Xem mẫu
- 11
Chöông
Beå traàm tích
Malay-Thoå Chu
vaø
taøi nguyeân
daàu khí
- Chöông 11. Beå traàm tích Malay - Thoå Chu vaø taøi nguyeân daàu khí
1. Giôùi thieäu
Beå Malay - Thoå Chu naèm ôû vònh Thaùi Campuchia, phía Taây Baéc vaø Taây laø vuøng
Lan, phía Ñoâng laø vuøng bieån Taây Nam bieån Thaùi Lan vaø phía Taây Nam laø vuøng
Vieät Nam, phía Ñoâng Baéc laø vuøng bieån bieån Malaysia (Hình 11.1). Veà caáu truùc, beå
Hình 11.1. Theàm luïc ñòa Taây Nam Vieät Nam trong khung caûnh vònh Thaùi Lan
(Theo taøi lieäu cuûa Fina Exp.Minh Haûi,1992; Phuøng Só Taøi, 2001)
359
- Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam
coù daïng keùo daøi theo höôùng taây baéc - ñoâng doø daàu khí ôû vuøng vònh Thaùi Lan. Song caùc
hoaït ñoäng nghieân cöùu, tìm kieám thaêm doø
nam, tieáp giaùp vôùi beå Pattani phía Taây Baéc,
daàu khí ôû phaàn TLÑTN ñöôïc trieån khai
beå Penyu phía Nam vaø beå Taây Natuna phía
muoän hôn so vôùi caùc vuøng chung quanh.
Ñoâng Nam, coøn phía Ñoâng laø ñôùi naâng
Töø naêm1973 coâng taùc tìm kieám baét ñaàu
Khorat-Natuna. Chieàu daøy taàng traàm tích
baèng khaûo saùt 1.790 km tuyeán ñòa vaät lyù
cuûa beå coù theå ñaït ñeán 14 km [22]. Theàm
cuûa Mandrel vôùi maïng löôùi 50km x 50km;
luïc ñòa Taây Nam Vieät Nam (TLÑTN) laø
naêm 1980 taøu ñòa vaät lyù Lieân Xoâ (cuõ) ñaõ
vuøng rìa Ñoâng Baéc cuûa beå Malay - Thoå
khaûo saùt 1.780 km tuyeán ñòa chaán khu vöïc
Chu, keùo daøi theo höôùng TB - ÑN vôùi dieän
vôùi maïng löôùi 65 km x 65 km. Naêm 1988
tích khoaûng 100.000 km , chieám xaáp xæ
2
taøu ñòa vaät lyù “Vieän syõ Gubkin” ñaõ khaûo
31% toång dieän tích vuøng bieån chung, bao
saùt 4.000 km tuyeán ñòa chaán, töø vaø troïng
goàm caùc loâ 37, 38, 39, 40, 41, 42, 43, 44, 46,
löïc thaønh taøu vôùi maïng löôùi 20km x 30km
48/95, 50, 51, B, 52/97.
vaø 30km x 40km treân dieän tích 58.000 km2.
Ñaùy bieån hieän ñaïi cuûa vuøng TLÑTN
Töø naêm 1990 nhaø thaàu FINA ñaõ tieán haønh
khoâng vöôït quaù 50 - 70m nöôùc, traàm tích
khaûo saùt 11.076 km tuyeán ñòa chaán (VF-90)
ñaùy ñöôïc hình thaønh chuû yeáu do soùng bieån
treân phaàn lôùn dieän tích thuoäc TLÑTN (goàm
vaø taùc ñoäng cuûa doøng thuyû trieàu, caùc vaät
8 loâ 46, 47, 48, 50, 51, 53, 54, 55) nhaèm
lieäu traàm tích phuø sa ñöa töø soâng khoâng
ñaùnh giaù toång quan trieån voïng daàu khí cuûa
ñaùng keå ; ôû khu vöïc Haø Tieân - Phuù Quoác
vuøng naøy ñeå löïa choïn caùc loâ kyù hôïp ñoàng
quaù trình thaønh taïo ñaùy bieån coøn chòu aûnh
PSC. Treân cô sôû ñoù naêm 1991 PETROFINA
höôûng cuûa quaù trình phong hoaù hoaù hoïc. Veà
ñaõ kyù hôïp ñoàng chia saûn phaåm (PSC) vôùi
phía ÑN coù moät soá vònh nhoû khaù saâu ñaâm
PETROVIETNAM treân caùc loâ 46, 50, 51.
thaúng vaøo bôø taïo neân vuøng chìm xuoáng ôû
FINA ñaõ khaûo saùt boå sung 4.000 km tuyeán
khu vöïc cöûa soâng. Veà phía TB bôø vuõng vònh
ñòa chaán 2D (VF92) vaø 466 km2 ñòa chaán
ñaëc tröng bôûi caùc daûi ñaù ngaàm, ñòa hình khaù
3D. Sau ñoù PETROFINA ñaõ tìm kieám thaêm
phöùc taïp, toàn taïi nhieàu baõi san hoâ, ñaëc bieät
doø treân caùc loâ noùi treân, trong ñoù coù nhieàu
laø ôû vuøng caùc ñaûo Phuù Quoác vaø Thoå Chu.
gieáng phaùt hieän daàu khí.
Beå Malay - Thoå Chu laø beå traàm tích coù
Coâng ty Unocal (Myõ) ñaõ kyù hôïp ñoàng
tieàm naêng daàu khí lôùn trong khu vöïc. Töø raát
PSC vôùi Toång coâng ty Daàu Khí Vieät Nam ôû
sôùm ôû ñaây ñaõ coù caùc hoaït ñoäng tìm kieám
caùc loâ B (1996) vaø loâ 48/95 (1998). Unocal
thaêm doø vaø khai thaùc daàu khí vaø hieän nay
ñaõ khaûo saùt 4.663 km tuyeán ñòa chaán 2D
laø vuøng khaù haáp daãn caùc nhaø ñaàu tö nöôùc
vôùi maïng löôùi chi tieát 0. 5 km x 0. 5 km vaø
ngoaøi vaøo lónh vöïc naøy naøy.
1.264 km2 ñòa chaán 3D. Naêm 1997 coâng ty
2. Lòch söû nghieân cöùu, tìm kieám thaêm doø
naøy ñaõ tieán haønh khoan thaêm doø 2 gieáng
vaø khai thaùc daàu khí
B-KQ-1X vaø B-KL-1X, trong ñoù gieáng B-
Ngay töø thaäp kyû 60 caùc coâng ty daàu KL-1X ñaõ phaùt hieän khí coâng nghieäp vaø ñaõ
khí quoác teá lôùn nhö Total, Mobil, Esso, chuyeån sang giai ñoaïn thaåm löôïng cho loâ
Unocal,... ñaõ quan taâm ñaàu tö tìm kieám thaêm naøy. Naêm 1999 Unocal ñaõ kyù hôïp ñoàng PSC
360
- Chöông 11. Beå traàm tích Malay - Thoå Chu vaø taøi nguyeân daàu khí
Hình 11.2. Löôïc ñoà maët caét ngang qua Theàm luïc ñòa Taây Nam Vieät Nam
(Theo taøi lieäu cuûa Fina Exp.Minh Haûi,1992; Phuøng Só Taøi,2001)
loâ 52/97 vaø ñaõ tieán haønh khaûo saùt 1.813 km2 Vieät Nam laø coù hai taàng chính: Tröôùc Ñeä
ñòa chaán 3D. Naêm 2000 Unocal ñaõ khoan Tam vaø Ñeä Tam [20,25,26].
thaêm doø phaùt hieän khí ôû caáu taïo AÙc Quyû, Taàng caáu truùc tröôùc Ñeä Tam (Hình
Caù Voi vaø naêm 2004 phaùt hieän khí ôû caáu 11.2) ñöôïc thaønh taïo bôûi nhieàu pha khaùc
taïo Vaøng Ñen. nhau trong thôøi kyø tröôùc Rift bò uoán neáp vaø
PM-3 laø vuøng thoaû thuaän thöông maïi phaân dò maïnh bôûi caùc heä thoáng ñöùt gaõy vôùi
giöõa Vieät Nam vaø Malaysia (CAA). Taïi ñaây caùc höôùng khaùc nhau, coù thaønh phaàn thaïch
nhaø thaàu IPC sau ñoù laø Lundin ñaõ tieán haønh hoïc khoâng ñoàng nhaát vaø coù tuoåi khaùc nhau
thaêm doø vaø ñaõ phaùt hieän haøng loaït caùc caáu ôû caùc beå traàm tích [2, 3, 5]. Taàng naøy bao
taïo chöùa daàu khí nhö Bunga Kekwa, Bunga goàm toaøn boä phöùc heä moùng coá keát, bieán
Raya, Bunga Orkid. . . Trong ñoù moû daàu khí
tính carbonat, ñaù phun traøo, xaâm nhaäp coù
Bunga Kekwa - Caùi Nöôùc ñaõ ñöa vaøo khai
tuoåi Paleozoi, Mesozoi. Phöùc heä naøy loä ra
thaùc töø naêm 1997. Ñeán nay ñaõ ñöa theâm 2
vaø quan saùt thaáy ôû caùc ñaûo vaø vuøng ven rìa
moû nöõa vaøo khai thaùc laø Bunga Raya vaø
Taây Nam Boä.
