Xem mẫu
- 344 Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng thñy lîi
Ch−¬ng 11
Kh¶o s¸t vμ quy ho¹ch thuû lîi
11.1. NhiÖm vô vµ néi dung cña kh¶o s¸t thuû lîi
Kh¶o s¸t thuû lîi nh»m môc ®Ých ®iÒu tra thu thËp, kh¶o s¸t kü thuËt c¸c tµi liÖu c¬
b¶n lµm c¬ së ®Ó quy ho¹ch, thiÕt kÕ, thi c«ng vµ qu¶n lý hÖ thèng c«ng tr×nh thuû lîi. C¸c
tµi liÖu ®−îc cung cÊp tõ c«ng t¸c kh¶o s¸t thuû lîi hÕt søc quan träng vµ cã mét ý nghÜa
rÊt lín, v× trªn c¬ së c¸c tµi liÖu vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ t×nh h×nh kinh tÕ x· héi cña mét
khu vùc nµo ®ã chóng ta ®Ò xuÊt c¸c ph−¬ng ¸n quy ho¹ch thuû lîi, x©y dùng vµ vËn hµnh
hÖ thèng c«ng tr×nh nh»m khai th¸c mét c¸ch hiÖu qu¶ tµi nguyªn thiªn nhiªn ®Ó ph¸t triÓn
kinh tÕ x· héi cña khu vùc. NÕu c¸c tµi liÖu cung cÊp chÝnh x¸c vµ s¸t víi thùc tÕ sÏ gióp ®Ò
xuÊt nh÷ng ph−¬ng ¸n quy ho¹ch thuû lîi hîp lý, tÝnh to¸n thiÕt kÕ chÝnh x¸c, c«ng t¸c thi
c«ng vµ qu¶n lý hÖ thèng thuû lîi sau nµy còng cã nhiÒu thuËn lîi. Nãi tãm l¹i, nÕu lµm tèt
c«ng t¸c kh¶o s¸t thuû lîi sÏ gãp phÇn quan träng ®Ó x©y dùng mét hÖ thèng thuû lîi tèt,
hîp lý cã hiÖu Ých phôc vô cao ®ång thêi ph¸t triÓn nguån n−íc mét c¸ch bÒn v÷ng vµ gãp
phÇn vµo c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr−êng.
11.1.1. NhiÖm vô vµ ph−¬ng ph¸p kh¶o s¸t thuû lîi
1. NhiÖm vô cña c«ng t¸c kh¶o s¸t thuû lîi
§Ó cung cÊp tµi liÖu c¬ b¶n cho viÖc lËp vµ x©y dùng mét dù ¸n thuû lîi, c«ng t¸c kh¶o
s¸t thuû lîi cã nhiÖm vô:
- §iÒu tra thu thËp nh÷ng tµi liÖu c¬ b¶n cÇn thiÕt cho c«ng t¸c quy ho¹ch, thiÕt kÕ, thi
c«ng vµ qu¶n lý hÖ thèng c«ng tr×nh thuû lîi bao gåm:
+ C¸c tµi liÖu vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn nh− vÞ trÝ ®Þa lý vµ ®Þa h×nh, t×nh h×nh khÝ t−îng
thuû v¨n, ®Êt ®ai thæ nh−ìng, ®Þa chÊt cña khu vùc.
+ C¸c tµi liÖu vÒ hiÖn tr¹ng c¸c ngµnh kinh tÕ trong khu vùc vµ ph−¬ng h−íng ph¸t
triÓn kinh tÕ trong t−¬ng lai.
+ T×nh h×nh vµ c¸c ®Æc ®iÓm ®iÒu kiÖn x· héi cña khu vùc, ph−¬ng h−íng ph¸t triÓn
v¨n ho¸ x· héi trong khu vùc.
- TiÕn hµnh kh¶o s¸t kü thuËt nh− ®o ®¹c ®Þa h×nh, khÝ t−îng thuû v¨n, th¨m dß ®Þa
chÊt... theo yªu cÇu cña tõng ®èi t−îng cô thÓ.
- Nghiªn cøu vµ ph©n tÝch s¬ bé nh÷ng tµi liÖu thu thËp ®−îc vµ ®−a ra nh÷ng ý kiÕn ®Ò
xuÊt trªn quan ®iÓm kh¶o s¸t tµi liÖu víi c«ng t¸c quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ.
- 345
Ch−¬ng 11 - Kh¶o s¸t vµ quy ho¹ch thñy lîi
Yªu cÇu ®èi víi c«ng t¸c kh¶o s¸t lµ ph¶i cung cÊp c¸c tµi liÖu c¬ b¶n mét c¸ch ®Çy
®ñ, toµn diÖn, chÝnh x¸c vµ ph¶n ¸nh trung thùc t×nh h×nh thùc tÕ ë khu vùc nghiªn cøu.
2. Ph−¬ng ph¸p kh¶o s¸t
Tuú tõng ®èi t−îng phôc vô cña c«ng t¸c kh¶o s¸t thu thËp tµi liÖu mµ chóng ta cã c¸c
ph−¬ng ph¸p kh¶o s¸t ®iÒu tra thu thËp cho thÝch hîp. Nh×n chung c«ng t¸c kh¶o s¸t th−êng
chia lµm hai lo¹i:
- Kh¶o s¸t phæ th«ng
- Kh¶o s¸t chuyªn m«n
+ Kh¶o s¸t phæ th«ng lµ kh¶o s¸t s¬ bé t×nh h×nh chung cña mét khu vùc rÊt réng,
mang tÝnh chÊt kh¸i qu¸t nh−ng l¹i ph¶i toµn diÖn vµ ®Çy ®ñ vÒ c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ
kinh tÕ x· héi cña khu vùc. C¸c tµi liÖu vÒ kinh tÕ x· héi cña khu vùc chñ yÕu lµ c¸c tµi liÖu
vÒ hiÖn tr¹ng vµ ph−¬ng h−íng ph¸t triÓn chung cña khu vùc, dùa vµo c¬ së ®ã ®Ò xuÊt ra
nh÷ng nhiÖm vô vµ yªu cÇu mang tÝnh chÊt chiÕn l−îc cña quy ho¹ch. Sau b−íc kh¶o s¸t
phæ th«ng cÇn cã kh¶o s¸t chuyªn m«n ®Ó gi¶i quyÕt viÖc cung cÊp nh÷ng tµi liÖu cô thÓ vµ
víi møc ®é chÝnh x¸c h¬n.
Ph−¬ng ph¸p kh¶o s¸t phæ th«ng chñ yÕu lµ ®iÒu tra thu thËp qua nh÷ng tµi liÖu ®· cã
s½n nh− c¸c lo¹i b¶n ®å vÒ ph©n khu hµnh chÝnh, c¸c lo¹i b¶n ®å ®Þa h×nh víi c¸c tû lÖ kh¸c
nhau, c¸c niªn gi¸m vÒ khÝ t−îng thuû v¨n, c¸c v¨n b¶n b¸o c¸o vÒ t×nh h×nh ®Êt ®ai thæ
nh−ìng, ®Þa chÊt, vÒ lÞch sö ph¸t triÓn chung cña khu vùc, c¸c v¨n b¶n thèng kª, nh÷ng b¸o
c¸o nghÞ quyÕt ®· cã cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng, c¸c th«ng tin thu thËp tõ quÇn
chóng vµ quan s¸t thùc tÕ. Còng cã thÓ tiÕn hµnh th¨m dß, quan tr¾c s¬ bé mang tÝnh kiÓm
tra nh»m ®¸nh gi¸ ®é chÝnh x¸c cña c¸c tµi liÖu ®iÒu tra thu thËp. Ph−¬ng ph¸p nµy lµ dùa
vµo tµi liÖu ®· cã, ®· ®−îc thÈm ®Þnh vµ tæ chøc c¸c héi nghÞ, héi th¶o… C«ng viÖc ®−îc
tiÕn hµnh tõ ®iÓm tíi diÖn, sau ®ã tËp hîp, thèng kª, s¾p xÕp tµi liÖu vµ cã nh÷ng nhËn
xÐt, ®¸nh gi¸ chung.
+ Kh¶o s¸t chuyªn m«n: Kh¶o s¸t chuyªn m«n ®−îc tiÕn hµnh t−¬ng ®èi tØ mØ, chi tiÕt
nghiªn cøu t×m hiÓu s©u vµo mét môc tiªu ®èi t−îng cô thÓ nµo ®ã trong quy ho¹ch.
ThÝ dô:
- Kh¶o s¸t b×nh ®å khu vùc, ®o ®¹c mÆt c¾t däc ngang cho tuyÕn c«ng tr×nh.
- Khoan th¨m dß ®Þa chÊt nÒn mãng, vÏ mÆt c¾t ®Þa chÊt cho khu vùc x©y dùng c«ng tr×nh.
- Kh¶o s¸t ®Êt ®ai thæ nh−ìng bao gåm c¸c lo¹i ®Êt trong khu vùc, c¸c tÝnh chÊt lý ho¸
cña c¸c lo¹i ®Êt, kh¶ n¨ng sö dông.
- Kh¶o s¸t vµ thu thËp c¸c tµi liÖu vÒ khÝ t−îng nh− m−a, bèc h¬i, nhiÖt ®é, ®é Èm…
- Kh¶o s¸t ®o ®¹c dßng ch¶y, chÊt l−îng n−íc, t×nh h×nh th¶m phñ…
Ph−¬ng ph¸p chñ yÕu lµ th«ng qua kh¶o s¸t, th¨m dß, ®o ®¹c, quan tr¾c vµ thÝ nghiÖm
b»ng c¸c m¸y mãc, c«ng cô kh¶o s¸t, ®o ®¹c chuyªn m«n. C«ng t¸c nµy th−êng ®−îc tiÕn
hµnh nhiÒu ®ît cho cïng mét ®èi t−îng trong cïng mét ®Þa ®iÓm nµo ®ã ®Ó bæ sung mét
c¸ch ®Çy ®ñ vµ n©ng cao ®é chÝnh x¸c cña tµi liÖu ®−îc thu thËp. Trong qu¸ tr×nh kh¶o s¸t
võa tiÕn hµnh ®o ®¹c, th¨m dß võa chØnh lý tµi liÖu ®Ó kÞp thêi ph¸t hiÖn nh÷ng sai sãt vµ
nh÷ng vÊn ®Ò ch−a phï hîp víi thùc tÕ.
