Xem mẫu
- GI I THI U
Khi mà ph m vi nh hư ng c a Internet như m t m ng truy n thông ư c m r ng t i các giao d ch
trong lĩnh v c thương m i, các cơ quan l p pháp tr nên quan tâm hơn vi c i u ch nh nh ng giao
d ch ó và ho t ng c a nh ng ch th tham gia. Các v n n y sinh t m t th c t ngày càng
ph c t p c a Internet ã t ra câu h i ph i có nh ng quy nh pháp lu t m i trong lĩnh v c này.
Nh ng òi h i pháp lý như v y bao quát nhi u khía c nh, t v n t i u ch nh cho t i v n v
ch quy n lãnh th qu c gia.
Quy n sách này nh m giúp nh ng nư c ang phát tri n xác nh nh ng v n c n quan tâm xây
d ng m t khung kh pháp lý phù h p cho Thương m i i n t (TM T), và nh ng khung kh pháp lý
và th ch tương ng khác liên quan như v n c nh tranh, bí m t riêng tư, b o v ngư i tiêu dùng,
vi c truy c p/cơ h i bình ng và s h u trí tu .
Quy n sách này cũng s th o lu n v m t s v n mà nh ng nư c ang phát tri n trong Khu v c
Châu á Thái Bình Dương ph i i m t; v s th t b i hay ch m tr trong vi c ưa ra nh ng chính
sách ho c xây d ng cơ s pháp lý phù h p tham gia vào n n kinh t th gi i.
I. PHÁP LU T VÀ INTERNET
Trong b i c nh công ngh phát tri n v i m t t c nhanh chóng, pháp lu t c n ph i ư c xây d ng
k p th i i u ch nh nh ng hi n tư ng xã h i m i phát sinh. Vi c thi u khung kh pháp lý, trong
nhi u h th ng xét x , i u ch nh nh ng v n liên quan t i hi u l c pháp lý c a các giao d ch
i n t , là rào c n r t l n i v i s phát tri n c a TM T. Có m t th c t r ng, r t nhi u quy nh
pháp lý, liên quan t i h p ng và nh ng giao d ch thương m i khác, ưa ra òi h i tài li u ph i
d ng văn b n, ư c ký ho c dư i hình th c b n g c.
Th c t , trong nh ng giao d ch TM T, thông i p d li u, tài li u ho c h p ng ư c giao k t b ng
phương th c s hoá ã t o nên m t giao d ch i n t hoàn ch nh.
gi i quy t v n hóc búa này, U Ban c a Liên H p qu c v pháp lu t thương m i qu c t
(UNCITRAL) ã so n th o m t lu t m u v TM T, Lu t M u này có th ư c s d ng như m t
hư ng d n ph c v các chính ph trong quá trình xây d ng pháp lu t v TM T cho riêng h .
Lu t M u UNCITRAL ưa ra nh ng nguyên t c gì ?
Lu t M u ư c so n th o d a trên nh ng nguyên t c cơ b n sau ây:
1. Tương ương thu c tính: truy n thông i n t ư c coi có nh ng thu c tính tương ương vi c
trao i tài li u d ng văn b n. M t khi có nh ng tiêu chu n xác nh, tài li u i n t có th
ư c coi có giá tr pháp lý như tài li u d ng văn b n.
2. T do tho thu n h p ng: các bên trong m t h p ng có th tho thu n hình th c h p ng
d ng thông i p d li u. Tuy nhiên, i u này không d n t i vi c thay i nh ng i u kho n
cơ b n c a h p ng.
3. Tôn tr ng vi c s d ng t nguyên phương th c truy n thông i n t . Các bên có th t do l a
ch n vi c tham gia m t giao d ch i n hay không. i u này không mang tính b t bu c.
4. Giá tr pháp lý c a h p ng và tính ưu vi t c a nh ng quy nh pháp lý v hình th c h p ng.
Nh ng òi h i i v i h p ng có giá tr pháp lý và kh năng ư c thi hành ph i ư c tôn
tr ng.
5. Áp d ng v m t hình th c hơn là quan tâm t i n i dung. Lu t ph i ư c áp d ng i v i hình
th c h p ng, mà không c p t i n i dung, trên cơ s ph i tho mãn nh ng òi h i pháp lý
nh t nh.
6. Pháp lu t v b o v ngư i tiêu dùng ph i i trư c. Pháp lu t b o v ngư i tiêu dùng có th ph i
ư c hình thành trư c nh ng quy nh c a Lu t M u.
Lu t M u m b o cho cái gì ?
Lu t M u nh m ưa ra s b o v y v m t pháp lý cho nh ng t ch c, cá nhân mong mu n
tham gia TM T. Nó m b o r ng nh ng giao d ch TM T ư c th a nh n giá tr pháp lý và n u c n
thi t thì s có nh ng hành ng thích h p ư c ti n hành tăng cư ng kh năng thi hành cho
nh ng giao d ch ư c cam k t b ng phương ti n i n t .
-1-
- II. XÉT X VÀ XUNG T PHÁP LU T
Có ngư i ã nói r ng: “Trong nhi u năm, m t trong nh ng v n pháp lý khó nh t v Internet liên
quan t i c tính quan trong nh t c a phương ti n truy n thông, ó là tính không b gi i h n v m t
không gian". c tính trên ã t o nên tính cách m ng cho truy n thông và thương m i, nó cũng ã
d n t i r t nhi u tranh ch p và v án. Và, m t i m r t khó khi gi i quy t nh ng v án như th là vi c
1
xác nh nơi ti n hành giao d ch.
Khi nào thì x y ra xung t pháp lu t ?
M t ngư i dân Manila quy t nh ki n m t bác sĩ Manila vì ã làm ông ta b thương, ngư i dân
này có th ki n t i Toà Manila. Nh ng toà án Manila có th m quy n xét x i v i v bác sĩ kia.
Nhưng n u ngư i b thi t h i sau ó chuy n t i Hà N i và quy t nh ưa v vi c ra toà ó, Bác sĩ
Manila s có quy n ph n i và có cơ s pháp lý kh ng nh không có toà nào Hà N i có th m
quy n xét x v vi c liên quan t i ông ta.
ó là m t v vi c ơn gi n. Nhưng n u xem xét m t v vi c liên quan t i m t website n i dung i
tru có tr s t i H ng Kông, t máy ch t i Caribbean và ăng ký trang web t i Hà Lan trong khi
ngư i ch l i là công dân qu c t ch Anh. Trang Web ó có ph m vi trên toàn th gi i. N u có l i cáo
bu c v tính khiêu dâm c a trang web thì ai s b ki n và s b ki n âu ?
M t v vi c th 3, gi s A Hà N i và ký m t h p ng v n chuy n máy móc v i B Yangon. N u
B không chuy n hàng hoá thì A s ki n toà nào ? N u A ki n v vi c ra toà vì ã không th c hi n
úng h p ng t i toà án Hà N i, Toà án t i Hà N i s có th m quy n gi i quy t theo căn c nào ?
Nh ng ví d trên cho th y th m quy n xét x không ư c xác nh gi ng nhau trong môi trư ng
m ng Internet.
Quy nh v th m quy n xét x th nào ?
T i M , có nhi u cách xác nh th m quy n xét x c a toà án i v i nh ng hành vi trên m ng:
1. ã t i m t bang. Toà án có th có quy n xét x i v i m t b cáo ngoài ph m vi c a Bang,
mi n r ng, khi t i bang ó, ngư i này ã b tri u t p ho c toà án ã g i l nh tri u t p do có
ngư i ki n. ây là trưòng h p ã ư c áp d ng cho m t l p trình viên ngư i Nga b ki n b i
nh ng nhà xu t b n sách i n t (Adobe). Trong khi t i Nevada, anh ta ã nh n ư c m t
thông báo và sau ó b b t gi .
2. Gây thi t h i trên m t bang. M t doanh nghi p ho t ng trong lĩnh v c Internet có th cũng
ch u th m quy n xét x do vi c gây thi t h i trên m t bang khác. Nguyên t c này ư c rút ra t
m t s v vi c mà toà án bang khác ã có quy n xét x i v i nh ng công dân không
bang ó, khi h gây m t tai n n r i b i. N u m t ngư i s d ng Internet gây thi t h i
m t bang, ngư i gây thi t h i có th b ki n t i toà án c a Bang có thi t h i x y ra. Trong
nh ng trư ng h p mà quan h gi a hành ng và thi t h i là không rõ ràng, toà án cũng có th
tìm ch ng c r ng ho t ng ó ư c th c hi n có ch ý t i nơi bang ó ho c r ng ngư i gây
thi t h i ã có m i liên h v i bang ó. 2
3. Liên h nh nh t. M t doanh nghi p ho c m t ngư i, có liên quan t i m t bang c th , có th b
toà án b t gi dù doanh nghi p ho c ngư i ó không có tr s ho c s ng t i bang ó. Thông
thư ng, căn c xác nh là s lui t i thư ng xuyên; kho n l i nhu n mà hàng hoá, d ch v bán
ư c trên bang ó; ho c liên quan t i m t s ho t ng nh t nh t i Bang ó. Ví d , nh ng
trang web ch qu ng cáo mà không th c s chào bán m t lo i s n ph m, d ch v nào, có th
ư c coi là không có m i liên h nh nh t ư c òi h i cho phép toà án có quy n xét x .
Nhưng nh ng trang web qu ng cáo và chào bán hàng hoá, d ch v và sau ó nh n chào mua
hàng t Bang ó, doanh nghi p có trang web như v y có th b coi là tho mãn òi h i pháp lý
toà án t i Bang ó có th m quy n xét x .
4. nh hư ng. Khi hành vi c a m t ngư i trên m ng, m c dù ư c b t ngu n t m t bang, ã t o
ra ho c gây nên thi t h i trên m t bang khác, toà án c a Bang có thi t h i x y ra ó có quy n
xét x i v i b cáo. Ví d : m t v vi c ã ư c ưa ra toà b i Hi p h i ki m soát b o san
DVD ch ng l i nh ng ngư i t o DeCCS3 (m t ph n m m phá mã h th ng b o v vi c sao
chép, cho phép nh ng ghi CDROM có th c ư c DVDs). V n là li u toà án
California có th m quy n xét x i v i ngư i vi ph m, m t sinh viên Indiana và sau ó
chuy n sang s ng t i Texas. Toà án th lý ã cho r ng nh ng toà án t i California có th m
quy n xét x , d n chi u t i m t v vi c c a Toà án t i cao Hoa Kỳ liên quan t i m t thi u niên
17 tu i ã b bu c t i vu cáo (ph báng). Phim nh và công nghi p máy tính c a California ã b
nh hư ng b i hành vi c a thi u niên 17 tu i trên, lúc ó ang s ng t i Indiana. Quy t nh này
ã m r ng quy n xét x i v i nh ng v vi c trên m ng. N u m t toà án khác d a vào
-2-
- nh ng tiêu chí c a toà án California, b t c m t trang web nào c a có th b ưa ra toà dù
trang web ó có t o nh hư ng hay không. Lu t sư trư ng c a Minnesota ã ưa ra tuyên b
áng lưu ý sau: “C nh báo t i m i ngư i s d ng và nhà cung c p d ch v Internet: nh ng
ngư i s ng ngoài Minnesota truy n g i thông tin qua Internet ph i bi t r ng thông tin ư c phát
tán t i Minnesota s n m trong quy n xét x c a toà án t i Minnesota do vi ph m lu t hình s
và dân s c a Bang”.
T i sao c n nh ng quy nh pháp lu t v xét x ?
Do b n ch t qu c t c a Internet, c n ph i hình thành các quy nh pháp lu t i u ch nh m t h p
ng ư c l p, th c hi n ho c ti n hành tr c tuy n. Nhi u v n ph c t p có th n y sinh khi n vi c
xác nh pháp lu t i u ch nh s tr nên khó khăn. Trong b i c nh hi n t i, nhà kinh doanh ph i xác
nh ư c quy nh pháp lu t hi n hành nào ư c áp d ng và m b o r ng chúng ư c th hi n
trong pháp lu t a phương nơi có trang web. i u này s lo i b trư ng h p không xác nh ư c
trách nhi m cũng như kh năng khó th c thi c a h p ng mà h ã tham gia. T t hơn, khi ti n hành
nh ng giao d ch tr c tuy n, trư c tiên, các bên ph i tho thu n nh ng cơ ch pháp lu t ư c áp
d ng, có v y khi m t tranh ch p n y sinh, v n v th m quy n xét x (pháp lu t và toà án nào) s
ư c gi i quy t.
III. TH A NH N PHÁP LÝ IV ID LI U VÀ CH KÝ I NT
4
Trong m t h i th o c a APEC v TM T u năm 1998 , môi trư ng chính sách không m b o, cùng
v i nh ng v n khác, ư c các nư c thành viên coi là m t c n tr l n nh t i v i s phát tri n
c a TM T. Và c n l n nh t b t ngu n t th c t r ng pháp lu t hi n hành thư ng ưa ra nh ng tài
li u d ng văn b n, ph i có ch ký vi t tay, và vi c t o và lưu tr b n g c b ng gi y t .