Bunga Seroja.
Trong caùc gieáng khoan do coâng ty Fina
(loâ 46, 50, 51) vaø Unocal (loâ B, 48/95, 52)
3. Ñaëc ñieåm caáu kieán taïo
thöïc hieän môùi chæ gaëp ñaù moùng tröôùc Ñeä
3.1. Phaân taàng caáu truùc Tam taïi moät soá khu vöïc ôû caùc ñôùi naâng cao
thuoäc rìa B - ÑB cuûa beå. Ñaù moùng gaëp taïi
Caáu truùc ñòa chaát beå Malay - Thoå Chu
coù ñaëc ñieåm chung cuûa caùc beå traàm tích ñaây chuû yeáu laø caùc ñaù bieán chaát ôû möùc ñoä
361
- Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam
thaáp thuoäc töôùng ñaù phieán luïc, ñaù phylit, caùc lôùp caùt bôû rôøi, chuû yeáu haït nhoû, ñoâi choã
phieán sericit xen keõ caùt boät keát daïng quarzit haït trung, thoâ. Döïa vaøo ñaëc ñieåm caáu truùc
(46-CN-1X, 46-KL. 1X, B-KQ. 1X) coù theå vaø lòch söû phaùt trieån cuûa caùc phöùc heä ñòa
thuoäc loaït Khorat tuoåi Mesozoi. Ñaù voâi tuoåi chaát, taàng caáu truùc naøy coù theå phaân chia ra
töø Carbon muoän ñeán Jura ñaõ ñöôïc phaùt hieän caùc phuï taàng caáu truùc: Oligocen, Miocen vaø
trong gieáng khoan Bunga Raya (loâ PM-3). Pliocen - Ñeä Töù.
Tuy nhieân, nghieân cöùu ñòa chaát khu vöïc
3.2. Caùc yeáu toá caáu truùc vaø kieán taïo
Haø Tieân vaø caùc ñaûo trong vuøng cho pheùp
3.2.1. Caùc ñôn vò caáu truùc
döï ñoaùn tuoåi cuûa ñaù voâi vaø luïc nguyeân laø
Cuøng vôùi caùc beå traàm tích chính ôû Vònh
Paleozoi vaø Mesozoi. ÔÛ beå Malay - Thoå
Thaùi Lan nhö theàm Khôme vaø truõng Pattani
Chu ñaù moùng chuû yeáu laø caùc ñaù luïc nguyeân
(Petroconsultant 1988), beå Malay - Thoå
bieán chaát ôû möùc ñoä thaáp, ñaù voâi tuoåi töø
Chu ñöôïc hình thaønh do quaù trình taùch giaõn
Carbon muoän ñeán Jura [5]. Taàng moùng
keùo toaùc döôùi aûnh höôûng cuûa ñöùt gaõy Three
tröôùc Ñeä Tam ñöôïc ñaùnh daáu baèng taäp ñòa
Pagodas. Heä thoáng ñöùt gaõy cuûa beå ôû phía
chaán SHB vaø nhaän bieát ñöôïc bôûi caùc ñaëc
Baéc chuû yeáu coù höôùng kinh tuyeán, coøn phía
tröng tröôøng soùng ñòa chaán yeáu hoaëc khoâng
Nam chuû yeáu laø höôùng TB - ÑN vôùi caùc caáu
coù phaûn xaï, hoãn ñoän khoâng phaân dò hoaëc
truùc chính: Ñôn nghieâng ÑB, Ñôn nghieâng
phaân dò keùm [4].
Taàng caáu truùc Ñeä Tam laø taàng traàm TN, Ñòa haøo ÑB, Ñòa luyõ Trung taâm vaø Ñòa
haøo Trung taâm.
tích Paleogen - Neogen - Q, phuû tröïc tieáp
TLÑTN laø nôi gaëp nhau cuûa truõng
leân taàng moùng tuoåi tröôùc Ñeä Tam, hình
Pattani coù höôùng caáu truùc baéc - nam vaø
thaønh vaø phaùt trieån cuøng quaù trình thaønh
beå Malay - Thoå Chu coù höôùng TB - ÑN.
taïo beå Ñeä Tam töø Oligocen ñeán hieän ñaïi.
Vì theá, ñaëc ñieåm caáu truùc ñòa chaát vaø tieàm
Traàm tích Ñeä Tam trong beå Malay - Thoå
naêng daàu khí ôû ñaây bò chi phoái vaø khoáng
Chu chuû yeáu laø luïc nguyeân coù nôi daøy 9
cheá bôûi söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa caùc
- 14 km. Trong ñoù phaàn TLÑTN coù chieàu
beå treân.
daøy traàm tích Ñeä Tam lôùn nhaát khoaûng
Rìa Ñoâng Baéc beå Malay - Thoå Chu coù
4.000 m. Traàm tích Oligocen goàm chuû yeáu
theå ñöôïc chia thaønh caùc ñôn vò caáu truùc sau
laø seùt keát xen keõ vôùi nhöõng lôùp moûng boät
(Hình 11.3):
keát, caùt keát vaø caùc lôùp than, ñoâi choã coù
Ñôn nghieâng bình oån Taây Baéc bao
caùc lôùp ñaù carbonat maøu traéng, cöùng chaéc.
goàm dieän tích caùc loâ A, phaàn phía Ñoâng loâ
Traàm tích Miocen bao goàm chuû yeáu laø seùt
50. Ñôn nghieâng bình oån ñöôïc giôùi haïn bôûi
keát xaùm xanh, xaùm saùng xen keõ caùc lôùp
haøng loaït caùc ñöùt gaõy thuaän theo daïng baäc
caùt keát haït mòn xen keû ít than. Traàm tích
Pliocen phaân boá roäng khaép trong beå vaø coù thang coù höôùng BTB - NÑN. ÔÛ ñaây caùc neáp
chieàu daøy töông ñoái oån ñònh, phuû baát chænh uoán ñöôïc hình thaønh do caùc hoaït ñoäng xoaén
hôïp theo kieåu keà aùp, töïa ñaùy, caét cuït treân lieân quan ñeán chuyeån ñoäng beà maët ñöùt gaõy
traàm tích Miocen, coù thaønh phaàn thaïch hoïc caêng giaõn chính. ÔÛ khu vöïc naøy, ñaëc bieät laø
goàm seùt, boät xaùm, xaùm xanh meàm deûo xen loâ A, toàn taïi caùc khoái naâng coå. Ñoù laø heä quaû
362
- Chöông 11. Beå traàm tích Malay - Thoå Chu vaø taøi nguyeân daàu khí
Hình 11.3. Sô ñoà caùc yeáu toá caáu truùc moùng Ñeä Tam beå Malay-Thoå Chu.
(Theo taøi lieäu cuûa Fina Exp.Minh Haûi,1992; Phuøng Só Taøi,2001)
cuûa quaù trình san baèng vaø baøo moøn vôùi möùc traàm tích Kainozoi ñaït töø 6 ñeán 7 km. Phaàn
phía Taây, khoái naâng moùng tieáp giaùp vôùi ñòa
ñoä khaùc nhau, coù tính cuïc boä caùc traàm tích
haøo phía Taây. Khoái naâng naøy ñöôïc hình
vaø moùng keát tinh tröôùc Ñeä Tam.
thaønh do quaù trình boùc moøn, phaân dò caùc
Ñôn nghieâng phaân dò Ñoâng Baéc laø
thaønh taïo tröôùc Ñeä Tam coù goùc caém lôùn. Beå
daûi keùo daøi töø loâ 51 ñeán loâ 46, giaùp vôùi
Malay - Thoå Chu tieáp tuïc phaùt trieån ôû phaàn
vuøng choàng laán giöõa Vieät Nam - Thaùi Lan
phía Taây, do moùng suït baäc veà phía Taây.