- 346 Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng thñy lîi
Tuy nhiªn, ®Ó kÕt qu¶ c¸c tµi liÖu ®−îc chÝnh x¸c vµ gi¶m thÊp gi¸ thµnh vµ c«ng søc
trong c«ng t¸c kh¶o s¸t, tr−íc khi tiÕn hµnh kh¶o s¸t ph¶i x¸c ®Þnh râ ®èi t−îng, môc tiªu
kh¶o s¸t tõ ®ã ®Þnh ra khèi l−îng, c¸c yªu cÇu vµ møc ®é chÝnh x¸c cña tµi liÖu cÇn kh¶o s¸t.
11.1.2. Néi dung chñ yÕu cña c«ng t¸c kh¶o s¸t
Tuú vµo c¸c ®èi t−îng phôc vô mµ néi dung kh¶o s¸t ®−îc x¸c ®Þnh còng kh¸c nhau vÒ
møc ®é chi tiÕt vµ c¸c h¹ng môc cÇn kh¶o s¸t.
1. Néi dung kh¶o s¸t cho quy ho¹ch vµ lËp dù ¸n ®Çu t− thuû lîi
a) Tµi liÖu vÒ lÞch sö
- §iÒu tra lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn m¹ng l−íi s«ng ngßi trong khu vùc.
- §iÒu tra vÊn ®Ò óng, h¹n, lò lôt ®· x¶y ra trong qu¸ khø, ®Æc biÖt vÒ lò lÞch sö nh− vÕt
lò vµ c¸c th«ng tin vÒ møc ®é tµn ph¸ kh¸c cña lò.
- §iÒu tra nh÷ng sù cè vÒ thiªn tai ®¸ng chó ý kh¸c trong qu¸ khø nh− vì ®ª, ®éng ®Êt…
- §iÒu tra qu¸ tr×nh ph¸t triÓn x©y dùng c¸c c«ng tr×nh ®Æc biÖt lµ hÖ thèng c«ng tr×nh
thuû lîi trong khu vùc.
b) Tµi liÖu vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña khu vùc
- Tµi liÖu vÒ ®Þa lý ®Þa h×nh bao gåm c¸c lo¹i b¶n ®å hµnh chÝnh vµ b¶n ®å ®Þa h×nh
cña khu vùc víi c¸c tû lÖ kh¸c nhau 1/10.000, 1/25.000, 1/50.000 vµ 1/100.000
- Tµi liÖu vÒ khÝ t−îng bao gåm:
+ C¸c ®Æc tr−ng vÒ m−a nh− l−îng m−a b×nh qu©n nhiÒu n¨m, l−îng m−a n¨m, m−a
th¸ng, m−a ngµy cña c¸c tr¹m ®o m−a n»m trong hoÆc l©n cËn khu vùc.
+ Tµi liÖu vÒ c¸c ®Æc tr−ng khÝ t−îng kh¸c nh− l−îng bèc h¬i ngµy, l−îng bèc h¬i
th¸ng, l−îng bèc h¬i b×nh qu©n n¨m, tµi liÖu vÒ nhiÖt ®é, ®é Èm, giã, b·o, sè giê n¾ng, bøc
x¹ mÆt trêi…
- Tµi liÖu vÒ thñy v¨n bao gåm:
+ M¹ng l−íi s«ng suèi, m¹ng l−íi tr¹m ®o ®¹c thuû v¨n trong khu vùc.
+ DiÖn tÝch l−u vùc cña c¸c s«ng suèi, chiÒu dµi s«ng suèi, ®é dèc b×nh qu©n cña l−u
vùc vµ dßng chÝnh, tµi liÖu vÒ th¶m phñ trªn l−u vùc.
+ Tµi liÖu vÒ qu¸ tr×nh mùc n−íc vµ l−u l−îng t¹i c¸c tr¹m ®o ®¹c thuû v¨n ®Æt trªn
m¹ng l−íi s«ng suèi n»m trong khu vùc.
+ Tµi liÖu dßng ch¶y nh− ®é s©u dßng ch¶y b×nh qu©n, m«®un dßng ch¶y th−êng
xuyªn, m«®un dßng ch¶y lò.
+ Tµi liÖu vÒ bïn c¸t, chÊt l−îng n−íc…
- Tµi liÖu vÒ ®Êt ®ai thæ nh−ìng: B¶n ®å ph©n lo¹i ®Êt ®ai, tµi liÖu vÒ ph©n tÝch tÝnh
chÊt lý ho¸ c¸c lo¹i ®Êt trong khu vùc.
- Tµi liÖu vÒ ®Þa chÊt vµ ®Þa chÊt thñy v¨n: B¶n ®å ph©n vïng ®Þa chÊt, c¸c mÆt c¾t ®Þa
chÊt, c¸c b¸o c¸o vÒ t×nh h×nh ®Þa chÊt trong khu vùc, lÞch sö h×nh thµnh ®Þa chÊt vµ cÊu t¹o
®Þa chÊt trong khu vùc.
- 347
Ch−¬ng 11 - Kh¶o s¸t vµ quy ho¹ch thñy lîi
c) Tµi liÖu vÒ x· héi, kinh tÕ
- X· héi:
+ Ph©n khu hµnh chÝnh: tØnh, huyÖn, x·, th«n xãm.
+ D©n sè: Tæng sè d©n, mËt ®é d©n sè b×nh qu©n cña khu vùc, c¸c d©n téc sinh sèng
trong vïng, tØ lÖ ph¸t triÓn d©n sè.
+ Phong tôc, tËp qu¸n, tr×nh ®é d©n trÝ.
+ Møc sèng: NghÒ sèng chÝnh, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi, ®êi sèng v¨n ho¸.
- Kinh tÕ:
+ Kinh tÕ n«ng nghiÖp: C¸c lo¹i ®Êt canh t¸c cã trong khu vùc, diÖn tÝch canh t¸c, c¸c
lo¹i diÖn tÝch gieo trång, c¸c lo¹i c©y trång, n¨ng suÊt s¶n l−îng.
+ Kinh tÕ l©m nghiÖp: C¸c lo¹i rõng, diÖn tÝch tõng lo¹i rõng nh− rõng tù nhiªn, rõng
nguyªn sinh, t¸i sinh, rõng khoanh nu«i, rõng trång ...; ®¸nh gi¸ vÒ tr÷ l−îng tiÒm n¨ng cña
rõng. Tèc ®é ph¸t triÓn rõng vµ th¶m phñ, møc ®é tµn ph¸ rõng hiÖn t¹i.
+ Kinh tÕ ch¨n nu«i: C¸c lo¹i gia cÇm gia sóc vµ hiÖn tr¹ng ph¸t triÓn cña ngµnh ch¨n
nu«i c¸c lo¹i gia cÇm gia sóc trong khu vùc.
+ C«ng nghiÖp: C¸c c¬ së c«ng nghiÖp trung −¬ng vµ ®Þa ph−¬ng cã trong vïng, c«ng
nghiÖp nÆng, c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n, c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng… T×nh
h×nh ®iÖn n¨ng trong khu vùc m¹ng l−íi ®iÖn quèc gia, c¸c nhµ m¸y thuû ®iÖn, t×nh h×nh
ph¸t triÓn c¸c tr¹m thuû ®iÖn nhá.
+ Giao th«ng vËn t¶i: M¹ng l−íi ®−êng giao th«ng liªn tØnh, liªn huyÖn, liªn x·. §¸nh
gi¸ vÒ chÊt l−îng cña m¹ng l−íi giao th«ng, møc ®é ®¸p øng cña m¹ng l−íi giao th«ng ®Ó
ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña khu vùc.
+ T×nh h×nh ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c trong khu vùc nh− th−¬ng m¹i, dÞch vô,
du lÞch…
Tãm l¹i ph¶i ®iÒu tra ®−îc hiÖn tr¹ng ph¸t triÓn cña tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh tÕ trong khu
vùc, ®¸nh gi¸ ®−îc tiÒm n¨ng cña c¸c ngµnh kinh tÕ vµ ph−¬ng h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ x·
héi trong t−¬ng lai mµ trong c¸c nghÞ quyÕt, chñ tr−¬ng cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa
ph−¬ng ®· ®Ò ra.
d) Tµi liÖu vÒ hiÖn tr¹ng hÖ thèng thuû lîi
- C«ng tr×nh ®Çu mèi:
+ H×nh thøc c«ng tr×nh, chøc n¨ng, nhiÖm vô cña c«ng tr×nh.
+ Thêi gian x©y dùng, quy m« kÝch th−íc cña c«ng tr×nh.
+ §¸nh gi¸ chÊt l−îng c«ng tr×nh ®Çu mèi, møc ®é h− háng vµ xuèng cÊp cña c¸c bé
phËn ë c«ng tr×nh ®Çu mèi.
- HÖ thèng kªnh m−¬ng:
+ ChiÒu dµi kªnh chÝnh, mÆt c¾t ngang, c¾t däc cña kªnh chÝnh.
+ Kh¶ n¨ng dÉn n−íc cña kªnh chÝnh, møc ®é tæn thÊt l−u l−îng vµ mùc n−íc trªn kªnh.
- 348 Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng thñy lîi
+ T×nh h×nh båi l¾ng vµ s¹t lë cña kªnh, thèng kª nh÷ng thay ®æi cña kÝch th−íc kªnh
chÝnh so víi thiÕt kÕ.
+ Kªnh cÊp d−íi: §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng phôc vô cña tõng cÊp kªnh, møc ®é h− háng,
xuèng cÊp cña hÖ thèng kªnh.
- C¸c c«ng tr×nh trªn hÖ thèng:
+ Thèng kª c¸c c«ng tr×nh chÝnh trªn hÖ thèng, chñng lo¹i, chøc n¨ng, nhiÖm vô, kÝch
th−íc c¬ b¶n, nh÷ng h− háng vµ kh¶ n¨ng phôc vô hiÖn t¹i cña tõng c«ng tr×nh chÝnh trªn
hÖ thèng.
- §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng phôc vô hiÖn t¹i cña hÖ thèng
+ Thèng kª diÖn tÝch h¹n, diÖn tÝch óng trong khu vùc qua c¸c n¨m (th−êng thu thËp
tµi liÖu óng h¹n trong vßng 10 n¨m trë l¹i ®©y).
+ Thèng kª diÖn tÝch b¶o ®¶m t−íi, b¶o ®¶m tiªu hiÖn t¹i cña hÖ thèng thuû lîi so s¸nh
víi diÖn tÝch theo thiÕt kÕ.
