Xem mẫu
- C
Ñaët vaán ñeà.
DIEÃN ÑAØN
uøng vôùi quaù trình CNH-HÑH ñaát nöôùc, toác ñoä ñoâ thò hoùa cuûa nöôùc ta cuõng ngaøy
caøng taêng nhanh, heä thoáng ñoâ thò quoác gia ñöôïc quan taâm ñaàu tö phaùt trieån caû
veà soá löôïng vaø chaát löôïng. Nhieàu ñoâ thò, ñieåm daân cö noâng thoân, nhieàu khu coâng
nghieäp, khu kinh teá, du lòch, keát caáu haï taàng... ñaõ ñöôïc quy hoaïch, ñaàu tö xaây döïng môùi,
hoaëc caûi taïo môû roäng ñeå ñaùp öùng nhu caàu phaùt trieån môùi cuûa ñaát nöôùc. Naêm 1998, tæ leä
ÑOÂ THÒ NEÙN
ñoâ thò hoùa môùi ñaït khoaûng 24%, naêm 2013 ñaït 32%, naêm 2015 ñaït 35,7%... vaø ñeán naêm
2017 ñaõ ñaït khoaûng 37,5%. Heä thoáng haï taàng xaõ hoäi, haï taàng kó thuaät ñoâ thò, keå caû khu
vöïc noâng thoân ñöôïc quan taâm ñaàu tö xaây döïng theo höôùng ñoàng boä, hieän ñaïi. Nhìn chung,
dieän maïo kieán truùc, ñoâ thò, noâng thoân Vieät Nam ñaõ coù nhieàu thay ñoåi theo höôùng hieän ñaïi,
coù baûn saéc... Quy hoaïch xaây döïng ñaõ thöïc söï goùp phaàn taïo ra nguoàn löïc trong phaùt trieån
GIAÛI PHAÙP KT-XH cuûa ñaát nöôùc. Trong ñoù, kinh teá ñoâ thò goùp khoaûng 70% GDP caû nöôùc, caùc chæ soá
thu ngaân saùch cuûa caùc vuøng tænh vaø caùc ñoâ thò lôùn cho thaáy nhìn chung taêng tröôûng kinh
QUY HOAÏCH
teá ôû khu vöïc ñoâ thò ñaït trung bình töø 12 ñeán 15%, cao gaáp 1,2 ñeán 1,5 laàn so vôùi maët baèng
chung trong caû nöôùc.
SÖÛ DUÏNG ÑAÁT Tuy nhieân, beân caïnh nhöõng keát quaû ñaõ ñaït ñöôïc, ñoâ thò Vieät Nam coøn nhieàu haïn cheá vaø
chöa ñaùp öùng yeâu caàu phaùt trieån. Soá löôïng ñoâ thò taêng nhanh nhöng chaát löôïng chöa ñöôïc
HIEÄU QUAÛ
quan taâm ñuùng möùc. Heä thoáng haï taàng kó thuaät vaø xaõ hoäi coøn thieáu, khoâng ñoàng boä vaø quaù
taûi. Chaát löôïng keát caáu haï taàng taïi caùc ñoâ thò vaãn coøn thaáp nhö heä thoáng giao thoâng ñoâ thò
chaäm phaùt trieån, thieáu ñoàng boä; heä thoáng caáp nöôùc saïch vaø thoaùt nöôùc cuûa nhieàu ñoâ thò
ñaõ xuoáng caáp vaø laïc haäu, tình traïng ngaäp uùng cuïc boä, oâ nhieãm moâi tröôøng ngaøy caøng taêng
do raùc thaûi, nöôùc thaûi chöa ñöôïc xöû lí; ñaëc bieät, quaù trình xaây döïng, phaùt trieån ñoâ thò coøn söû
duïng laõng phí taøi nguyeân ñaát ñai, moâi tröôøng, tieâu hao nhieàu naêng löôïng vaø phaùt thaûi lôùn,
gaây maát caân baèng sinh thaùi… Beân caïnh ñoù, ñoâ thò Vieät Nam cuõng ñang phaûi ñoái maët vôùi
nhöõng vaán ñeà toaøn caàu nhö caïnh tranh ñoâ thò, taùc ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu, nöôùc bieån
daâng… Ñaây laø nhöõng thaùch thöùc lôùn, aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán dieän maïo ñoâ thò, ñieàu kieän
moâi tröôøng soáng cuûa ngöôøi daân vaø ñaûm baûo yeâu caàu phaùt trieån beàn vöõng, ñaët ra nhieàu vaán
ñeà môùi trong coâng taùc quy hoaïch, xaây döïng, quaûn lí phaùt trieån ñoâ thò hieän nay.