L y trư ng h p các quy nh c a Lu t pháp Phillipines v vi c hình thành và th c hi n h p ng làm
ví d . B lu t dân s Phillippine, ư c ban hành năm 1950, quy nh r ng m t h p ng là s th ng
nh t gi a hai bên, theo ó m t bên r ng bu c quy n và nghĩa v c a mình i v i bên kia cung
c p m t v t ho c th c hi n m t d ch v . Có r t nhi u v n phát sinh như: Nh ng cái gì x y ra sau
ó n u m t bên l p trình m t máy tính ưa ra nh ng cam k t, ví d trên E-bay ch ng h n ? Khi
nào thì anh ta không th c hi n nh ng gì ư c gi i h n trong pháp lu t hi n hành ? Có nên có s
th ng nh t gi a các bên trong vi c này ? Cho r ng h p ng gi a E-bay và ngư i ó là có hi u l c,
nó có kh năng ư c thi hành không ?
M tv n khác liên quan t i Quy ch v hành vi vi ph m Hoa Kỳ. Quy ch òi h i r ng nh ng h p
ng nh t nh, như tho thu n mua bán hàng hoá m t m c giá không th p hơn 500 pesos
(kho ng 10 ô), ho c, không tính t i trư ng h p khác, m t tho thu n thuê hơn m t năm ho c bán
m t b t ng s n ph i ư c th c hi n d ng văn b n. Nh ng h p ng không d ng văn b n, m c
dù có hi u l c, không ư c toà án ch p nh n. Nh ng quy nh c a toà án cũng òi h i tài li u d ng
văn b n mà không d ng i n t .
Rõ ràng c n có s thay i trong nh ng h th ng pháp lu t không cho phép th a nh n giá tr pháp lý
c a tài li u và ch ký d ng i n t , t ó ưa ra s m b o r ng toà án s cho phép nh ng tài
li u d ng i n t là ch ng c trong nh ng v vi c ho c tranh ch p.
Nh ng nư c nào ã ban hành lu t v TM T ?
T i ông Á, H ng Kông ã ban hành Pháp l nh giao d ch i n t (có hi u l c t ngày 7/4/2000, ư c
ban hành ngày 7/1/2000), văn b n này quy nh v ch ký s và b n ghi i n t . Văn b n lu t này
ư c áp d ng r ng rãi cho m i ho t ng truy n thông. Lu t v ch ký i n t và T ch c ch ng
th c i n t c a Nh t B n (có hi u l c vào ngày 1/4/2001, ư c ban hành ngày 25/5/2000) c pt i
ch ký i n t và ư c áp d ng ph bi n cho ho t ng truy n thông. Lu t Cơ b n c a Hàn Qu c v
TM T cũng quy nh v ch ký s và ư c áp d ng ph bi n cho truy n thông.
T i ông Nam Á, Malaysia ã ban hành Lu t v Ch ký i n t năm 1997, có hi u l c t ngày
1/10/1998. Lu t Giao d ch i n t c a Singapore năm 1998 ( ư c ban hành ngày 29/6/1998) quy nh
c ch ký i n t và ch ký s cũng như b n ghi i n t và ư c áp d ng cho truy n thông. Tương
t , Lu t TM T c a Thái Lan ( ư c thông qua d th o 2 và 3 vào Tháng 10/2000) bao quát v ch ký
i n t và ư c áp d ng ch y u cho truy n thông. Trong o lu t TM T c a Phillipines năm 2000
( ư c ban hành ngày 14/6/2000) i u ch nh v ch ký i n t , giao d ch i n t , và t i ph m liên
quan t i TM T. Lu t giao d ch i n t c a Brunei ( ư c ban hành tháng 11/2000) bao quát h p ng
i n t cũng như ch ký i n t và ch ký s .
-3-
- o lu t công ngh thông tin c a n năm 2000 (ban hành ngày 9/6/2000, ư c thông qua b i cơ
quan l p pháp ngày 17/5/2000 và ư c thi hành t tháng 10/2000) quy nh v ch ký s và b n ghi
i n t , và ư c áp d ng cho m i ho t ng truy n thông.
Có nh ng phương pháp i u ch nh pháp lu t nào i v i ch ng th c i n t ?
Không d phân lo i nh ng quy nh pháp lu t v xác th c i n t vì t n t i r t nhi u khác bi t. Tuy
5
nhiên, m t cách chung nh t thì có 3 phương pháp i u ch nh sau ây:
- Phương pháp i u ch nh ch ký s ;
- Phương pháp i u ch nh hai nhánh;
- Phương pháp i u ch nh t i thi u.
B ng 1. Ba cách quy nh v xác th c i n t
Trung l p v Công Ví d nh nghĩa
công ngh ngh c
th
Phương pháp Các quy nh k - + Germany ưa ra tiêu chu n k
i u ch nh thu t thu t cho ch ký s
ch ký s (không có h u qu
pháp lý rõ ràng)
Các quy nh - + Utah, Italy Th a nh n pháp lý
pháp lý i v i ch ký s
dư i nh ng i u
ki n nh t nh
Các quy nh t - + Nh t B n, ưa ra nh ng òi
ch c Hà Lan h i i v i t ch c
ch ng th c
Phương pháp + +/- UNCITRAL Th a nh n pháp lý
i u ch nh hai (ch ký (an toàn) i v i ch
nhánh i n t ), ký i n t dư i
EU, nh ng i u ki n nh t
Singapore nh
Phương pháp + - UNCITRAL i x bình ng
i u ch nh t i (TM T), gi a ch ký i n t
thi u Victoria và ch ký vi t tay
(Australia)
Ngu n: http://rechten.uvt.nl/simone/Ds-art4.htm#sy2, trang web pháp lu t v ch ký i n t .
Phương pháp i u ch nh ch ký s là gì ?
Phương pháp i u ch nh ch ký s ưa ra nh ng quy nh v k thu t ch ký s . Xây d ng pháp lu t
theo phương pháp này th c ch t là xây d ng pháp lu t v ch ký s vì n i dung i u ch nh chính là
vi c s d ng ch ký s . Theo phương pháp i u ch nh này, có 3 cách d ng quy nh sau:
1. Cách quy nh k thu t. Cách quy nh này nh m xác nh nh ng tiêu chu n k thu t c a ch
ký s b ng phương ti n pháp lý. Cách quy nh này không c p t i h u qu pháp lý, m c dù
nh ng h u qu pháp lý ó có th hoàn toàn x y ra do vi c s d ng ch ký s phù h p v i
pháp lu t liên quan.
2. Cách quy nh pháp lý. Cách quy nh này nh m t o cho cơ s pháp lý cho ch ký s tương t
v i ch ký vi t tay. M c ích chung c a nh ng quy nh pháp lu t này là m b o an toàn pháp
lý cho vi c s d ng ch ký s . Thông thư ng, pháp lu t d ng này cũng bao g m c nh ng quy
nh v H t ng mã khoá công khai (PKI).
3. Cách quy nh t ch c: Cách quy nh này không c p t i nh ng tiêu chu n k thu t c a ch
ký s hay ưa ra th a nh n phá lý rõ ràng cho ch ký ch ký s . Cách quy nh này ưa ra mô
hình t ch c cho cơ quan ch ng th c (CAs) và vi c s d ng ch ng ch s liên quan t i vi c
ng d ng ch ký s . M c ích là thúc y ni m tin vào giao d ch i n t b ng cách m b o
r ng cơ quan ch ng th c là áng tin c y và an toàn.6
-4-
- Phương pháp i u ch nh hai nhánh là gì ?
M t phương pháp i u ch nh th hai ư c g i là phương pháp i u ch nh hai nhánh, vì d a vào s
k th p quy nh v xác th c i n t . Theo phương pháp này, các nhà l p pháp tìm cách làm cho
pháp lu t c a h t n t i lâu hơn b ng cách không ưa nh ng òi h i v công ngh nh t nh mà ch
d oán nh ng ti n b c a công ngh . Theo ó, Phương pháp này xây d ng nh ng òi h i pháp lý
th p nh t i v i xác th c i n t và t o hi u l c pháp lý cao nh t i v i nh ng k thu t xác th c
i n t nh t nh. Các công ngh có ư c giá tr pháp lý cao hơn này chính là ch ký i n t an
toàn.7
Phương pháp i u ch nh t i thi u là gì ?
Phương pháp i u ch nh này không ưa ra nh ng công ngh c th và vì th nh m t i m c tiêu trung
l p v m t công ngh . Cách i u ch nh này ưa ra c p t i nh ng ch c năng mà m t ch ký i n
t ph i có ư c s d ng trong các giao d ch thương m i; nh ng m c áng tin c y khác nhau
phù h p m c ích s d ng c a ch ký i n t . Vì phương pháp i u ch nh này d a vào ch c năng
8
tương ng c a ch ký, vì v y nó còn ư c g i là phương pháp i u ch nh theo ch c năng.
Phương pháp i u ch nh nào ?
Th c ti n thương m i ang thay i không ng ng và chúng ta không bi t s có nh ng thay i gì v
m t công ngh ng d ng trong TM T. Vì v y, có th không khôn ngoan khi ban hành nh ng quy nh
pháp lý chi ti t và xác nh nh ng cách th c kinh doanh c thù, như mô hình PKI, vì kh năng t n t i
c a chúng là không ch c ch n.
Theo cách nhìn này, phương pháp i u ch nh ch ký s có v không phù h p, m c dù nh ng nhà l p
pháp và hành pháp i theo phương pháp i u ch nh này có th có nh ng lý do h p lý (như tính ch c
ch n pháp lý, tính áng tin c y i v i nh ng v n pháp lý).
Phương pháp i u ch nh hai nhánh cũng tưong t như v y, nhưng m t m c th p hơn, Phương
pháp này nh m t ư c hai m c ích: th nh t là tránh trư ng h p ph i thay i pháp lu t thư ng
xuyên b ng nh ng quy nh m i v i nh ng công ngh m i; và th hai là ưa ra nh ng tiêu chu n
cho ch ký i n t an toàn (bao g m c ch ký s ). Phương pháp i u ch nh hai nhánh thư ng liên
quan t i các v n và tính hu ng chưa xác nh (ví d như Cơ quan ch ng th c, trách nhi m, ch t
lư ng t p chung ch y u vào nh ng k thu t nh t nh).
Tóm l i, c phương pháp i u ch nh ch ký sô và hai nhánh trong nhi u trư ng h p ch t p chung
vào ch ký, mà không c p t i nh ng òi h i m u trong m t t ng th .
Phương pháp i u ch nh t i thi u theo như Lu t M u UNCITRAL ưa ra gi i pháp nh y c m nh t i
v i nh ng nhà l p pháp mu n gi i quy t v n b ng vi c ưa ra òi h i m u trong pháp lu t c a h .
Theo Phương pháp i u ch nh này, nh ng òi h i pháp lý m u ư c c p t i m t cách t ng th .
Hơn th , Phương pháp i u ch nh t i thi u cho phép c p t i nh ng ch c năng khác nhau mà k
thu t có th th c hi n ư c trong h th ng pháp lu t qu c gia, ng th i t o cơ s cho nh ng ti n b
k thu t và công ngh m i. Nhi u lu t m i ban hành nhi u nư c d a trên Phương pháp i u ch nh
này ã th a nh n nh ng l i th c a Phương pháp i u ch nh t i thi u, Lu t M u v TM T là m t ví
9
d ch ng minh.
IV. SÁNG CH , BÍ M T THƯƠNG M I VÀ S H U TRÍ TU
Trong n n kinh t thông tin, vi c s h u và b o v các ý tư ng có ý nghĩa c bi t quan tr ng. Nh ng
ý tư ng b n thân chúng ã là hàng hoá. Ý tư ng cũng em l i tính c nh tranh hơn cho ngư i s h u
nó trong th i i thông tin. Vì th , c n thiêt r ng ch pháp lý cho vi c b o v ý tư ng c n ư c
hình thành. Vi c thi u m t h th ng pháp lu t như v y s không ch làm kìm hãm s phát tri n mà
còn ngăn c n s th nh vư ng c a n n kinh t thông tin.
Thông tin ư c s d ng th nào trên Internet ?
Ngày nay, m ng Internet ho t ng ch y u v i ch c năng truy n t i d li u và thông tin gi a nh ng
h th ng m ng. Thông thư ng, d li u và thông tin truy n g i ư c t p h p và thu th p b i nh ng
ngư i qu n tr m ng hình thành m t tài li u sơ lư c v nh ng ngư i s d ng. Tài li u sơ lư c này
sau ó s ư c s d ng i v i nh ng s n ph m và d ch v phù h p v i nhu c u khách hàng, cũng
như d oán ư c nh ng cách th c mua hàng c a h . Có nh ng trư ng h p tài li u thu th p ư c
có th ư c bán ho c chia s v i nh ng công ty khác. Thư ng có nh ng t p oàn l n d a vào thu
nh p t vi c bán thông tin cá nhân c a c a khách hàng. G n như m i công ty hi n i trên th gi i
-5-
- ngày nay u s d ng thông tin cá nhân m t m c nào ó. Tuy nhiên, m t s công ty ph thu c
vào thu nh p này nhi u hơn nh ng công ty khác. Trong s nh ng công ty n i ti ng ph thu c g n
như và vi c bán thông tin cá nhân ph i k n DoubleClick, công ty này ã phân ph i nh ng qu ng
cáo tr c tuy n, và thu t nh ng công ty khác như Equifa và Experian10.
