Xem mẫu

  1. BỘ XÂY DỰNG TRƯỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ XÂY DỰNG GIÁO TRÌNH MÔ ĐUN: QUẤN DÂY MÁY ĐIỆN NGÀNH/NGHỀ: ĐIỆN CÔNG NGHIỆP, ĐIỆN DÂN DỤNG TRÌNH ĐỘ: CAO ĐẲNG Ban hành kèm theo Quyết định số:........ /QĐ-... ngày ………tháng...... năm…… của Hiệu trưởng Quảng Ninh, năm 2021 1
  2. TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo. Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm. 2
  3. LỜI GIỚI THIỆU Giáo trình Quấn dây máy điện được biên soạn theo chương trình khung của nghề Điện công nghiệp đã được thông qua. Nội dung các bài thực hành được xây dựng sát với thực tế. Các kỹ năng được mô tả và hướng dẫn cụ thể, dễ hiểu phù hợp với đối tượng học sinh học nghể Khi biên soạn giáo trình này chúng tôi đã bám sát vào chương trình khung đã được xây dựng và nhận thấy tầm quan trọng của môn học Bảo dưỡng, sửa chữa động cơ điện cơ bản là môn học thực hành chuyên môn đầu tiên trong toàn bộ chương trình học Nội dung của giáo trình được biên soạn với thời gian là 60 tiết bao gồm: Bài 1: Quấn dây MBA cảm ứng 1 pha Bài 2: Quấn dây quạt bàn Bài 3: Quấn dây quạt trần Bài 4: Quấn dây máy bơm nước một pha Trong quá trình biện soạn giáo trình này với sự đóng góp những ý kiến quý báu từ các thầy cô trong khoa Điện- Điện tử và các thầy, cô đồng nghiệp tôi đã cố gắng để đưa những phần kiến thức phù hợp và kỹ năng cần thiết cho người học. Tuy nhiên không tránh khỏi những thiếu xót. Rất mong sự đóng góp ý kiến từ các thầy cô để giáo trình được hoàn thiện hơn Quảng Ninh , ngày……tháng……năm……… Tham gia biên soạn Chủ biên: Vũ Thị Thơ 3
  4. MỤC LỤC TRANG 1.LỜI GIỚI THIỆU ............................................................................................................. 3 2. BÀI 1: QUẤN DÂY MBA CẢM ỨNG 1 PHA .............................................................6 3. BÀI 2: QUẤN DÂY QUẠT BÀN ................................................................................ 20 4. BÀI 3: QUẤN DÂY QUẠT TRẦN .............................................................................. 32 5.BÀI 4: QUẤN DÂY MÁY BƠM NƯỚC MỘT PHA ................................................... 38 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................................60 4
  5. GIÁO TRÌNH MÔN HỌC/MÔ ĐUN Tên mô đun: QUẤN DÂY MÁY ĐIỆN Mã mô đun: MĐ25 I. Vị trí, tính chất của mô đun: - Vị trí: Mô đun được bố trí học song song với các mô đun: Điện tử công suất, Vẽ thiết kế điện... - Tính chất: Là mô đun chuyên môn của nghề. II. Mục tiêu mô đun: - Kiến thức: + Trình bày được các yêu cầu kỹ thuật, quy trình thực hiện quấn lại bộ dây máy biến áp, quạt bàn, quạt trần, động cơ bơm nước. + Phân tích được một số sai phạm trong quá trình thực hiện quấn lại bộ dây máy biến áp, quạt bàn, quạt trần, động cơ bơm nước. - Kỹ năng: + Thực hiện quấn lại bộ dây máy biến áp, quạt bàn, quạt trần, động cơ bơm nước đúng quy trình đảm bảo yêu cầu kỹ thuật. + Sửa chữa đƣợc một số sai sai phạm trong quá trình thực hiện quấn lại bộ dây máy biến áp, quạt bàn, quạt trần, động cơ bơm nước. - Năng lực tự chủ và trách nhiệm: Củng cố khả năng làm việc độc lập, rèn luyện khả năng làm việc nhóm, khả năng hướng dẫn, đánh giá công việc được giao. III. Nội dung mô đun: 5
