05 3,74 5139,07 1209 0,82
12 Thanh Hãa 21000 1225 739,73 4,29 739,73 360 29,00
13 Vinh 33200 1950 2772,60 10,16 2328,77 119 6,00
14 Hµ TÜnh 11000 1792 4273,97 47,27 1150,68 223 12,00
15 §«ng Hµ 15200 631 0,00 0,00 0,00 0 0,00
16 §ång Híi 10328 1130 30,14 0,36 0,00 20 2,00
17 Qu¶ng Ng·i 40862 1216 49,96 0,15 0,00 80 7,00
18 HuÕ 42200 1688 0,00 0,00 97,97 0 0,00
19 §µ N½ng 88464 92681 437,39 0,60 0,00 117 0,00
20 Pleiku 20500 4635 2493,15 14,80 0,36 130 3,00
21 Quy Nh¬n 42748 1020 61,55 0,18 0,00 35 3,00
22 Tuy Hßa 25168 7526 798,90 3,86 0,00 40 1,00
23 Tam Kú 11650 9397 0,00 0,00 0,00 0 0,00
24 Bu«n Ma Thuét 38000 20650 1178,08 3,77 821,92 75 0,00
25 §µ L¹t 24898 1296 246,58 1,20 0,00 10 1,00
MiÒn Nam 1194073 85187 24722,60 2,40 0,00 1079,5 1,27
26 Hå ChÝ Minh 1000000 74599 23287,67 2,67 0,00 1000 1,00
27 T©n An 22484 4310 547,95 2,97 0,00 25 1,00
28 Thñ DÇu Mét 25061 4276 186,30 0,90 0,00 8 0,00
29 Biªn Hßa 115666 1079 700,68 0,74 0,00 46,5 4,00
30 Vòng Tµu 30862 923 0,00 0,00 0,00 0 0,00
- 211
Ch−¬ng 16 - sö dông n−íc th¶i ®Ó t−íi ruéng
DiÖn tÝch n«ng nghiÖp ®−îc t−íi b»ng n−íc th¶i ë c¸c ven ®« còng t−¬ng ®èi thÊp, cã
nh÷ng ®« thÞ l−îng n−íc th¶i ra t−¬ng ®èi lín, nh−ng hiÖn t¹i th× kh«ng sö dông n−íc th¶i
®Ó t−íi. Tæng diÖn tÝch t−íi b»ng n−íc th¶i hiÖn nay cña h¬n 30 ®« thÞ kho¶ng 5075 ha,
trong khi ®ã diÖn tÝch c«ng nghiÖp cña c¸c khu vùc ven ®« lµ 338.840 ha, diÖn tÝch sö dông
n−íc th¶i chiÕm tû lÖ b×nh qu©n 1,5% ®Õn 2%.
Nh− vËy l−îng n−íc th¶i dïng ®Ó t−íi, diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp ®−îc t−íi ®Òu rÊt nhá
so víi l−îng n−íc th¶i ®æ ra vµ diÖn tÝch n«ng nghiÖp c¸c vïng ven ®«. MiÒn B¾c lµ khu
vùc sö dông n−íc th¶i nhiÒu nhÊt trong n«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ Hµ Néi. Hµ Néi cã tíi trªn
1.500ha chiÕm trªn 60% diÖn tÝch sö dông n−íc th¶i ë n−íc ta. §iÒu nµy cho thÊy viÖc tËn
dông n−íc th¶i t¹i c¸c vïng ven ®« rÊt tuú tiÖn, ch−a ®−îc xem xÐt trong viÖc sö dông n−íc
th¶i nh− mét nguån n−íc nãi chung vµ nguån n−íc giµu dinh d−ìng nãi riªng.
L−îng n−íc th¶i b×nh qu©n sö dông trong n«ng nghiÖp cßn tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn khÝ
hËu, thæ nh−ìng, quy m« khu ruéng, lo¹i c©y trång vµ ®−îc biÓu thÞ b»ng søc t¶i trung b×nh vÒ
l−îng n−íc th¶i dïng trong n«ng nghiÖp, gäi t¾t lµ khu t−íi n−íc th¶i tÝnh theo ®¬n vÞ m3/ha
trong ngµy, trong mét ®ît t−íi hoÆc c¶ vô gieo trång.