M t i u quan tr ng c n ph i nh là buôn bán nh ng thông tin cá nhân ã phát tri n t trư c khi có
Internet. M t trong nh ng công ty hàng u ã khám phá ra giá tr c a thông tin cá nhân là Polk, ư c
thành l p năm 1870. S n ph m ban u c a Polk là danh m c nh ng doanh nghi p có tr s t i
Michigan, ư c t ch c b i m t nhà ga xe l a. Ý tư ng này là t o i u ki n d dàng hơn cho nh ng
khách hàng s ng g n m t nhà ga xe l a có th mua hàng g n ó. Trong th k 20, Polk tr thành
m t công ty hàng u trong lĩnh v c bán nh ng thông tin v danh sách ăng ký xe máy. Polk ã s
d ng nh ng danh sách ó liên h v i ngư i s h u xe ôtô nhân danh ngành s n xu t thi t b giao
thông và t o l i nhu n b ng cách k t n i ngư i s n xu t và thi t k xe v i nhau qua nh ng thông tin
chung, và sau ó bán thông tin ó cho nh ng nhà nghiên c u th trư ng mu n s d ng nh ng thông
ó xác nh l i s ng, thu nh p và nh ng thu c tính khác giúp quy t nh vi c mua b t kỳ m t s n
11
ph m nào ó.
Thông tin có ph i là i tư ng c a quy n s h u không ?
Cá nhân coi thông tin riêng tư là tài s n cá nhân c a mình và m i vi c s d ng mà không có s ng
ý c a h s b coi là ăn c p thông tin cá nhân. Vì v y, m t s h c gi ã cho r ng d li u và thông tin,
nh ng thông tin cá nhân c th , ph i có ư c quy n tài s n và s b o v tương ng vì th vi c s
d ng chúng có th mang giá tr v t ch t nh t nh.
ây là s khác bi t cơ b n v i cơ ch pháp lu t hi n hành. Hi n t i, vi c ăn c p bí m t cá nhân ư c
b o v b i nh ng quy nh pháp lý. M t ngư i xâm ph m bí m t cá nhân c a ngư i khác có th b
ki n. N u DoubleClick theo dõi khách hàng b ng cách thi t l p ch cookies trong thi t b máy tính
lưu tr và n u nhi u khách hàng c m th y bí m t cá nhân c a h b xâm ph m thì DoubleClick có th
b dính l u n m t v ki n. M t ch tài s n cho phép ki m soát và t o quy n l c cho cá nhân có
quy n s h u, ch này h i ph i tho thu n v i ngư i s h u trư c khi trao i. Trong m t ch
tài s n, ngư i có quy n s h u có th tho thu n m c giá, nhưng trong m t ch trách nhi m, toà
án s làm như v y.12
Ch tài s n có v phù h p hơn trong b i c nh vi c vi ph m thông tin cá nhân trên Internet ngày
càng nhi u. , m c dù có th x y ra tranh ch p nhi u hơn. Vi c coi thông tin là i tư ng c a quy n s
h u và có cơ ch b o v gi i quy t vi c s d ng trái phép thông tin. Tuy nhiên, ây có th là
nh ng v n trong tương l i.
Bí m t thương m i là gì ?
Bí m t thương m i là b t kỳ m t công th c, m u, thi t b v t lý, ý tư ng, quá trình, s biên t p thông
tin ho c nh ng thông tin khác mà :
- cung c p cho ngư i s h u thông tin l i th so sách trên th trư ng; và
- ư c s d ng theo cách có th ngăn ng a vi c ti t l công khai ho c nh ng vi c i th c nh
tranh bi t v nó, ngo i tr trư ng h p có ư c thông tin ó m t cách b t h p pháp.
Trong th c t , bí m t thương m i và nh ng ý tư ng ư c ti t l , sao ch p ho c ư c bán cho nh ng
i th c nh tranh, t o cho ngư i s h u chúng nh ng l i th c nh tranh không nh . i u này cũng
úng trên môi trư ng m ng và có l còn d hơn.
Nh ng bí m t thương m i b xâm h i th nào ?
Bí m t thương m i có th b xâm h i ho c thông qua vi c ăn c p trái phép thông tin ho c t vi c vi
ph m nh ng tho thu n v gi bí m t. Trư ng h p ăn c p trái phép thông tin có th xây ra i v i
nh ng m u gián i p cũ ho c nh ng d ng gián i p m i như tin t c. Trong trư ng h p vi ph m
nh ng tho thu n v gi bí m t, nghĩa v gi bí m t ã ã không ư c th c hi n, như trư ng h p
m t ngư i làm công cho m t công ty không ư c có hành vi i ngư c l i quy n l i c a công ty.13
Có cách b o v bí m t thương m i không ?
Nh m nh n m nh nhu c u b o v bí m t, và m b o nh ng d u hi u t n t i c a m t nghĩa v
như v y, theo truy n th ng, h u h t nh ng công ty công ngh cao u òi h i ngư i lao ng ph i ký
k t m t b n tho thu n v gi bí m t.
M t ngư i s h u bí m t thương m i có th m b o cho quy n ch ng l i ngư i khác ã ăn c p
thông tin bí m t b ng cách ngh toà án ưa ra m t l nh ( ư c g i là m t hu n th ) nh m trách vi c
-6-
- ti t l thông tin sau này. Nó cũng có th t p h p nh ng thi t h i v m t kinh t như là k t qu c a
hành vi ti t l và s d ng bí m t thương m i.
Sau ây là ví d v m t v xâm ph m bí m t thương m i liên quan t i Wal-Mart và Amazon.com.
Tháng 11/1998, Wal-Mart ã kh i ki n t i Arkansas ch ng l i Amazon.com “nh m d ng ngay l p t c
vi c Amazon.com bán h th ng thông tin tuy t m t b i và vi c nh ng ngư i khác s d ng h i viên cũ
c a Wal-Mart”. Toà án thu lý ban u ã quy t nh r ng v ki n c n ư c ưa ra toà t i Bang
Washington, tr s c a Amazon.com.
Tháng 1/1999, Wal-Mart m t l n n a ã ki n Amazon.com và ngư i b o tr cho Amazon là
Drugstore.com, nhưng l n này t i toà án Washington. Theo cáo bu c, Amazon ã thuê 15 cán b k
thu t quan tr ng c a Wal-Mart vì ki n th c c a h v h th ng bán l trên m ng. Trư ng phòng
Thông tin c a Amazon ã óng vai trò như phó giám c c a h th ng thông tin t i Wal-Mart trư c khi
ư c thuê b i Amazon vào năm 1997. Vào tháng 3/1999, Amazon ã ki n l i Wal-Mart d a trên cáo
bu c r ng Wal-Mart ã th c hi n hành vi c nh tranh không lành m nh và can thi p m t cách có ý
th c vào ho t ng c a Amazon.com”. ây là m t trong nh ng v án ph c t p nh t trong lĩnh v c
14
này. V ki n ch m d t b ng vi c các bên ã i tơi m t tho thu n vào tháng 4/1999.
Quy n s h u bí m t thương m i ư c ki m ch ng th nào ?
th ng trong m t v ki n liên quan t i bí m t thương m i, m t ngư i s h u bí m t thương m i
ph i ch ng t r ng thông tin ư c coi là bí m t ã th c s là m t bí m t thương m i. M t l n n a,
tho thu n gi bí m t thư ng là cách t t nh t làm chuy n này. Thêm vào ó, ngư i s h u bí m t
thương m i ph i ch ng t r ng thông tin mà b cáo có ư c ã ư c thu th p m t cách b t h p pháp
(n u b cáo b bu c t i s d ng bí m t vì m c ích thương m i) ho c ư c ti t l m t cách b t h p
pháp ho c có v như v y (n u b cáo b bu c t i ti t l thông tin).
Có trư ng h p bí m t b ti t l theo nh ng quy nh pháp lu t không ?
Tuy nhiên, trư ng h p bí m t thương m i ư c phát hi n ra m t cách c l p, t c là không b ng vi c
s d ng nh ng bi n pháp phi pháp, thì ngư i phát hi n ra bí m t thương m i ó v n có th nó. Ví d ,
hành vi phân tích m t s n ph m có ư c m t cách hơp pháp và xác nh ó là bí m t thương m i.
M t s công ty ph n m m ã ti t l bí m t thương m i c a h m t cách c ý nh m tìm ra nh ng
khi m khuy t c a s n ph m ph n m m, v i m c ích cho ngư i khác t hàng nh ng gi i pháp
cho nh ng khi m khuy n này. Ví d , Netscape ã xu t b n mã ngu n c a mình sau khi phát hi n ra
r ng chương trinh máy tính c a mình có nh ng khi m khuy n v an toàn mà có th b khai thác b i
tin t c. Ngư i xây d ng Netscape ã hy v ng r ng v i vi c ti t l ho c g i mã ngu n, nh ng ngư i
phát tri n ph n m m khác có th xem xét k lư ng nó, và tìm ra d u hi u ch y không chu n, và cung
c p nh ng ưòng d n mà ngư i s d ng Netscape có th t i xu ng mi n phí.
B ng sáng ch phương th c kinh doanh là gì ?
B ng sáng ch phương th c kinh doanh là m t lo i b ng sáng ch ư c bi t như nh ng b ng sáng
ch ti n ích ư c s d ng b o v nh ng phát minh, công th c hoá h c, ho c nh ng khám pháp
khác. Phưong pháp kinh doanh ư c coi như m t quá trình b i vì nó không ph i là nh ng v t th v t
15
ch p như nh ng phát minh cơ khí hay c u trúc hoá h c khác.
Tháng 7/1998, m t toà án liên bang ã quy nh r ng nh ng lu t v b o h b ng sáng ch nh m b o
v b t c phưong pháp nào, dù có d a trên máy tính hay không, mi n là phương pháp ó t o ra m t
16
k t qu h u ích, c th và h u hình.
M t s ví d v b ng sáng ch phương th c kinh doanh:
- B ng sáng ch “1-click” r t n i ti ng c a Amazon.com (U.S. Patent No. 5,960,411) ngày
28/9/1999, ư c c p cho “m t h th ng và phương pháp nh m ưa ra m t chào mua hàng qua
m ng Internet”. B ng sáng ch ư c qu n lý ch y u i v i cách th c thông tin v ngư i s
d ng ư c lưu tr trên website, sau ó, ngư i s d ng có th t hàng t nó v i m t nh p chu t
vào ư ng liên k t t i m t m t hàng.
- B ng sáng ch “ u giá t s n” c a Priceline (U.S. No. 5,794,207), ư c c p cho m t “phương
th c và b máy c a h th ng m ng thương m i ch y trên cơ ch b o m t ư c thi t k t os
phù h p v i nh ng chào mua hàng có i u ki n”. Tháng 11/1999, Priceline.com ã ki n Khách
s n Price Matcher c a Microsoft v vi ph m B n quy n sáng ch i v i Phương th c kinh
doanh u giá t s n.
- B ng sáng ch “Qu ng cáo DoubleClick” (U.S.No.5,948,061), c p cho “m t phương pháp
truy n g i, nh m ích, và o lư ng vi c qu ng cáo qua m ng”. Tháng 11/1999, DoubleClick ã
-7-
- ki n Công tyL90 t i Virginia vì ã s d ng phương pháp này truy n g i qu ng cáo trên mang
Internet.
- Băng sáng ch “Mua hàng b ng gi hàng i n t ” (U.S. 5,715,314), c p cho “H th ng bán
hàng qua m ng”.
B ng sáng ch phương pháp kinh doanh có th ư c s d ng m t cách hi u qu ch ng l i nh ng k
c nh tranh ch y u. Ví d , tháng 9/1999 Amazon.com ã thành công trong vi c bu c
BarnesandNoble.com ng ng vi c s d ng h th ng bán hàng one-click và bu c Công ty ó s d ng
m t h th ng t hàng ph c t p hơn.
Có nh ng quy nh pháp lý gì v th t c xin c p b ng sáng ch ?
Toà án Hoa Kỳ v a m i ưa ra phán quy t r ng Cơ quan qu n lý b ng sáng ch có quy n c p b ng
sáng ch v gi i pháp thương m i n u tho mãn th t c th nghi m ba t ng i v i b ng sáng ch .
ó là, sáng ch ph i:
1. H u ích. M t doanh nghi p ch c n ch ng minh r ng m t phưong th c ho c ph n m m có th
t o ra nh ng giá tr h u hình c th . Ví d , B ng Sáng ch Amazon 1-click t o ra k t qu h u
hình là m t v mua bán ư c ti n hành.
2. M i. Phương pháp ho c ph n m m ó ph i m i. i u này có nghĩa là nó ph i có m t khía c nh
ng d ng nào ó khác v i m t vài cách ã ư c bi t t trư c.
3. Không d dàng t o ra ư c. Phương pháp ho c ph n m m ph i không d t o ra ư c, có nghĩa
là m t ai ó khi ã có k năng bình thư ng trong lĩnh v c công ngh c th cũng không th d
dàng nghĩ ra nó. Ví d , m t nhà kinh t t o ra m t phương pháp tránh thu b ng vi c s d ng
m t th tín d ng mư n ti n t m t tài kho n 40l(k). Phương pháp này không t n t i trư c ây
và khác v ch t v i nh ng phương pháp tránh thu trư c ó. Khi mà phương pháp này m i và
không d t o ra i v i nh ng k toán ho c chuyên gia thu , nhà kinh t có quy n òi h i ư c
c p b ng sáng ch cho nó.
Internet có nh hư ng gì i v i s h u trí tu ?
c tính không biên gi i c a Internet, c bi t là TM T, ưa ra câu h i liên quan t i kh năng áp
d ng h th ng pháp lu t truy n th ng trong vi c tăng cư ng pháp lu t v s h u trí tu . Như ã
c p trư c ó, h th ng pháp lu t truy n th ng ư c xây d ng trên nh ng khái ni m v ch quy n và
lãnh th .