  6. BÀI 1: QUẤN DÂY MBA CẢM ỨNG MỘT PHA 1. Mục tiêu của bài: - Kiến thức: Trình bày được quy trình lấy mẫu, làm khuôn, quấn dây hoàn thiện máy biến áp cảm ứng 1 pha; phân tích được một số sai phạm thường gặp. - Kỹ năng: Thực hiện quấn lại bộ dây máy biến áp cảm ứng 1 pha đúng quy trình đảm bảo yêu cầu kỹ thuật.. - Năng lực tự chủ và trách nhiệm: Rèn luyện sự nghiêm túc, tích cực, chủ động, tuân thủ quy tắc an toàn trong quá trình luyện tập. 2. Nội dung bài: Dụng cụ và vật tư: a. Dụng cụ Cho 1 nhóm (3 sinh viên): STT Dụng cụ Đơn vị Số lượng Ghi chú 1 Kéo cắt giấy Cái 1 2 Dao con Cái 1 3 Thước lá Cái 1 4 Bàn quấn Cái 1 5 Kìm Cái 1 6 Vít Túi 5 7 Tuốc nô vít Cái 1 8 Búa Cái 1 b. Vật tư STT Vật tư Đ Số Ghi chú ơn vị lượng 1 Lõi thép máy biến áp cảm ứng Cái 1 2 Giấy lót cách điện Mét 0.5 3 Dây đồng Φ 0,18; Φ 0,21 Kg 0.15 6
  7. 4 Dây đồng Φ 0,4 ; 0,5 Kg 0.1 5 Sơn tẩm cách điện Lít 0.1 Nội dung bài học: 2.1. Lấy mẫu, làm khuôn a. Đo kích thước lõi thép từ để tính toán số liệu dây quấn và tính toán gia công khuôn quấn dây (hình vẽ). Hình 1.1:. Kích thước cơ bản của lõi thép Hình 1.2: Kính thước ngoài lõi thép Tất cả các kích thước đều dùng thước cặp để đo và đơn vị tính thống nhất là (cm). Có thể sử dụng thước lá song phép đo phải tương đối chính xác, tiết diện trj quấn dây SFc = (a x b) [cm2]. Việc tính toán số liệu dây quấn máy biến áp đã được nêu ở trên. b. Khai triển kích thước trên giấy cách điện : như hình vẽ 7
  8. Hình 1.3: Khai triển kích thước thân khuôn - Thân khuôn: - Nắp khuôn: Hình 1.4: Khai triển kích thước nắpkhuôn Chú ý: ∆ = 1,5 ÷3mm là hệ số được chọn sao cho khuôn không rộng hoặc hẹp quá * Cắt và tạo khuôn máy biến áp Thân khuôn Nắp khuôn Tạo khuôn Hình 1.5: Cắt và tạo khuôn máy biến áp - Cắt theo nét đứt và gấp theo nét liền và dán để hình thành thân và nắp khuôn để tạo thành khuôn máy biến áp. c. Thử khuôn: Khuôn phải vuông thành sắc cạnh. Thân khuôncó chiều a, b rộng hơn thân lõi thép từ 1,5 đến 3 mm. Nắp khuôn có c nhỏ hơn nắp lõi thép từ 1,5 đến 3 mm. Chiều 8
  9. cao khuôn có chiều h thấp hơn h lõi thép từ 1,5 đến 3 mm là đặt yêu cầu nếu không phải chỉnh sửa lại. d. Gia công khuôn quấn dây: Khung quấn dây máy biến áp được làm bằng bìa cách điện hoặc gỗ có độ dầy phù hợp, tuỳ theo kích cỡ máy ; lấy tấm đệm cách điện đã chọn, dùng thước và bút hoặc mũi vạch dấu vẽ các kích thước lên tấm cách điện đó để sau gia công cho chính xác. - Khuôn nhựa: Được đúc sẵ n theo công suất và kích thước của lõi thép như hình sau: + a: Độ rộng bản + b: Chiều dày xếp tôn + c : Độ rộng cửa sổ + h : Chiều cao cửa sổ Hình 1.6: Khuôn nhựa dùng quấn dây và phương pháp ghép lõi thép từ khuôn 9