NhiÒu t¸c gi¶ cho r»ng, c¸c yÕu tè cã t¸c dông quyÕt ®Þnh hoÆc lo¹i trõ, hoÆc gi¶m nhÑ
¶nh h−ëng xÊu cña n−íc th¶i ®Õn m«i tr−êng lµ chÕ ®é t−íi. Møc hoµn chØnh vµ hîp lý cña chÕ
®é t−íi lµ nh©n tè kh«ng nh÷ng cã t¸c dông n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp mµ cßn
gãp phÇn sö dông hîp lý tµi nguyªn thiªn nhiªn (®Êt, n−íc, søc lao ®éng …) vµ b¶o vÖ m«i
tr−êng.
T¸c dông cña ruéng ®−îc t−íi n−íc th¶i lµ t¸i sö dông n−íc th¶i lµm gi¶m khèi l−îng
n−íc th¶i s¶ vµo nguån vµ gi¶m nång ®é chÊt « nhiÔm trong n−íc th¶i mµ kh«ng tèn nhiÒu
kinh phÝ ®Çu t− nh− c¸c c«ng tr×nh xö lý nh©n t¹o.
¶nh h−ëng cña viÖc sö dông n−íc th¶i ®Ó t−íi ®èi víi sóc vËt vµ con ng−êi cÇn ph¶i ®−îc
nghiªn cøu trong mét thêi gian dµi, trªn ph¹m vi réng víi ®iÒu kiÖn kh¸c nhau vµ ph¶i theo dâi
¶nh h−ëng nhiÒu thÕ hÖ.
Dïng n−íc th¶i ®Ó t−íi vµ nu«i c¸ cã t¸c dông n©ng cao s¶n l−îng c©y trång, tiÕt kiÖm
®−îc n−íc vµ lµm s¹ch n−íc. Thùc tÕ cho ta biÕt r»ng dïng n−íc th¶i t−íi lóa n©ng cao s¶n
l−îng tõ 30% ÷ 50%, t−íi rau t¨ng tõ 50% ÷ 200%, nu«i c¸ t¨ng tõ 200% ÷ 400%.
N−íc th¶i t−íi lóa tiÕt kiÖm ®−îc 45 ÷ 60 ngµy c«ng/ha, t−íi rau tiÕt kiÖm ®−îc
75 ÷ 105 ngµy c«ng/ha.
Dïng n−íc th¶i t−íi cho ruéng trång c¹n cã t¸c dông lµm s¹ch n−íc. Dïng n−íc th¶i
t−íi cho lóa vµ nu«i c¸, do sù ho¹t ®éng cña c¸c lo¹i c¸ vµ c©y lóa sÏ lµm s¹ch tõ 70% ÷
95%. NÕu n−íc th¶i ®−îc th¶i ra trªn mét diÖn tÝch lín do t¸c dông cña ¸nh s¸ng mÆt trêi
lµm cho hiÖn t−îng «xi ho¸ nhanh h¬n, c¸c chÊt bÈn sÏ kÕt tña, l¾ng ®äng vµ lµm s¹ch
n−íc bÈn.
- 212 Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng thuû lîi
V× vËy viÖc dïng n−íc th¶i ®−îc chó ý nhiÒu, diÖn tÝch sö dông cµng ®−îc më réng ë
mét sè thµnh phè nh−: Hµ Néi, H¶i Phßng, Nam §Þnh, ViÖt Tr×, Hå ChÝ Minh, §µ N½ng…
N−íc bÈn thµnh phè lµ n−íc bÈn do sinh ho¹t cña nh©n d©n thµnh phè vµ nhµ m¸y, xÝ
nghiÖp th¶i ra.
N−íc th¶i sinh ho¹t giµu chÊt h÷u c¬, giµu chÊt dinh d−ìng rÊt cÇn thiÕt cho c©y trång,
nh−ng trong n−íc th¶i sinh ho¹t còng mang theo nhiÒu ký sinh trïng vµ vi sinh vËt cña c¸c
lo¹i bÖnh tËt.
N−íc bÈn do nhµ m¸y, xÝ nghiÖp th¶i ra th−êng mang theo nhiÒu lo¹i chÊt ®éc ho¸ häc,
vi trïng vµ c¸c t¹p chÊt cã h¹i kh¸c.