Ngư c l i, Internet thương không th b gi i h n b i biên gi i lãnh th . Vì v y, Internet thư ng ư c
miêu t như m t "chi c máy sao ch p"l n nh t th gi i.
Nh vào nh ng kh năng và c tính c a công ngh k thu t s , TM T có th có nh ng nh hư ng
r t l n i v i h th ng quy n tác gi và nh ng quy n liên quan, và ph m vi c a quy n tác gi và
nh ng quy n liên quan t i lư t mình có th nh hư ng nh t nh t i TM T. N u nh ng quy nh
pháp lu t không ư c ưa ra và ư c áp d ng m t cách phù h p, ci c xác nh nh ng nguyên lý cơ
b n c a quy n tác gi và nh ng quy n liên quan cũng s khó th c hi n. Trên Internet, m t ngư i có
th t o ra s lư ng b n sao không gi i h n c a m t chương trình, b n nh c, tác ph m ngh thu t,
sách hay phim nh m t th i i m nào ó, và không làm nh hư ng l n t i ch t lư ng. Th c t ,
không có s khác bi t gi a b n g c và b n copy. Và b n sao có th ư c truy n g i t i nh ng khu
v c khác trên th gi i ch trong m t vài phút. K t qu là có th làm m t i th trư ng truy n th ng c a
nh ng tác ph m này.
T i sao s n ph m s hoá d b vi ph m b n quy n ?
c tính c a nh ng tác ph m s hoá khi n chúng d b ăn c p b n quy n. Vì v y, vi c t i v m t
ph n m m, cu n sách i n t , ho c âm nh c trên m ng b ng chi c máy tính bàn t i nhà là r t d
dàng và thu n ti n.
ây là nguyên nhân t i sao TM T thư ng liên quan t i vi c bán và c p phép s h u trí tu , và ti m
năng y c a nó s không ư c th c hi n n u s n ph m s h u trí tu không ư c b o v m t
cách y . Nhà cung c p n i dung và nh ng ngư i s h u khác c a quy n s h u trí tu s không
lơi ích c a mình b e do tr phi m t cơ ch b o h phù h p, m c qu c t ho c qu c gia, ư c
hình thành b o m nh ng i u kho n theo ó tác ph m c a h ư c ưa ra.
Công nghi p âm nh c và phim nh ã có hành ng ch ng l i hành vi vi ph m b n quy n i v i vi c
s d ng mp3, m t công ngh t ng h p, tích h p âm nh c cho phép có th t i v ư c m t cách d
dàng. Bên c ch s thành công trong vi c ch ng l i Napster, g n ây, ã có quy t nh c m m t
wetsite (2600.com) phát tán ph n m m i mã s DVD. Trong v vi c này, 2600.com ã b ki n do
-8-
- trang Web này ã phát tán ph n m m i mã s nh m b o v DVDs kh i b sao chép, website này
cũng ã t o ư ng liên k t t i hơn 500 website khác trên toàn th gi i cũng có ph n m m tương t .
Th m phán ra phán quy t ch ng l i 2600.com, cho r ng "nguyên ơn ã b thi t h i nghiêm tr ng do
vi c s d ng chương trình có nguy cơ làm gi m thu nh p c a các studio t vi c bán và cho thuê
DVDs và làm m t ng l c i v i vi c hình thành nh ng sáng ki n nhi u tiêm năng, m i và sáng t o
cho vi c phân ph i nh ng tác ph m phim ho t hình d ng s hoá, như phim nh theo t hàng trên
Internet".17
Tháng 5/2002. Audiogalaxy.com, m t dang công ty ho t ng gi ng Napster, ã t o thu n l i và
khuy n khích vi c mua bán trái phép hàng tri u b n sao nh ng bài hát, ã b ưa ra toà b i Hi p h i
công nghi p ghi âm c a M (RIAA) và Hi p h i nh ng nhà xu t b n âm nh c qu c gia (NMPA) vì vi
18
ph m b n quy n bán buôn tác ph m âm nh c. Sau v ki n m t tháng, Audiogalaxy.com ã ph i
ng ý m t h th ng l c òi h i s cho phép c a nh ng ngư i vi t, phát hành và/ho c nh ng
công ty ghi âm trư c khi bài hát ư c chia s trên m ng Internet.
“Copyleft” là gì ?
Copyleft là "m t thông báo b n quy n cho phép vi c tái phân phát và s a i m t cách gi i h n, mi n
r ng m i b n sao và nh ng s n ph m c a nó v n ư c phép"20. Copyleft là phương pháp t om t
chương trình ph n m m mi n phí. Ph n m m mi n phí d ng này cho phép ngư i s d ng ch y, sao,
phân ph i, nguyên c u, thay i ho c nâng c p ph n m m. Tương ng, nó t o cho ngư i s d ng t
do: (1) chay chương trình cho b t kỳ m c ích nào; (2) nghiên c u cách chương trình ch y và làm
nó phù h p v i nh ng nhu c u c a ngư i s d ng; (3) tái phân ph i nh ng b n sao cho ngư i khác;
và (4) nâng c p chương trình và phát tán chương trình ư c nâng c p ó ra công chúng.
“GPL” là gì ?
GPL là t vi t t c c a Gi y phép ph bi n công c ng (General Public License). Trong khi gi y phép
cho h u h t ph n m m ngăn c n vi c chia s và thay i chương trình, m t ph n m m GPL t o cho
ngư i s d ng t do chia s và thay i. Theo GPL, ngư i s d ng ư c t do nh n ho c ngh
mã ngu n, thay i chương trình ho c s d ng chương trình ó, ho c m t ph n c a nó, trong m t
ph n m m mi n phí m i ho c ư c nâng c p. M t ph n m m GPL, tuy nhiên, ph i tho mãn i u
ki n là vi c hư ng quy n chia s và thay i ư c chuy n giao cho nh ng ngư i nh n và s d ng
22
sau ó.
Có nh ng v n cơ b n gì v b o v quy n s h u trí tu trên Internet ?
V n cơ b n nh t là ph i xác nh ư c ph m vi b o v trong môi trư ng s hoá, ó là, làm th nào
nh nghĩa quy n, và nh ng ngoài l và gi i h n gì ư c cho phép. Nh ng v n quan trong khác
bao g m làm th nào quy n ư c m b o thi hành và ư c qu n lý trong môi trư ng này; ai trong
dây truy n phát tán nh ng tài li u vi ph m có th ch u trách nhi m pháp lý iv i vi c vi ph m; và
nh ng v n v th m quy n xét x và lu t áp d ng.
Có nh ng sáng ki n qu c t nào nh m b o v s h u trí tu trên Internet ? Có nh ng i u
ư c qu c t nào quy nh v Internet ?
T ch c s h u trí tu th gi i WIPO, v i 179 nư c thành viên, ch u trách nhi m hình thành khung
kh pháp lu t và chính sách m c qu c t tăng cư ng vi c t o ra và b o v quy n s h u trí
tu . M c ích cao nh t c a nó là t ư c m c thăng b ng phù h p trong pháp lu t, cung c p quy n
y và hi u qu trong ph m vi h p lý và trong nh ng ngo i l phù h p. T khi vi c mua bán s n
ph m có b n quy n, c tính và tín hi u âm ã tr nên m t y u t quan tr ng trong TM T toàn c u,
nh ng ngư i có quy n s h u nên ư c b o v m t cách hơp pháp trong kh năng c a mình bán
và c p phép cho s h u c a h trên Internet phù hơp v i nh ng gi i h n và nh ng ngo i l tương
ng nh m b o v vi c s d ng vì l i ích c a c ng ng.
WIPO ã có 23 hi p nh qu c t liên quan t i nh ng khía c nh khác nhau c a vi c b o v s h u trí
tu .
Theo Công ư c Berne, công ư c l n nh t v b n quy n tác gi qu c t , vi c b o v b n quy n bao
quát m i s n ph m văn h c và ngh thu t. Thu n ng này bao g m nh ng d ng khác nhau c a s
sáng t o, như s n ph m vi t, c ti u thuy t l n không ph i ti u thuy t, bao g m nh ng văn b n k
thu t và khoa h c và chương trinh máy tính; cơ s d li u g c do vi c l a ch n và s p x t n i dung
c a nó; tác ph m âm nh c; tác ph m nghe nhìn; tác ph m ngh thu t , bao g m b n v và tranh v ;
và nh ch p. Nh ng quy n liên quan ư c b o v bao g m vi c óng góp c a nh ng ngư i thêm
vào giá tr c a tác ph m văn h c ngh thu t khi ư c ưa ra công chúng, bao g m nh ng ngh sĩ
-9-
- bi u di n như di n viên, ngh sĩ múa, ca sĩ và nh c công; nh ng ngư i t o ra tín hi u âm, bao g m
ĩa CD; và nh ng t ch c truy n thanh.
Tương t , năm 1996 WIPO ã thông qua 2 Hi p nh: Hi p nh Quy n tác gi WIPO (WCT) và
Hi p nh v ghi âm và trình di n (Performances and Phonograms Treaty(WPPT). thư ng ư c coi
là nh ng hi p nh v Internet, nh ng hi p nh này tìm cách ưa ra nh ng v n v nh nghĩa và
ph m vi quy n trong môi trư ng s hoá, và m t s thách th c c a vi c m b o th c thi và c p phép
tr c tuy n. Hi p nh WTC và WPPT cũng ã làm rõ ph m vi ki m soát c a ngư i n m gi quy n khi
tác ph m ngh thu t, bi u di n và ghi âm ư c ưa ra công chúng t i v ho c ư c truy c p t i
trên m ng Internet. D ng truy n g i này khác v i phát thanh, trong ó tài li u không ư c l a ch n
và chuy n i b ng m t thi t b truy n tín hi u v t lý gi ng như máy phát thanh t i nhóm nh ng ngư i
nghe. Hơn n a, nó ư c truy n i m t cách tương tác, ó là theo yêu c u t nh ng ngư i s d ng
cá nhân, t i th i i m và a i m do h l a ch n. Nh ng hi p nh òi h i r ng m t quy n c bi t
ư cc p ki m soát nh ng hành vi tuyên truy n ra công chúng như v y, trong khi dành cho các
nư c quy n quy t nh xem ph i s p x p quy n ó như th nào trong h th ng pháp lu t qu c gia.
Các hi p nh trên ã có hi u l c t tháng 3 và tháng 5 năm 2002. Nh ng quy nh c a c hai hi p
nh ã ư c trên cơ s ng thu n b i 100 qu c gia. Ngay nay, chúng cũng óng vai trò như tài li u
hư ng d n và nh ng quy nh m u cho pháp lu t qu c gia. Nh m nh ng hi p nh trên ư c áp
d ng th c s trong môi trưòng m ng, chúng ph i ư c th hi n trong pháp lu t c a nhi u nư c trên
th gi i. WIPO vì th ang ti n hành nh ng ho t ng nh m thúc y vi c áp d ng các hi p nh ó
và ưa ra l i khuyên i v i các chính ph v vi c th c thi và thông qua.
T i sao c n nh ng sáng ki n như v y ?
Nh ng v n v thi hành và c p phép không m i, nhưng chúng ã thay i nhi u khía c nh và
m c c p thi t khi nh ng tác ph m ư c khai thác trên h th ng k thu t s . Nh m b o v v m t
pháp lý tr nên có ý nghĩa, ngư i gi quy n ph i có quy n ki m tra và d ng vi c phát tán nh ng b n
sao s hoá không ư c phép, mà do c tính c a môi trư ng s hoá, nh ng tác ph m d ng này có
th b phát tán r t nhanh và v i s lư ng l n, kho ng cách xa t i không th tư ng tư ng n i. Hơn
n a, i v i TM T, phát tri n m c cao nh t, c n ph i xây d ng nh ng h th ng h tr vi c
c p phép tr c tuy n áng tin c y.
V. TRANH CH P V TÊN MI N
Tên mi n là gì ?
Tên mi n là a ch c a công ty trên m ng Internet và tương ương v i a ch kinh doanh trong th
gi i th c. Vì ngày có càng nhi u công ty s d ng Internet, s lư ng nh ng tranh ch p phát sinh t
vi c s d ng tên mi n tăng càng nhanh.
Tên mi n ư c phân chia theo nh ng c p khác nhau. C p cao nh t xu t hi n sau d u ch m (.) trong
tên mi n. Ví d trong tên mi n “microsoft.com”, m c tên mi n cao nh t là .com, tên mi n c p m t ph
bi n nh t, ch ra r ng tên mi n ư c s h u b i m t công ty thương m i. Nh ng tên mi n cũng ph
bi n khác là .org (cho nh ng t ch c phi l i nhu n), .net (cho nh ng t ch c liên quan t i m ng và và
Internet), .edu (cho các trư ng i h c), và .gov (cho cơ quan chính ph ). Tách bi t v i nh ng tên
mi n chung này, m i qu c gia có m t tên mi n c p m t. Ví d , .ca ch tên mi n c a Canada, và .ie ch
tên mi n c a Irac.
Tranh ch p v tên mi n có th n y sinh như th nào ?
Tranh ch p v tên mi n liên quan t i nh ng tên mi n c p hai, chúng c p t i tên liên k phía bên
trái c a tên mi n c p cao nh t trong a ch Internet. Ví d , trong tên mi n “www.microsoft.com” , tên
mi n c p hai là Microsoft.