  10. Hình 1.7: Phương pháp thực hiện làm khuôn bằng giấy cách điện Sau đó dùng đục sắc, búa, kê lên mặt gỗ kê phẳng (nếu tấm dầy) hoặc dùng kéo (nếu tấm mỏng) cắt bỏ phần cắt bỏ ; Cắt rời các mặt a và b (nếu tấm dầy) hoặc chỉ "xấu đợm" nhẹ theo đường vạch dấu thẳng đứng (nếu tấm mỏng, mềm) và ghép hoặc uốn tạo thành thân khung. Kiểm tra lại các kích thước trong lòng thân khung: akhung > aFe một chút, bkhung > bFe (chỉ lớn hơn một chút) ; hkhung < hFe (nhở hơn 2 mm đối với máy nhỏ và đến 5mm đối với máy lớn). Ghép thân và mặt ốp tạo thành khung, chú ý không làm dập gẫy hoặc biến dạng các phần mộng đỡ, mộng ghép. Dùng keo dính tốt gắn các mộng ghép cho chắc chắn. Hình 1.8: Khuôn quấn dây sau khi được lắp ghép hoàn chỉnh trên trục của tay quấn dây 10
  11. Hình 1.9: Vị trí bắt đầu quấn dây sau khi lắp khuôn quấn dây lên bàn quấn + Quấn trên 2 trụ thì gia công hai khung. + Khung ghép chắc chắn, các mặt căng phẳng không "xiên vặn". + Nếu quấn trên một trụ thì rk = r0, quấn trên hai trụ thì r1 = r0/2-0,5. * Các sai phạm trong quá trình làm khuôn. - Chọn cách điện khuôn không đủ nhiệt so với công suất động máy biến áp. - Làm gẫy khuôn quấn máy biến. - Không cộng số gia ∆ = 2 đến 3 mm khi gia công cho phần khuôn có a, b. Không trù số gia ∆ khi gia công cho phần khuôn có h,c. - Khi gia công phần khuôn các đường cắt nhau không vuông góc, các đường không cắt nhau thì không song song. 2.2. Quấn dây, hoàn thiện 2.2.1. Nguyên tắc quấn dây Trước khi quấn dây phải lót lớp bìa cách điện thật tốt lên thân khung, giá khung lên bàn quấn, máy quấn chặt chẽ, chọn dây đúng cỡ, chặt đầu dây đã luồn ống ghen cách điện lên thân khung và luồn qua lỗ khoan lấy đầu dây ra. Ban đầu quấn lần lượt từng vòng một để hãm đầu dây, quấn tiếp số vòng theo quy định (theo tính toán). Quá trình quấn cần chú ý các yêu cầu sau: - Đầu dây ra ở mọi vị trí đều phải được luồn ống ghen cách điện đén tận điểm xoắn nối. 11
  12. a. b. c. Hình 1.10: Phương pháp giữ các đầu ra, lúc đầu quấn dây cuộn dây biến áp Hình 1.11: Vị trí các đầu ra dây khi số lớp của cuộn dây có giá trị lẻ Hình 1.12: Vị trí các đầu ra dây khi số lớp của cuộn dây có giá trị lẻ - Dây quấn phải sóng, không chồng chéo, không có điểm "vón" và quấn chặt tay; lau mồ hôi tay thường xuyên bằng giẻ sạch. - Đối với MBA quấn dâycó đường kính từ 0,30mm trở xuống có thể quấn nhanh trên máy, đối với máy quấn bằng dây có đường kính > 0,30mm thì phải quấn sao cho sợi kề sợi, sóng theo lớp (gọi là quấn ống). 12