- Yªu cÇu vÒ cÊp tho¸t n−íc cña c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c ®èi víi thñy lîi.
- Ph−¬ng h−íng ph¸t triÓn thuû lîi tr−íc m¾t vµ l©u dµi.
2. Néi dung kh¶o s¸t cho quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ cho tõng ®èi t−îng cô thÓ
a) §èi víi c«ng tr×nh lÊy n−íc tõ s«ng
- Kh¶o s¸t mÆt c¾t däc, c¾t ngang cña ®o¹n s«ng dù ®Þnh x©y dùng c«ng tr×nh.
- Kh¶o s¸t b×nh ®å khu vùc x©y dùng c«ng tr×nh vµ vÏ mÆt c¾t däc, mÆt c¾t ngang
tuyÕn x©y dùng c«ng tr×nh.
- Kh¶o s¸t ®Þa chÊt khu vùc x©y dùng c«ng tr×nh, ph©n tÝch c¸c chØ tiªu c¬ lý cña c¸c
tÇng ®Þa chÊt cña nÒn c«ng tr×nh.
- B×nh ®å lé tuyÕn kªnh, mÆt c¾t däc, mÆt c¾t ngang tuyÕn kªnh.
- Tµi liÖu ®Þa chÊt tuyÕn kªnh.
- Tµi liÖu ®o ®¹c qu¸ tr×nh mùc n−íc vµ qu¸ tr×nh l−u l−îng t¹i mÆt c¾t s«ng n¬i x©y
dùng c«ng tr×nh: QS ∼ t, HS ∼ t vµ QS ∼ HS.
b) §èi víi c«ng tr×nh ®Çu mèi lµ hå chøa
- Kh¶o s¸t tµi liÖu vÒ diÖn tÝch l−u vùc, ®é dèc l−u vùc, chiÒu dµi lßng dÉn chÝnh cña
s«ng suèi, t×nh h×nh th¶m phñ trªn l−u vùc.
- Thu thËp, ®o ®¹c tµi liÖu vÒ khÝ t−îng thuû v¨n.
- L−îng m−a b×nh qu©n nhiÒu n¨m, tµi liÖu m−a ngµy cña liÖt n¨m ®o ®¹c t¹i c¸c tr¹m.
- Thu thËp kh¶o s¸t tµi liÖu vÒ bèc h¬i mÆt n−íc, bèc h¬i l−u vùc.
- Thu thËp tµi liÖu vÒ h−íng giã, tèc ®é giã, tèc ®é giã b×nh qu©n, tèc ®é giã lín nhÊt,
c¸c trËn b·o ¶nh h−ëng tíi khu vùc.
- Thu thËp c¸c tµi liÖu vÒ c¸c ®Æc tr−ng khÝ t−îng kh¸c nh− nhiÖt ®é, ®é Èm, sè giê n¾ng…
- 349
Ch−¬ng 11 - Kh¶o s¸t vµ quy ho¹ch thñy lîi
- Thu thËp, ®o ®¹c c¸c tµi liÖu vÒ dßng ch¶y th−êng xuyªn, dßng ch¶y kiÖt, dßng ch¶y
lò cña c¸c s«ng suèi.
- Thu thËp tµi liÖu vÒ hÖ sè dßng ch¶y, m«®un dßng ch¶y th−êng xuyªn, m«®un dßng
ch¶y kiÖt, m«®un dßng ch¶y lò cña l−u vùc.
- Thu thËp tµi liÖu vÒ bïn c¸t, l−u l−îng bïn c¸t, hµm l−îng bïn c¸t trªn c¸c s«ng suèi.
- Kh¶o s¸t thu thËp tµi liÖu ®Þa h×nh khu vùc.
- §o ®¹c ®Þa h×nh lßng hå víi tû lÖ t−¬ng ®èi lín ®Ó cã thÓ vÏ ®−îc c¸c ®−êng quan hÖ
®Æc tr−ng lßng hå nh− ®−êng W ∼ Z vµ ω ∼ Z.
- B×nh ®å vïng tuyÕn c«ng tr×nh ®Çu mèi khu vùc sÏ x©y dùng c¸c c«ng tr×nh ®Çu mèi
cña hå nh− ®Ëp ch¾n, ®Ëp trµn x¶ lò, cèng lÊy n−íc, ©u thuyÒn vµ c¸c c«ng tr×nh kh¸c nh−
nhµ m¸y thuû ®iÖn…
- MÆt c¾t däc, mÆt c¾t ngang tuyÕn cña c¸c c«ng tr×nh ®Çu mèi.
- B×nh ®å khu vùc h−ëng lîi cña hå chøa.
- B×nh ®å lé tuyÕn cña kªnh dÉn n−íc.
- MÆt c¾t däc, mÆt c¾t ngang cña tuyÕn kªnh dÉn.
- B×nh ®å khu khai th¸c vËt liÖu x©y dùng ®Æc biÖt lµ khu khai th¸c vËt liÖu ®Êt ®Ó ®¾p ®Ëp
- Kh¶o s¸t vµ thu thËp tµi liÖu ®Þa chÊt.
- CÊu t¹o ®Þa chÊt t¹i c¸c tuyÕn x©y dùng c«ng tr×nh.
- C¸c chØ tiªu c¬, lý cña c¸c líp ®Êt ®¸ t¹i khu x©y dùng c«ng tr×nh ®Çu mèi vµ vÞ trÝ
x©y dùng c¸c c«ng tr×nh trªn kªnh.
- CÊu t¹o ®Þa chÊt cña tuyÕn kªnh.
- Kh¶o s¸t vµ th¨m dß vÒ vËt liÖu x©y dùng nh− ®Êt, ®¸, sái, c¸t… cã kh¶ n¨ng khai
th¸c t¹i khu vùc.
- §iÒu tra vÊn ®Ò ngËp lôt ë phÝa th−îng l−u ®Ëp, nh÷ng c«ng tr×nh x©y dùng, kiÕn tróc,
v¨n ho¸ trong lßng hå ph¶i di dêi khi x©y dùng hå.
- §iÒu tra vÊn ®Ò di d©n vµ ®Òn bï trong khu vùc x©y dùng vµ trong lßng hå.
- Thu thËp tµi liÖu vÒ giao th«ng vËn t¶i: hÖ thèng ®−êng x¸, cÊp h¹ng ®−êng. §¸nh gi¸
vÒ chÊt l−îng ®−êng vµ kh¶ n¨ng phôc vô viÖc chuyªn chë vËt liÖu x©y dùng, phô tïng m¸y
mãc cho c«ng tr×nh.
- §iÒu tra t×nh h×nh kinh tÕ x· héi t¹i khu vùc ®−îc h−ëng lîi.
- S¬ bé ®¸nh gi¸ vÒ kh¶ n¨ng x©y dùng hå chøa n−íc, c¸c h×nh thøc vµ biÖn ph¸p c«ng
tr×nh cã thÓ ®−îc ¸p dông.
c) C«ng tr×nh ®Çu mèi lµ tr¹m b¬m
- Kh¶o s¸t, ®o ®¹c thu thËp tµi liÖu ®Þa h×nh:
+ MÆt c¾t däc mÆt c¾t ngang ®o¹n s«ng x©y dùng c«ng tr×nh.
+ B×nh ®å khu vùc x©y dùng nhµ m¸y b¬m vµ c¸c c«ng tr×nh phô trî.
- 350 Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng thñy lîi
+ MÆt c¾t däc, mÆt c¾t ngang tuyÕn x©y dùng nhµ m¸y.
+ MÆt c¾t däc, mÆt c¾t ngang tuyÕn kªnh dÉn vµ kªnh th¸o.
- Kh¶o s¸t thu thËp tµi liÖu vÒ ®Þa chÊt:
+ CÊu t¹o ®Þa chÊt khu vùc x©y dùng nhµ m¸y vµ bÓ x¶ bÓ hót.
+ C¸c chØ tiªu c¬, lý c¬ b¶n cña ®Þa chÊt nÒn n¬i x©y dùng c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh.
- Kh¶o s¸t ®o ®¹c tµi liÖu thuû v¨n bao gåm tµi liÖu ®o ®¹c qu¸ tr×nh mùc n−íc vµ qu¸
tr×nh l−u l−îng t¹i mÆt c¾t s«ng n¬i x©y dùng c«ng tr×nh: QS ∼ t, HS ∼ t vµ QS ∼ HS.
- Thu thËp tµi liÖu vÒ giao th«ng vËn t¶i: HÖ thèng ®−êng x¸, cÊp h¹ng ®−êng. §¸nh
gi¸ vÒ chÊt l−îng ®−êng vµ kh¶ n¨ng phôc vô viÖc chuyªn chë vËt liÖu x©y dùng, phô tïng
m¸y mãc cho c«ng tr×nh.
- Thu thËp tµi liÖu vÒ m¹ng l−íi ®iÖn cao thÕ trong khu vùc, kh¶ n¨ng cung cÊp ®iÖn
cho tr¹m b¬m.
Yªu cÇu thu thËp, kh¶o s¸t mét sè tµi liÖu kh¸c còng t−¬ng tù nh− c¸c c«ng tr×nh trªn.
d) HÖ thèng kªnh m−¬ng vµ c¸c tuyÕn ®ª
- §o ®¹c tµi liÖu vÒ ®Þa h×nh:
+ B×nh ®å lé tuyÕn däc theo c¸c tuyÕn kªnh m−¬ng, tuyÕn ®ª.
+ MÆt c¾t däc, mÆt c¾t ngang tuyÕn kªnh, tuyÕn ®ª.
- Kh¶o s¸t vµ thu thËp tµi liÖu vÒ ®Þa chÊt:
+ CÊu t¹o ®Þa chÊt däc theo tuyÕn c«ng tr×nh.
+ C¸c chØ tiªu c¬ lý c¬ b¶n cña c¸c tÇng ®Þa chÊt däc theo tuyÕn kªnh tuyÕn ®ª.
- §iÒu tra tµi liÖu vÒ t×nh h×nh d©n c−, c¸c c«ng tr×nh vµ vËt ch−íng ng¹i, ruéng ®Êt, ao
hå, ®Çm lÇy, gß ®èng däc theo tuyÕn kªnh, tuyÕn ®ª.
e) Néi dung kh¶o s¸t ®Ó x©y dùng hÖ thèng ®iÒu tiÕt n−íc mÆt ruéng
- §o ®¹c b×nh ®å c¸nh ®ång trång trät cÇn x©y dùng hÖ thèng ®iÒu tiÕt n−íc mÆt
ruéng.