- Malaysia vaø Vieät Nam - Malaysia; ôû ñaây
Taát caû caùc ñôn vò caáu truùc trình baøy ôû
ñôn nghieâng phaân dò Ñoâng Baéc ñöôïc thay
treân cuõng ñöôïc theå hieän roõ neùt treân bình ñoà
theá bôùi caùc rift vaø ñôn nghieâng caùch bieät.
caáu taïo caùc taàng Moùng Ñeä Tam, Oligocen
Caùc ñöùt gaõy höôùng TB - ÑN coù lieân quan
vaø Miocen (Hình11.4; 11.5; 11.6).
ñeán pha taùch giaõn chính Oligocen cuûa beå vaø
3.2.2. Ñaëc ñieåm ñöùt gaõy
caùc ñöùt gaõy höôùng Ñ - T coù lieân quan ñeán
caùc hoaït ñoäng yeáu daàn cuûa moùng trong thôøi Heä thoáng ñöùt gaõy cuûa beå Malay - Thoå
kyø neùn eùp vaøo cuoái Creta muoän. Nhöõng ñöùt Chu hình thaønh vaø chòu söï chi phoái cuûa caùc
gaõy naøy ñöôïc taùi hoaït ñoäng trong thôøi kyø heä thoáng ñöùt gaõy tröôït baèng khu vöïc chính
caêng giaõn noäi löïc vaø taùch giaõn Oligocen. coù höôùng taây baéc - ñoâng nam laø:
Ñôùi phaân dò ñòa haøo - ñòa luyõ BTB – Heä thoáng ñöùt gaõy Hinge.
•
NÑN: Taïi ñaây ñòa luõy höôùng BTB - NÑN Heä thoáng ñöùt gaõy Three Pagoda.
•
ñöôïc keïp giöõa hai ñòa haøo vôùi chieàu daøy Caùc ñôùi phaù huyû chính höôùng baéc – nam
•
363
- Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam
Hình 11.4. Bình ñoà caáu taïo taàng moùng Ñeä Tam Hình 11.5.Bình ñoà ñaúng saâu noùc Oligocen
(Theo taøi lieäu cuûa Phuøng Só Taøi,2001) (Theo taøi lieäu cuûa Phuøng Só Taøi,2001)
Hình 11.6. Bình ñoà ñaúng saâu noùc Miocen
(Theo taøi lieäu cuûa Phuøng Só Taøi,2001)
ñöôïc xaùc ñònh bôûi caùc heä ñöùt gaõy: theo phöông aù vó tuyeán. Chính caùc heä thoáng
Heä thoáng ñöùt gaõy Bergading-Kapal. ñöùt gaõy naøy ñaõ taïo neân kieåu caáu truùc suït
•
Heä thoáng ñöùt gaõy Dulang baäc nghieâng veà phía trung taâm beå vaø hình
•
Heä thoáng ñöùt gaõy Laba-Mesah thaønh caùc ñòa haøo vaø baùn ñòa haøo xen keõ
•
Veà phía rìa Baéc cuûa beå, heä thoáng ñöùt gaõy nhau.
Dulang vaø Laba-Mesah chuyeån sang höôùng Caùc ñöùt gaõy phöông B - N laø ñöùt gaõy
taây baéc - ñoâng nam vaø taïo neân moät loaït caùc thuaän, xuyeân caét töø moùng vôùi bieân doä dòch
truõng heïp kieåu keùo toaùc (Hình 11.7). chuyeån töø vaøi chuïc meùt ñeán haøng nghìn
ÔÛ khu vöïc TLÑTN heä thoáng ñöùt gaõy meùt. Chuùng hoaït ñoäng vaø phaùt trieån ñeán
chuû yeáu laø ñöùt gaõy thuaän coù phöông B - N, cuoái thôøi kyø Miocen, thaäm chí coù ñöùt gaõy
TB - ÑN. Ngoaøi ra coøn coù moät soá ñöùt gaõy hoaït ñoäng ñeán taän Pliocen. Hoaït ñoäng
364
- Chöông 11. Beå traàm tích Malay - Thoå Chu vaø taøi nguyeân daàu khí
Hình 11.7. Caùc heä thoáng ñöùt gaõy chính cuûa beå Malay-Thoå Chu
(Theo taøi lieäu cuûa Fina Exp. Minh Haûi, 1992; Phuøng Só Taøi, 2001)
cuûa heä thoáng ñöùt gaõy B - N laøm cho ñôn chaát chung cuûa caùc beå traàm tích khu vöïc
nghieâng coù söï suït baäc veà phía Taây vaø hình Ñoâng Nam AÙ vaø Vieät Nam, coù theå ñöôïc
thaønh moät loaït neáp loài, loõm xen keõ nhau chia thaønh caùc giai ñoaïn chính:
theo phöông ñöùt gaõy. Giai ñoaïn taïo rift Eocen (?) - Oligocen.
Caùc ñöùt gaõy coù phöông aù vó tuyeán vaø aù
Hoaït ñoäng kieán taïo chuû yeáu taùc ñoäng
kinh tuyeán ñöôïc phaùt hieän chuû yeáu ôû caùc loâ
maïnh meõ ñeán khu vöïc nghieân cöùu laø quaù
45, 46, 51. Caùc ñöùt gaõy treân dieän tích caùc loâ
trình taùch giaõn noäi luïc (Intra-Cratonic rifting
45 – 51 hoaït ñoäng maïnh meõ töø moùng cho
[21]) hay coøn goïi laø giai ñoaïn ñoàng taïo rift
ñeán heát thôøi kyø Miocen, moät soá thaäm chí
taïo neân caùc boàn traàm tích Ñeä Tam chuû yeáu
phaùt trieån ñeán taän Pliocen.
ôû beå Malay - Thoå Chu vaø truõng Pattani.
3.3. Lòch söû phaùt trieån ñòa chaát Quaù trình taùch giaõn Eocen (?) - Oligocen
xaûy ra doïc theo ñôùi caáu truùc Trias coå, daãn
Lòch söû ñòa chaát Ñeä Tam beå Malay -
Thoå Chu naèm trong tieán trình phaùt trieån ñòa ñeán vieäc hình thaønh haøng loaït caùc ñöùt gaõy
365
- Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam
Hình 11.8. Sô ñoà lòch söû phaùt trieån ñòa chaát beå Malay-Thoå Chu
(Theo taøi lieäu cuûa Fina Exp. Minh Haûi, 1992; Phuøng Só Taøi, 2001)
thuaän coù höôùng B - N ôû phaàn Baéc vònh Thaùi hình coå thaønh caùc ñôùi naâng haï khoâng ñeàu
Lan vaø ñöùt gaõy coù höôõng TB - ÑN ôû beå cuûa moùng tröôùc Kainozoi taïo ra moät hình
Malay - Thoå Chu. Ban ñaàu quaù trình traàm thaùi kieán truùc heát söùc phöùc taïp (Hình 11.8).
tích bò ngaên caùch bôûi caùc baùn graben (half Vaøo cuoái Oligocen do chuyeån ñoäng naâng
graben), sau ñoù traàm tích laø caùc thaønh taïo leân, quaù trình traàm tích bò giaùn ñoaïn vaø boùc
luïc nguyeân coù töôùng luïc ñòa - ñaàm hoà, tam moøn. Söï kieän naøy ñöôïc ñaùnh daáu bôûi baát
giaùc chaâu vaø bieån ven bôø laáp ñaày caùc beå
chænh hôïp cuoái Oligocen ñaàu Miocen sôùm.
phuï môû roäng, bao goàm chuû yeáu laø caùt seùt,
Giai ñoaïn sau taïo rift Miocen - Ñeä Töù
caùc taäp boài tích (fluviolacustrine), traàm tích
Miocen sôùm baét ñaàu baèng pha luùn chìm,
doøng xoaùy (braided streams); traàm tích coå
oaèn voõng - bieån tieán, ñaây chính laø giai ñoaïn
nhaát laø Oligocen. Do caùc ñöùt gaõy phaùt trieån
ñaëc tröng cho pha chuyeån tieáp töø ñoàng taïo
töø moùng tröôùc Kainozoi, neân caùc thaønh taïo
Oligocen thöôøng bò phaân dò, chia caét maët ñòa rift ñeán sau taïo rift [21,22].