Hai tên mi n c p hai gi ng h t nhau không th cùng t n t i dư i cùng m t tên mi n c p m t. Ví d ,
m c dù Công ty Delta Faucet và Delta Airlines u mu n t tên mi n là “delta.com”, nhưng ch có
m t công ty có th có tên mi n delta. Không may cho c Công ty Delta Faucet và Delta Airlines, Công
ty ã t tên mi n là delta.com là Công ty tài chính Delta c a Woodbury, có tr s t i Newyork. (Delta
Airlines s d ng tên mi n deltaairlines.com trong khi công ty Delta Faucet s d ng tên mi n là
Deltafaucet.com).
M t s ví d i n hình v tranh ch p v tên mi n:
- Mcdonalds.com: tên mi n này ã b ăng ký b i m t cá nhân vi t bài cho t p chí Wired, ngư i
này ã vi t m t câu chuy n v giá tr tên mi n. Trong bài báo c a mình, tác gi ã yêu c u liên
l c v i mình t i a ch ronald@mcdonalds.com v i ngh liên quan t i tên mi n ó. dành l i
- 10 -
- tên mi n MacDonalds, tác gi ã yêu c u Công ty Mcdonalds ph i có m t kho n óng góp t
thi n.
- Micros0ft.com: Công ty Zero Micro Software, ã ăng ký tên mi n micros0ft.com (v i s không
thay th ch o), nhưng vi c ăng ký này ã b ình ch sau khi Microsoft ki n công ty này.
- Mtv.com: tên mi n MTV trư c tiên ã b ăng ký b i Công ty Adam Curry cho trò chơi video
MTV. MTV u tiên ã không quan tâm t i tên mi n này trên Internet. Nhưng khi Adam Curry t
b MTV, Công ty ã mu n ki m soát tên mi n. Sau khi v ki n liên bang ư c ti n hành, tranh
ch p ã ư c gi i quy t.
- Taiwan.com: T ch c thông tin Trung Qu c l c ia Xinhua ã ư c phép ăng ký tên mi n
taiwan.com, trong s b t bình c a chính ph ài loan.
Ngư i nào ki m soát tên mi n ? và Nh ng v tranh ch p v tên mi n s ư c gi i quy t th
nào ?
Trư c Tháng 12/1999, m t công ty có tên Network Solutions Inc (NSI) h u như là cơ quan duy nh t
qu n lý vi c ăng ký tên mi n c p hai cho nh ng tên mi n c p m t thông d ng, bao g m tên
mi n .com, .net, và .org. NSI ã ưa ra chính sách c tài i v i tên mi n và ã có quy n ki m soát
r t l n i v i tên mi n ư c ăng ký, và cách th c gi i quy t nh ng v tranh ch p. Nh m trách vi c
ph i gi i quy t tranh ch p v tên mi n, NSI ã ban hành chính sách th t ưu tiên v th i gian. Theo
cơ ch này, ngư i nào ăng ký tên mi n trư c thì s có giá tr trư c. N u tên mi n v n chưa b ăng
ký thì ngư i ăng ký s ư c phép. Chính sách này gi ã b thay i b i Chính sách gi i quy t tranh
ch p v tên mi n th ng nh t do ICANN (T ch c Internet cho vi c ánh s và xác nh tên ăng ký)
và ư c s d ng b i t t c nh ng ngư i ăng ký tin tư ng. Theo chính sách m i này, m t ngư i s
h u thương nhãn có th ưa ra m t th t c hành chính tương i ơn gi n ki m tra s t n t i c a
tên mi n. Mu n ư c ăng ký, ngư i s h u thương nhãn ph i ch ng minh r ng:
1. Ngư i ó s h u m t nhãn mác (ho c ư c ăng ký ho c chưa ư c ăng ký) gi ng h t ho c
tương t t n mi n c p hai ư c ăng ký;
2. Bên ăng ký tên mi n không có quy n ho c l i ích h p pháp i v i tên mi n; và
3. Tên mi n ư c ăng ký và s d ng vì m c ích x u.
Nh ng ngư i tranh ch p v tên mi n có th t i toà án ki n. T i M , o lu t b o v ngư i tiêu
dùng ch ng l i nh ng hành vi vi ph m trên m ng tháng 11/1999 ã quy nh th t c d dàng hơn cho
cá nhân và công ty ki n trong nh ng trư ng h p có tên ho c thương nhãn tương t (t i m c gây
nh m l n). Tuy nhiên, h ph i ch ng minh r ng ngư i n m gi tên mi n có m c ích x u.
M t ph n c a o lu t trên liên quan t i nh ng cá nhân n i ti ng. Ph n cho phép cá nhân ki n theo
th t c dân s ch ng l i ngư i ăng ký tên h như m t tên mi n c p hai cho m c ích bán tên mi n
ó ki m l i b t chính. Ví d trư ng h p v tên mi n juliaroberts.com. M t cá nhân ã có ý nh
bán tên mi n này cho n di n viên Julia Roberts sau khi ã ăng ký nó. ch ng minh m c ích x u
c a ngư i ăng ký, toà án ưa ra quy nh r ng tên mi n ph i ư c chuy n giao cho ngư i s d ng
h p pháp nó.
Có t ch c qu c t nào gi i quy t nh ng v tranh ch p ?
WIPO v a m i thi t l p m t cơ quan tr ng tài và trung tâm hoà gi i, ư c mô t trên trang web c a
WIPO là “ ư c ch p nh n trên toàn th gi i là cơ quan hàng u trong lĩnh v c gi i quy t tranh ch p
tên mi n”. T tháng 9/1999, Trung tâm này ã gi i quy t nh ng v vi c liên quan t i tên mi n c p m t
như .com, .org, .net.
Sau quy t nh c a ICANN ngày 16/11/2000 cho phép 7 tên mi n c p m t m i, WIPO ã làm vi c v i
nh ng ngư i v n hành tên mi n c p m t m i xây d ng cơ ch gi i quy t tranh ch p liên quan t i
tên mi n cho nh ng tên mi n c a h . Trung tâm cũng ã ch nh cung c p d ch v gi i quy t tranh
ch p cho nh ng tên mi n này.
Thêm vào ó, Trung tâm cũng gi i quy t c nh ng th t c tranh ch p v Tên mi n c p m t theo mã
qu c gia, như .ph cho Phillippines ho c th cho Thái Lan.
VI. V N B O V BÍ M T THÔNG TIN V NGƯ I TIÊU DÙNG
Nh ng ti n b trong công ngh thông tin và qu n lý d li u t o ra kh năng có m t n n kinh t m i và
th nh vư ng d a trên m ng Internet. H th ng thông tin và truy n thông m i cho phép t p h p, chia
s và phát tri n nh ng kh i lư ng thông tin v i t c t và tính hi u qu không th d li u ư c. Nh ng
công ngh này cũng t ra nguy cơ i v i thông tin bí m t. T ch c, cá nhân ngày nay, b ng nh ng
- 11 -
- phương ti n, phương pháp m i, có kh năng xâm ph m bí m t cá nhân c a ngư i khác và dư i m t
phương th c r t khó c n tr .
Bí m t riêng tư là gì ?
Thông tin bí m t cá nhân có m t ý nghĩa quan tr ng, “ ó là s òi h i c a m t cá nhân ki m soát
ư c nh ng i u ki n theo ó thông tin cá nhân - nh ng thông tin cho phép nh n d ng ra cá nhân ó
23
- b truy c p, ti t l và s d ng”.
Bí m t cá nhân b ti t l ư c nh nghĩa tương t như “kh năng c a cá nhân ch n cho mình th i
gian, hoàn c nh, và m c theo ó thái , ni m tin, c ch và ý ki n ư c chia s cùng ho c t ch i
chia s cùng ngư i khác. ” 24
T i sao ph i b o v bí m t riêng tư ?
Quy n có bí m t cá nhân là quy n cơ b n trong m t xã h i dân ch . Vi c b n m gi , dù là nh nh t,
m t ph n thông tin v chính mình thông qua Internet có nghĩa là ã m t i quy n t do cơ b n. Hơn
n a, càng nhi u ngư i khác bi t v nh ng chi ti t v i s ng c a m t ngư i thì kh năng ngư i ó
b nh hư ng, can thi p ho c phán xét s càng l n.
Vi c bi t và ki m soát kh năng ti t l thông tin cá nhân; vi c truy n g i và s d ng thông tin cá nhân
là chìa khoá b o v tính riêng tư.
Có trư ng h p b o v bí m t riêng tư quá m c ?
M t trong nh ng v n gây nhi u tranh lu n là li u m t cơ ch quá nghiêm khác nh m b o v vi c
ti t l thông tin riêng tư có th gây c n tr i v i thương m i. Vi c òi h i s ng ý c a m t ngư i
trư c khi d li u cá nhân có ngư i ó b s d ng có th ngăn c n s phát tri n c a thương m i,
thư ng ư c d a trên nguyên t c "thông tin t t hơn có nghĩa là th trư ng t t hơn". N u th trư ng có
th xác nh chính xác nh ng ngư i khác hàng, vi c t o s phù h p gi a nh ng ngư i mua và ngư i
bán có th ư c ti n hành.
M tv n gây tranh lu n khác là s c n thi t ph i trung th c. Nh ng nghĩa v pháp lý và o c
c a vi c ti t l g n liên v i m t m i quan h , òi h i vi c m r ng mà bí m t thông tin có th ngăn c n.
Nh ng thách th c nào i v i vi c b o v bí m t thông tin ư c t ra ? Làm sao có th s d ng h p
pháp thông tin ư c m b o ?
Tìm ra s thăng b ng gi a nhu c u pháp lý thu th p thông tin và nhu c u b o v bí m t riêng tư ã
tr thành m t thách th c l n. Nh ng hư ng d n sau ây c a OECD có th ư c cân nh c như
nh ng òi h i cơ b n nh t i v i vi c s d ng ho c x lý h p pháp nh ng thông tin tr c tuy n :
- Nguyên t c b o v bí m t thông tin. Thông tin cá nhân có th dành ư c, b ti t l , và s d ng
ch theo nh ng cách tôn tr ng bí m t cá nhân.
- Nguyên t c toàn v n thông tin. Thông tin cá nhân ph i không b thay i ho c hu i m t cách trái
phép.
- Nguyên t c ch t lư ng thông tin. Thông tin ph i chính xác, úng th i gian, hoàn thi n và liên
quan t i m c ích mà nó ư c cung c p ho c s d ng.
- Nguyên t c gi i h n thu th p. D li u cá nhân ph i có ư c b ng phương ti n h p pháp và trong
trư ng h p thích h p, v i ki n th c và s th ng nh t v i tư ng d li u.
- Nguyên t c c th m c ích. D li u cá nhân c n ph i ư c b o v m t cách h p lý ch ng l i
nh ng nguy cơ gi ng như m t ho c vi c truy c p trái phép, vi c phá hu , s d ng, thay i ho c
ti t l d li u.
- Nguyên t c không che y. C n có m t chính sách c i m phù h p v i s phát tri n, th c ti n
và chính sách i v i d li u cá nhân.
- Nguyên t c trách nhi m gi i trình. Ngư i ki m soát d li u có trách nhi m t o s phù h p v i
nh ng bi n pháp d a trên nh ng nguyên t c ư c nêu trên.
Có nh ng hư ng d n khác v b o v d li u không ?
Liên minh Châu Âu ã ban hành Ch th 95/46/EC, nó ã thành l p m t khung kh pháp lý ê m b o
s t do trao i d li u cá nhân, trong khi cho phép nh ng nư c thành viên EU vi c ưa ra nh ng
quy nh riêng i v i vi c thi hành Ch th này. Vi c trao i t do d li u là c bi t quan tr ng i
v i m i d ch v v i m t cơ s khách hàng l n và ph thu c vào vi c x lý d li u cá nhân, như vi c
- 12 -
- bán hàng t xa và d ch v tài chính. Th c t , ngân hàng và công ty b o hi m ph i x lý m t kh i
lư ng l n d li u cá nhân, bên c nh nh ng th khác, v nh ng v n máng tính nh y c m cao như
tín d ng và giá tr tín d ng. N u m i nư c thành viên ã có h th ng quy nh riêng c a mình v b o
v d li u (ví d v cách th c làm sao ch th d li u có th xác minh thông tin v h ), vi c cung c p
nh ng d ch v qua biên gi i , nh t là thông qua nh ng siêu xa l thông tin, s không th th c hi n
ư c và cơ h i th trư ng c bi t có giá tr này s b m t.
Ch th cũng nh m m c ích thu h p s khác bi t gi a nh ng lu t b o v d li u c a qu c gia m c
c n thi t r i b nh ng rào c n i v i t do d li u cá nhân trong EU. Nh vào ó, b t c ngư i
nào mà d li u ư c x lý trong C ng ng Châu Âu s có th ư c t o m t m c b o v quy n
tương ương, c bi t i v i quy n bí m t cá nhân, b t lu n nư c thành viên nào, nơi mà vi c x
lý ư c ti n hành.
Ngư i tiêu dùng có th ư c b o v th nào trong các giao d ch TM T?