Ñoâ thò neùn - Giaûi phaùp quy hoaïch söû duïng ñaát hieäu quaû.
Cuoái naêm 2011, cuøng vôùi Baùo caùo cuûa Ngaân haøng Theá giôùi taïi Vieät Nam veà “Ñaùnh giaù
TS.KTS. TRÖÔNG VAÊN QUAÛNG Ñoâ thò hoùa ôû Vieät Nam”, oâng Dean Cira, ngöôøi phuï traùch thöïc hieän Baùo caùo, ñaõ nhaän xeùt:
VUPDA “Döôøng nhö caùc ñoâ thò ôû Vieät Nam ñang phaùt trieån theo chieàu roäng thay vì theo chieàu saâu.
54 SË 94 . 2018
- ≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝
Chaúng haïn Haø Noäi ñaõ trôû thaønh moät trong nhöõng thaønh phoá roäng caùc khu vöïc ñoâ thò ña chöùc naêng, mang tính tích hôïp nhö ôû, laøm vieäc,
nhaát theá giôùi… Khi môû roäng nhö vaäy, chính quyeàn seõ phaûi ñaàu tö raát hoïc haønh, mua saém vaø nghæ ngôi, giaûi trí… ñeå taïo ñieàu kieän cho phaàn
nhieàu vaøo caùc ñoâ thò veä tinh trong khi nhu caàu chính naèm ôû Haø Noäi”… lôùn ngöôøi daân haøng ngaøy coù theå ñeán caùc nôi caàn thieát chæ baèng ñi boä,
Coøn giaùm ñoác Ngaân haøng Theá giôùi taïi Vieät Nam Victoria Kwakwa ñi xe ñaïp hay giao thoâng coâng coäng theo höôùng xanh, thaân thieän vôùi
thì ñöa ra khuyeán nghò: “Vôùi nguy cô bieán ñoåi khí haäu thì Vieät Nam moâi tröôøng…
neân chuyeån höôùng taäp trung phaùt trieån thaønh phoá goïn, maät ñoä cao,
tieát kieäm naêng löôïng maø vaãn ñaûm baûo nhu caàu nhaø ôû vaø vieäc laøm
cho moïi ngöôøi”.