366
- Chöông 11. Beå traàm tích Malay - Thoå Chu vaø taøi nguyeân daàu khí
Vaøo Miocen giöõa tieáp tuïc thôøi kyø luùn chöông 6 cuûa saùch naøy. Noäi dung cô baûn
veà ñòa taàng coù theå toùm taét nhö trong baûng
chìm cuûa beå maø nguyeân nhaân chuû yeáu laø
11.1.
do co ruùt nhieät cuûa thaïch quyeån. Hoaït ñoäng
PALEOGEN
giao thoa kieán taïo do söï thay ñoåi höôùng huùt
Oligocen
chìm cuûa maûng AÁn Ñoä theo höôùng ÑB vaø
Heä taàng Kim Long (E3 kl)
chuyeån ñoäng cuûa maûng UÙc leân phía Baéc vaøo
Heä taàng Kim Long phuû baát chænh hôïp
cuoái Miocen giöõa - ñaàu Miocen muoän coù
leân moùng Tröôùc Ñeä Tam coù tuoåi vaø thaønh
theå laø nguyeân nhaân cuûa chuyeån ñoäng naâng
phaàn khaùc nhau. Caùc traàm tích cuûa heä taàng
leân vaø daãn tôùi vieäc hình thaønh baát chænh hôïp
naøy thöôøng phaân boá chuû yeáu trong caùc ñòa
Miocen giöõa. Treân cô sôû keát quaû ñònh tuoåi
haøo vaø söôøn cuûa caùc caáu taïo vaø ñöôïc phaân
cuûa taäp basalt lieân quan tôùi baát chænh hôïp
caùch bôûi caùc ñöùt gaõy coù höôùng ÑB - TN vaø
chính ôû beå Phisanulok, tuoåi cuûa baát chænh
BN vôùi chieàu daøy thay ñoåi töø 500 - 1.000
hôïp treân laø 10. 4 trieäu/naêm (Legendre vaø
m.
nnk,1988).
Maët caét cuûa heä taàng goàm chuû yeáu laø seùt
Thôøi kyø töø cuoái Miocen muoän ñeán hieän
keát xen keõ vôùi nhöõng lôùp moûng boät keát, caùt
taïi laø pha cuoái cuøng cuûa tieán trình phaùt trieån
keát vaø caùc lôùp than, ñoâi choã coù caùc lôùp ñaù
beå, ñoù laø söï tieáp tuïc cuûa giai ñoaïn sau taïo
carbonat maøu traéng, raén chaéc daïng vi haït.
rift.
Taïi moät soá khu vöïc naâng cao (Loâ 51, 46)
Vaøo Pliocen - Ñeä Töù, quaù trình suït luùn
trong phaàn döôùi cuûa laùt caét tyû leä caùt keát vôùi
chaäm daàn vaø oån ñònh, bieån tieán roäng khaép,
kích thöôùc haït taêng nhieàu so vôùi caùc khu
maïnh meõ, coøn beå, caùc ñòa haøo vaø caùc phuï
vöïc khaùc. Phaàn lôùn traàm tích cuûa heä taàng
beå laân caän trong cuøng vònh Thaùi Lan ñöôïc
ñöôïc thaønh taïo trong ñieàu kieän moâi tröôøng
lieân thoâng vôùi nhau. Lôùp phuû traàm tích haàu
ñoàng baèng chaâu thoå ñeán hoà ñaàm laày vaø ôû
nhö naèm ngang, khoâng bò taùc ñoäng lôùn bôûi
phaàn treân cuûa maët caét coù chòu aûnh höôûng
caùc hoaït ñoäng ñöùt gaõy hay neáp uoán vaø taïo
cuûa caùc yeáu toá bieån. Seùt keát maøu xaùm, xaùm
neân hình thaùi caáu truùc hieän taïi cuûa khu vöïc
luïc, xaùm ñen, xaùm naâu hoaëc naâu toái gaén keát
naøy [4].
trung bình ñeán toát, phaân lôùp daøy ñeán daïng
4. Ñòa taàng vaø moâi tröôøng traàm tích khoái, nhieàu nôi coù chöùa voâi, pyrit, vaät chaát
höõu cô chöùa than hoaëc xen keõ caùc lôùp than
4.1. Ñòa taàng traàm tích
maøu ñen ñeán naâu ñen. Thaønh phaàn khoaùng
Ñòa taàng traàm tích Ñeä Tam (Hình 11.9) vaät seùt chuû yeáu laø kaolinit vaø hydromica
ñaõ ñöôïc nhieàu taùc giaû/cô quan nghieân cöùu cuøng moät löôïng nhoû clorit. Taäp ñaù seùt giaøu
(Fina 1992-1999, Ñoã Baït, Phan Huy Quynh vaät chaát höõu cô coù chöùa than ñöôïc xem nhö
vaø n. n. k. 1992-2001. . . ), song coâng trình laø taàng sinh daàu vaø ñoâi choã noù cuõng ñoùng
nghieân cöùu gaàn ñaây cuûa Vieän Daàu Khí Vieät vai troø laø caùc taàng chaén mang tính chaát ñòa
Nam [4] ñaõ toång hôïp coù heä thoáng Ñòa taàng phöông.
Ñeä Tam cuûa khu vöïc naøy. Chi tieát veà ñòa Caùt keát chuû yeáu haït nhoû ñeán trung bình,
taàng beå Malay - Thoå Chu coù theå xem ôû ñoâi khi haït thoâ hoaëc saïn keát maøu xaùm nhaït
367
- §Ö TAM
Tríc PALEOGEN NEOGEN
§Ö Tam
ia
Oligocen Miocen
Pliocen
BiÓn §«ng ?
Pleistocen- Q
T uæ ®Þ chÊt
N2 B®
Kim Long E3 Ngäc HiÓn N11 §Çm D¬i N12 Minh H¶i N13
§¸ biÕn
chÊt
Quarzit,sÐt SÐt kÕt x¸m n©u,-c¸t kÕt-bét SÐt kÕt x¸m xanh,n©u,c¸t kÕt bét
SÐt kÕt x¸m s¸ng,c¸t bét SÐt kÕt
kÕt biÕn kÕt n©u,phít tÝm-C¸t kÕt-§¸ kÕt, than phÇn díi sÐt d¹ng §Þa tÇng
xen kÏ c¸c vØa than máng C¸t kÕt
chÊt, bét phiÕn sÐt n©u x¸m-Than khèi
kÕt biÕn
chÊt BÒ dÇy
Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam
50-
500
500-
900-
390-
150-
1000
1500
1200
1000
(mÐt)
DÇu/KhÝ
° °•° • • ° • •° °
toát, gaén keát bôûi xi maêng giaøu carbonat (goàm
vuïn thay ñoåi töø keùm ñeán trung bình toát hoaëc
baùn troøn caïnh, ñoä löïa choïn maøi troøn cuûa haït
ñeán xaùm naâu. Haït vuïn baùn goùc caïnh ñeán
§ång b»ng, BiÓn n«ng, §ång b»ng
§ång b»ng
tÝ
§Çm hå ch©u thæ ®ång b»ng ven biÓn
368
ch
M «i
ven biÓn BiÓn thÒm
trÇm
tr- êng
biÓn n«ng ch©u thæ BiÓn më
Ammonia
Trochamina N9-N13 N16-N18 N19-
(N2-N4)* (N6-N8)*
N8 (N9-14)* (N16-N19)* N21
F oram
(N9-14)*
NN4
(NN2- NN6-NN9 NN10-NN11 NN12-NN15
no
Nan-
Baûng 11.1. Ñaëc ñieåm ñòa taàng beå Malay-Thoå Chu
NN4)*
§ í i cæsinh
F.Levipoli
F.Meridionalis
F.Trilobata Echiperispo F.Meridionalis
Stenoclaena F.Meridionalis Dacrydium
Magnastriatites ri -tes F.Levipoli
B T PH
Anthoceris-porites
Magnast
(Theo soá lieäu cuûa Fina Exp. Minh Hai, 1992; Ñoã Baït vaø Phuøng Só Taøi, 2001)
VPI
m
ML-TC5 ML-TC4 ML-TC3 ML-TC2 ML-TC1
FINA
T7
T6
T5
T4
T3
T2
T1
SHB
a
VPI
I
J
F
L
B
E
K
D
A
H
ESSO
M
T Ëp ®Þ chÊn
phaàn chính laø thaïch anh (trong moät soá gieáng
caùt keát ôû ñoä saâu > 3.300 m. Caùt keát coù thaønh
maêng thaïch anh khaù phaùt trieån trong caùc ñaù
caû dolomit vaø calcit), seùt vaø thaïch anh. Xi
- Chöông 11. Beå traàm tích Malay - Thoå Chu vaø taøi nguyeân daàu khí
Hình 11.9. Coät ñòa taàng toång hôïp beå Malay-Thoå Chu
(Toång hôïp theo LML, 1998; Petronas, 1999; Gilmont, 2001 vaø Truongson JOC, 2003)
369
- Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam
khaû naêng chaén ñöôïc caùc væa daàu khí maø ñaõ
khoan ôû loâ B, 48/95 vaø loâ 52). ÔÛ phaàn döôùi
phaùt hieän ñöôïc trong moät soá gieáng khoan
cuûa heä taàng xuaát hieän caùc lôùp caùt keát thaïch
(B-KL, 46-PT v.v... ). Ngoaøi ra, ñaù seùt cuûa
anh töông ñoái saïch vaø ñôn khoaùng vôùi tyû leä
heä taàng thöôøng khaù giaøu vaät chaát höõu cô
thaïch anh ñoâi khi vöôït quaù 80%), felspat
(VCHC) neân ñaõ ñöôïc xaùc ñònh laø moät taàng
vaø maûnh ñaù (nhieàu maûnh ñaù phun traøo,
coù khaû naêng sinh, chuû yeáu laø sinh khí vaø
bieán chaát vaø carbonat). Phaân loaïi ñaù caùt keát
condensat.