Nh÷ng lo¹i n−íc bÈn nµy nÕu trùc tiÕp th¸o vµo c¸c ®−êng kªnh mµ kh«ng qua xö lý
thÝch ®¸ng sÏ lµm ¶nh h−ëng ®Õn n−íc sinh ho¹t, truyÒn nhiÔm bÖnh tËt ¶nh h−ëng ®Õn søc
khoÎ cña nh©n d©n, ¶nh h−ëng ®Õn n−íc dïng cho c«ng nghiÖp, ch¨n nu«i, nu«i c¸... V×
vËy, viÖc dïng n−íc th¶i cÇn ph¶i cã sù ph©n tÝch cô thÓ c¸c mÆt nh− chÊt n−íc, quan hÖ
c©y trång, vÖ sinh cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ ®Þa ph−¬ng.
16.4. C¸c vÊn ®Ò liªn quan khi dïng n−íc th¶i ®Ó t−íi [35]
16.4.1. Nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n khi sö dông n−íc th¶i
1. N−íc bÈn thµnh phè khi ®−a vµo ruéng, ao c¸ kh«ng ®−îc ¶nh h−ëng ®Õn s¶n xuÊt,
®Õn vÖ sinh cña nh©n d©n vïng l©n cËn. NÕu nh− th¸o vµo trong hå, ®Çm còng kh«ng ®−îc
¶nh h−ëng ®Õn kinh doanh vÒ thuû s¶n, n−íc dïng trong sinh ho¹t, n−íc t−íi vÖ sinh cña c¸c
vïng h¹ l−u. Do ®ã, viÖc tiªu n−íc bÈn ph¶i th«ng qua viÖc xö lý. N−íc bÈn dïng t−íi ruéng
th× yªu cÇu møc ®é xö lý thÊp h¬n. N−íc bÈn tiªu vµo s«ng, hå th× yªu cÇu møc ®é xö lý cao
h¬n.
N−íc bÈn qua giai ®o¹n xö lý hoÆc t−íi ruéng ph¶i ®−îc lµm s¹ch cho phï hîp víi yªu
cÇu kü thuËt, sau ®ã míi ®−îc th¸o ra s«ng ngßi, hå ®Çm hoÆc cung cÊp cho c«ng nghiÖp vµ
n−íc ngÇm.
2. N−íc bÈn t−íi ruéng, nu«i c¸ vµ sö dông bïn ®äng cña n−íc cÇn ph¶i xem xÐt tíi vÖ
sinh søc khoÎ cho nh©n d©n. Nh÷ng lo¹i chÊt bÈn cã chÊt ®éc vµ cã vi trïng c¸c bÖnh
truyÒn nhiÔm ph¶i qua xö lý ho¸ häc míi ®−îc sö dông.
3. Ph©n tÝch n−íc vµ ®Êt lµ c«ng t¸c kh«ng thÓ thiÕu ®−îc ®èi víi sö dông n−íc bÈn
t−íi ruéng vµ nu«i c¸. Ph©n tÝch ®Ó n¾m v÷ng c¸c chÊt cã Ých ®Ó ph¸t huy vµ triÖt ®Ó lîi
dông nã, ®ång thêi t×m biÖn ph¸p kh¾c phôc vµ h¹n chÕ nh÷ng chÊt cã h¹i, sö dông c¸c chÊt
dinh d−ìng mét c¸ch hîp lý.
16.4.2. VÒ chÊt l−îng n−íc vµ tiªu chuÈn n−íc t−íi.
1. VÒ chÊt l−îng n−íc
- 213
Ch−¬ng 16 - sö dông n−íc th¶i ®Ó t−íi ruéng
- ChÊt n−íc bÈn dïng ®Ó t−íi ruéng vµ nu«i c¸ ph¶i phï hîp víi sinh lý cña ®éng thùc
vËt. Trong ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ kiÓm nghiÖm ®−îc nªn lµm nh÷ng thÝ nghiÖm nhá. NÕu thÊy
kh«ng g©y t¸c h¹i g× th× míi ®−îc sö dông.
N−íc bÈn cã chøa nhiÒu t¹p chÊt, nång ®é qu¸ lín ph¶i tiÕn hµnh xö lý, nÕu kh«ng ®ñ
thiÕt bÞ th× cã thÓ dïng n−íc s¹ch pha lo·ng cho phï hîp.