  13. a. b. c. d. Hình 1.13: Phương pháp quấn và giữ các đầu ra - Với máy có công suất nhỏ thường sau khi quấn được số vòng ứng với điện áp từ 40 đến 80 vôn phải lót cách điện lớp (không lên vượt quá 100 vôn). Đối với máy biến áp có công suất lớn, dây quấn to ( 0,80mm) thì cứ hết một lớp lại lót một lớp cách điện mỏng để công nghệ quấn được dễ dàng và tăng cường cách điện cho lớp. - Đầu dây cuối cùng của một cuộn dây phải được hãm chặt vào thân ống dây bằng dây gai hoặc băng vải. a. b. c. Hình 1.14: Phương pháp lót cách điện lớp 13
  14. Hình 1.15: Phương pháp dùng băng vải rút giư đầu dây ra - Giữa các cuộn dây sơ cấp và cuộn dây thứ cấp quấn trên cùng một trụ khung thì phải được lót một lớp cách điện thật tốt. - Cuộn dây sau khi quấn xong nên bọc một lớp cách điện ngoài cùng thật chắc chắn và thực hiện sao cho phẳng, đẹp, đảm bảo mĩ quan công nghiệp Hình 1.16: Ghen cách điện che phủ mối hàn nối 2..2.2. Trình tự thực hiện Khi quấn xong số vòng dây của cuộn sơ cấp hoặc thứ cấp ta tiến hành hàn nối dây vào và ra biến áp như (hình 1.24 ) Hình 1.17: Phương pháp sắp xếp các đầu dây ra và bọc giấy cách điện che ngoài cuộn dây quấn 14
  15. * Những chú ý an toàn: - Khi đo gông ta phải để bộ gông gọn gàng, đúng quy định, lá thép không được vứt ra nền nhà, bu lông, đai ốc cũng phải để gọn. - Để gông phải chắc chắn tránh rơi gông xuống đất - Không được dùng những dụng cụ vật tư (lá thép, bu lông, đai ốc, kéo, dao) để nô đùa, ném nhau. Lắp ghép các lá thép từ vào khuôn dây đã quấn xong Ghép lõi cần chú ý: Ghép từng lá một nếu lá thép rời, nếu lõi thép đã được ép thành khối sẵn thì chú ý không làm sát xước, biến dạng khung dây như ( hình 1..). Lõi thép phải ghép chặt, đều, phẳng , dùng búa gỗ hoặc nêm gỗ và búa nguội để gõ, vỗ cho lõi thép cân đối, không còn khe hở giữa các lá thép E và I hoặc U và I, nên ghép xen kẽ các lá thép từ, ép chặt khung lõi thép bằng gông ép và các bulong. Hình 1.18: Phương pháp ghép lá thép và cuộn dây quấn Thử nghiệm a. Kiểm tra các thông số sau khi lắp ghép MBA Khi ghép xong các lá thép và ép chặt khung lõi thép bằng gông ép và các bulong thì tiến hành đo kiểm tra vào thử nghiệm: - Máy biến áp sau khi quấn và ghép lõi thép xong phải kiểm tra chất lượng trước khi vận hành; - Kiểm tra chạm chập giữa dây quấn sơ cấp và thứ cấp, dây quấn sơ cấp với lõi thép, dây quấn thứ cấp với lõi thép. - Kiểm tra ngắn mạch các vòng dây quấn. - Đo kiểm tra cách điện giữa các dây quấn sơ cấp với thứ cấp, dâ y quấn sơ cấp, thứ cấp với lõi thép - Cạo sạch các đầu dây, đo thông mạch bằng đồng hồ hoặc bằng đèn thử. 15