Tháng 12/1999, OECD ã ban hành B n hư ng d n v b o v ngư i tiêu dùng trong b i c nh TM T
giúp b o v ngư i tiêu dùng khi ti n hành mua bán trên m ng, và t ó khuy n khích h :
- kinh doanh trung th c ; ti n hành qu ng cáo và ti n hành nghiên c u th trư ng;
- có thông tin rõ ràng v nh n d ng c a m t doanh nghi p tr c tuy n, hàng hoá và d ch v ư c
chào và i u kho n c a giao d ch ;
- quá trình minh b ch cho vi c xác nh các giao d ch ;
- cơ ch thanh toán an toàn;
- cơ ch gi i quy t tranh ch p và n bù phù h p, úng h n và h p lý; b o v bí m t cá nhân; và
giáo d c ngư i tiêu dùng và doanh nghi p.
B ng 2. Hưóng d n c a OECD v b o v ngư i tiêu dùng
- 13 -
- A. B o v minh b ch và hi u qu
Ngư i tiêu dùng tham gia vào TM T ph i ư c hư ng ch b o v minh minh b ch và hi u qu
không th p hơn m c b o v ư c ưa ra trong nh ng hình th c thương m i khác.
B. Thông l th trư ng, qu ng cáo và kinh doanh trung th c
Doanh nghi p tham gia TM T ph i quan tâm úng m c t i nh ng l i ích c a ngư i tiêu dùng và
hành ng phù h p v i nh ng thông l th trư ng, qu ng cáo và kinh doanh trung th c.
C. Ti t l bí m t tr c tuy n
I. Thông tin v doanh nghi p
Doanh nghi p tham gia TM T v i khách hàng ph i cung c p thông tin d ti p c n, rõ ràng và chính
xác v chính mình cho phép m c th p nh t.
II. Thông tin v hàng hoá ho c d ch v
Doanh nghi p tham gia TM T v i khách hàng c n cung c p nh ng thông tin d ti p c n và chính xác
v miêu t hàng hoá, d ch v ư c chào; ngư i tiêu dùng ra quy t nh có nên tham gia giao
d ch hay không và theo cách t o kh năng cho ngư i tiêu dùng lưu tr m t b n ghi u v thông
tin ó.
III. Thông tin v giao d ch
Doanh nghi p tham gia TM T ph i cung c p y thông tin v nh ng i u ki n và chi phí kèm theo
giao d ch khi n ngư i tiêu dùng có th ra quy t nh v vi c có nên tham gia giao d ch ó không.
IV. Quá trình xác nh n
tránh vi c gây nh m l n liên quan t i ý nh c a khách hàng khi mua hàng, khách hàng ph i có
th , trư c khi ưa ra l nh mua, nh n d ng chính xác nh ng hàng hoá ho c d ch v mà ngư i ó
mong mu n mua; nh n d ng nh ng sai sót ho c thay i c a chào hàng; th hi n m t s ng ý v i
ây thông tin và t nguy n khi mua hàng; và lưu tr m t b n ghi y và chính xác v giao d ch.
V. Thanh toán
Ngư i tiêu dùng c n ư c cung c p cơ ch thanh toán an toàn, d s d ng và ư c thông tin v
m c an toàn c a cơ ch ó.
Gi i quy t tranh ch p và b i thư ng
Ngư i tiêu dùng ph i ư c cung c p kh năng truy c p có ý nghĩa t i vi c gi i quy t tranh ch p và
n bù úng th i gian mà không ch u chi phí quá áng.
B o v bí m t
TM T B2C c n ư c ti n hành phù h p v i nh ng nguyên t c b o v bí m t ư c th a nh n như
ư c ưa ra trong Hư ng d n c a OECD i u ch nh b o v bí m t riêng tư và vi c trao i qua biên
gi i c a d li u cá nhân (1980). Cũng tính t i tuyên b h i ngh b trư ng c a OECD v b o v bí
m t cá nhân trên m ng toàn c u (1998), cung c p kh năng b o v ngư i tiêu dùng m t cách phù
h p và hi u qu .
Giáo d c và nâng cao nh n th c
Chính ph , doanh nghi p và i di n ngư i tiêu dùng c n ph i h p v i nhau tuy n truy n cho
ngư i tiêu dùng v TM T, h tr vi c ra quy t nh v i y thông tin b ngư i tiêu dùng khi tham
gia vào TM T, và tăng cư ng nh n th c c a doanh nghi p và ngư i tiêu dùng v cơ ch b o v
ngư i tiêu dùng ư c áp d ng cho ho t ng tr c tuy n c a h .
Ngu n: T ch c phát tri n và h p tác kinh t , Hư ng d n v B o v ngư i tiêu dùng trong b i c nh
TM T (2000); http://www1.oecd.org//publications/e-book/9300023E.PDF
Các hư ng d n c a OECD s ư c s d ng th nào ?
Hư ng d n c a OECD ư c thi t k như m t công c trung l p v m t công ngh giúp i di n
các chính ph , doanh nghi p và ngư i tiêu dùng b ng cách ưa ra nh ng hư ng d n th c t giúp
hình thành và duy trì ni m tin c a khách hàng vào TM T. Hư ng d n này ưa ra nh ng khía c nh cơ
b n c a TM T B2C và ph n ánh nh ng quy nh pháp lu t ang hi n hành i v i khách hàng trong
nh ng hình th c truy n th ng hơn c a thương m i. H nh n m nh t m quan tr ng c a vi c minh
b ch hoá và ti t l thông tin và s c n thi t có s h p tác gi a các chính ph , doanh nghi p và ngư i
tiêu dùng m c qu c gia và qu c t .
Hư ng d n nh m cung c p nh ng nguyên t c giúp :
- 14 -
- - Chính ph xem xét, và (n u c n thi t) t o s phù h p, hình thành khuôn m u và thi hành chính
sách và sáng ki n khách hàng trong TM T.
- Doanh nghi p, ngư i tiêu dùng và nh ng t ch c t qu n khác, b ng vi c ưa ra hư ng d n v
nh ng c i m cơ b n c a vi c b o v khách hàng mà có th ư c cân nh c trong quá trình
phát tri n và thi hành nh ng cơ ch t qu n.
- t ch c kinh doanh và ngư i tiêu dùng, b ng vi c v ch ra nh ng s ti t l thông tin cơ b n và
nh ng th c ti n kinh doanh i n hình mà h có th cung c p ho c mong ch trên m ng.
Xem xét th nào v v n xét x và b i thư ng cho ngư i tiêu dùng ?
Hư ng d n c a OECD ã c p theo chi u sâu nh ng v n liên quan t i th m quy n xét x ,
nh ng lu t ư c áp d ng và kh năng ti p c n t i vi c b i thư ng. Vì b n ch t r ng và sâu c a
nh ng v n trên, nh ng câu h i làm sao chúng có th ư c ưa ra m t cách t t nh t trong b i
c nh TM T không ph i ch duy nh t i v i vi c b o v ngư i tiêu dùng. Tuy nhiên, ti m năng c a
nternet làm tăng s lư ng giao d ch B2C qua biên gi i t o òi h i m t i u quan tr ng r ng l i ích
c a khách hàng ư c tính t i m t cách y .
Hư ng d n trên c a OECD cho th y tính ph c t p c a v n và th c t v n còn thi u s ng thu n
qu c t v nh ng v n này. Hư ng d n th a nh n r ng moi giao d ch qua biên gi i gi a doanh
nghi p và ngư i tiêu dùng n m trong khung kh pháp lý v quy n xét x và lu t áp d ng, nhưng
TM T t ra nh ng thách th c m i cho khung kh pháp lý ó. Hư ng d n òi h i c n ph i làm nhi u
vi c hơn n a trong ưa ra nh ng v n này và m b o r ng l i ích c a ngư i tiêu dùng ư c
b o v khi hình thành nh ng quy nh m i.
Hư ng d n trên cũng c p t i t m quan tr ng c a vi c t o kh năng ti p c n c a khách hàng i
v i nh ng th t c b i thư ng h p lý, úng th i gian và ti n l i ; và khuy n khích xây d ng nh ng cơ
ch gi i quy t tranh ch p thay th hi u qu . Vi c kh i ki n gi i quy t m t tranh ch p thư ng r t
t n phí, khó khăn và m t nhi u th i gian. Nh ng v n như v y có th càng ph c t p hơn i v i
nh ng tranh ch p m ng tính qu c t . Trong nh ng hình th c thương m i khác, s phát tri n c a
nh ng cơ ch gi i quy t tranh ch p thay th hi u qu có th giúp tránh ư c nh ng th t c ph c t p
hi n hành, gi i quy t nh ng khi u n i c a ngư i tiêu dùng m t cách nhanh chóng, d dàng và h p
lý, và thi t l p nh ng cơ ch gi i quy t tranh ch p tr c tuy n hi u qu nh m t o d ng ni m tin cho
ngư i tiêu dùng.
Chính ph có c n can thi p vào v n b o v ngư i tiêu dùng và bí m t riêng tư hay không ?
Khu v c tư nhân có th óng vai trò gì ?
Cu i cùng, v n b o v ngư i tiêu dùng và bí m t cá nhân là v n c a c khu v c chính ph và
khu v c tư nhân. Chính ph ph i m b o r ng có lu t cho phép b o v ngư i tiêu dùng; khu v c
tư nhân ph i thi hành ch b o v bí m t cá nhân có ý nghĩ, thân thi n và t i u ch nh. Cho t i khi
ngư i s d ng tin tư ng r ng vi c truy n thông và d li u c a h là an toàn kh i vi c b ngăn ch n và
vi c s d ng trái phép, có v y m i khuy n khích h s d ng Internt vì m c ích thương m i. Ch v i
ni m tin c a khách hàng m i có th giúp TM T phát tri n.
VII. T I PH M TRÊN M NG
Có th có t i ph m trên m ng ư c không ?
M ng Internet có ti m năng tr thành m t trong nh ng thành t u l n nh t c a loài ngư i. Vi n thông,
h th ng ngân hàng, ti n ích công c ng và h th ng x lý kh n c p u ho t ng trên m ng. Nhưng
có nh ng ngư i s d ng Internet vào m c ích x u. Trong l ch s t n t i r t ng n c a Internet, chúng
ta ã ch ng ki n r t nhi u hành vi ph m t i. M c dù thư ng r t khó xác nh nh ng ng cơ c a
nh ng hành vi vi ph m trên m ng này, h u qu c a c a chúng là khi n ngư i ta gi m ni m tin vào h
th ng Internet.
Nguy cơ tăng m nh nh ng hành vi vi ph m trên m ng l n t i n i mà Cơ quan i u tra liên bang c a
Hoa Kỳ (FBI) ã ti n hành m t s bư c chu n b cho cu c chi n ch ng l i t i ph m trên m ng và
kh ng b trên m ng và coi ó là m i quan tâm áng ưu tiên s 3 sau ch ng kh ng b và ch ng chi n
tranh du kích. Thêm vào ó, FBI ã thay i nh hư ng nh m t p chung vào vi c tuy n d ng chuyên
gia và hình thành m t d ng cơ quan m i có nhi u kinh nghi m trong th gi i Công ngh thông tin.
- 15 -
- T i ph m máy tính ho c t i ph m trên m ng là gì ?
“T i ph m máy tính” hay t i ph m trên m ng c p t i m t hành vi vi ph m liên quan t i vi c s
d ng máy tính. T i ph m trên m ng có th ư c phân thành nh ng nhóm l n sau: T i ph m trên
m ng ch ng l i con ngư i, tài s n và chính ph .
T i ph m trên m ng ch ng l i con ngư i bao g m vi c truy n g i nh ng văn hoá ph m i tru ho c
qu y r i tình d c qua s d ng m t máy tính như e-mail.
T i ph m trên m ng ch ng l i tài s n bao g m vi c xâm ph m máy tính b t h p pháp qua không gian
trên m ng, mang tính phá ho i h th ng máy tính, truy n g i nh ng chương trình gây h i, và s h u
nh ng thông tin máy tính b t h p pháp. Hành vi xâm nh p và b khoá n m trong s nh ng hành vi
nguy hi m nh t c a lo i t i ph m trên m ng cho t i nay. Vi c t o và truy n bá nh ng chương trình
máy tính gây h i ho c virus trong h th ng máy tính là m t d ng khác c a t i ph m trên m ng ch ng
l i tài s n. Sao ch p ph n m m b t h p pháp cũng là m t d ng c bi t c a t i ph m trên m ng
thu c nhóm này.
M t ví d i n hình khác c a t i ph m trên m ng ch ng l i chính ph là kh ng b trên m ng, trong ó
không gian o b s d ng b i cá nhân và t ch c e do chính ph và kh ng b ngư i dân c a
m t nư c. Lo i t i ph m này có hình th c c a nh ng cá nhân xâm nh p vào m t trang web c a cơ
quan chính ph ho c quân i.
Có nh ng ví d i n hình gì v t i ph m trên m ng ?
1. G i bom thư (Mail bombing): liên quan t i vi c g i r t nhi u thông i p và nhi u l n nh m vào
m t ngư i nh n xác. H p thư c a ngư i nh n vì th tràn ng p nh ng b c thư v v n.
2. G i phát tán thư (Spamming): thư ng ư c s d ng như m t công c cho xúc ti n thương m i.
Lo i này nh m vào nhi u ngư i nh n và làm ng p nh ng h i thư này v i các thông i p v v n.
3. Liên k t danh sách (List Linking): liên quan t i vi c ăng ký m t a ch e-mail trong nhi u danh
sách g i mai.
4. L a o (Spoofing): là gi m o nh n d ng c a ngư i g i e-mail và gi t o l a ngư i nh n
r ng e-mail ư c b t ngu n t m t ngư i g i mail gi nh nào ó.