- Thu thËp tµi liÖu vÒ c¸c lo¹i ®Êt, b¶n ®å ph©n bè c¸c lo¹i ®Êt ®ai trong khu vùc.
- §iÒu tra vÒ hiÖn tr¹ng trång trät ë khu vùc, thu thËp tµi liÖu vÒ ph−¬ng ¸n quy ho¹ch
®Êt ®ai, quy ho¹ch trång trät, quy ho¹ch giao th«ng cña ®Þa ph−¬ng.
- §iÒu tra hiÖn tr¹ng hÖ thèng ®iÒu tiÕt n−íc mÆt ruéng, c¸c ph−¬ng ph¸p t−íi tiªu ®·
vµ sÏ ®−îc ¸p dông ë khu vùc.
- Kh¶o s¸t ®iÒu tra vÒ t×nh h×nh n−íc ngÇm: Mùc n−íc ngÇm, dao ®éng cña mùc n−íc
ngÇm trong n¨m.
11.1.3. Ph−¬ng ph¸p tiÕn hµnh kh¶o s¸t
1. BiÖn ph¸p thùc hiÖn
- Phèi hîp chÆt chÏ víi c¸n bé ®Þa ph−¬ng, c¸c ban ngµnh cã liªn quan
- 351
Ch−¬ng 11 - Kh¶o s¸t vµ quy ho¹ch thñy lîi
§Ó kh¶o s¸t, thu thËp tµi liÖu c¬ b¶n ë mét khu vùc nµo ®ã ph¶i trao ®æi mét c¸ch râ
rµng, ®Çy ®ñ môc ®Ých, nhiÖm vô vµ c¸c néi dung kh¶o s¸t c¬ b¶n víi ®Þa ph−¬ng lµm cho
®Þa ph−¬ng hiÓu râ ý ®å vµ yªu cÇu cña viÖc kh¶o s¸t. Trong qu¸ tr×nh kh¶o s¸t ph¶i céng
t¸c chÆt chÏ víi c¸n bé ®Þa ph−¬ng, ®éng viªn sù tham gia cña c¸n bé vµ quÇn chóng, c¸c
ban ngµnh liªn quan, cã nh− vËy míi khai th¸c triÖt ®Ó c¸c nguån tµi liÖu, nguån th«ng tin
ë ®Þa ph−¬ng, võa ®Èy nhanh ®−îc tiÕn tr×nh kh¶o s¸t võa n©ng cao ®−îc møc ®é tin cËy
cña tµi liÖu. BiÖn ph¸p nµy ®Æc biÖt hiÖu qu¶ ®èi víi lo¹i kh¶o s¸t phæ th«ng.
- Kh¶o s¸t ph¶i tiÕn hµnh theo tr×nh tù khoa häc:
Kh¶o s¸t tõ s¬ l−îc ®Õn chi tiÕt, kÕt hîp gi÷a ®iÓm víi diÖn. ThÝ dô ®èi víi viÖc kh¶o
s¸t ®Þa h×nh cho hÖ thèng hå chøa: B−íc ®Çu dùa trªn c¸c b¶n ®å tû lÖ nhá s¬ bé x¸c ®Þnh vÞ
trÝ khu vùc, vÞ trÝ cã thÓ x©y dùng c«ng tr×nh, sau ®ã míi kh¶o s¸t chi tiÕt h¬n nh− b×nh ®å
lßng hå ®Ó ®¸nh gi¸ søc chøa cña lßng hå. Kh¶o s¸t cô thÓ c¸c tuyÕn ®Ëp, c¸c tuyÕn cèng,
c¸c tuyÕn trµn cã tÝnh kh¶ thi ®Ó tiÕn hµnh so s¸nh lùa chän ph−¬ng ¸n.
TËn dông nh÷ng tµi liÖu cò nh− tµi liÖu ®Þa h×nh, ®Þa chÊt; nh÷ng b¸o c¸o vÒ ®iÒu kiÖn
tù nhiªn; t×nh h×nh kinh tÕ x· héi ë ®Þa ph−¬ng ®· ®−îc lËp tr−íc ®©y, ®ång thêi cã ®¸nh gi¸
kiÓm tra c¸c tµi liÖu nµy th«ng qua viÖc ®iÒu tra th¨m dß ®iÓm, hoÆc cã nh÷ng cËp nhËt bæ
sung cho ®Çy ®ñ nh»m n©ng cao chÊt l−îng cña tµi liÖu.
C«ng t¸c kh¶o s¸t cÇn ®i s©u dÇn tõng b−íc theo tr×nh tù tiÕn triÓn cña mét dù ¸n x©y
dùng tõ c«ng t¸c quy ho¹ch, tiÒn kh¶ thi, kh¶ thi, thiÕt kÕ, thi c«ng vµ qu¶n lý vËn hµnh
c«ng tr×nh.
- N¾m v÷ng vµ b¸m s¸t c¸c môc tiªu, néi dung vµ yªu cÇu cña tõng giai ®o¹n kh¶o s¸t
®Ó cã thÓ ¸p dông c¸c ph−¬ng ph¸p, sö dông c¸c c«ng cô thÝch hîp nh»m võa b¶o ®¶m
®−îc møc ®é chÝnh x¸c võa ®Èy nhanh ®−îc tiÕn ®é kh¶o s¸t.
- KÕt hîp c¸c c«ng cô, ph−¬ng ph¸p kh¶o s¸t thñ c«ng víi c¸c kü thuËt vµ c¸c ph−¬ng
ph¸p hiÖn ®¹i ®Ó tiÕn hµnh kh¶o s¸t. Tuú vµo yªu cÇu vµ néi dung cña tõng ®èi t−îng ®Ó cã
sù vËn dông cho thÝch hîp.
- Kh¶o s¸t thu thËp tµi liÖu theo ®óng quy tr×nh quy ph¹m hiÖn hµnh ®Ó n©ng cao chÊt
l−îng, ®é tin cËy vµ tÝnh ph¸p lý cña c¸c tµi liÖu thu thËp.
- Tranh thñ sù hîp t¸c cña c¸c c¬ quan h÷u quan nh− c¬ quan nghiªn cøu, c«ng ty t−
vÊn x©y dùng, nh÷ng ng−êi tiÕp thu tµi liÖu ®Ó cã nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp vµ cã sù hiÖu
chØnh, bæ sung kÞp thêi.
- Võa kh¶o s¸t võa chØnh lý vµ cung cÊp tµi liÖu:
Võa kh¶o s¸t võa chØnh lý tµi liÖu lµ ph−¬ng ph¸p tèt v× sÏ ph¸t hiÖn ra nh÷ng sai sãt
mét c¸ch kÞp thêi, mÆt kh¸c cã ®iÒu kiÖn so s¸nh gi÷a tµi liÖu kh¶o s¸t thu thËp ®−îc víi
thùc tÕ ë hiÖn tr−êng ®Ó cã nh÷ng chØnh lý phï hîp. V× vËy, sÏ n©ng cao ®−îc tÝnh chÝnh
x¸c vµ chÊt l−îng cña c¸c tµi liÖu kh¶o s¸t. Tuú vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cã thÓ võa kh¶o s¸t
võa cung cÊp tµi liÖu cho bé phËn quy ho¹ch, nghiªn cøu kh¶ thi, thiÕt kÕ… nh»m ®¸p øng
- 352 Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng thñy lîi
kÞp thêi tµi liÖu c¬ b¶n ®Ó nghiªn cøu, ®Ò xuÊt vµ hoµn chØnh c¸c ph−¬ng ¸n quy ho¹ch vµ
thiÕt kÕ ®Èy nhanh tiÕn ®é thùc hiÖn dù ¸n.
2. C¸c b−íc tiÕn hµnh
a) C«ng t¸c chuÈn bÞ
Tr−íc khi triÓn khai c«ng t¸c kh¶o s¸t ph¶i lµm tèt c«ng t¸c chuÈn bÞ vÒ c¸c mÆt kÕ
ho¹ch, nh©n lùc, tæ chøc, hËu cÇn…
- KÕ ho¹ch thùc hiÖn ph¶i ®−a ra ®−îc tiÕn ®é thùc hiÖn toµn bé khèi l−îng kh¶o s¸t,
thêi gian thùc hiÖn tõng h¹ng môc kh¶o s¸t trªn c¬ së khèi l−îng c«ng viÖc vµ kh¶ n¨ng vÒ
nh©n lùc bao gåm c¶ c«ng nh©n vµ c¸n bé kü thuËt lµm c«ng t¸c chuyªn m«n. VÒ nh©n lùc
ph¶i ®Þnh ra ®−îc sè l−îng c«ng nh©n, sè l−îng c¸n bé kü thuËt, ph¶i trang bÞ cho hä nh÷ng
kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ môc ®Ých, néi dung, yªu cÇu cña c«ng t¸c kh¶o s¸t; nh÷ng thuËn lîi
khã kh¨n vµ mét sè t×nh h×nh cô thÓ vµ ®Æc biÖt ë ®Þa ph−¬ng sÏ tiÕn hµnh kh¶o s¸t.
- C«ng t¸c tæ chøc: Tuú vµo c«ng viÖc cô thÓ cã thÓ ph©n thµnh mét hoÆc nhiÒu nhãm
c«ng t¸c, mçi nhãm cã nhiÒu bé phËn nh− l·nh ®¹o, bé phËn c¸n bé kü thuËt, bé phËn c«ng
nh©n thùc hiÖn ®o ®¹c, kh¶o s¸t. CÇn x¸c ®Þnh râ nhiÖm vô, chøc n¨ng vµ tr¸ch nhiÖm cña
tõng bé phËn, mèi quan hÖ gi÷a c¸c bé phËn, c¸ch thøc phèi hîp ®Ó hoµn thµnh tèt nhiÖm
vô kh¶o s¸t.
- ChuÈn bÞ c¸c m¸y mãc, c«ng cô, thiÕt bÞ vµ c«ng t¸c hËu cÇn.