chuû yeáu thuoäc loaïi litharenit vaø litharenit
Caùt keát maàu xaùm nhaït ñeán xaùm luïc
felspat, ít lithic arkos hoaëc sublitharenit. Ñaù
hoaëc xaùm naâu, phaàn nhieàu haït nhoû ñeán
bò bieán ñoåi thöù sinh töø giai ñoaïn catagen
trung, hieám khi haït thoâ hoaëc saïn keát. Haït
sôùm (cho caùc ñaù naèm ôû ñoä saâu
- Chöông 11. Beå traàm tích Malay - Thoå Chu vaø taøi nguyeân daàu khí
maøu xaùm traéng ñeán naâu vaøng. xaùm traéng, xaùm phôùt naâu gaén keát yeáu hoaëc
Seùt keát maøu xaùm saùng, xaùm oliu, xaùm coøn bôû rôøi, phaàn lôùn laø caùt keát haït nhoû ñoâi
xanh tôùi xaùm naâu gaén keát yeáu. Ñaù phaân lôùp choã haït trung ñeán thoâ, baùn goùc caïnh ñeán
daøy hoaëc daïng khoái. Thaønh phaàn chính laø baùn troøn caïnh, ñoä löïa choïn trung bình ñeán
kaolinit vaø hydromica cuøng moät löôïng ñaùng toát. Traàm tích thöôøng chöùa phong phuù hoaù
keå hoãn hôïp hydromica/ montmorilonit. Caùc ñaù bieån (ñaëc bieät laø Foraminifera), ñoâi khi
taäp ñaù seùt daøy naøy laø moät taàng chaén coù chaát coù chöùa glauconit. Caùc lôùp moûng dolomit
löôïng toát, chaén ñöôïc caùc væa chöùa daàu khí vaø ñaù voâi vi haït ñoâi khi cuõng coù maët. Seùt
cuûa heä taàng Ngoïc Hieån ñaõ ñöôïc phaùt hieän chöùa than vaø caùc væa than naâu thöôøng xuaát
trong khaù nhieàu gieáng khoan trong vuøng. hieän chuû yeáu ôû phaàn döôùi cuûa maët caét. Tyû
Caùt keát maøu xaùm nhaït ñeán xaùm traéng, leä caùt/seùt thaáp, caùt thöôøng coù xu theá haït thoâ
xaùm phôùt naâu gaén keát yeáu ñeán trung bình höôùng leân treân. Traàm tích cuûa heä taàng naøy
vôùi ñoä roãng vaø ñoä thaám phaàn nhieàu thuoäc ñöôïc thaønh taïo trong moâi tröôøng bieån noâng
loaïi toát ñeán raát toát. Caùt keát chuû yeáu thuoäc chòu nhieàu aûnh höôûng cuûa nguoàn luïc ñòa.
loaïi litharenit vaø litharenit felspat vôùi thaønh Trong traàm tích cuûa heä taàng ñaõ phaùt
phaàn khoâng phaân bieät nhieàu so vôùi caùc taàng hieän thaáy caùc hoaù thaïch baøo töû phaán hoa,
caùt keát cuûa caùc heä taàng naèm döôùi. Tyû leä Foraminifera vaø Nannoplankton thuoäc caùc
caùt/seùt thöôøng trung bình ñeán cao. Caùt coù ñôùi N16-N18, NN10-NN11, xaùc ñònh tuoåi
xu theá thoâ daàn leân phía treân laø chuû yeáu. Miocen muoän cho traàm tích heä taàng Minh
Ñaù cuûa heä taàng môùi bò bieán ñoåi thöù sinh Haûi. Heä taàng phuû khoâng chænh hôïp leân heä
ôû möùc ñoä catagen sôùm vôùi ñaëc tính seùt keát taàng Ñaàm Dôi.
vaø caùt keát gaén keát yeáu vôùi xi maêng seùt hoaëc Pliocen Ñeä Töù
Heä taàng Bieån Ñoâng (N2 - Q bñ)
gaén keát trung bình vôùi xi maêng carbonat.
Traàm tích phaùt trieån trong toaøn khu vöïc Traàm tích cuûa heä taàng ñöôïc ñaëc tröng
vôùi beà daøy thay ñoåi 300 - 1.200 m. bôûi seùt, boät maøu xaùm, xaùm xanh meàm deûo
Tuoåi cuûa caùc traàm tích thuoäc heä taàng xen caùc lôùp caùt bôû rôøi, chuû yeáu haït nhoû, ñoâi
ñöôïc xaùc ñònh baèng taäp hôïp coå sinh thuoäc choã haït trung, thoâ baùn goùc caïnh, baùn troøn
phöùc heä N9, N12, NN7 vaø NN9. caïnh, choïn loïc toát chöùa nhieàu hoaù ñaù ñoäng
Heä taàng Ñaàm Dôi ñöôïc hình thaønh trong vaät bieån thuoäc caùc ñôùi N19-N21 vaø N12-
moâi tröôøng tam giaùc chaâu chòu nhieàu aûnh N15. Chuùng phuû baát chænh hôïp treân traàm
höôûng cuûa bieån noâng ven bôø. tích heä taàng Minh Haûi.
Miocen treân Traàm tích heä taàng Bieån Ñoâng phaân boá
Heä taàng Minh Haûi (N13 mh) roäng khaép trong beå vaø coù chieàu daøy töông
Traàm tích cuûa heä taàng Minh Haûi goàm ñoái oån ñònh 400 - 600 m.
nhieàu seùt/seùt keát xaùm saùng, xaùm oliu, xaùm
4.2. Moâi tröôøng traàm tích
xanh tôùi xaùm naâu, meàm, bôû xen keõ moät tyû
Töôùng moâi tröôøng traàm tích Oligocen
leä ít hôn caùc lôùp boät/boät keát vaø caùt/caùt keát
(caùt gaëp nhieàu trong caùc khoan 51-MH-1X, Caùc traàm tích Oligocen phaùt trieån khoâng
46-DD-1X). Caùt keát maøu xaùm nhaït ñeán roäng raõi ôû khu vöïc naøy (Hình 11.10), nguoàn
371
- Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam
cung caáp vaät lieäu chuû yeáu töø caùc khoái moùng Khaùc vôùi traàm tích Miocen döôùi, caùc
nhoâ cao, moät phaàn coù theå töø soâng Mekong thaønh taïo Miocen giöõa (heä taàng Ñaàm Dôi)
coå (?). Caùc thaønh taïo tam giaùc chaâu ñöôïc phaân boá roäng raõi trong beå, ngoaøi nhöõng
hình thaønh ngay töø giai ñoaïn naøy, caùc noùn traàm tích luïc nguyeân, ñoâi nôi coøn coù nhöõng
boài tích vaø caùc doi caùt coù xen laãn boät keát, lôùp moûng dolomit hoaëc ñaù voâi vi haït chöùa
seùt keát ôû phaàn ñoàng baèng chaâu thoå khoâng maûnh ñaù luïc nguyeân maøu xaùm traéng ñeán
ngaäp nöôùc (upper delta plain). vaøng (46-NH, 46-KM). Caùc traàm tích
Traàm tích ñaàm hoà phaân boá ôû caùc loâ 46, Miocen giöõa ñöôïc thaønh taïo chuû yeáu trong
moät phaàn loâ 51, phaàn lôùn loâ A, loâ B. Moät ñieàu kieän moâi tröôøng tam giaùc chaâu ngaäp
ít caùc traàm tích loøng soâng doïc theo caùc loâ nöôùc ven bôø bieån chòu aûnh höôûng raát maïnh
51, A, B. caùc thaønh taïo naøy laø taàng chöùa toát hoaëc xen keõ nhieàu giai ñoaïn bieån noâng ven
nhaát trong traàm tích Oligocen. bôø.