5. K t n i không ư c s ng ý: là tìm ưa m t n i dung website lên m t trang web khác mà
không ư c s ng ý c a trang web ó.
6. T ch i d ch v : là m t n l c trái phép nh m ngăn c n ngư i s d ng h p pháp c a m t d ch v
kh i vi c s d ng d ch v ó.
7. B khoá là hành vi truy c p m t cách trái phép vào m t h th ng và phá hu h th ng ó, gây
nên nh ng thi t h i nh t nh.
Trong m i trư ng m ng, n n nhân thư ng ph i nh n r t nhi u thông i p v i n i dung e do .
Ph m vi c a t i ph m trên m ng ?
T i ph m trên m ng không b gi i h n b i ph m vi lãnh th ho c th m quy n xét x c a m t qu c gia.
N u không b ki m tra ho c tr ng ph t, t i ph m trên m ng s nh hư ng t i s phát tri n c a TM T.
Thêm vào ó, có s di chuy n nhanh chóng các lo i hình t i ph m truy n th ng vào th gi i o như
n n m i dâm tr em, l a d i, làm gi , xuyên t c, ăn c p s h u trí tu , ăn c p thông tin và ti n...
Nh ng quy nh pháp lý nào c n có ngăn ng a, n m b t và bu c t i nh ng t i ph m trên
m ng ?
Nh ng quy nh liên quan t i tr m c p c n ph i ư c xem xét l i. Trong nhi u h th ng xét x ho c
trong th gi i th c, vi c tr m c p liên quan t i vi c l y m t th ho c tư c quy n s h u c a m t n n
nhân. Gi i quy t th nào i v i trư ng h p m t ngư i truy c p mà không ư c phép vào m t phai
c a ngư i khác và sau ó sao l i file ó ? Trong trư ng h p này, nó có th ư c cho r ng vi c tr m
c p không x y ra vì v t ó ã b sao l i mà không b l y i. Làm rõ s vi c này là v vi c t i nư c M
nơi có quy nh pháp lu t liên quan t i truy n g i tài s n ăn c p gi a các bang ch c p t i nh ng
v t h u hình và không áp d ng i v i v t vô hình.
1. Nh ng thách th c v m t c ng ngh : trong khi có th l n theo d u vêt theo m t ư ng d n i n
t , nhi m v tr nên r t khó khăn vì k năng và công ngh cho phép d u tên khi ti n hành hành
vi vi ph m.
2. Nh ng thách th c v m t pháp lý: pháp lu t và nh ng công c pháp lý khác ch ng l i t i ph m i
sau s thay i nhanh chóng c a công ngh .
- 16 -
- 3. Thách th c v m t ngu n l c: i u này c pt iv n thi u nh ng chuyên gia, ho c thi u
ngân sách cho nh ng công ngh m i cũng như cho vi c ào t o con ngư i.
Nh ng ho t ng nào ang ư c th c hi n nh m ngăn ng a và bu c t i t i ph m trên m ng ?
o lu t gian l n và l i d ng máy tính (18 USC 1030) ; 18 USC 2701 tr ng ph t vi c truy c p trái
pháp lu t t i nhưng kho truy n thông ư c lưu tr ; 18 USC 2702 ngăn c m vi c ti t l cho b t kỳ
ngư i nào nh ng n i dung truy n thông m t kho lưu tr d li u i n t ; và 18 USC 2703 cho phép
vi c ti t l cho chính ph i v i nh ng n i dung c a truy n thông i p t nhưng ch theo l nh c a
toà án.
Sau v kh ng b ngày 11/9/2001, H vi n Hoa Kỳ ã ban hành o lu t ái qu c USA. ây là m t o
lu t bao quát nh m t i vi c ch ng l i nguy cơ kh ng b , bao g m c kh ng b trên m ng. o lu t
m i này t o quy n l c cho nh ng cơ quan thi hành pháp lu t trong và ngoài nư c có th giúp phát
hi n và ngăn c n hành vi kh ng b . o lu t ái qu c ã m r ng nh ng phương pháp truy n th ng
như theo dõi nghe tr m i n tho i, truy nã tìm ki m, gi y òi ra h u toà t o kh năng d hơn cho
vi c thi hành pháp lu t c a Hoa Kỳ và c a cơ quan i u tra nh m ch ng l i kh ng b . Ví d , Chính
ph Hoa Kỳ gi có th theo dõi hành vi truy c p trang web c a ngư i m nói v i toà án r ng vi c
theo dõi không d n t i thông tin liên quan t i vi c i u tra t i ph m.
o lu t ái qu c cũng tương t , có 2 thay i v lư ng thông tin mà chính ph có th có ư c liên
quan t i ngư i s d ng t nh ng nhà cung c p d ch v c a h . i u 212 c a Lu t này cho phép Nhà
cung c p d ch v cung c p t nguy n m i thông tin không có n i dung cho vi c thi hành pháp lu t mà
không c n b t kỳ yêu c u nào t toà án. Th 2, i u 210 và 211 ã m r ng nh ng b n ghi mà chính
ph có th tìm th y v i m t l nh c a toà bao g m nh ng b n ghi v th i gian h i h p, nh ng a
ch m ng ư c ăng ký hi n th i, phương ti n và ngu n thanh toán, bao g m c th tín d ng ho c s
tài kho n.
Có hay không nh ng n l c liên chính ph ch ng l i t i ph m trên m ng ?
H i ng Châu Âu ã thông qua m t Công ư c v t i ph m trên m ng, Công ư c này ã ưa ra
nh ng lo i t i ph m sau:
1. T i ph m ch ng l i tính áng tin c y, toàn v n và s s n sàng c a d li u và h th ng, như vi c
truy c p trái phép, s ngăn ch n trái pháp lu t, can thi p vào h th ng và d li u b ng nh ng
thi t b trái pháp lu t;
2. Nh ng t i ph m liên quan t i máy tính như làm hàng gi liên quan t i máy tính và nh ng hành vi
gi m o liên quan t i máy tính;
3. Nh ng t i ph m liên quan t i n i dung như tuy n truy n tài li u khiêu dâm tr em; và
4. T i ph m liên quan t i b n quy n tác gi .
Công ư c cũng khuy n khích các thành viên tham gia vào nh ng n l c chung, thông qua h tr l n
nhau, tho thu n v d n và nh ng bi n pháp khác nh m ch ng l i t i ph m trên m ng. Kêu g i
h p tác qu c t là r t quan trong trong b i c nh t i ph m trên m ng vư t ra ngoài s ki m soát c a
m i qu c gia.
Tương t , Di n àn H p tác Kinh t Châu Á - Thái Bình Dương ã ti n hành nh ng chương trình
ho t ng sau ây ch ng l i s phát tri n c a t i ph m trên m ng:
- l p t c ban hành pháp lu t h tr l n nhau và nh ng tho thu n v n i dung và th t c liên quan
t i an toàn trên m ng;
- bao quát như nh ng n i dung ư c th hi n trong Công ư c v t i ph m trên m ng c a Châu
Âu;
- h tr l n nhau gi a nh ng n n kinh t trong vi c phát triên kh năng ánh giá nguy cơ;
- nh ng hư ng d n v an toàn và k thu t có th ư c chính ph và nh ng t ch c xã h i s
d ng trong n l c ch ng l i t i ph m trên m ng; và
- m r ng chương trình i v i nh ng n n kinh t và ngư i tiêu dùng lên quan t i an toàn trên
m ng.
Nh ng nư c thành viên c a Hi p h i các nư c ông Nam Á (ASEAN) ã th ng nh t t o m t trung
tâm h p tác an toàn m ng ASEAN v i m c ích giúp gi i quy t nh ng v vi c trên m ng và kh ng
b trên m ng. Nhóm ph n ng l i nh ng bi n c b t thư ng cũng s ư c thành l p trong khu v c
ASEAN nh m ph c v h th ng c nh báo ch ng l i viruses. Nh ng nư c ASEAN s t p chung vào
vi c tăng cư ng h t ng Công ngh thông tin và truy n thông phù h p nh m thu hút nhi u nhà u tư
hơn n a.
- 17 -
- Có nh ng ng thái nào nh m ch ng l i t i ph m trên m ng nh ng nư c ang phát tri n ?
T i Phillipines, o lu t TM T cũng ưa ra nh ng hình ph t i v i vi c truy c p và b khoá trái phép,
cũng như vi c phát tán nh ng chương trình viuses.
o lu t t i ph m trên m ng c a Malaysia năm 1997 ưa ra nh ng hình ph t i v i vi c truy c p trái
phép vào nh ng tà li u máy tính, truy c p trái phép v i m c ích ph m t i, ch nh s a trái phép n i
dung c a m t máy tính, và truy n thông sai trái.
o lu t lam d ng máy tính c a Singapore tr ng ph t vi c truy c p i v i tài li u máy tính, truy c p
v i m c ích ph m t i ho c t o thu n l i cho ph m t i, s a i trái phép tài li u máy tính, s d ng trái
phép ho c ngăn c n d ch v máy tính, c n tr trái phép vi c s d ng máy tính, và ti t l trái phép vi c
truy c p vào h th ng m t mã.
T i n , o lu t Công ngh thông tin năm 2000 ngăn c n vi c tr c l i t nh ng ngu n t i li u c a
máy tính và vi c b khoá.
V n gì ư c coi là quan tr ng nh t ch ng l i t i ph m trên m ng ?
M t i u ư c cho là m t công c t t nh t ch ng l i vi c truy c p không gian o và t i ph m o v n là
vi c ngăn ng a. Có r t nhi u công ngh có th ư c s d ng i v i nhi u ngư i giúp ngăn ng a
các hành vi t n công trên m ng như b c tư ng l a, công ngh mã khoá, và h th ng h t ng mã
khoá công khai.
Bên c nh pháp lu t, nh ng ngu n l c khác cũng c n ph i ư c cung c p cho nh ng cơ quan th c thi
pháp lu t h có th có ư c công c , thi t b và nh ng ki n th c c n thi t giúp b o v thành công
h th ng m ng kh i nh ng s vi ph m trên. Pháp lu t ch ng l i t i ph m trên m ng s không có ý
nghĩa gì n n cơ quan th c thi pháp lu t không có ư c ào t o c n thi t th m trí có kh năng v n
hành m t máy tính. Th m phán cũng ph i ư c ào t o.
Hơn n a, tham v n, h p tác và ph i h p gi a nh ng chính ph và khu v c tư nhân là r t quan tr ng,
nh m t o s hài hoà hoá m t cách hoàn thi n nh t có th nh ng bi n pháp, th c ti n, và th t c s
ư c s d ng ch ng l i v n trên. Vi c hài hoà hoá h th ng pháp lu t trên ph m v qu c t ,
khu v c và qu c gia là c n thi t i m t v i nh ng thách th c mang tính qu c t .
T ch c, cá nhân nào c n tham gia vi c ch ng l i t i ph m trên m ng ?
An toàn và bí m t không ph i ch thu c v trách nhi m c a chính ph . C n thi t s tham gia c a khu
v c tư nhân thi hành nh ng chính sách g n gũi v i ngư i s d ng và h có th t ti n hành.
Chính ph s ph i làm vi c cùng nh ng lu t s (ngưòi hư ng d n lu t) trên m ng khác phát tri n
nh ng gi i pháp phù h p i v i nh ng v n liên quan t i t i ph m trên m ng mà chúng có th
ư c phát hi n m t cách y b i khu v c tư nhân.
Môt nhi m v vô cùng khó khăn tăng s hi u bi t m i m c c a xã h i – trong chính ph , khu
v c tư nhân, trong nhân dân và th m trí m i cá nhân – v nhu c u cho, và m c ích c a, an toàn
và b o v bí m t và vi c ngăn ng a và ki m soát t i ph m trên m ng. S hi u bi t v t i ph m ư c
ti n hành trên m ng và nh ng bi n pháp có th ch ng l i chúng cũng r t c n thi t. Cu i cùng và có l
là quan tr ng nh t, m t i u thi t y u là chúng ta ph i có ư c s ng thu n i v i vi c s d ng
úng n và có o c v máy tính và h th ng thông tin.
VIII. KI M DUY T HO C NH NG QUY NH V N I DUNG
Quy nh v n i dung là gì ?
Quy nh v n i dung c p t i nh ng quy nh pháp lu t c a m t chính ph liên quan t i:
- Ki m duy t thông tin và truy n thông i v i nh ng v n trên Internet; và
- Ki m soát hay c g ng ki m soát vi c ti p c n t i nh ng trang web có v n trên Internet.
Chính ph ti p c n t i nh ng quy nh v n i dung như th nào ?
Nhi u chính ph tìm cách phát hi n v n n y sinh t nh ng tài li u trên Internet không tuân theo
lu t pháp c a nư c h và có h i ho c không phù h p v i tr v thành niên. Nh ng tài li u như v y có
r t nhi u, t nh ng tuyên ngôn v chính tr n nh ng tài li u kích ng hay xúi d c thù h n s c t c,
hay nh ng tài li u v khiêu dâm.