N−íc bÈn c¸c nhµ m¸y cã axit phªnic cã thÓ dïng t−íi lóa víi nång ®é 50g/lÝt, t−íi
ng« víi nång ®é 50 ÷ 200 g/lÝt.
- N−íc bÈn do sinh ho¹t tr−íc khi dïng ph¶i qua giai ®o¹n xö lý l¾ng ®äng vµ khö
trïng. V× n−íc bÈn th−êng mang theo c¸c t¹p chÊt ë thÓ cøng, vi trïng, vi khuÈn, giun
s¸n… nªn ph¶i qua bÓ läc ®Ó c¸c t¹p chÊt l¾ng ®äng tr−íc khi dïng, tr¸nh hiÖn t−îng c¸c
chÊt ®ã båi lÊp c¸c khe hë ph¸ ho¹i cÊu t−îng ®Êt vµ truyÒn nhiÔm bÖnh tËt. H¬n n÷a, qua
läc n−íc lµm cho ®é ph× cña ®Êt ®−îc ®ång ®Òu v× phÇn lín c¸c chÊt dinh d−ìng ®Òu hoµ
tan trong n−íc. Bïn l¾ng ®äng ë bÓ läc sÏ ®−îc n¹o vÐt thµnh ®èng vµ nhê t¸c dông cña
ph©n ho¸ ®Ó khö trïng c¸c ký sinh vËt, ®ång thêi ph©n ho¸ ®¹m h÷u c¬ (N) ®Ó bãn ruéng,
lµm cho c©y trång dÔ hÊp thô. Xö lý n−íc bÈn b»ng c¸ch tËp trung ë bÓ võa rÎ tiÒn, võa dÔ
qu¶n lý. Thêi gian xö lý n−íc th¶i ph¶i tõ 1h30 trë lªn. Tèc ®é n−íc ch¶y trong bÓ kh«ng
qu¸ 3 mm/s, dßng ch¶y ph©n bè ph¶i ®Òu. BÓ läc ph¶i bè trÝ hÖ thèng th¸o bïn ®Ó tiÖn viÖc
qu¶n lý.
- N−íc bÈn do c«ng nghiÖp th¶i ra nÕu nång ®é c¸c t¹p chÊp cã h¹i v−ît qu¸ trÞ sè quy
®Þnh nªn xö lý tr−íc khi th¶i ra khái nhµ m¸y, h¹ thÊp møc ®é nhiÔm ®éc tíi møc yªu cÇu
®Ó gãp phÇn gi¶i quyÕt khã kh¨n vÒ mÆt xö lý n−íc tr−íc khi t−íi vµo ruéng.
N−íc bÈn ë bÖnh viÖn, x−ëng bµo chÕ thuèc, c¸c b·i ®iÒu trÞ bÖnh cho c¸c lo¹i ®éng
vËt th−êng th−êng cã nhiÒu vi trïng vµ vi khuÈn. NÕu ch−a qua b−íc khö trïng kh«ng ®−îc
®−a vµo sö dông ®Ó t−íi ruéng mµ ph¶i th¸o ra khu nhËn n−íc bÈn ®Ó tr¸nh truyÒn nhiÔm
bÖnh tËt, b¶o ®¶m vÖ sinh phßng bÖnh cho nh©n d©n. C¸c lo¹i n−íc bÈn cã nhiÔm chÊt
phãng x¹ nªn cã sù quy ®Þnh riªng.
- Cã quy chÕ vµ tiªu chuÈn n−íc bÈn khi th¸o vµo c¸c s«ng, ngßi, ao, hå, ®Çm vµ dïng
®Ó t−íi ruéng.
2. Tiªu chuÈn n−íc th¶i t−íi ruéng
C¸c lo¹i n−íc bÈn cã c¸c thµnh phÇn chÊt bÈn kh¸c nhau. Cã chÊt cã lîi cho c©y trång,
cã chÊt cã h¹i cho c©y trång, c¸c lo¹i khi dïng t−íi ruéng lµm ¶nh h−ëng ®Õn vÖ sinh c«ng
céng. Do ®ã muèn dïng n−íc th¶i t−íi ruéng th× cÇn n¾m v÷ng tiªu chuÈn chÊt n−íc. Muèn
vËy, tr−íc khi t−íi cÇn ph¶i tiÕn hµnh ho¸ nghiÖm ph©n tÝch c¸c thµnh phÇn c¸c chÊt trong
n−íc ®Ó c¨n cø vµo tiªu chuÈn sö dông n−íc bÈn t−íi ruéng, x¸c ®Þnh ®iÒu kiÖn kh¶ n¨ng sö
dông n−íc bÈn vµ cã biÖn ph¸p ®Ó xö lý.