  16. - Kiểm tra cách điện giữa các cuộn dây sơ cấp và thứ cấp, giữa các cuộn dây với lõi thép (dùng M - mét 1000v) giá trị điện trở cách điện phải đạt (1V 1000). - Xác định đầu dây của biến áp nối với nguồn và phụ tải - Cấp nguồn vận hành và đo kiểm tra các thống số: Điện áp sơ , thứ cấp; Dòng điện sơ, thứ cấp; Độ phát nóng của biến áp; Độn ồn của biến áp b. Vận hành thử nghiệm Cấp nguồn có điện áp phù hợp vào cuộn dây sơ cấp, dùng đồng hồ vạn năng đo điện áp ở các đầu dây ra xem có đủ theo yêu cầu về điện áp hay không. Khi thử chú ý nghe tiếng kêu của máy: máy phải làm việc êm, không có tiếng kêu ồn về từ, không bị rung. Trường hợp dây quấn có vòng bị chập thì máy sẽ rung và kêu, nhanh phát nhiệt - phải ngắt ngay nguồn thử và xử lý quấn lại. - Thử nghiệm ở chế độ không tải: thời gian thử ít nhất là một giờ. - Thử nghiệm ở chế độ có tải: thời gian thử ít hơn một giờ. - Sau khi kiểm tra, thử nghiệm thấy máy làm việc tốt, đảm bảo các thông số kỹ thuật và yêu cầu công nghệ của tài thì mới tiền hành sấy - sơn - tẩm. Lắp ghép và kiểm tra hoàn chỉnh Lắp máy vào vỏ máy hoặc vị trí đặt - Máy biến áp sau khi được quấn, thử nghiệm xong thì tiến hành lắp vào và cố định trên vỏ máy hoặc vị trí đặt. - Được bắt chắc chắn bằng bu lông + ê cu có lông đen vênh để tránh bị lỏng ra trong quá trình vận hành. - Trong quá trình lắp đặt chú ý chiều cuộn dây sơ cấp và thứ để đấu nối điện vào và ra. - Chú ý các đầu dây điện của máy biến áp không được chạm vào phần vỏ, lõi thép của máy biến áp. - Các đầu dây điện vào racủa máy biến áp nên lồng thêm ống ghen sợi thủy thủy tinh để tăng cường các điện và cách nhiệt. Đấu nối các rơ le bảo vệ và phụ kiện điều chỉnh: Máy biến áp sau khi được cố định vào vỏ máy hoặc vị trí đặt thì đấu nối với các thiết bị bảo vê và thiết bị đo kiểm như: a. Thiết bị bảo vệ : - Rơ le điện áp được mắc như sau: 16
  17. + Tiếp điểm mạch lực thì được mắc nối tiếp với cuộn dây sơ cấp của biến áp. + Cuộn dây của rơ le được mắc song song với nguồn cuộn dây sơ cấp như phải đúng trị số điện áp. - Rơ le cường độ hoặc áp tô mát hoặc cầu chì được mắc nối tiếp với đầu vào cuộn sơ cấp. b. Thiết bị đo lường: - Đồng hồ Volt kế được mắc song song với cuộn dây sơ cấp hay thứ cấp tùy theo mục đích sử dụng. - Đồng hồ Ampe kế được mắc nối tiếp với cuộn dây sơ hoặc thứ cấp máy biến áp tùy theo mục đích sử dụng c. Thiết bị điều chỉnh (nếu có) - Trong máy biến áp có thiết bị điều chỉnh thì phải tuyệt đối tuân thủ cách mắc theo sơ đồ nguyên lý như các máy: Máy hàn (điều chỉnh dòng hàn); Máy nạp Ắc quy( điều chỉnh dòng nạp và thời gian nạp; Máy biến áp tự ngẫu có điều chỉnh tăng giảm điện áp Đo kiểm tra hệ thống máy biến áp, đấu nguồn vận hành Sau khi đấu dây máy biến xong vào vỏ máy hoặc vị trí đặt thì tiến hành kiểm tra và vận hành như sau: a. Kiểm tra các thông số sau khi lắp ghép MBA - Kiểm tra chạm chập giữa dây quấn sơ cấp và thứ cấp, dây quấn sơ cấp với lõi thép, dây quấn thứ cấp với lõi thép. - Kiểm tra ngắn mạch các vòng dây quấn. - Đo kiểm tra cách điện giữa các dây quấn sơ cấp với thứ cấp, dâ y quấn sơ cấp, thứ cấp với lõi thép - Kiểm tra thông mạch bằng