Dùa vµo néi dung vµ yªu cÇu cña tõng h¹ng môc kh¶o s¸t mµ chuÈn bÞ c¸c m¸y mãc,
thiÕt bÞ kh¶o s¸t cho phï hîp, chó ý ¸p dông nh÷ng ph−¬ng ph¸p vµ thiÕt bÞ kh¶o s¸t, th¨m
dß hiÖn ®¹i. T×m hiÓu vµ phæ biÕn c¸c quy tr×nh, quy ph¹m hiÖn hµnh trong c«ng t¸c kh¶o
s¸t cÇn ph¶i ¸p dông, chuÈn bÞ c¸c sæ s¸ch biÓu b¶ng tra cøu vµ tÝnh to¸n mét c¸ch ®Çy ®ñ.
Ngoµi ra ph¶i chuÈn bÞ thËt tèt c«ng t¸c hËu cÇn ®Ó b¶o ®¶m cho ®oµn kh¶o s¸t hoµn thµnh
tèt nhiÖm vô.
b) TiÕn hµnh kh¶o s¸t vµ thu thËp tµi liÖu
Dùa vµo môc ®Ých yªu cÇu vµ c¸c quy tr×nh, quy ph¹m tiÕn hµnh kh¶o s¸t tõ kh¸i qu¸t
®Õn chi tiÕt, tõ ®iÓm ®Õn diÖn. Ph¸t hiÖn c¸c t×nh huèng míi, nh÷ng khã kh¨n, phøc t¹p nÈy
sinh trong qu¸ tr×nh kh¶o s¸t, ®Ò ®¹t kÞp thêi lªn cÊp trªn hoÆc c¸c c¬ quan h÷u quan ®Ó cã
sù ®iÒu chØnh hoÆc biÖn ph¸p gi¶i quyÕt thÝch hîp.
c) Ph©n tÝch vµ chØnh lý tµi liÖu
Trong qu¸ tr×nh kh¶o s¸t ph¶i th−êng xuyªn kiÓm tra chØnh lý tµi liÖu cho chÝnh x¸c vµ
phï hîp víi thùc tÕ. Sau khi kh¶o s¸t xong ph¶i tiÕn hµnh chØnh lý tæng hîp, kiÓm tra tµi liÖu
kh¶o s¸t víi c¸c tµi liÖu ®iÒu tra thu thËp ®−îc víi nh÷ng ph−¬ng thøc kh¸c nhau nh− tµi liÖu
kh¶o s¸t tõ c¸c lÇn tr−íc hoÆc tµi liÖu thu thËp tõ ®Þa ph−¬ng, tõ quÇn chóng nh©n d©n…
KiÓm tra tÝnh hîp lý cña c¸c tµi liÖu thu thËp ®−îc thÝ dô tæng diÖn tÝch c¸c lo¹i ®Êt ®ai
trong khu vùc nh− ®Êt n«ng nghiÖp, ®Êt l©m nghiÖp, ®Êt ch¨n nu«i, ®Êt thæ c−, ®Êt hoang
ho¸… ph¶i ®óng b»ng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn. §èi víi tµi liÖu ®Þa chÊt, c¸c tµi liÖu thu ®−îc
tõ kh¶o s¸t ph¶i b¶o ®¶m tÝnh phï hîp kh«ng m©u thuÉn víi c¸c hiÖn t−îng ®Þa chÊt nh−
lÞch sö kiÕn t¹o, s¾p xÕp ®Þa tÇng, cÊu t¹o nham th¹ch, ®Þa chÊt thuû v¨n, ®Þa m¹o, th¶m phñ
thùc vËt…
- 353
Ch−¬ng 11 - Kh¶o s¸t vµ quy ho¹ch thñy lîi
Khi ph¸t hiÖn nh÷ng m©u thuÉn, nh÷ng thiÕu sãt cÇn cã kh¶o s¸t bæ sung hoÆc x¸c
minh l¹i ®Ó chØnh lý kÞp thêi.
d) LËp b¸o c¸o
S¾p xÕp tµi liÖu, hoµn chØnh hå s¬, viÕt b¸o c¸o vÒ kÕt qu¶ kh¶o s¸t. B¸o c¸o kh¶o s¸t
cÇn ph¶i chó träng nªu râ ®−îc nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n sau ®©y:
- §¸nh gi¸ chÊt l−îng tµi liÖu: Nguån gèc cña tµi liÖu, møc ®é tin cËy, nÕu tµi liÖu lµ
tµi liÖu tham kh¶o tõ khu vùc t−¬ng tù, hoÆc sö dông c¸c chØ tiªu suy réng cÇn ph¶i ®−îc
ghi chó râ rµng.
- C¸c ph−¬ng ph¸p kh¶o s¸t, ®iÒu tra ®−îc ¸p dông cho mçi lo¹i tµi liÖu ®ång thêi ghi
râ thêi gian kh¶o s¸t ®o ®¹c, ®iÒu kiÖn tiÕn hµnh kh¶o s¸t vµ nh÷ng t×nh h×nh ®Æc biÖt x¶y
ra trong khi ®o ®¹c kh¶o s¸t.
- Nãi râ nh÷ng h¹n chÕ, nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i trong qu¸ tr×nh kh¶o s¸t, ®Ò xuÊt
nh÷ng kiÕn nghÞ trong c«ng t¸c kh¶o s¸t ë nh÷ng ®ît tiÕp theo.
- Trªn quan ®iÓm kh¶o s¸t thu thËp tµi liÖu c¬ b¶n, nªu nh÷ng ý kiÕn s¬ bé vÒ c¸c
ph−¬ng ¸n quy ho¹ch, nghiªn cøu kh¶ thi, thiÕt kÕ, thi c«ng… hÖ thèng thuû lîi ë khu vùc
®Ó c¸c c¬ quan h÷u quan nghiªn cøu tham kh¶o.
11.2. Néi dung vµ c¸c nguyªn t¾c chung cña quy ho¹ch thuû lîi
11.2.1. C¸c kh¸i niÖm chung
Quy ho¹ch thñy lîi lµ mét c«ng t¸c nghiªn cøu sù t−¬ng quan gi÷a quy luËt biÕn ®æi
vµ kh¶ n¨ng cña tµi nguyªn n−íc víi yªu cÇu cÊp tho¸t n−íc cña c¸c ngµnh kinh tÕ nh»m ®Ò
xuÊt c¸c ph−¬ng ¸n vµ lùa chän ®−îc ph−¬ng ¸n tèi −u vÒ:
- Nguån n−íc vµ khu nhËn n−íc tiªu.
- BiÖn ph¸p c«ng tr×nh ®Çu mèi vµ ph−¬ng ¸n bè trÝ c«ng tr×nh ®Çu mèi.
- Bè trÝ hÖ thèng dÉn n−íc vµ c¸c c«ng tr×nh trªn hÖ thèng.
Nh»m tËn dông mét c¸ch triÖt ®Ó tµi nguyªn n−íc ®Ó tho¶ m·n tèt nhÊt c¸c yªu cÇu vÒ
n−íc cña c¸c ngµnh kinh tÕ, ®ång thêi, h¹n chÕ ®Õn møc tèi thiÓu nh÷ng t¸c h¹i do n−íc
g©y ra nh− lò lôt, óng ngËp, xãi mßn ®Êt... ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, æn ®Þnh vµ n©ng cao
®êi sèng cña nh©n d©n trong khu vùc. MÆt kh¸c ph¶i b¶o vÖ m«i tr−êng sinh th¸i cña khu
vùc, ph¸t triÓn nguån n−íc mét c¸ch bÒn v÷ng. Quy ho¹ch thuû lîi thùc chÊt lµ mét quy
ho¹ch mang tÝnh tæng hîp.
Tïy vµo quy m« vµ tÝnh chÊt cña khu vùc ®−îc quy ho¹ch mµ quy ho¹ch thuû lîi
th−êng chia ra nhiÒu lo¹i:
- Quy ho¹ch thuû lîi ®−îc tiÕn hµnh trªn ph¹m vi toµn l−u vùc cña mét con s«ng hoÆc
mét con suèi (nh¸nh s«ng) ®−îc gäi lµ quy ho¹ch l−u vùc s«ng. Quy ho¹ch l−u vùc th−êng
®−îc chia thµnh quy ho¹ch l−u vùc s«ng lín, quy ho¹ch l−u vùc s«ng võa vµ nhá.
- 354 Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng thñy lîi
+ Quy ho¹ch l−u vùc s«ng võa vµ nhá lµ quy ho¹ch l−u vùc s«ng cã diÖn tÝch l−u vùc
F < 10000km2 thÝ dô nh− quy ho¹ch l−u vùc s«ng Phã §¸y, quy ho¹ch l−u vùc s«ng
TÝch… L−u vùc s«ng cµng nhá c¸c vÊn ®Ò liªn quan cµng Ýt, v× thÕ møc ®é phøc t¹p còng
nhá h¬n so víi quy ho¹ch c¸c s«ng lín.
HÖ thèng thñy lîi
®ång b»ng s«ng hång
H×nh 11.1: HÖ thèng thñy lîi ®ång b»ng s«ng Hång [2]
- 355
Ch−¬ng 11 - Kh¶o s¸t vµ quy ho¹ch thñy lîi
H×nh 11.2: HÖ thèng thñy lîi ®ång b»ng s«ng Cöu Long [2]
- 356 Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng thñy lîi
H×nh 11.3: HÖ thèng thñy lîi Nam M¨ng ThÝt [2]
- Ch−¬ng 11 - Kh¶o s¸t vµ quy ho¹ch thñy lîi
H×nh 11.4: HÖ thèng thñy lîi §ång Th¸p M−êi [2]
357
- 358 Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng thñy lîi
+ Quy ho¹ch l−u vùc s«ng lín lµ quy ho¹ch l−u vùc cña c¸c s«ng lín víi diÖn tÝch l−u
vùc F > 10000km2 thÝ dô nh− quy ho¹ch l−u vùc s«ng §ång Nai, quy ho¹ch l−u vùc s«ng
C¶, quy ho¹ch l−u vùc s«ng §µ, quy ho¹ch l−u vùc s«ng Hång, quy ho¹ch l−u vùc s«ng
MªK«ng...
Quy ho¹ch l−u vùc còng cã thÓ tiÕn hµnh trong tõng bé phËn cña mét l−u vùc s«ng lín
nµo ®Êy, thÝ dô quy ho¹ch tæng thÓ ®ång b»ng s«ng Hång (Master Plan of Hong River Delta).
Quy ho¹ch l−u vùc lµ quy ho¹ch lÊy ph¹m vi toµn bé l−u vùc cña mét con s«ng, hoÆc
l−u vùc cña mét nh¸nh s«ng lµm ®èi t−îng quy ho¹ch v× thÕ th−êng lµ quy ho¹ch tæng thÓ
l−u vùc.