- 18 -
- Chính sách c a chính ph i v i vi c ki m duy t Internet có th ư c nhóm thành b n v n sau:
1. Chính sách c a chính ph khuy n khích công nghi p Internet có nh ng quy nh t i u ch nh
ho c ngư i s d ng cu i cùng t nguy n s d ng các chương trình sàng l c, ngăn ch n. Cách
th c ti p c n này ã ư c áp d ng trong Liên hi p Anh, Canada, và nhi u nư c Tây Âu khác.
ng th i nó cũng là cách ti p c n mà New Zealand ang áp d ng. New Zealand ư c bi t n
là nư c áp d ng vi c phân lo i nh ng thông tin ngoài lu ng ki m duy t n i dung Internet không
rõ ràng. T i nh ng qu c gia này, có nh ng b lu t áp d ng i v i nh ng n i dung Internet b t
h p pháp, ví d như khiêu dâm tr em và kích ng phân bi t ch ng t c. Tuy nhiên thông tin
không mang tính b t h p pháp khi t o ra n i dung “không phù h p v i tr v thành niên” nhưng
l i có giá tr trên Internet hay vi c truy c p n nh ng thông tin tương t nhưng ã b ki m soát
b i m t h th ng ki m duy t. M t s chính ph khuy n khích vi c s d ng t nguy n và s phát
tri n không ng ng c a nh ng công ngh t o i u ki n cho ngư i s d ng Internet ki m soát
chính b n thân h cũng như vi c truy c p Internet c a con cái mình.
2. Lu t hình s áp d ng i v i nh ng ngư i cung c p n i dung “không phù h p v i tr v thành
niên” trên m ng. Cách ti p c n này ư c áp d ng t i m t s Bang Australia và ã ư c th
nghi m t i M . T i nh ng qu c gia này, thêm vào ó, v i nh ng b lu t có tính ng d ng ph
quát v nh ng n i dung b t h p pháp vì nhi u lý do khác ch không ph i là vì n i dung không
thích h p v i tr em, ví d như n i dung mang tính khiêu dâm tr em.
3. Ngăn ch n vi c truy c p i v i nh ng n i rõ ràng không phù h i v i ngư i trư ng thành. Ti p
c n này ư c áp d ng trong b lu t c a Kh i th nh vư ng chung Australia và Trung Qu c, A
R p Xê út , Vi t Nam, và nh ng nư c khác. M t s qu c gia yêu c u nhà cung c p d ch v
Internet ngăn ch n nh ng tài li u không phù h p trong khi nh ng qu c gia khác ch cho phép
truy c p nh ng tài li u Internet b c m thông qua nh ng i m truy c p do chính ph ki m soát.
4. Ngăn c m c a chính ph i v i nh ng i m truy c p Internet công c ng. M t s qu c gia như
Trung Qu c ưa ra bi n pháp ngăn c m vi c truy c p Internet công c ng ho c yêu c u nh ng
ngư i s d ng Internet ăng ký v i cơ quan có th m quy n c a chính ph trư c khi ư c phép
truy c p nh ng thông tin b c m.
Nh ng nư c phát tri n có quy nh v n i dung thông tin trên Internet không ?
Câu tr l i là có. Ch ki m duy t Internet t i Australia bao g m lu t pháp c a Kh i th ch vương
chung và các bang/các c p c a chính ph . Ch ki m duy t c a Kh i th ch vư ng chung là m t h
th ng ư c thành l p nh m áp d ng i v i nh ng ngư i làm ch n i dung thông tin, bao g m nh ng
nhà cung c p d ch v Internet (ISPs), nhưng không bao g m nh ng ngư i t o l p n i dung/ nh ng
ngư i cung c p n i dung. Nh ng ngư i làm ch n i dung thông tin b yêu c u xoá b nh ng thông tin
thu c v Australia t d ch v c a h (Web, Usenet, FTP, vv…) i u này cho th y “s ph n i” hay
“vi c không thích h p i v i tr v thành niên” hi n h u trên t khuy n cáo t nhà ch c trách. i u
lu t không yêu c u nh ng nhà cung c p d ch v Internet (ISPs) ngăn ch n vi c truy c p i v i n i
dung không thu c v Australia. Thay vào ó, ABA thông báo t i nh ng nhà cung c p ph n m m ngăn
ch n nh ng n i dung không thu c v Australia b sung vào danh sách c n qu n lý c a h . V i
nh ng ngư i s d ng Internet Australia thì lu t pháp không yêu c u h s d ng ph n m m ngăn
ch n. Thêm vào ó, lu t hình s c a Qu c gia và các H t áp d ng i v i nh ng ngư i cung c p n i
dung/và nh ng ngư i t o ra n i dung. Nh ng lu t này t o i u ki n truy t nh ng ngư i s d ng
Internet t o ra nh ng tài li u mà rõ ràng “b ph n i” hay “không phù h p v i tr v thành niên ”. Chi
ti t nh ng i u kho n v vi ph m hình s có tính khác bi t trong t ng quy n l c pháp lý (quy n tài
phán) mà ã ư c ban hành hay ư c xu t trong nh ng b lu t v v n này.
Ho t ng i u ti t g n ây t i Pháp v nh ng tài li u b t h p pháp trên Internet ã t p trung vào
tăng cư ng áp d ng nh ng b lu t c a Pháp ngăn c m tài li u phân bi t ch ng t c. Vào tháng 5/2000,
m t phán quy t c a Pháp ã quy nh r ng USA Yahoo!Inc ph i vô hi u hoá nh ng ngư i Pháp s
d ng Internet truy c p nh ng trang bán u giá nh ng k v t g i v s phân bi t ch ng t c.Yahoo!
th a nh n r ng không th có nh ng k thu t nào ngăn ch n nh ng ngư i s d ng Internet t i
Pháp truy c p vào nh ng trang web có n i dung v ch nghĩa qu c xã và r ng trang web c a Pháp
tuân theo lu t c a Pháp v vi c c m qu ng cáo nh ng k v t v ch nghĩa qu c xã. Vào tháng
11/2001, m t toà án c a M (US District) ã quy nh r ng Yahoo! không ph i tuân theo yêu c u c a
toà án Pháp v quy nh truy c p nh ng trang web c a M . Toà án này phán quy t r ng USA First
Amendment b o v n i dung thông tin trong nư c M thu c v s h u c a nh ng công ty M kh i
vi c ch u s quy inh b i chính quy n các qu c gia khác mà có nh ng b lu t th t ch t hơn i v i
vi c t do bày t .
Vào gi a th p niên 90, nh ng nhà cung c p d ch v c ngăn ch n s truy c p m t s n i dung
Internet không thu c c mà ch a ng nh ng tài li u b t h p pháp theo lu t pháp c a c, c
bi t là vi c tuyên truy n phân bi t ch ng t c và khiêu dâm tr em. Vào tháng 7/2000, có ngu n tin cho
bi t chính ph c ã ng ng nh ng n l c ngăn ch n vi c truy c p vào nh ng n i dung không thu c
v c nhưng c nh sát s ti p t c nh m n s ngăn ch n nh ng tài li u b t h p pháp “s n xu t
- 19 -
- trong nư c”. Vào năm 2001 và 2002, các c p chính quy n c ã ưa ra nh ng thông báo không vui
n m t s ch trang Web t i M không tuân th các quy nh. B v Gia ình, Ngư i cao tu i, Ph
n và Tr em ti p t c ưa ra nh ng thông báo không vui i v i nh ng ch trang Web nư c ngoài
trên cơ s “Công ư c v Ph bi n n ph m và nh ng lo i hình Truy n thông Nguy h i n o c
c a l p Tr ” liên quan n nh ng trang web ngoài lu ng mà ch a ng nh ng tài li u làm “nguy h i
n l p tr ”. B này cũng òi h i v quy n l c pháp lý i v i nh ng trang Web trên toàn th gi i mà
ch a ng “n i dung v khiêu dâm, b o l c, gây h n chi n tranh, phân bi t ch ng t c, phát xít/ ho c
ch ng l i ngư i Semitic”. Thông báo này yêu c u nh ng ngư i ch trang Web này (ph n i nh ng
ngư i th c s s h u trang Web ho c nh ng ngư i cung c p n i dung) ho c v t b nh ng tài li u
tiêu c c ho c b t ph i xác nh tu i d a trên cơ s th tín d ng hay gi y căn cư c.
Cách ti p c n c a Anh và M i v i vi c ki m duy t n i dung trên Internet ?
Liên hi p Anh ã không ban hành lu t c th i v i vi c truy c p Internet và dư ng như không có ý
nh làm i u này. Vào tháng 9/1996, m t t ch c phi chính ph có tên UK Internet Watch Foundation
(IWF) – Qu t m nhi n Internet Anh ã ư c thành l p v i s tr giúp c a hi p h i các nhà cung c p
d ch v v i m c ích th c thi nh ng xu t hoá gi i nh ng tài li u b t h p pháp trên internet, c
bi t là s tham chi u n khiêu dâm tr em. IWF ư c thành l p sau khi C nh sát thành ph London
g i m t thông i p t i t t c các nhà cung c p d ch v Internet vào mùng 9/6/1996 yêu c u nh ng h
ph i ki m duy t nh ng nhóm s d ng tin t c Usenet, n u không c nh sát s có bi n pháp truy t
nh ng ISPs dính líu n nh ng tài li u b t h p pháp ư c t o l p thông qua h th ng c a h .
IWF v n hành m t ư ng dây nóng t o i u ki n cho nh ng thành viên trong c ng ng thông
báo v nh ng tài li u khiêu dâm tr em ho c nh ng tài li u b t h p pháp trên internet. Khi IWF nh n
ư c báo cáo thì IWF s xem xét và ưa ra quy t nh li u nh ng tài li u này có ti m n s b t h p
pháp. Sau ó IWF s c g ng xác nh ngu n g c c a ɮh ng tài li u này và thông báo t i c nh sát
Anh ho c nh ng cơ quan thi hành lu t thích h p nư c ngoài. IWF cũng thông báo t i nh ng ISPs
Anh r ng ph i lo i b nh ng thông tin này ra kh i d ch v c a h ; và n u nh ng ISPs không th c hi n
yêu c u thì h s ph i ng trư c nguy cơ b truy t .
Vào tháng 2/2002, IWF tuyên b r ng, t này tr i h s hoá gi i “nh ng n i dung mang tính phân
bi t ch ng t c kích thích s ph m t i” và r ng B n i v ã cung c p cho IWF “hư ng d n m r ng
i v i vi c ng d ng lu t [Liên hi p Anh] i v i s phân bi t ch ng t c trên Internet –‘Nh ng tài liêu
làm bùng phát ng n l a phân bi t ch ng t c trên internet’.
Vào năm 1996, Chính ph M b t u thúc y vi c ki m duy t Internet khi thông qua lu t Vi n thông
trong s ch (Communication Decency Act: CDA), lu t này hình s hoá vi c g i b t c thông i p
“khi m nhã” nào thông qua internet. Vào tháng 6/1996, m t toà án t i Philadelphia ã ph nh n CDA
vì cho r ng không phù h p v i hi n pháp và i ngư c l i t do ngôn lu n. Toà án này cũng ã ưa ra
i u lu t r ng Internet là “m t th trư ng t do lý tư ng” và nên xem Internet như là truy n hình. M t
trong nh ng phán xét có n i dung: “Internet có th ư c xem xét công b ng như là m t cu c i tho i
b t t n trên toàn th gi i. Chính ph có th , thông qua CDA, ng t l i nh ng cu c i tho i này. Vì tính
năng ưu vi c t o ra s tham gia r ng rãi bày t ã phát tri n, cho nên Internet x ng áng ư c
b o v b ng vi c can thi p c a chính ph ”.
M t quy nh pháp lu t khác v n i dung Internet cũng th t b i là Lu t b o h Internet i v i tr em
(CIPA: Children’s Internet Protectin Act), ư c Liên Bang Hoa Kỳ thông qua vào tháng 12/2000. Lu t
này bu c ng ng vi c tài tr cho ho t ng s d ng các chương trình ngăn ch n nh ng thi t b u
cu i mà c ngư i trư ng thành và tr v thành niên ang s d ng t i thư vi n công c ng. M t toà án
liên bang ã ph nh n th ng th ng CIPA v i lý do r ng nh ng chương trình ngăn c n không th ch n
hi u qu nh ng tài li u “có h i cho tr v thành niên”. Toà án g i ph n m m này là “công c n n”,
và nói thêm r ng “nh ng nhà s n xu t ph i i m t v i nhi u v n tương t và r ng nh ng ngư i
bán ph n m m màng l c này nhi u vô k ”.
Trong V kh ng b ngày 11/9 t i New York và Washington, b n kh ng b ư c gi thi t là ã s
d ng Internet liên l c v i nhau và chu n b k ho ch hành ng. i u này d n n vi c òi h i
ph i có nh ng bi n pháp an toàn g t gao và nh ng quy nh nghiêm kh c i v i Internet. M t ít phút
sau khi v kh ng b x y ra, cơ quan FBI ã vi ng thăm m t s cơ quan u não c a nh ng ISPs
ti ng tăm, bao g m Hotmail,AOL và Earthlink thu th p chi ti t nh ng tin nh n mà b n kh ng b có
th g i cho nhau qua email. Vi c giám sát nh ng tài li u trên Internet ư c h p pháp hoá vào ngày
24/10/2001 v i vi c ban hành o lu t USA Patriot ( o lu t nư c M ái qu c). Phương pháp ngăn
ch n b n kh ng b này kh ng nh r ng nhà c m quy n ã s n sàng FBI cài t chương trình
Carnivore vào thi t b c a ISP v i m c ích giám sát dòng ch y c a nh ng tinh nh n email và ki m
duy t ho t ng c a nh ng trang Web mà b tình nghi có s dích l u v i th l c bên ngoài. i u này
th c hi n ư c ch dư i s cho phép c a m t toà án c bi t.
- 20 -
nguon tai.lieu . vn