đồng hồ hoặc bằng đèn thử. - Kiểm tra cách điện giữa các cuộn dây sơ cấp và thứ cấp, giữa các cuộn dây với lõi thép (dùng M - mét 1000v) giá trị điện trở cách điện phải đạt (1V 1000). - Cấp nguồn vận hành và đo kiểm tra các thống số: Điện áp sơ , thứ cấp; Dòng điện sơ, thứ cấp; Độ phát nóng của biến áp; Độn ồn của biến áp b. Vận hành thử nghiệm Cấp nguồn có điện áp phù hợp vào cuộn dây sơ cấp, dùng đồng hồ vạn năng đo điện áp ở các đầu dây ra xem có đủ theo yêu cầu về điện áp hay không. Khi thử chú ý nghe tiếng kêu của máy: máy phải làm việc êm, không có tiếng kêu ồn về từ, không bị 17
  18. rung. Trường hợp dây quấn có vòng bị chập thì máy sẽ rung và kêu, nhanh phát nhiệt - phải ngắt ngay nguồn thử và xử lý quấn lại. - Thử nghiệm ở chế độ không tải: - Thử nghiệm ở chế độ có tải:. * Luyện tập: 1. Bài tập ứng dụng: Tính toán thông số quấn dây khi biết công suất máy biến áp S = 100VA, điện áp sơ cấp U1 = 220v, thứ cấp U2 = 110v và hiệu suất của máy biến áp η = 0.9 ? 2. Tìm hiểu phương pháp tính toán và quấn lại máy biến áp tự ngẫu ? PHIẾU ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ THỰC HÀNH I. Thông tin chung 1. Tên bài thực hành: Quấn dây máy biến áp cảm ứng 1 pha 2. Kỹ năng luyện tập: Thi công quấn bộ dây biến áp 3. Người thực hiện (HSSV):………………………………Lớp: ………………… 4. Người đánh giá: …………………………………………………………………. II. Nôi dung đánh giá Kết quả Tiêu Bằng đánh giá TTT Tiêu chí chuẩn chứng Không Đạt đạt - Tháo kiểm tra bảo dưỡng máy biến áp - Tháo lấy số liệu tính toán dây Kỹ quấn. 1 thuật - Thi công quấn bộ dây biến áp. - Lắp ghép kiểm tra hoàn chỉnh. - Đo kiểm tra hệ thống máy biến áp, đấu nguồn vận hành - An toàn cho người An - An toàn cho thiết bị 2 toàn (một trong 2 tiêu chí của tiêu chuẩn này không đạt thì không được đánh giá) 18
  19. - Đúng giờ quy định - Sớm hơn giờ quy định Thời 3 - Muộn hơn giờ quy định gian (quá 03 phút thì không được đánh giá) Đánh giá chung: Đạt: (tất cả các tiêu chuẩn phải đạt) Không đạt: Quảng Ninh, Ngày…tháng …năm 20… Người đánh giá (ký, họ tên) 19
  20. BÀI 2 . QUẤN DÂY QUẠT BÀN 1. Mục tiêu của bài: - Kiến thức: Trình bày được quy trình quấn lại bộ dây quạt bàn; phân tích đƣợc một số sai phạm thường gặp. - Kỹ năng: Thực hiện quấn lại bộ dây quạt bàn đúng quy trình đảm bảo yêu cầu kỹ thuật. - Năng lực tự chủ và trách nhiệm: Rèn luyện sự nghiêm túc, tích cực, chủ động, tuân thủ quy tắc an toàn trong quá trình luyện tập. Dụng cụ và vật tư: Cho 1 nhóm (3 sinh viên) a. Dụng cụ: STT Dụng cụ Đơn vị Số lượng Ghi chú 1 C lê Cái 1 2 Tuốc nô vít Cái 1 3 Kìm điện Cái 1 4 Vam Bộ 1 5 Búa Cái 1 6 Bút điện Cái 1 7 Mỏ hàn xung Cái 1 8 Bàn quấn Cái 1 9 Khuôn quấn Cái 1 10 Mỏ lết Cái 1 11 Pam me Cái 1 b. Vật tư: STT Vật tư Đơn vị Số lượng Ghi chú 1 Dây đồng Φ = 0,45; Kg 1 0,5;0,6 2 Giấy cách điện mét 0,3 20
nguon tai.lieu . vn