Theo TS. Phaïm Syõ Lieâm, Vieän tröôûng Vieän Nghieân cöùu Ñoâ thò vaø
Phaùt trieån Haï taàng (THXD), treân quan ñieåm söû duïng ñaát, ñoâ thò trong
töøng giai ñoaïn phaùt trieån coù theå taêng tröôûng theo moät trong ba loaïi
hình thaùi ñoâ thò (urban form) nhö sau: (i) Taêng tröôûng gaén vôùi môû
roäng dieän tích ñaát ñoâ thò; (ii) Taêng tröôûng gaén vôùi taêng maät ñoä daân
cö treân dieän tích ñaát hieän coù; (iii) Taêng tröôûng baèng caùch keát hôïp hai Singapore – Quy hoaïch caáu truùc ñoâ thò cô baûn (Taïp chí Quy hoaïch
Ñoâ thò, soá 26+27/2017)
loaïi hình thaùi treân… Loaïi hình thaùi ñoâ thò thöù hai goïi laø “ñoâ thò neùn”,
theo teân goïi do Dantzig vaø Saaty ñöa ra töø naêm 1973 vaø ñöôïc söû Portland, Hoa kyø coù dieän tích khoaûng 376,5km2 (trong ñoù ñaát lieàn laø
duïng nhieàu taïi Chaâu AÂu… Ñaëc ñieåm chính cuûa ñoâ thò neùn laø coù maät 347,9 km2, maët nöôùc laø 28,6km2); daân soá naêm 2009 khoaûng 582.000
ñoä töông ñoái cao (maät ñoä cö truù, xaây döïng, heä soá söû duïng ñaát…), ngöôøi; maät ñoä cö truù 1.655,31ngöôøi/km2. Hoàng Koâng, Trung Quoác coù
vôùi chöùc naêng söû duïng hoãn hôïp, khuyeán khích ñi boä vaø xe ñaïp, dieän tích 1.103km2, daân soá naêm 2009 khoaûng 7.055.000 ngöôøi; maät
chuù troïng giao thoâng coâng coäng, giao thoâng xanh. Ñoâ thò neùn thoâng ñoä cö truù 6.076,4ngöôøi/km2… Trong khi ñoù, tieâu chuaån phaân loaïi ñoâ
thöôøng ñöôïc hieåu laø ñoâ thò nhoû goïn coù maät ñoä ñònh cö cao, dieän thò nöôùc ta quy ñònh ñoâ thò loaïi ñaëc bieät vaø loaïi 1 phaûi coù maät ñoä bình
tích nhoû neân chuû yeáu phaùt trieån theo chieàu cao vaø khoâng gian phía quaân toái thieåu laø 150-120 ngöôøi/ha. Thoâng thöôøng maät ñoä cö truù taïi
treân (nhö Portland - Hoa Kyø, Freiburg - Ñöùc, Hoàng Koâng - Trung khu trung taâm ñoâ thò thöôøng cao nhaát roài giaûm daàn ra caùc khu vöïc xa
Quoác…), coù ranh giôùi roõ raøng vôùi caùc khu vöïc xung quanh, söû duïng
hoãn hôïp ñaát ñai moät caùch ña daïng, phaùt trieån caùc khu vöïc ñoâ thò tích
hôïp, ña chöùc naêng…
Maät ñoä coù theå töông ñoái cao neáu so vôùi tieâu chuaån quy hoaïch ñoâ
thò hieän haønh nhöng möùc ñoä bao nhieâu laïi tuøy theo ñieàu kieän cuï theå
cuûa töøng ñoâ thò, vò trí töøng khu vöïc. Giôùi haïn toái ña cuûa maät ñoä phuï
thuoäc vaøo söùc taûi cuûa ñoâ thò, ñaùnh giaù chuû yeáu baèng naêng löïc cuûa heä
thoáng keát caáu haï taàng hoaëc baèng phöông phaùp phaân tích “daáu chaân
sinh thaùi” (Eco-Footprint). Söû duïng hoãn hôïp ñaát ñai töùc laø phaùt trieån
Moät goùc Hoàng Koâng (Trung Quoác)
Moät ví duï ñieån hình veà hieäu quaû söû duïng ñaát.
SË 94 . 2018 55
- hôn… Ví duï nhö maät ñoâ cö truù taïi caùc quaän
trung taâm cuûa hai thaønh phoá lôùn laø Haø Noäi
vaø TP.HCM laø raát cao so vôùi caùc khu vöïc
laân caän.