- Quy ho¹ch thuû lîi ®−îc tiÕn hµnh trªn mét khu vùc ®−îc giíi h¹n bëi ®iÒu kiÖn ®Þa
h×nh ®Þa m¹o hoÆc cã cïng mét ®Æc ®iÓm vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn hoÆc ®−îc giíi h¹n bëi ®Þa
d− hµnh chÝnh nh− mét tØnh, mét huyÖn, mét x·… th× ®−îc gäi lµ quy ho¹ch vïng. Quy
ho¹ch khu vùc cã thÓ bao gåm nhiÒu bé phËn l−u vùc cña c¸c con s«ng, suèi kh¸c nhau.
Trong khu vùc còng cã thÓ cã mét hÖ thèng thuû lîi hoÆc nhiÒu hÖ thèng thuû lîi hîp
thµnh. NÕu khu vùc chØ bao gåm mét hÖ thèng th× quy ho¹ch khu vùc cßn ®−îc gäi lµ quy
ho¹ch hÖ thèng thuû lîi.
ë ViÖt Nam bªn c¹nh viÖc tiÕn hµnh quy ho¹ch c¸c l−u vùc s«ng cßn tiÕn hµnh quy
ho¹ch vïng nh− quy ho¹ch khu vùc Nam M¨ng ThÝt (Trµ Vinh), quy ho¹ch khu tø gi¸c
Long Xuyªn, quy ho¹ch hÖ thèng thuû lîi Nam S«ng M·…
11.2.2. NhiÖm vô vµ néi dung cña quy ho¹ch thuû lîi
NhiÖm vô cña quy ho¹ch thuû lîi cho mét khu vùc lµ ®Ò ra ®−îc chiÕn l−îc ph¸t triÓn
thuû lîi vµ c¸c b−íc ®i trong viÖc thùc hiÖn chiÕn l−îc ®ã nh»m ph¸t triÓn nguån n−íc mét
c¸ch bÒn v÷ng phôc vô cho môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cho khu vùc. §Ó thùc hiÖn
®−îc nhiÖm vô ®ã, quy ho¹ch thuû lîi bao gåm nh÷ng néi dung cô thÓ sau ®©y:
1. X¸c ®Þnh ®èi t−îng cña quy ho¹ch
Tr−íc khi lµm quy ho¹ch thuû lîi cho mét vïng hay mét l−u vùc nµo ®ã cÇn nghiªn
cøu, ph©n tÝch toµn diÖn c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ x· héi cña vïng ®ã. T×m hiÓu tiÒm
n¨ng tµi nguyªn n−íc, x¸c ®Þnh thÕ m¹nh vµ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ c¸c yªu
cÇu ®èi víi nguån n−íc, ®ång thêi còng x¸c ®Þnh ®−îc kh¶ n¨ng c¸c thiªn tai cã thÓ xÈy ra
g©y thiÖt h¹i vµ c¶n trë qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña khu vùc, tõ ®ã x¸c ®Þnh râ c¸c ®èi t−îng
cña quy ho¹ch. Nh×n chung quy ho¹ch thuû lîi cã môc tiªu lµ sinh lîi vµ trõ h¹i, nh−ng
trong qu¸ tr×nh quy ho¹ch thuû lîi ph¶i gi¶i quyÕt mèi quan hÖ cña nhiÒu vÊn ®Ò cã liªn
quan vµ lu«n lu«n n¶y sinh ra nh÷ng m©u thuÉn. V× thÕ, sau khi ®· x¸c ®Þnh ra c¸c ®èi
t−îng ph¶i ®Þnh râ ph−¬ng ch©m còng nh− nguyªn t¾c cho ®ît quy ho¹ch, chñ yÕu lµ lµm
s¸ng tá mèi quan hÖ gi÷a c¸c ®èi t−îng bao gåm nh÷ng ®èi t−îng chñ yÕu, nh÷ng ®èi
t−îng thø yÕu vµ nh÷ng ®èi t−îng mang tÝnh kÕt hîp, tõ ®ã ®Ò ra ý ®å vµ nhiÖm vô chiÕn
l−îc cho c«ng t¸c thuû lîi cña khu vùc nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi vµ b¶o vÖ m«i
tr−êng. C¸c ®èi t−îng chñ yÕu trong quy ho¹ch thñy lîi bao gåm:
- 359
Ch−¬ng 11 - Kh¶o s¸t vµ quy ho¹ch thñy lîi
a) Phßng lò
- Ph©n tÝch ®iÒu kiÖn n−íc lò nh−: Lo¹i h×nh lò, nguyªn nh©n h×nh thµnh lò, c¸c ®Æc
tr−ng cña lò: §Ønh, l−îng, ®−êng qu¸ tr×nh lò øng víi c¸c tÇn suÊt.
- X¸c ®Þnh tiªu chuÈn phßng lò: Tuú vµo tõng vïng, møc ®é ph¸ ho¹i cña lò vµ yªu cÇu
phßng lò mµ chän ra c¸c tiªu chuÈn phßng lò cho thÝch hîp.
-§Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p phßng lò nh− biÖn ph¸p c«ng tr×nh, biÖn ph¸p n«ng nghiÖp,
biÖn ph¸p l©m nghiÖp n«ng l©m nghiÖp, thuû lîi.
-¦íc tÝnh hiÖu Ých kinh tÕ cña c«ng t¸c phßng lò, lîi Ých do c¸c biÖn ph¸p phßng lò
mang l¹i bao gåm sù gi¶m thÊp nh÷ng thiÖt h¹i do lò g©y ra.
b) Phßng chèng óng
- Ph©n tÝch t×nh h×nh óng, nguyªn nh©n g©y óng, khoanh vïng óng, ph©n tÝch c¸c ®iÒu
kiÖn tù nhiªn ë vïng óng nh− khÝ t−îng thuû v¨n, ®Þa h×nh, ®Þa m¹o, nh÷ng kh¶ n¨ng tiªu
tho¸t óng.
- X¸c ®Þnh tiªu chuÈn chèng óng.
- §Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p phßng chèng óng nh− khoanh vïng, ®Þnh h−íng tiªu tho¸t vµ bè
trÝ c¸c c«ng tr×nh vµ hÖ thèng kªnh m−¬ng tiªu óng. Ngoµi ra cã nh÷ng biÖn ph¸p kÕt hîp nh−
ch¨n nu«i thuû s¶n, tr÷ n−íc ®Ó t−íi hoÆc t¹o c¶nh quan phôc vô cho dÞch vô du lÞch.
- ¦íc tÝnh hiÖu Ých kinh tÕ cña biÖn ph¸p phßng chèng óng.
c) CÊp n−íc cho t−íi
- Ph©n tÝch vÒ t×nh h×nh nguån n−íc, −íc tÝnh yªu cÇu n−íc, tÝnh to¸n c©n b»ng n−íc
trªn c¬ së ph©n vïng thuû lîi, c¸c ph−¬ng ¸n nguån n−íc vµ ph©n c«ng phô tr¸ch.
- §Ò xuÊt c¸c ph−¬ng ¸n vÒ biÖn ph¸p c«ng tr×nh ®Çu mèi, vÞ trÝ vµ bè trÝ hÖ thèng
kªnh m−¬ng vµ c«ng tr×nh trªn kªnh ®Ó dÉn n−íc vÒ khu t−íi.
- ¦íc tÝnh hiÖu Ých kinh tÕ trong quy ho¹ch t−íi.
d) CÊp, tho¸t n−íc cho sinh ho¹t vµ c«ng nghiÖp
- Ph©n tÝch vÒ t×nh h×nh nguån n−íc, −íc tÝnh yªu cÇu n−íc sinh ho¹t vµ c«ng
nghiÖp, tÝnh to¸n c©n b»ng n−íc, bè trÝ c«ng tr×nh vµ hÖ thèng ®−êng èng kªnh m−¬ng
cÊp tho¸t n−íc.
- ¦íc tÝnh hiÖu Ých cña hÖ thèng cÊp tho¸t n−íc.
e) Ph¸t ®iÖn
- Ph©n tÝch ®¸nh gi¸ nguån thuû n¨ng, tÝnh to¸n yªu cÇu vÒ ®iÖn n¨ng ®Ó ph¸t triÓn c¸c
ngµnh kinh tÕ.
- Ph©n tÝch nguån ®iÖn n¨ng vµ m¹ng l−íi ®iÖn ®· cã. Ph©n phèi vµ tÝnh c©n b»ng gi÷a
yªu cÇu vµ kh¶ n¨ng hiÖn t¹i.
- 360 Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng thñy lîi
- Chän tÇn suÊt b¶o ®¶m.
- §Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p c«ng tr×nh vµ m¸y mãc thiÕt bÞ ®Ó khai th¸c nguån thuû n¨ng,
bè trÝ m¹ng l−íi ®iÖn trªn c¬ së kÕt hîp víi m¹ng l−íi ®iÖn ®· cã.
- TÝnh to¸n hiÖu Ých kinh tÕ.
f) Gi÷ ®Êt, gi÷ n−íc chèng xãi mßn b¶o vÖ m«i tr−êng
- Ph©n tÝch ®iÒu kiÖn tù nhiªn ®Þa h×nh, ®Þa m¹o, khÝ t−îng thuû v¨n, ®Êt ®ai, th¶m phñ
cña khu vùc. Ph©n tÝch nguyªn nh©n vµ nh÷ng nh©n tè ¶nh h−ëng tíi vÊn ®Ò xãi mßn, møc
®é xãi mßn trong khu vùc.
- X¸c ®Þnh c¸c yªu cÇu vÒ ®iÒu tiÕt dßng ch¶y vµ chèng xãi mßn nh»m b¶o vÖ m«i
tr−êng.
- §Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p chèng xãi mßn bao gåm nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ, nh÷ng biÖn
ph¸p tæng hîp, bè trÝ m« h×nh hÖ thèng gi÷ ®Êt, gi÷ n−íc chèng xãi mßn.
- ¦íc tÝnh hiÖu Ých cña c¸c biÖn ph¸p gi÷ ®Êt gi÷ n−íc chèng xãi mßn.