Caùc lôùp boät keát, seùt vaø caùt keát haït mòn Caùc traàm tích Miocen treân phaân boá roäng
döôùi daïng quaït soâng (fluvial fan) ngaäp nöôùc raõi goàm seùt, seùt keát xen keõ (vôùi moät tyû leä
(lower delta) chæ phaân boá chuû yeáu ôû loâ A, ít hôn) caùc lôùp boät - boät keát vaø caùt - caùt keát
B vaø moät daûi heïp loâ 46, 51. Caùc thaønh taïo ñöôïc thaønh taïo trong moâi tröôøng bieån noâng
naøy chæ coù khaû naêng chöùa trung bình. Caùc chòu aûnh höôûng cuûa nguoàn luïc ñòa.
taäp seùt ñoùng vai troø taàng sinh laø chính. Caùc
5. Caùc tích tuï Hydrocarbon
lôùp seùt, macnô, boät keát vaø ít caùt keát haït mòn,
xen trong ñoù coù caùc lôùp ñaù voâi chöùa nhieàu
5.1. Ñaëc ñieåm caùc loaïi daàu
foraminifera (gieáng khoan 50-CM-1X, 46-
Keát quaû phaân tích caùc maãu daàu thu nhaän
NC-1X) ñaõ chæ ra moâi tröôøng ñaàm laày ven
ñöôïc töø caùc gieáng khoan ôû beå Malay - Thoå
bieån ñieån hình. Caùc thaønh taïo naøy phaân boá
Chu cho thaáy coù theå chia ra 3 nhoùm daàu
heïp ôû caùc loâ 50, 51 vaø moät phaàn loâ 46.
töông öùng vôùi caùc ñaëc tröng ñòa hoùa cuûa
Töôùng moâi tröôøng traàm tích Miocen
chuùng bao goàm: nhoùm daàu nguoàn goác luïc
Traàm tích Miocen ñöôïc thaønh taïo trong
ñòa, nhoùm daàu nguoàn goác ñaàm hoà, vaø nhoùm
giai ñoaïn sau rift. Vaøo Miocen sôùm baét ñaàu
daàu hoãn hôïp. Trong ñoù nhoùm daàu nguoàn
bieån tieán roäng khaép, ñoàng thôøi traàm tích
goác luïc ñòa thuôøng xuaát hieän trong caùc ñaù
mang tính tam giaùc chaâu ñieån hình, dieän
chöùa thuoäc nhoùm E tôùi H vaø chuû yeáu phaân
phaân boá cuûa caùc traàm tích naøy (heä taàng
boà ôû phaàn trung taâm beå.
Ngoïc Hieån) cuõng roäng hôn so vôùi thôøi kyø
ÔÛ phaàn theàm luïc ñòa Vieät Nam thuoäc
Oligocen chæ boù heïp trong caùc hoá suït. Caùc
beå Malay - Thoå Chu chöa gaëp nhoùm naøy,
kieåu traàm tích boài tích, luõ tích, keânh caùt,
neân döôùi ñaây chæ neâu ñaëc ñieåm nhoùm daàu
caùc taäp than ñöôïc thaønh taïo trong ñieàu kieän
nguoàn goác ñaàm hoà vaø nhoùm hoãn hôïp.
ñoàng baèng chaâu thoå, ñaàm laày, phaân boá theo
Nhoùm daàu nguoàn goác ñaàm hoà
moät daûi suoát töø loâ 49, 50, 51, moät phaàn loâ
Nhoùm daàu naøy xuaát hieän trong caùc taàng
B vaø loâ 46. Caùc ñaù naøy phaân lôùp daøy, dieän
chöùa L, K, J thaäm chí caû trong taäp I vaø phaân
phaân boá roäng vaø laø taàng chöùa saûn phaåm toát
ôû khu vöïc nghieân cöùu. boá trong caùc vuøng Nam, rìa Ñoâng vaø rìa
372
- Chöông 11. Beå traàm tích Malay - Thoå Chu vaø taøi nguyeân daàu khí
Hình 11.10. Sô ñoà moâi tröôøng traàm tích vaø phaân boá ñaù chöùa beå Malay-Thoå Chu
bicadinan vaø oleanan raát hieám hoaëc vaéng
Taây beå Malay - Thoå Chu. Ñaây laø khu vöïc
maët. Giöõa C27 vaø C29 steran nhìn chung coù
coù caùc taàng sinh naèm trong cöûa soå taïo daàu,
söï caân baèng, trong khi ñoù C4-methyl steran
caùc khu vöïc khaùc haàu heát ñaõ quaù ngöôõng
khaù phoå bieán nhöng haøm löôïng khoâng cao.
hoaëc chöa tröôûng thaønh (Hình 11.11). Ñaëc
Thaønh phaàn tricyclic terpan gaàn nhö vaéng
tröng cuûa daàu nhoùm naøy laø tæ troïng daàu bieán
maët hoaëc coù haøm löôïng khoâng ñaùng keå.
ñoåi trong daûi raát roäng coøn caùc ñaëc tröng ñòa
Caùc ñaëc tröng ñòa hoùa treân cuûa daàu taäp J
hoùa nhìn chung ít bieán ñoåi. Daàu bieán ñoåi
vaø K cuøng vôùi söï lieân keát raát roõ cuûa caùc daáu
töø daïng daàu coù haøm löôïng parafin cao (khu
veát sinh hoïc vôùi ñaù sinh taäp K cho thaáy daàu
vöïc moû Bunga Kekwa) cho tôùi condensat
nhoùm naøy coù chung nguoàn goác vaø coù theå tin
(moû Parma). Söï thay ñoåi naøy coù theå do
raèng taàng sinh seùt ñaàm hoà K phaân boá roäng
möùc tröôûng thaønh caùc taàng sinh daàu khaùc
raõi vaø laø moät taàng sinh raát coù hieäu quaû. Daàu
nhau vaø cuõng coù theå laø do caùc bieán ñoåi (nhö
khí sinh ra töø taàng naøy coù maët trong caùc væa
cracking) sau quaù trình tích tuï daàu khí. Ñöôïc
chöùa taäp I vaø K cuõng nhö caùc taäp chöùa naèm
hình thaønh töø cuøng taàng sinh neân caùc daàu coù
cao hôn.
ñaëc ñieåm ñòa hoùa gaàn töông töï nhau nhö coù
Nhoùm daàu nguoàn goác hoãn hôïp
tæ soá Pr/Ph thaáp (2,0 - 3,0) vaø tæ soá Pr/nC17
khoâng cao (0,3 - 0,5). Ñaây laø ñaëc tröng cuûa Trong moät soá khu vöïc nhö PM3-CAA,
moâi tröôøng traàm tích khoâng bò oxy hoùa. Phaân thaønh phaàn daàu cuûa caùc taäp H, I, J vaø K
boá daáu veát sinh hoïc ñöôïc ñaëc tröng bôûi Tm/ raát bieán ñoåi veà tæ troïng vaø thaønh phaàn phaân
Ts thaáp, C29Ts vaø diahopan coù chaát löôïng töû. Daàu bieán ñoåi töø condensat (ñoä API cao)
cao. Caùc chæ thò cuûa thöïc vaät baäc cao nhö tôùi daàu coù haøm löôïng parafin trung bình. Söï
373
- Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam
khí lôùn cuõng ñaõ ñöôïc phaùt hieän nhö Jerneh,
Lawit, Duyong, Gajah, Suriya, Seligi, Bong
Kot, Tonkoon, Pilong, v.v.... ÔÛ caùc loâ thuoäc
theàm luïc ñòa Vieät Nam, caùc væa khí ñöôïc
phaùt hieän haàu nhö trong toaøn boä laùt caét töø
taäp E, F, H, I, J tôùi K. Töø phía Nam leân tôùi
phía Baéc beå caùc væa khí coù xu theá naèm trong
caùc ñòa taàng treû vaø noâng hôn.