Theo oâng Traàn Ngoïc Chính, Chuû tòch Hoäi Quy
hoaïch phaùt trieån ñoâ thò Vieät Nam (VUPDA),
hieän nay vieäc phaùt trieån caùc toøa nhaø cao taàng
(phaùt trieån theo chieàu cao) trong khu vöïc
trung taâm caùc ñoâ thò Vieät Nam (nhaát laø caùc
ñoâ thò lôùn nhö thuû ñoâ Haø Noäi, TP.HCM) laø
quy luaät taát yeáu cuûa quaù trình ñoâ thò hoùa vaø
hoäi nhaäp quoác teá. Vieäc phaùt trieån coâng trình
cao taàng, nhaát laø caùc coâng trình cao taàng ña
chöùc naêng coù theå laøm giaûm söï dòch chuyeån
veà khoaûng caùch giöõa caùc chöùc naêng trong ñoâ
thò vaø laøm taêng giaù trò söû duïng ñaát, tieát kieäm
taøi nguyeân ñaát ñai, goùp phaàn baûo veä moâi
tröôøng, caûnh quan sinh thaùi… Phaùt trieån ñoâ
thò theo chieàu cao cuõng laø moät trong nhöõng
chæ tieâu cuûa ñoâ thò phaùt trieån beàn vöõng. Kinh
nghieäm quoác teá cho thaáy vieäc phaùt trieån ñoâ
thò theo chieàu cao laø moät trong caùc giaûi phaùp
khai thaùc hieäu quaû khoâng gian ñoâ thò cuõng
nhö chính saùch trong chuyeån nhöôïng quyeàn
phaùt trieån khoâng gian. Caùch laøm naøy vöøa phuø
hôïp vôùi chieán löôïc taùi caáu truùc khoâng gian
ñoâ thò maø vaãn khoâng thay ñoåi dieän tích loâ ñaát
vaø quan troïng laø giaûi phaùp naøy seõ höôùng tôùi
caáu truùc moät ñoâ thò neùn, khoâng gaây aùp löïc
leân heä thoáng haï taàng kyõ thuaät, ñaëc bieät laø veà
giao thoâng… khi maïng löôùi giao thoâng coâng
coäng ñöôïc xaây döïng ñoàng boä, hieän ñaïi vaø
Moät soá ñòa ñieåm taïi khu vöïc Ñoâ thò trung taâm môû roäng cuûa thuû ñoâ Haø Noäi (Theo QÑ 1259) tieän duïng, coù khaû naêng keát noái nhanh vôùi caùc
coù theå nghieân cöùu ñieàu chænh quy hoaïch vaø aùp duïng moâ hình ñoâ thò neùn. khu chöùc naêng khaùc cuûa ñoâ thò…
56 SË 94 . 2018
- ≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝
Nhaän thöùc, hieåu bieát saâu saéc veà ñoâ thò neùn coù gian môû vaø taêng dieän tích ñaát caùc neâm xanh trong
taàm quan troïng cho vieäc ñònh höôùng phaùt trieån caáu truùc ñoâ thò toång theå, giaûm söùc eùp veà daân soá
heä thoáng ñoâ thò Vieät Nam (nhaát laø caùc ñoâ thò cöïc vaøo khu vöïc noäi ñoâ lòch söû voán ñang bò quaù taûi.
lôùn vaø lôùn), höôùng tôùi muïc tieâu söû duïng tieát kieäm,
hieäu quaû nguoàn taøi nguyeân ñaát ñai, taêng chaát 3. Thay cho lôøi keát. Vôùi toác ñoä ñoâ thò hoùa nhanh
löôïng soáng khoâng gian ñoâ thò. Trong ñoù coù vieäc nhö Vieät Nam, ñeå ñaùp öùng toát nhu caàu nhaø ôû
phaùt trieån khoâng gian ngaàm taïi caùc khu vöïc ñaõ ngaøy caøng cao cuûa ngöôøi daân (ñaùp öùng Chieán
xaây döïng, tröôùc heát laø taïi khu trung taâm dòch vuï löôïc phaùt trieån nhaø ôû quoác gia, trong thôøi gian
thöông maïi (CBD), khu vöïc ñaàu moái giao thoâng tôùi, trung bình moãi naêm caàn xaây döïng ít nhaát 100