Ngoµi c¸c ®èi t−îng c¬ b¶n trªn trong quy ho¹ch thuû lîi cßn cã c¸c ®èi t−îng kh¸c
nh− giao th«ng thuû, c¶i t¹o ®Êt, ch¨n nu«i thuû s¶n…
2. Ph©n vïng quy ho¹ch
§Ó cã thÓ ph©n tÝch, nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò trong quy ho¹ch thuû lîi mét c¸ch chi tiÕt
vµ cô thÓ nh»m ®−a ra ®−îc nh÷ng gi¶i ph¸p hîp lý. Trong quy ho¹ch l−u vùc s«ng còng
nh− quy ho¹ch vïng, ®Æc biÖt trong tr−êng hîp ph¹m vi quy ho¹ch lín ng−êi ta th−êng tiÕn
hµnh ph©n thµnh nh÷ng tiÓu vïng quy ho¹ch. ViÖc ph©n vïng quy ho¹ch th−êng dùa trªn
c¸c c¬ së sau ®©y:
- §Æc ®iÓm cña ®èi t−îng quy ho¹ch;
- §Æc ®iÓm vÒ ®Þa h×nh ®Þa m¹o;
- §Æc ®iÓm vÒ khÝ t−îng thuû v¨n;
- §Æc ®iÓm vÒ ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi.
VÝ dô: Khi quy ho¹ch t−íi tiªu cho mét khu vùc, dùa vµo t×nh h×nh ®Þa h×nh, ®Þa m¹o,
dùa vµo c¸c ®iÒu kiÖn cña c¸c nguån n−íc, c¸c diÖn tÝch cÇn t−íi; c¸c khu nhËn n−íc tiªu,
h−íng tiªu n−íc, c¸c diÖn tÝch yªu cÇu tiªu... mµ cã thÓ ph©n thµnh c¸c tiÓu vïng t−íi, tiÓu
vïng tiªu vµ cã thÓ s¬ bé ph©n c«ng phô tr¸ch cña c¸c nguån n−íc hoÆc c¸c khu nhËn n−íc
tiªu, tõ ®ã ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt còng nh− gi¶i quyÕt c¸c mèi liªn quan gi÷a c¸c
tiÓu vïng nh»m ®−a ra gi¶i ph¸p mang tÝnh thèng nhÊt cho toµn khu vùc.
3. LËp quy ho¹ch tæng hîp
Trªn c¬ së x¸c ®Þnh ®−îc c¸c ®èi t−îng vµ mèi t−¬ng quan gi÷a chóng víi nhau chóng
ta b¾t ®Çu nghiªn cøu nh÷ng biÖn ph¸p thuû lîi nh»m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trõ h¹i vµ lµm lîi
cho c¸c ®èi t−îng. C¸c biÖn ph¸p ®−a ra tuú vµo tõng ®èi t−îng mµ cã møc ®é tho¶ m·n
kh¸c nhau nh−ng vÉn ph¶i b¶o ®¶m tËn dông tèi ®a c¸c nguån n−íc nh»m tho¶ m·n cao
- 361
Ch−¬ng 11 - Kh¶o s¸t vµ quy ho¹ch thñy lîi
nhÊt yªu cÇu vÒ n−íc cña c¸c ®èi t−îng vµ gi¶m ®Õn møc thÊp nhÊt c¸c t¸c h¹i do n−íc g©y
nªn ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë khu vùc mét c¸ch toµn diÖn. Sau khi ®· ®−a ra ®−îc
nh÷ng biÖn ph¸p thuû lîi chóng ta còng ph¶i ®Ò xuÊt kÕ ho¹ch x©y dùng hÖ thèng thuû lîi
®Ó thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®ã. Nãi mét c¸ch kh¸c lËp quy ho¹ch tæng hîp cã nghÜa lµ ®−a
ra c¸c gi¶i ph¸p c«ng tr×nh còng nh− phi c«ng tr×nh nh»m tËn dông mäi nguån n−íc ®Ó lµm
lîi nh− cÊp n−íc cho sinh ho¹t, cho c«ng nghiÖp, cho t−íi, ch¨n nu«i gia sóc, nu«i trång
thuû s¶n, n−íc cho ph¸t ®iÖn cho giao th«ng thuû cho c¶i t¹o m«i tr−êng… c¸c biÖn ph¸p
thuû lîi ®ã còng ph¶i ng¨n chÆn vµ gi¶m ®Õn møc tèi ®a nh÷ng t¸c h¹i cña n−íc g©y ra nh−
lò lôt, óng ngËp, xãi mßn ®Êt…
4. TÝnh to¸n c©n b»ng n−íc
Trªn c¬ së quy ho¹ch tæng hîp tiÕn hµnh tÝnh to¸n c©n b»ng n−íc gi÷a nguån n−íc vµ
yªu cÇu n−íc cña c¸c ®èi t−îng ë nh÷ng tiÓu vïng kh¸c nhau trong khu vùc nh»m gi¶i
quyÕt m©u thuÉn gi÷a cung vµ cÇu, ®iÒu hoµ gi÷a c¸c ®èi t−îng, gi÷a c¸c vïng ®Ó ®−a ra
ph−¬ng ¸n ph©n phèi nguån n−íc hîp lý nhÊt. TÝnh to¸n c©n b»ng n−íc lµ néi dung tÝnh
to¸n c¬ b¶n cña quy ho¹ch vµ còng hÕt søc phøc t¹p.
§Ó tÝnh to¸n c©n b»ng n−íc tr−íc tiªn ph¶i tÝnh to¸n ®−îc kh¶ n¨ng c¸c nguån n−íc
bao gåm c¸c nguån n−íc mÆt vµ n−íc ngÇm. B»ng c¸c ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n thuû v¨n
hoÆc c¸c tµi liÖu ®o ®¹c trùc tiÕp ph¶i −íc l−îng ®−îc tæng l−îng dßng ch¶y mÆt còng nh−
tr÷ l−îng n−íc ngÇm vµ kh¶ n¨ng cung cÊp cña chóng, ®ång thêi ph¶i x¸c ®Þnh quy luËt
ph©n bè cña chóng theo thêi gian. Khi tÝnh to¸n nguån n−íc còng ph¶i xÐt ®Õn nh÷ng t¸c
®éng cña con ng−êi lµm thay ®æi c¸c quy luËt cña nguån n−íc hiÖn t¹i còng nh− trong
t−¬ng lai. TiÕp ®Õn ph¶i x¸c ®Þnh ®−îc yªu cÇu vÒ cÊp, tho¸t n−íc cña c¸c ®èi t−îng ë c¸c
tiÓu vïng kh¸c nhau trong khu vùc vµ tiÕn hµnh tÝnh to¸n c©n b»ng n−íc gi¶i quyÕt m©u
thuÉn vÒ nhu cÇu víi kh¶ n¨ng, gi÷a nhu cÇu n−íc cña c¸c ®èi t−îng gi÷a c¸c tiÓu vïng,
gi÷a hiÖn t¹i vµ t−¬ng lai. TÝnh to¸n c©n b»ng n−íc ph¶i lÊy nguyªn t¾c lîi dông tæng hîp
nh»m dung hoµ c¸c m©u thuÉn ®iÒu phèi nguån n−íc mét c¸ch hîp lý nhÊt.
5. Ph©n tÝch so s¸nh chän ph−¬ng ¸n bè trÝ c«ng tr×nh ®Çu mèi, hÖ thèng dÉn n−íc
vµ c¸c c«ng tr×nh trªn hÖ thèng
Tõ ph−¬ng ¸n ®iÒu phèi vµ sö dông nguån n−íc chóng ta bè trÝ cô thÓ vÞ trÝ, biÖn ph¸p
c«ng tr×nh ®Çu mèi, bè trÝ hÖ thèng kªnh m−¬ng vµ h×nh thøc, vÞ trÝ c¸c c«ng tr×nh trªn
kªnh. Trong qu¸ tr×nh ®Ò xuÊt cã thÓ cã nhiÒu ph−¬ng ¸n ph¶i ph©n tÝch ®Ó chän ra mét sè
ph−¬ng ¸n cã tÝnh kh¶ thi cao, cã nhiÒu −u viÖt trong viÖc ®¸p øng môc tiªu vµ yªu cÇu ®·
®−îc ®Æt ra cho dù ¸n quy ho¹ch ®Ó tiÕn hµnh tÝnh to¸n kinh tÕ vµ chän ph−¬ng ¸n tèt nhÊt
cho khu vùc.
6. ¦íc tÝnh kinh tÕ cña dù ¸n
TÝnh to¸n mét c¸ch kh¸i qu¸t khèi l−îng x©y dùng vµ tæng vèn ®Çu t− cho dù ¸n quy
ho¹ch, nh÷ng lîi Ých mang l¹i tõ dù ¸n tõ ®ã s¬ bé −íc tÝnh hiÖu Ých kinh tÕ mµ dù ¸n ®em
l¹i, tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu kinh tÕ cña c¸c ph−¬ng ¸n quy ho¹ch, so s¸nh tÝnh kinh tÕ cña
ph−¬ng ¸n quy ho¹ch, chän ph−¬ng ¸n quy ho¹ch thuû lîi tèi −u vÒ kinh tÕ vµ kü thuËt cho
khu vùc.
- 362 Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng thñy lîi
7. §Ò xuÊt tiÕn tr×nh thùc hiÖn quy ho¹ch vµ chän c¸c c«ng tr×nh ®ît ®Çu
Dùa trªn hiÖn tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ cña khu vùc vµ cña ®Êt n−íc, c¨n cø vµo kh¶
n¨ng cung øng nguån vèn vµ khèi l−îng x©y dùng cña dù ¸n. Ph©n tÝch møc ®é cÊp thiÕt,
tÝnh hiÖu qu¶ vµ mèi quan hÖ t−¬ng hç gi÷a c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh chóng ta ®Ò xuÊt thêi
gian thùc hiÖn toµn bé dù ¸n vµ ph©n chia c¸c giai ®o¹n thùc hiÖn dù ¸n, thèng kª c¸c h¹ng
môc c«ng tr×nh vµ khèi l−îng cÇn thùc hiÖn trong mçi giai ®o¹n vµ chän c¸c h¹ng môc
c«ng tr×nh x©y dùng ®ît ®Çu, tõ ®ã lËp tiÕn tr×nh thùc hiÖn dù ¸n.
8. §¸nh gi¸ nh÷ng t¸c ®éng m«i tr−êng cña dù ¸n
Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Ò xuÊt c¸c ph−¬ng ¸n quy ho¹ch thuû lîi chóng ta ph¶i
chó ý nh÷ng t¸c ®éng ®Õn m«i tr−êng cña dù ¸n ®Ó cã c¬ së so s¸nh vµ chän ph−¬ng ¸n quy
ho¹ch cho khu vùc.