Caùc soá lieäu ñòa hoùa cho thaáy khí thieân
nhieân ôû beå Malay - Thoå Chu coù nguoàn
goác caû töø sinh vaät (biogenic) vaø do nhieät
Hình 11.11. Ñaëc tröng biomarker ñieån hình cuûa
daàu ñaàm hoà vaø luïc ñòa (theo Petronas, 1999)
(thermogenic) (Curry, 1992; Waples vaø
nnk. 1995; McCaffrey vaø nnk., 1998,
bieán ñoåi naøy coù theå xuaát hieän töø caùc vuøng
Petronas, 1999). Do tính linh ñoäng cao neân
khaùc nhau cuûa moû, thaäm chí trong cuøng moät
haàu heát khí phaùt hieän taïi caùc moû ñeàu laø khí
gieáng khoan. Caùc ñaëc tröng ñòa hoùa cho
hoãn hôïp. Khí sinh vaät vôùi thaønh phaàn chuû
thaáy daàu coù nguoàn goác luïc ñòa, theå hieän ôû
yeáu laø metan hình thaønh do vi khuaån phaân
soá löôïng raát lôùn caùc daáu veát (maker) thöïc
huûy vaät chaát höõu cô taàng noâng ôû nhieät ñoä
vaät baäc cao nhö oleanan vaø bicadinan, cho
döôùi 75oC, chuùng khoâng ñoùng vai troø quan
tôùi nguoàn goác ñaàm hoà theå hieän bôûi vaéng
troïng veà maët tröõ löôïng.
maët hoaëc coù ít caùc vaät lieäu thöïc vaät baäc cao
Caùc khí hydrocarbon do nhieät hình
vaø soá löôïng töông ñoái lôùn C27 steran. Nhö
thaønh ôû nhieät ñoä cao hôn töø caùc vaät chaát
vaäy, coù theå noùi raèng caùc taàng sinh coù nguoàn
höõu cô hoaëc phaân ñoaïn daàu moû coù töø tröôùc.
goác khaùc nhau naèm gaàn hoaëc xen keõ nhau
Caùc nghieân cöùu cho thaáy caùc khí sinh ra töø
ñaõ hình thaønh daàu hoãn hôïp. Maët khaùc cuõng
caùc vaät chaát höõu cô tröôûng thaønh vôùi heä soá
coù theå daàu coù nguoàn goác ñaàm hoà töø döôùi
phaûn xaï vitrinit bieán ñoåi töø 0,7% tôùi hôn
saâu ñaõ dòch chuyeån thaúng ñöùng theo caùc heä
2,0%. Theo caùc nghieân cöùu ñòa hoùa khí
thoáng ñöùt gaõy vaø hoøa troän vôùi daàu nguoàn
hydrocarbon beå Malay - Thoà Chu coù theå
goác luïc ñòa sinh ra taïi choã.
ñöôïc chia laøm 2 nhoùm khí hydrocarbon theo
5.2. Ñaëc ñieåm caùc loaïi khí töï nhieân thaønh phaàn, ñaëc ñieåm ñoàng vò phoùng xaï vaø
nhoùm khí khoâng hydrocarbon.
Ngoaøi caùc moû daàu, beå Malay - Thoå Chu
Nhoùm khí khoâ
coøn coù raát nhieàu caùc moû khí lôùn nhoû ñaõ vaø
ñang khai thaùc cuõng nhö seõ ñöôïc phaùt trieån Nhoùm khí naøy phaân boá chuû yeáu taïi khu
trong töông lai. vöïc trung taâm beå (Hình 11.12), chuû yeáu
Trong vuøng theàm luïc ñòa Vieät Nam moät trong caùc taàng chöùa H vaø treû hôn. Chuùng
loaït caùc moû khí coù tröõ löôïng ñaùng keå ñaõ ñöôïc coù giaù trò ñoàng vò phoùng xaï cuûa metan vaø
phaùt hieän nhö Kim Long, AÙc Quyû, Caù Voi etan khaù lôùn (Hình 11.13) ñaëc tröng cho
vaø caùc moû ôû khu vöïc PM3-CAA. Khu vöïc khí coù möùc ñoä tröôûng thaønh cao. Ñaëc tröng
thuoäc Malaysia vaø Thaùi Lan moät loaït moû naøy cuõng theå hieän daáu veát cuûa than, chöùng
374
- Chöông 11. Beå traàm tích Malay - Thoå Chu vaø taøi nguyeân daàu khí
toû khí nhoùm naøy ñöôïc sinh ra töø söï phaù vôõ
kerogen than naèm ôû nhieät ñoä raát cao. Ngoaøi
ra, caùc khí coøn ñöôïc hình thaønh do quaù trình
phaân ñoaïn caùc saûn phaåm daàu hình thaønh
tröôùc ñoù, caùc khí naøy sau ñoù dòch chuyeån
thaüng ñöùng theo caùc heä thoáng ñöùt gaõy leân
caùc taàng chöùa naèm noâng hôn. Nhìn chung
caùc khí nhoùm naøy thöôøng coù haøm löôïng
condensat thaáp vaø haøm löôïng khí CO2 khaù
cao.
Nhoùm khí aåm
Nhoùm khí naøy chuû yeáu phaân boá ôû rìa beå
(Hình 11.14) trong toaøn laùt caét töø Oligocen Hình 11.12. Vuøng phaân boá chuû yeáu cuûa nhoùm khí
khoâ vaø nhoùm khí hoãn hôïp
- Miocen giöõa (E tôùi L).
Caùc khí naøy coù ñaëc tröng laø thaønh phaàn
vaø giaù trò ñoàng vò phoùng xaï metan vaø etan
bieán ñoåi trong daûi khaù roäng (Hình 11.15).
Ñieàu naøy chöùng toû coù söï hoøa troän khí
töø caùc taàng sinh cuõng nhö möùc ñoä tröôûng
thaønh raát khaùc nhau. Thaønh phaàn cuûa caùc
khí naøy bao goàm caû khí sinh vaät, khí khoâ vaø
khí aåm vôùi tæ leä bieán ñoåi nhöng nhìn chung
coù haøm löôïng khí aåm töông ñoái cao.
Hình 11.13. Söï thay ñoåi cuûa ñoàng vò C cuûa metan
Caùc thaønh phaàn naëng hình thaønh chuû (CH4) (traùi) vaø etan (C2H6) (phaûi) theo ñoä saâu ôû beå
Malay-Thoå Chu. Ñoàng vò C metan chæ roõ taùch bieät
yeáu töø taàng sinh seùt ñaàm hoà sau ñoù dòch cuûa khí sinh vaät, khí khoâ vaø khí aåm.
chuyeån tôùi caùc væa chöùa theo phöông ngang (theo Petronas, 1999)
vôùi khoaûng caùch töông ñoái ngaén. Caùc thaønh
CO2 coù theå tích lôùn nhaát. Haøm löôïmg khí
phaàn nheï coù theå chuû yeáu ñöôïc taïo ra töø caùc
thay ñoåi trong phaïm vi raát roäng, töø vaøi %
taàng sinh soâng chaâu thoå naèm noâng hoaëc laø
cho tôùi treân 80% (moû Tapi) toång theå tích
saûn phaåm cuûa quaù trình phaân ñoaïn caùc saûn
khí. Haøm löôïng CO2 thay ñoåi theo töøng khu
phaåm daàu khí hình thaønh döôùi saâu (taäp J
vöïc khaùc nhau, thoâng thöôøng cao hôn ôû
vaø coå hôn) vaø dòch chuyeån leân treân, do vaäy
khu vöïc trung taâm vaø phía Baéc beå (Hình
trong caùc væa chöùa khí naøy coù haøm löôïng
11.14). Theo ñoä saâu haøm löôïng CO2 cuõng
CO2 cuõng coù xu theá cao hôn.
coù qui luaät bieán ñoåi khaù ñaëc bieät phuï thuoäc
Nhoùm khí khoâng hydrocarbon vaøo phaân boá aùp suaát væa chöùa, thaáp ôû phaàn
Caùc khí khoâng hydrocarbon ôû beå Malay treân laùt caét vaø taêng daàn theo ñoä saâu. Haøm
- Thoå Chu bao goàm khí carbonic (CO2), Nitô löôïng CO2 taêng raát ñoät bieán ôû gaàn noùc taàng
(N2), sunfua löu huyønh (H2S), v. v. Trong ñoù dò thöôøng aùp suaát cao (Hình 11.15).