- 214 Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng thuû lîi
Tiªu chuÈn n−íc bÈn ë n−íc ta ch−a ®−îc nghiªn cøu thÝ nghiÖm, ë ®©y chØ giíi thiÖu
mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu cña Liªn X« vµ Trung Quèc ®Ó tham kh¶o.
§é pH trong n−íc bÈn cã quan hÖ rÊt lín ®èi víi viÖc dïng n−íc bÈn t−íi ruéng, ®é
pH trong n−íc bÈn thay ®æi rÊt lín, tõ 1 ÷ 11 nh−ng ®é pH cña n−íc phï hîp víi ®iÒu kiÖn
dïng ®Ó t−íi ruéng th−êng tõ 6 ÷ 8 lµ hîp lý nhÊt. MÆt kh¸c, mçi lo¹i c©y trång kh¸c nhau
yªu cÇu vÒ pH cña n−íc còng kh¸c nhau. §é pH thÝch hîp víi mét sè lo¹i c©y trång nh−
b¶ng sau 16.13.
B¶ng 16.13 - §é pH thÝch hîp cña mét sè lo¹i c©y trång
Lo¹i c©y trång §é pH Lo¹i c©y trång §é pH
6,0 ÷ 7,0 6,0 ÷ 7,0
Lóa §ay
6,0 ÷ 8,0 6,0 ÷ 7,0
B«ng Cµ chua
6,0 ÷ 7,0 6,0 ÷ 7,0
§Ëu D−a ®á
6,0 ÷ 7,0
Ng«
Nguyªn chÊt bori th−êng tån t¹i trong n−íc bÈn víi d¹ng axit bori (H3BO3). ChÊt bori
cÇn cho sù ph¸t triÓn cña c©y trång víi mét l−îng rÊt Ýt. NÕu v−ît qu¸ yªu cÇu sÏ cã h¹i cho
sù ph¸t triÓn cña c©y trång. §èi víi c¸c lo¹i c©y l−¬ng thùc, nång ®é bori kh«ng ®−îc v−ît
qu¸ 2,0 ÷ 2,5 mg/l. Víi rau, nång ®é bori kh«ng ®−îc v−ît qu¸ 3 ÷ 3,5 mg/l.
C¸c kim lo¹i trong muèi h÷u c¬ vµ c¸c chÊt xóc t¸c ho¸ häc trong n−íc bÈn ®Òu cã h¹i
cho c©y trång nh−ng víi møc ®é nhÑ. Cßn c¸c lo¹i kim lo¹i nhÑ trong muèi v« c¬ nh−: Al, As,
Pb, Co, Cr, Cu, Mn, Hg, Zn, Tl rÊt ®éc h¹i cho c©y trång. Theo tµi liÖu nghiªn cøu cña Liªn
X« vµ mét sè n−íc kh¸c th× nång ®é cho phÐp lín nhÊt cña mét sè chÊt ®éc dïng ®Ó t−íi
ruéng nh− sau b¶ng 16.14.
B¶ng 16.14
Trung Quèc
Liªn X«
Cu 7 mg/l 7 mg/l
0,1 ÷ 0,5 mg/l
As 1 mg/l
0,1 ÷ 0,5 mg/l
Cr 1 mg/l
C6H5OH 135 mg/l 150 mg/l
- Theo tµi liÖu nghiªn cøu cña Trung Quèc, tiªu chuÈn n−íc th¶i dïng t−íi ruéng nh−
b¶ng 16.15.
B¶ng 16.15
ChØ tiªu
Thµnh phÇn t¹p chÊt §¬n vÞ Ghi chó
1 2 3 4
- 215
Ch−¬ng 16 - sö dông n−íc th¶i ®Ó t−íi ruéng
6÷8
pH
0
NhiÖt ®é < 40 C
200 ÷ 300
ChÊt l¬ löng mg/l
L−îng ngËm muèi 1700 - 4000
nguon tai.lieu . vn