Tuy nhiªn, khi dù ¸n ®−îc thùc hiÖn, c¸c yÕu tè m«i tr−êng cña khu vùc sÏ thay ®æi,
®ã lµ c¸c t¸c ®éng cña dù ¸n ®Õn m«i tr−êng. VÝ dô khi khu vùc quy ho¹ch ®−îc x©y dùng
c¸c hå chøa n−íc ®Ó t−íi, bªn c¹nh nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn m«i tr−êng nh− lµm thay
®æi quy luËt ph©n phèi dßng ch¶y mÆt trong n¨m, lµm t¨ng ®é Èm cña khu vùc t¹o ®iÒu
kiÖn thuËn tiÖn cho th¶m phñ ph¸t triÓn nh− rõng vµ c¸c lo¹i c©y trång n«ng nghiÖp... dù ¸n
còng cã nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn m«i tr−êng nh− lµm c¹n kiÖt dßng ch¶y cña c¸c s«ng
suèi ë h¹ l−u, mùc n−íc ngÇm ë mét sè vïng thuéc h¹ l−u sÏ bÞ h¹ thÊp… V× vËy viÖc ph©n
tÝch, ®¸nh gi¸ nh÷ng t¸c ®éng ®Õn m«i tr−êng cña dù ¸n lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Néi dung cña
viÖc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng cña dù ¸n bao gåm:
- §¸nh gi¸ ®−îc hiÖn tr¹ng m«i tr−êng tù nhiªn, m«i tr−êng sinh th¸i, m«i tr−êng kinh
tÕ x· héi cña khu vùc tr−íc khi cã dù ¸n.
- Ph©n tÝch ®¸nh gi¸ ®−îc nh÷ng thay ®æi c¸c yÕu tè m«i truêng trong khu vùc sau khi
cã dù ¸n bao gåm c¶ m«i tr−êng tù nhiªn nh− ®Êt, n−íc, kh«ng khÝ, m«i tr−êng sinh th¸i
nh− ®éng vËt hoang d·, rõng, th¶m phñ... vµ m«i tr−êng kinh tÕ x· héi nh− vÊn ®Ò di d©n,
thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ, nghÒ nghiÖp...
- §¸nh gi¸ ®−îc nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc vµ tiªu cùc cña dù ¸n ®Õn m«i tr−êng trong
qu¸ tr×nh x©y dùng c¸c c«ng tr×nh vµ sau khi hoµn thµnh dù ¸n, hÖ thèng thuû lîi ®−îc ®−a
vµo sö dông. §ång thêi ph©n lo¹i nh÷ng t¸c ®éng cã kh¶ n¨ng h¹n chÕ vµ nh÷ng t¸c ®éng
bÊt kh¶ kh¸ng.
- §Ò xuÊt ph−¬ng ¸n bè trÝ hÖ thèng quan s¸t, theo dâi nh÷ng diÔn biÕn cña c¸c yÕu tè
m«i tr−êng trong khu vùc.
- §Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p nh»m ph¸t huy nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc vµ h¹n chÕ nh÷ng t¸c
®éng tiªu cùc cña dù ¸n ®Õn m«i tr−êng tù nhiªn vµ m«i tr−êng kinh tÕ x· héi ë khu vùc.
11.2.3. C¸c nguyªn t¾c chung trong quy ho¹ch thuû lîi
§Ó ®¸p øng yªu cÇu sö dông hiÖu qu¶ nguån n−íc vµ h¹n chÕ ®Õn møc tèi ®a nh÷ng
t¸c h¹i do n−íc g©y ra th«ng qua hµng lo¹t c¸c biÖn ph¸p thuû lîi, khi lËp quy ho¹ch thuû
lîi cho mét khu vùc cÇn c¨n cø vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ ®Ó ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p kü thuËt vµ
phi kü thuËt cho phï hîp. Tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p cÇn
tu©n thñ mét sè nguyªn t¾c chung sau ®©y:
- 363
Ch−¬ng 11 - Kh¶o s¸t vµ quy ho¹ch thñy lîi
1. Tæng hîp lîi dông
Nh×n chung, khi sö dông tµi nguyªn thiªn nhiªn ®Ó phôc vô cho ph¸t triÓn kinh tÕ x·
héi ph¶i ®¶m b¶o ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt. Tµi nguyªn n−íc kh«ng chØ cã liªn quan mµ cßn lµ
nhu cÇu thiÕt yÕu cña nhiÒu ngµnh kinh tÕ. V× thÕ khi ph¸t triÓn nguån n−íc ë mét khu vùc
ph¶i tho¶ m·n ®−îc nhiÒu môc tiªu kh¸c nhau, sö dông nguån n−íc cho nhiÒu môc ®Ých.
Nãi mét c¸ch kh¸c mçi ph−¬ng ¸n quy ho¹ch, mét biÖn ph¸p thñy lîi ®−a ra ph¶i tho¶ m·n
nguyªn t¾c tæng hîp lîi dông. VÝ dô biÖn ph¸p x©y dông hå chøa võa sinh lîi lµ cÊp n−íc
t−íi, sinh ho¹t, ph¸t ®iÖn, vËn t¶i thuû, nu«i c¸ võa cã t¸c dông trõ h¹i nh− phßng lò, ®iÒu
tiÕt dßng ch¶y gi÷ ®Êt gi÷ n−íc, b¶o vÖ vµ c¶i thiÖn m«i tr−êng ë khu vùc. Tæng hîp lîi
dông lµ mét nguyªn t¾c v« cïng quan träng trong quy ho¹ch thuû lîi.
2. Ph¶i kÕt hîp gi÷a ®iÓm tuyÕn vµ diÖn, kÕt hîp gi÷a th−îng, trung vµ h¹ l−u
Quy ho¹ch thuû lîi cho mét khu vùc sÏ bao gåm nhiÒu tiÓu vïng, nhiÒu nh¸nh s«ng,
nhiÒu ®o¹n s«ng, nhiÒu ®iÓm mÊu chèt. C¸c biÖn ph¸p thuû lîi, c¸c c«ng tr×nh ë mçi vïng
®Òu cã liªn quan vµ cã ¶nh h−ëng qua l¹i ë nh÷ng møc ®é nhÊt ®Þnh, v× thÕ khi chóng ta
®−a ra mét ph−¬ng ¸n thuû lîi cho mét vïng ph¶i kÕt hîp gi÷a ®iÓm víi tuyÕn, gi÷a ®iÓm
víi diÖn, gi÷a th−îng l−u víi trung l−u vµ h¹ l−u. VÝ dô ®Ò xuÊt x©y dùng mét c«ng tr×nh
trªn s«ng ®Ó ®−a n−íc t−íi cho mét vïng nµo ®ã th× ph¶i xÐt ®Õn vÊn ®Ò ngËp lôt ë th−îng
l−u thÕ nµo, vÊn ®Ò dßng ch¶y cña s«ng ë h¹ l−u thay ®æi vµ ¶nh h−ëng tíi nguån n−íc cña
h¹ l−u ra sao, trªn tuyÕn s«ng h¹ l−u c¸c c«ng tr×nh kh¸c vµ giao th«ng thuû sÏ cã nh÷ng
¶nh h−ëng g×. C«ng tr×nh sÏ t−íi cho nh÷ng vïng nµo, tuyÕn kªnh dÉn n−íc sÏ ®i qua nh÷ng
®©u, kÕt hîp cÊp n−íc sinh ho¹t cho c¸c côm d©n c− vµ giao th«ng thuû nh− thÕ nµo…
3. KÕt hîp gi÷a c«ng tr×nh lín vµ c«ng tr×nh nhá
Do nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn nh− kh¶ n¨ng nguån n−íc, ®iÒu kiÖn x©y
dùng c«ng tr×nh, vÞ trÝ nh÷ng hé dïng n−íc… ®Ó khai th¸c nguån n−íc mét c¸ch hiÖu qu¶
vµ gi¶m bít khèi l−îng c«ng tr×nh, khi ®Ò xuÊt nh÷ng ph−¬ng ¸n quy ho¹ch ph¶i kÕt hîp
chÆt chÏ gi÷a c«ng tr×nh lín mang tÝnh chñ ®¹o vµ c¸c c«ng tr×nh nhá cã tÝnh hç trî, bæ
sung… VÝ dô hå chøa n−íc lín lµm nhiÖm vô t−íi cho hÇu hÕt diÖn tÝch yªu cÇu t−íi
trong khu vùc c¸c hå chøa nhá hoÆc c¸c ®Ëp d©ng, c¸c tr¹m b¬m phô tr¸ch t−íi nh÷ng
diÖn tÝch nhá côc bé cã ®Æc ®iÓm ®Þa h×nh riªng nÕu ®−a n−íc tõ c«ng tr×nh lín vÒ sÏ gÆp
nhiÒu khã kh¨n
4. Dïng nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó phôc vô cho mét môc tiªu hoÆc mét biÖn ph¸p ®Ó tho¶
m∙n nhiÒu môc tiªu kh¸c nhau
§Ó ®−a ra ®−îc c¸c gi¶i ph¸p thuû lîi nh»m sö dông nguån n−íc vµ trÞ thuû mét c¸ch
h÷u hiÖu, ngoµi viÖc lîi dông tæng hîp cã nghÜa mét biÖn ph¸p ®−a ra ®¸p øng ®−îc nhiÒu
môc tiªu kh¸c nhau, cßn cã tr−êng hîp ph¶i sö dông nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c nhau ®Ó gi¶i
quyÕt yªu cÇu cña mét ®èi t−îng. VÝ dô biÖn ph¸p x©y dùng hå chøa tho¶ m·n ®−îc c¸c
môc ®Ých cÊp n−íc t−íi, ph¸t ®iÖn, ch¨n nu«i thuû s¶n, phßng lò… nh−ng ®Ó phßng lò cho
mét vïng ph¶i dïng nhiÒu biÖn ph¸p nh− ®¾p ®ª bao, x©y dùng hå chøa lín nhá ë th−îng
l−u, trång rõng ®Çu nguån ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng ®iÒu tiÕt cña l−u vùc vµ ph¶i cã c¸c c«ng tr×nh
ph©n lò khi cÇn thiÕt.
nguon tai.lieu . vn