tích hôïp troïng yeáu cuûa ñoâ thò theo hình thöùc TOD trieäu m2 nhaø ôû), ñoàng thôøi tieát kieäm, söû duïng hieäu
(Transit Oriented Development). Moâ hình TOD quaû nguoàn taøi nguyeân ñaát ñai voán ngaøy caøng eo
ñaõ ñöôïc nhieàu nöôùc aùp duïng ñeå phaùt trieån ñoâ thò, heïp, höôùng tôùi söï phaùt trieån beàn vöõng, giaûi phaùp
gaén keát giöõa GTCC vôùi söû duïng ñaát vaø ñaõ mang quy hoaïch ñoâ thò ñöôïc coi laø höõu hieäu laø phaùt
laïi nhieàu thaønh coâng. Nhöõng kinh nghieäm naøy hi trieån ñoâ thò theo moâ hình ñoâ thò neùn, ñoâ thò vöôn
voïng cuõng seõ ñöôïc nhöõng ngöôøi laøm chính saùch, theo chieàu cao. Ñaây cuõng laø xu höôùng chung, taát
chính quyeàn caùc ñoâ thò, caùc nhaø quy hoaïch, phaùt yeáu cuûa caùc ñoâ thò lôùn treân theá giôùi. Vôùi taùc ñoäng
trieån haï taàng nghieân cöùu, xem xeùt, aùp duïng cho cuoäc caùch maïng khoa hoïc coâng ngheä 4.0, ñoâ thò
phuø hôïp trong ñieàu kieän cuï theå cuûa Vieät Nam. phaùt trieån theo moâ hình ñoâ thò neùn seõ caøng phaùt
huy vai troø cuûa noù, an toaøn hôn, tieän nghi hôn, tieát
Taïi Haø Noäi, TP.HCM, Haûi Phoøng, Ñaø Naüng vaø kieäm, hieäu quaû söû duïng ñaát cao hôn, dieän maïo
moät soá ñoâ thò khaùc cuûa Vieät Nam, ñeå khai thaùc kieán truùc ñoâ thò vaên minh, hieän ñaïi, ñoâ thò thoâng
coù hieäu quaû quó ñaát coù theå nghieân cöùu aùp duïng minh hôn, thaân thieän vaø sinh thaùi hôn...
moâ hình ñoâ thò neùn taïi moät soá khu vöïc troïng taâm,
nhaát laø caùc khu vöïc trung taâm coù chöùc naêng tích
hôïp nhö CBD, TOD... Moãi khu vöïc cuûa caùc ñoâ thò
treân, tuøy theo söï phaân boå chöùc naêng trong caáu
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO:
truùc toång theå theo quy hoaïch chung maø coù maät (1) Compact City- Urban Form adaptable to Climate
ñoä cuõng nhö caùc chæ tieâu phaùt trieån ñoâ thò khaùc Change/TS Phaïm Syõ Lieâm - Vieän tröôûng Vieän Nghieân cöùu
Ñoâ thò vaø Phaùt trieån Haï taàng
nhau. Cuõng theo ñoù maø moái lieân quan giöõa maät (2) Dantzig vaø Saaty (1973), Compact city: A plan for a
ñoä vaø chaát löôïng khoâng gian soáng ñoâ thò cuõng livable Urban Environment, San Francisco.
(3) Eco cities in Japan; Japanese experience on urban
khaùc nhau. Ñaëc bieät ñoái vôùi moät soá ñòa ñieåm taïi development; Japanese urban readjustment.
khu vöïc Ñoâ thò trung taâm môû roäng cuûa thuû ñoâ (4) ÖÙng duïng moâ hình TOD trong phaùt trieån ñoâ thò taïi Vieät
Haø Noäi (Theo QÑ 1259) coù theå nghieân cöùu ñieàu Nam/ThS. Ñaëng Thò Nga, Khoa Kyõ thuaät Haï taàng vaø Moâi
tröôøng Ñoâ thò, Tröôøng Ñaïi hoïc Kieán truùc Haø Noäi
chænh quy hoaïch ñeå aùp duïng moâ hình ñoâ thò neùn (5) Taïp chí Quy hoaïch Ñoâ thò, soá 26+27/2017
vôùi muïc tieâu taêng hieäu quaû söû duïng ñaát, khoâng (6) Wikipedia tieáng Vieät
SË 94 . 2018 57
nguon tai.lieu . vn