375
- Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam
Hình 11.14. Baûn ñoà phaân boá tyû phaàn töông ñoái cuûa Hình 11.15. Quan heä haøm löôïng CO2 vaø aùp suaát væa
CO2 vaø HC beå Malay-Thoå Chu (toång hôïp soá lieäu töø theo ñoä saâu. Söï taêng ñoät bieán haøm löôïng CO2 treân
Petronas, 1999; Unocal, TruongsonJOC, 2003) vuøng chuyeån tieáp cho thaáy coù söï roø ræ cuûa taàng
chaén noùc (Gilmont, 2001)
Caùc soá lieäu quan saùt cho thaáy haøm ñaùp thoûa ñaùng vaø caàn phaûi coù caùc nghieân
löôïng CO2 trong caùc thaân chöùa phaân boá cöùu boå sung.
roäng thöôøng cao hôn caùc thaân chöùa nhoû heïp Caùc khí khoâng hydrocarbon khaùc nhö
(Gilmont, 2001). Hieän töông naøy ñöôïc lyù H2S, N2, v. v. cuõng ñaõ ñöôïc phaùt hieän ôû beå
giaûi laø do caùc thaân chöùa lôùn thöôøng bò nhieàu Malay - Thoå Chu. ÔÛ phaàn theàm luïc ñòa Vieät
caùc ñöùt gaõy saâu lôùn caét qua hôn laø caùc thaân Nam caùc khí naøy ñaõ phaùt hieän ñöôïc taïi khu
chöùa nhoû, caùc ñöùt gaõy naøy laø caùc keânh daãn vöïc moû Kim Long, AÙc Quyû, Caù Voi, PM3-
khí CO2 dòch chuyeån töø döôùi saâu leân. CAA cuõng nhö ôû moät soá gieáng khoan khaùc,
Haàu heát CO2 phaùt hieän ñöôïc ôû caùc gieáng tuy nhieân haøm löôïng cuûa chuùng nhoû vaø aûnh
khoan ñeàu coù nguoàn goác hoãn hôïp. Hai daïng höôûng cuûa chuùng nhìn chung laø khoâng ñaùng
CO2 coù theå phaân bieät baèng ñoà thò quan heä keå.
giöõa giaù trò ñoàng vò carbon vaø haøm löôïng
6. Heä thoáng daàu khí
CO2 töø caùc væa khí coù CO2 (Hình 11.16). Coù
theå phaân bieät khaù roõ nguoàn goác höõu cô vaø
6.1. Ñaëc ñieåm taàng sinh
khoâng höõu cô cuûa CO2 qua phaân boá treân.
Beå Malay - Thoå Chu noùi chung coù hai
Khí CO2 coù nguoàn goác khoâng höõu cô, giaù
taàng sinh phaân boá raát roäng: Taàng sinh ñaàm
trò ñoàng vò thöôøng lôùn hôn -7,5. Caùc khí naøy
hoà Oligocen - Miocen döôùi vaø taàng sinh
phaùt hieän ñuôïc taïi caùc gieáng khoan vuøng
than/seùt voâi soâng – chaâu thoå Miocen giöõa
trung taâm beå taïi caùc tích tuï khí lôùn. CO2
- muoän. Keát quaû phaân tích Rock - Eval (RE)
nguoàn goác höõu cô coù giaù trò ñoàng vò bieán
cho thaáy maãu trong taäp traàm tích Oligocen
ñoåi töø -12,5 tôùi -25 vaø ít khi nhoû hôn 5%mol
vaø Miocen döôùi haàu heát coù toång haøm löôïng
cuûa toång thaønh phaàn khí.
carbon höõu cô (TOC) lôùn hôn 0,5%Wt. Giaù
Phaân boá khí CO2 theo dieän ôû beå Malay -
trò Tmax > 435oC chuû yeáu rôi vaøo maãu coù
Thoå Chu töông ñoái roõ tuy nhieân söï phaân boá
CO2 theo ñòa taàng vaãn chöa coù ñöôïc lôøi giaûi tuoåi Oligocen.
376
- Chöông 11. Beå traàm tích Malay - Thoå Chu vaø taøi nguyeân daàu khí
tröôøng ñaàm hoà. Caùc daïng hydrocarbon coù
caùc tæ soá trung gian haàu nhö ñaïi dieän cho
hydrocarbon hoãn hôïp ñöôïc taïo ra töø caùc
ñaù sinh traàm ñoïng trong caû hai moâi tröôøng
treân. Tuy nhieân cuõng caàn phaûi löu yù raèng
coù nhöõng tröôøng hôïp caàn phaûi xem xeùt raát
caån thaån, ví duï caùc hydrocarbon vôùi tæ soá
Ph/Pr cao coù theå ñöôïc sinh thaønh töø caùc vaät
chaát höõu cô luïc ñòa (terrigenous) ngoaïi sinh
(allocthonous) ñöôïc vaän chuyeån vaøo moâi
tröôøng ñaàm hoà (Sladen, 1997). Ngöôïc laïi
hydrocarbon coù tæ soá Ph/Pr thaáp coù theå sinh
Hình 11.16. Quan heä haøm löôïng CO2 vaø giaù ra töø vaät chaát höõu cô töø taûo coù trong caùc hoà
trò ñoàng vò δ13 CO2. (Toång hôïp töø soá lieäu cuûa
nhoû trong moâi tröôøng soâng. Hình 11.17 theå
Gilmont, 2001; Petronas, 1999 vaø Glover, 1998)
hieän tæ soá Pristan/Phytan cuûa taát caû caùc daïng
Caùc taàng ñaù sinh phaûn aùnh khaù roõ lòch
hydrocarbon coù maët ôû beå Malay - Thoå Chu
söû phaùt trieån cuûa beå vôùi söï chuyeån daàn töø
(Gilmont, 2001). ÔÛ ñaây, haàu nhö caùc ñieåm
ñaàm hoà, soâng - chaâu thoå tôùi bieån môû. Caùc
soá lieäu naèm chuû yeáu trong vuøng cuûa ñaù sinh
taàng ñaù sinh treân ñaõ ñöôïc chöùng minh töø
soâng – chaâu thoå, chæ coù moät soá ñieåm rôi vaøo
caùc gieáng khoan treân dieän tích thuoäc Vieät
vuøng ñaù sinh ñaàm hoà. Caùc soá lieäu chöùng toû
Nam cuõng nhö caùc nöôùc trong khu vöïc nhö
raèng ôû beå naøy raát nhieàu traàm tích thöïc vaät
Malaysia vaø Thaùi Lan. Coù theå noùi taàng ñaù
baäc cao laéng ñoïng trong caùc ñaàm hoà.
sinh soâng – chaâu thoå laø taàng sinh khí, khí -
condensat chuû yeáu. Trong khi ñoù taàng sinh Taàng ñaù sinh ñaàm hoà (Oligocen-Miocen
sôùm)
ñaàm hoà laø taàng sinh daàu chuû yeáu, tuy nhieân
ôû phaàn lôùn dieän tích khu vöïc caùc loâ phía Ñaù sinh ñaàm hoà cuûa beå Malay - Thoå
Taây thuoäc Vieät Nam taàng sinh naøy haàu nhö Chu chuû yeáu naèm ôû vuøng trung taâm beå vaø
naèm trong vuøng quaù ngöôõng tröôûng thaønh ôû ñoä saâu khaù lôùn. Chuùng baét ñaàu ñöôïc hình
(post-mature-Gilmont, 2001). thaønh trong caùc ñaàm hoà coå, phaân boá ôû caùc
Vieäc xaùc ñònh nguoàn goác moâi tröôøng baùn ñòa haøo, ñöôïc phaùt trieån môû roäng daàn
traàm tích caùc taàng ñaù sinh coù theå döïa treân khi caû beå bò luùn chìm nhanh. Dieän phaân boá
tæ soá Pristan/Phytan cuûa caùc hydrocarbon cuûa caùc heä thoáng hoà naøy chöa ñöôïc laøm
thoâng qua xaùc ñònh daïng vaät chaát höõu roõ nhöng luoân gaén lieàn vôùi caùc giai ñoaïn
cô coù trong ñaù sinh. (Hunt,1996). Caùc thuyû trieàu thaáp vaø cao (low and high stands)
hydrocarbon coù tæ soá Ph/Pr3 nhìn chung sinh ra töø vaät chaát höõu M (Petronas, 1999) vaø taïo ra caùc taäp seùt
cô traàm tích trong moâi tröôøng soâng tôùi soâng phaân boá khaù roäng (Hình 11.18).
- chaâu thoå. Caùc hydrocarbon coù tæ soá Ph/ Nhìn chung, traàm tích ñaàm hoà chuû yeáu
Pr>0,5% vaø tæ soá Pr/Ph
nguon tai.lieu . vn
